Giáo án môn Ngữ văn 7 (Chuẩn kiến thức kỹ năng) - Tiết 127, 128: Ôn tập tập làm văn

TiÕt 127-128: ¤n tËp tËp lµm v¨n A- Mơc tiªu bµi häc: Giĩp HS: - Cđng cè hƯ thèng hãa l¹i nh÷ng kh¸i niƯm c¬ b¶n vỊ v¨n b¶n biĨu c¶m vµ v¨n b¶n nghÞ luËn. - RÌn kÜ n¨ng nhËn diƯn vµ ph©n biƯt ®ỵc v¨n b¶n biĨu c¶m vµ v¨n b¶n nghÞ luËn. B- ChuÈn bÞ: - §å dïng: - Nh÷ng ®iỊu cÇn lu ý: C- TiÕn tr×nh tỉ chøc d¹y - häc: I- ỉn ®Þnh tỉ chøc: II- KiĨm tra: III- Bµi míi: Ho¹t ®éng cđa thÇy-trß Néi dung kiÕn thøc - Em h·y ghi l¹i tªn c¸c bµi v¨n biĨu c¶m ®ỵc häc vµ ®äc trong Ng÷ v¨n 7- tËp I (chØ ghi c¸c bµi v¨n xu«i) ? 1.Cỉng trêng më ra - LÝ Lan. 2.Trêng häc- Ðt m«n ®« ®¬ A mi xi. 3. MĐ t«i. 4.Cuéc chia tay cđa nh÷ng con bĩp bª - Kh¸nh Hoµi. 5.TÊm g¬ng- B¨ng S¬n. 6. Hoa häc trß- Xu©n DiƯu. 7.SÊu hµ Néi- NguyƠn Tu©n. 8. C©y tre VN- ThÐp Míi. - Chän trong c¸c bµi v¨n ®ã mét bµi v¨n mµ em thÝch vµ cho biÕt v¨n biĨu c¶m cã nh÷ng ®Ỉc ®iĨm g× ? - Ỹu tè miªu t¶ cã vai trß g× trong v¨n biĨu c¶m ? - Ỹu tè tù sù cã ý nghÜa g× trong v¨n biĨu c¶m ? - Khi muèn bµy tá t×nh yªu lßng ngìng mé, ngỵi ca ®èi víi mét con ngêi, sù vËt, hiƯn tỵng, th× em ph¶i nªu lªn ®ỵc ®iỊu g× cđa con ngêi, sù vËt, hiƯn tỵng ®ã ? - Ng«n ng÷ biĨu c¶m ®ßi hái ph¶i sư dơng c¸c ph¬ng tiƯn tu tõ nh thÕ nµo ? (LÊy vÝ dơ ë bµi Sµi Gßn t«i yªu vµ Mïa xu©n cđa t«i ). - KỴ b¶ng trong sgk vµo vë vµ ®iỊn vµo c¸c « trèng ? - KỴ l¹i b¶ng sgk vµo vë vµ ®iỊn vµo « trèng néi dung kh¸i qu¸t trong bè cơc bµi v¨n biĨu c¶m ? - Em h·y ghi l¹i tªn c¸c bµi v¨n nghÞ luËn ®· häc vµ ®äc trong Ng÷ v¨n 7- tËp II ? 1. Chèng n¹n thÊt häc- HCM. 2.CÇn t¹o ra thãi quen tèt trong ®sèng XH- B¨ng S¬n. 3. Hai biĨn hå- (Quµ tỈng cđa c.sèng). 4. Häc thÇy, häc b¹n- Ng.Thanh Tĩ. 5.Ých lỵi cđa viƯc ®äc s¸ch- Thµnh MÜ. 6.Tinh thÇn yªu níc cđa nh©n d©n ta - HCM. 7. Häc c¬ b¶n míi cã thĨ thµnh tµi lín- Xu©n Yªn. 8.Sù giµu ®Đp cđa tiÕng ViƯt - §TMai. 9.TiÕng ViƯt giµu vµ ®Đp- PV§ång. - Trong ®êi sèng, trªn b¸o chÝ vµ trong sgk, em thÊy v¨n b¶n nghÞ luËn xuÊt hiƯn trong nh÷ng trêng hỵp nµo, díi d¹ng nh÷ng bµi g× ? Nªu mét sè VD ? - Trong bµi v¨n nghÞ luËn ph¶i cã nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n nµo ? Ỹu tè nµo lµ chđ yÕu ? (LËp luËn lµ chđ yÕu. Bµi v¨n nghÞ luËn cã søc thuyÕt phơc, cã ®anh thÐp, s©u s¾c, thÊm thÝa, chỈt chÏ hay kh«ng phơ thuéc phÇn lín vµo tr×nh ®é vµ hiƯu qu¶ nghƯ thuËt lËp luËn cđa ngêi viÕt). - LuËn ®iĨm lµ g× ? - H·y cho biÕt nh÷ng c©u trong sgk ®©u lµ luËn ®iĨm vµ gi¶i thÝch v× sao ? (c©u a,d lµ luËn ®iĨm, c©u b lµ c©u c¶m th¸n, c©u c lµ mét luËn ®Ị cha ph¶i lµ luËn ®iĨm. LuËn ®iĨm thêng cã h×nh thøc c©u trÇn thuËt víi tõ lµ hoỈc cã phÈm chÊt, tÝnh chÊt nµo ®ã). - Cã ngêi nãi: Lµm v¨n chøng minh cịng dƠ th«i, chØ cÇn nªu luËn ®iĨm vµ dÉn chøng lµ xong. VD sau khi nªu luËn ®iĨm "TiÕng ViƯt ta giµu ®Đp" , chØ cÇn dÉn ra c©u ca dao: "Trong ®Çm g× ®Đp b»ng sen, L¸ xanh b«ng tr¾ng l¹i chen nhÞ vµng..." lµ ®ỵc. Theo em, nãi nh vËy cã ®ĩng kh«ng ? §Ĩ lµm ®ỵc v¨n chøng minh, ngoµi luËn ®iĨm vµ dÉn chøng, cßn cÇn ph¶i cã thªm ®iỊu g× ? Cã cÇn chĩ ý tíi chÊt lỵng cđa luËn ®iĨm vµ dÉn chøng kh«ng ? Chĩng nh thÕ nµo th× ®¹t yªu cÇu ? - Cho hai ®Ị TLV sau: a.Gi¶i thÝch c©u tơc ng÷: ¡n qu¶ nhí kỴ trång c©y. b.Chøng minh r»ng: ¡n qu¶ nhí kỴ trång c©y lµ mét suy nghÜ ®ĩng ®¾n. H·y cho biÕt c¸ch lµm hai ®Ị nµy cã g× gièng nhau vµ kh¸c nhau. Tõ ®ã suy ra nhiƯm vơ gi¶i thÝch vµ chøng minh kh¸c nhau nh thÕ nµo ? I- VỊ v¨n b¶n biĨu c¶m: 1- Tªn mét sè v¨n b¶n biĨu c¶m trong Ng÷ v¨n 7-tËp I: cã 17 bµi v¨n biĨu c¶m: 9. Nh÷ng tÊm lßng cao c¶. 10. Mâm lịng Cĩ tét B¾c- Ng.Tu©n. 11. Cá d¹i- T« Hoµi. 12. Quµ b¸nh tuỉi th¬- §Ỉng Anh §µo. 13. Tuỉi th¬ im lỈng- Duy Kh¸n. 14. KĐo mÇm- B¨ng S¬n. 15. Mét thø quµ cđa lĩa non: Cèm- Th¹ch Lam. 16. Sµi Gßn t«i yªu - Minh H¬ng. 17. Mïa xu©n cđa t«i - Vị B»ng. 2- Mét bµi v¨n biĨu c¶m mµ em thÝch: - Mét thø quµ cđa lĩa non: Cèm. - Bµi v¨n cã lèi viÕt dung dÞ, nhĐ nhµng mµ ®»m th¾m s©u l¾ng. C¶m xĩc tu«n ch¶y trong tõng c©u, tõng ch÷, tõng lêi nãi tiÕp nhau t¹o nªn nh÷ng trang viÕt thËt xĩc ®éng. §ã lµ sù kÕt tinh cđa mét t©m hån nh¹y c¶m tinh tÕ, mét kh¶ n¨ng quan s¸t tØ mØ, kÜ lìng vµ mét ngßi bĩt tµi hoa cđa nhµ v¨n Th¹ch Lam. 3- Vai trß cđa yÕu tè miªu t¶ trong v¨n biĨu c¶m: Trong v¨n biĨu c¶m, yÕu tè miªu t¶ chđ yÕu lµ ®Ĩ béc lé t tëng, t×nh c¶m. Do ®ã ngêi ta kh«ng miªu t¶ cơ thĨ, hoµn chØnh mµ chØ chän nh÷ng chi tiÕt, thuéc tÝnh, sù viƯc nµo cã kh¶ n¨ng gỵi c¶m ®Ĩ biĨu hiƯn c¶m xĩc t tëng. 4- ý nghÜa cđa yÕu tè tù sù trong v¨n biĨu c¶m: Trong v¨n biĨu c¶m c¸i quan träng lµ ý nghÜa s©u xa cđa sù viƯc buéc ngêi ta nhí l©u, suy nghÜ vµ cã c¶m xĩc vỊ nã. V× vËy yÕu tè tù sù cã t¸c dơng kh¬i dËy nguån c¶m høng ®èi víi ngêi ®äc vỊ nh÷ng t×nh c¶m, nh÷ng hµnh ®éng cao ®Đp. 5- C¸ch biĨu ®¹t t×nh c¶m trong bµi v¨n biĨu c¶m: §Ĩ bµy tá t×nh th¬ng yªu, lßng ngìng mé, ngỵi ca ®èi víi mét con ngêi, sù vËt, hiƯn tỵng. Ngêi ta cã thĨ chän h×nh ¶nh cã ý nghÜa Èn dơ, tỵng trng nỉi bËt ®Ĩ gưi g¾m t×nh c¶m, t tëng hoỈc biĨu ®¹t b»ng nh÷ng nçi niỊm, c¶m xĩc trong lßng. Nhng sù béc lé thĨ hiƯn t×nh c¶m trong bµi ph¶i râ rµng, trong s¸ng, ch©n thùc 6-Ng«n ng÷ biĨu c¶m: *ë bµi Sµi Gßn t«i yªu, t¸c gi¶ viÕt: - Sµi Gßn vÉn trỴ. T«i th× ®¬ng giµ. Ba tr¨m n¨m so víi n¨m ngµn n¨m tuỉi cđa ®Êt níc th× c¸i ®« thÞ nµy cßn xu©n ch¸n. Sµi Gßn cø trỴ hoµi nh mét c©y t¬ ®¬ng ®é nân nµ, ...ngäc ngµ nµy. ->§V cã sư dơng ph¬ng tiƯn tu tõ so s¸nh rÊt ®Ỉc s¾c. - T«i yªu Sµi Gßn da diÕt nh ngêi ®µn «ng vÉn «m Êp bãng d¸ng mèi t×nh ®Çu... T«i yªu... T«i yªu... ->§iƯp tõ t«i yªu ®ỵc dïng rÊt ®¾t lµm ®o¹n v¨n giµu chÊt tr÷ t×nh vµ biĨu c¶m. *ë bµi Mïa xu©n cđa t«i: - T¶ c¶nh s¾c mïa xu©n Hµ Néi vµ miỊn B¾c, t¸c gi¶ kh«ng dõng l©u ë ngoµi c¶nh mµ tËp trung thĨ hiƯn søc sèng cđa mïa xu©n trong thiªn nhiªn vµ ë lßng ngêi b»ng so s¸nh thËt gỵi c¶m vµ cơ thĨ: Nhùa sèng ë trong ngêi c¨ng lªn nh m¸u c¨ng lªn trong léc cđa loµi nai, nh mÇm non cđa c©y cèi... tråi ra thµnh nh÷ng c¸i l¸ nhá li ti - Cã ®o¹n ®· chän läc vµ miªu t¶ h×nh ¶nh víi biƯn ph¸p so s¸nh ®Çy mµu s¾c: NỊn trêi ®ïng ®ơc nh mµu pha lª mê. 7- KỴ b¶ng vµ ®iỊn vµo c¸c « trèng: - Néi dung v¨n biĨu c¶m: BiĨu ®¹t mét t tëng t×nh c¶m, c¶m xĩc vỊ con ngêi, sù vËt kØ niƯm. - Mơc ®Ých biĨu c¶m: Khªu gỵi sù ®ång c¶m cđa ngêi ®äc lµm cho ngêi ®äc c¶m nhËn ®ỵc c¶m xĩc cđa ngêi viÕt. - Ph¬ng tiƯn biĨu c¶m: Ng«n ng÷ vµ h×nh ¶nh thùc tÕ ®Ĩ biĨu c¶m t tëng t×nh c¶m. Ph¬ng tiƯn ng«n ng÷ bao gåm tõ ng÷, h×nh thøc c©u v¨n, vÇn ®iƯu, ng¾t nhÞp, biƯn ph¸p tu tõ,... 8- KỴ b¶ng vµ ®iỊn vµo « trèng néi dung kh¸i qu¸t trong bè cơc bµi v¨n biĨu c¶m: - Më bµi: Giíi thiƯu t tëng, t×nh c¶m, c¶m xĩc vỊ ®èi tỵng. - Th©n bµi: Nªu nh÷ng biĨu hiƯn cđa t tëng, t×nh c¶m. - KÕt bµi: Kh¼ng ®Þnh t×nh c¶m, c¶m xĩc. II- VỊ v¨n nghÞ luËn: 1- Tªn c¸c bµi v¨n nghÞ luËn: cã 19 v¨n b¶n: 10. §õng sỵ vÊp ng·- (Tr¸i tim cã ®iỊu k× diƯu). 11.Kh«ng sỵ sai lÇm- Hång DiƠm. 12. Cã hiĨu ®êi míi hiĨu v¨n- Ng.HiÕu Lª. 13. §øc tÝnh gi¶n dÞ cđa B¸c Hå- PV§ång. 14. HCTÞch, h×nh ¶nh cđa DT- PV§ång 15.ý nghÜa v¨n ch¬ng- Hoµi thanh. 16. Lßng khiªm tèn- L©m Ng÷ §êng. 17. Lßng nh©n ®¹o- LN§êng. 18.ãc ph¸n ®o¸n vµ thÈm mÜ- Ng.H.Lª. 19.Tù do vµ n« lƯ- Nghiªm To¶n. 2- V¨n nghÞ luËn trªn b¸o chÝ vµ sgk: - Trªn b¸o chÝ: V¨n b¶n nghÞ luËn xuÊt hiƯn díi nh÷ng d¹ng bµi x· luËn, diƠn ®µn, bµn vỊ c¸c vÊn ®Ị trong XH. VD: ch¬ng tr×nh b×nh luËn thêi sù, thĨ thao - Trong sgk: v¨n b¶n nghÞ luËn xuÊt hiƯn díi nh÷ng d¹ng bµi lµm v¨n nghÞ luËn, héi th¶o, chuyªn ®Ị, ... VD: c¸c v¨n b¶n nghÞ luËn trong sgk. 3- Ỹu tè chđ yÕu trong v¨n nghÞ luËn: Mçi bµi v¨n nghÞ luËn ®Ịu cã luËn ®iĨm, luËn cø vµ lËp luËn. - LuËn ®iĨm: Lµ nh÷ng KL cã tÝnh kh¸i qu¸t, cã ý nghÜa phỉ biÕn ®èi víi XH. - LuËn cø: Lµ lÝ lÏ, dÉn chøng ®a ra lµm c¬ së cho luËn ®iĨm. LuËn cø ph¶i ch©n thËt, ®ĩng ®¾n, tiªu biĨu th× míi giĩp cho luËn ®iĨm cã søc thuyÕt phơc. - LËp luËn: Lµ c¸ch nªu luËn cø ®Ĩ dÉn ®Õn luËn ®iĨm. LËp luËn ph¶i chỈt chÏ, hỵp lÝ th× bµi v¨n míi cã søc thuyÕt phơc. 4- ThÕ nµo lµ luËn ®iĨm: LuËn ®iĨm lµ ý kiÕn thĨ hiƯn t tëng, quan ®iĨm cđa bµi v¨n ®ỵc nªu ra díi h×nh thøc c©u kh¼ng ®Þnh (hay phđ ®Þnh). LuËn ®iĨm ph¶i ®ĩng ®¾n, ch©n thËt, ®¸p øng nhu cÇu thùc tÕ, míi cã søc thuyÕt phơc. 5- Lµm v¨n nghÞ luËn chøng minh nh thÕ nµo: - Nãi r»ng lµm v¨n chøng minh cịng dƠ th«i, chØ cÇn nªu luËn ®iĨm vµ dÉn chøng lµ xong.Nãi nh vËy lµ kh«ng ®ĩng, ngêi nãi tá ra kh«ng hiĨu vỊ c¸ch lµm v¨n chøng minh. - Trong bµi v¨n chøng minh rÊt cÇn dÉn chøng, nhng cßn cÇn lÝ lÏ vµ ph¶i biÕt lËp luËn. - DÉn chøng trong bµi v¨n chøng minh ph¶i tiªu biĨu, chän läc, chÝnh x¸c, phï hỵp víi luËn ®iĨm, luËn ®Ị, ®ång thêi cÇn ®ỵc lµm râ, ®ỵc ph©n tÝch b»ng lÝ lÏ, lËp luËn chø kh«ng ph¶i chØ nªu, ®a, thèng kª dÉn chøng hµng lo¹t. - LÝ lÏ, lËp luËn kh«ng chØ lµ chÊt keo kÕt nèi c¸c dÉn chøng mµ cßn lµm s¸ng tá vµ nỉi bËt dÉn chøng vµ ®ã míi lµ chđ yÊu. - Bëi vËy, ®a dÉn chøng bµi ca dao Trong ®Çm g× ®Đp b»ng sen, cha ®đ ®Ĩ chøng minh TViƯt ta giµu ®Đp, mµ ngêi viÕt cßn ph¶i ®a thªm nh÷ng dÉn chøng kh¸c vµ ph©n tÝch cơ thĨ bµi ca dao trªn ®Ĩ thÊy râ trong ®ã TViƯt ®· thĨ hiƯn sù giµu ®Đp nh thÕ nµo. - Yªu cÇu cđa lÝ lÏ vµ lËp luËn ph¶i phï hỵp víi dÉn chøng, gãp phÇn lµm râ b¶n chÊt cđa dÉn chøng híng tíi luËn ®iĨm, luËn ®Ị; ph¶i chỈt chÏ, m¹ch l¹c, l« gÝc. 6- So s¸nh c¸ch lµm hai ®Ị TLV: - Hai ®Ị bµi nµy ®Ịu gièng nhau lµ cïng chung mét luËn ®Ị: ¨n qu¶ nhí kỴ trång c©y - cïng ph¶i sư dơng lÝ lÏ, dÉn chøng vµ lËp luËn. - Hai ®Ị nµy cã c¸ch lµm kh¸c nhau: §Ị a gi¶i thÝch, ®Ị b chøng minh. - NhiƯm vơ gi¶i thÝch vµ chøng minh kh¸c nhau: + Gi¶i thÝch lµ lµm cho ngêi ®äc, ngêi nghe hiĨu râ nh÷ng ®iỊu cha biÕt theo ®Ị bµi ®· nªu lªn (dïng lÝ lÏ lµ chđ yÕu). + Chøng minh lµ phÐp lËp luËn dïng nh÷ng lÝ lÏ, dÉn chøng ch©n thùc ®· ®ỵc thõa nhËn ®Ĩ chøng tá luËn ®iĨm cÇn chøng minh lµ ®¸ng tin cËy (dïng dÉn chøng lµ chđ yÕu). IV- H­íng dÉn häc bµi: - §äc c¸c ®Ị v¨n tham kh¶o, chuÈn bÞ cho bµi kiĨm tra cuèi n¨m.