Giáo án môn Ngữ văn 7 - Tiết 5 đến tiết 107

Bài: 2 - Tiết: 5 + 6 Văn bản: Cuộc chia tay của những con búp bê I- Mục tiêu: - HS thấy được những tình cảm chân thành, của hai anh em trong câu chuyện, cảm nhận được nỗi đau đớn xót xa của những bạn nhỏ chẳng may rơi vào hoàn cảnh gia đình bất hạn? - Nghệ thuật kể chuyện nhỏ nhẹ, tự nhiên, xen nhiều đối thoại chân thật, cảm động. - Tư tưởng, tình cảm: Biết thông cảm và chia sẻ và những người không may rơi vào hoàn cảnh éo le, đáng thương. - Kĩ năng: Đọc diễn cảm, phát hiện những chi tiết tiêu biểu, kĩ năng kể chuyện ngôi thứ nhất và phân tích tâm lí nhân vật. II- Chuẩn bị của thầy và trò: + Thầy: Chuẩn bị giáo án, tranh phóng to ( Hai anh en chia đồ chơi). + Trò: Soạn bài, tóm tắt văn bản. III- Các Bước lên lớp: A. ổn định tổ chức: B. Kiểm tra: Qua văn bản " Mẹ tôi" nhà văn muốn nói với chúng ta điều gì? C- Hoạt động dạy và học: Hoạt động của thầy và trò Nội dung chính * Hoạt động 1: Khởi động Hai anh em Thành và Thuỷ rất ngoan thương yêu nhau và đã phải đau đớn xót xa chia tay nhau vì bố mẹ chia tay. Và cuộc chia tay bắt buộc đó diễn ra ntn? Qua đó người kể muốn nói với chúng ta điều gì bài học hôm nay chúng ta sẽ đi tìm hiểu. * Hoạt động 2: HD tìm hiểu văn bản I- Đọc và thảo luận chú thích? - GV hướng dẫn đọc: Giọng trầm, buồn - cần phân biệt rõ lời kể, các đối thoại, diễn biến, tâm lí nhân vật, người anh, người em qua các chặng: ở nhà, ở lớp, lại ở nhà 1- Đọc: - GV đọc mẫu 1 đoạn -> 2HS đọc tiếp đ HS, GV nhận xét. - Hãy kể tóm tắt VB - GV tóm tắt lại. + Cảnh 2 anh, em Thành và Thuỷ chia đồ chơi. + Cảnh Thuỷ đến trường chia tay cô giáo + các bạn. + Cảnh 2 anh em phải chia tay nhau 2- Thảo luận chú thích? - Nêu một vài nét về Tgiả. * Tgiả: Khánh Hoài VB được trao giải nhì trong cuộc thi thơ -văn viết về quyền trẻ em ( Thuỵ Điển -1992) * Giải thích từ khó. " Vũ trang là gì" ? (SKG) - Vũ trang: Trang bị để chiến đấu. Về đọc kĩ các từ khó được chú giải. Ô ăn quan: Trò chơi gian gian của trẻ em. - Theo em bố cục VB có thể chia làm mấy phần? Nội dung và giới hạn của từng phần? II- Bố cục ( 4 phần): - P1: Từ đầu -> như vậy. ( Hai anh em chia đồ chơi) - P2: Tiếp-> Tôi đi ( Thuỷ đến trường chia tay cô giáo và các bạn) - P3: Còn lại: ( Hai anh em chia tay nhau). ? VB được viết theo phương thức biểu đạt nào? ( Tự sự) III- Hướng dẫn tìm hiểu VB. ? VB là một truyện ngắn? Cho biết truyện kể về việc gì? ( Cuộc chia tay của 2 anh em ruột khi gia đình tan vỡ). ? Nhân vật chính trong truyện là người anh, người em hay cả 2 anh em ? Vì sao? ( Hai anh em Thành và Thuỷ đều là nhân vật chính). Mọi sự việc đều có sự tham gia của cả 2 hay mọi sự việc liên quan đến cả 2 anh em. 1- Cuộc chia búp bê. a. Khi nghe lệnh mẹ: ? Hình ảnh Thuỷ và Thành hiện lên NTN khi mẹ ra lệnh chia đồ chơi? Tìm chi tiết? - Thuỷ: Thuỷ kinh hoàng, sợ hãi, run lên bần bật, cặp mắt tuyệt vọng, hai bờ mi sưng mọng lên vì khóc nhiều. - Thành: Cắn chặt môi để khỏi bật lên tiếng khóc, nước mắt cứ tuôn ra như suối, ướt đầm cả gối và 2 cánh tay áo. ? Các chi tiết đó cho thấy 2 anh em Thành và Thuỷ đang trong tâm trạng ntn? - Tâm trạng 2 anh em: Buồn khổ, đau xót, tuyệt vọng, bất lực. ? Vì sao hai anh em lại có tâm trạng như vậy? ( Búp bê là đồ chơi thân thiết gắn với tuổi thơ - 2 con vệ sĩ và 2 em nhỏ luôn ở bên nhau chẳng khác gì Thành và Thuỷ. + Bố mẹ li hôn, 2 anh em phải xa nhau búp bê cũng phải chia đôi. Tiết 6: (tiếp) b. Cuộc chia búp bê. ? Cuộc chia búp bê diễn ra ntn? Thành Thuỷ Lấy 2 con búp bê từ trong tủ đặt sang 2 phía Tru tréo giận dữ: "Sao anh ác thế" - Tgiả sử dụng NT gì? (Mtả tâm lý) ? Vì sao tổ giận dữ sau lại vui vẻ. Đặt con vệ sĩ vào con em nhỏ Bỗng vui vẻ "Anh xem chúng đang cười kìa" - Thuỷ giận dữ vì không chấp nhận chia búp bê. Vui khi búp bê được ở bên nhau. - H/ảnh 2 con búp bê của anh em Thành, Thuỷ luôn đứng cạnh nhau có ý nghĩa ntn? - Tình anh em gắn bó sâu nặng mong muốn gia đình xum họp đầm ấm - Vì sao T&T không thể mang búp bê chia ra? (Búp bê gắn với gia đình, kỉ niệm êm đềm, búp bê là hình ảnh của 2 anh em ruột thịt. - HS đọc từ "hiếu thảo -> trùm lên cảnh vật" ý chính của đoạn này? 2. Cuộc chia tay với lớp học: * Đến trường: Thuỷ: Cắn chặt môi im lặng, mắt đăm đăm nhìn sân trường, cột cờ, bản tin, ô ăn quan.... bật khóc. - Khi đến trường hình ảnh Thuỷ hiện lên NTN? Tìm chi tiết miêu tả? -> Tâm trạng buồn đau nuối tiếc. - Tại sao khi ngắm cảnh vật ở trường Thuỷ lại bật khóc? Vì Thuỷ không được đi học nữa, vì phải chia xa mái trường. * Vào lớp học. - Khi nào lớp học Thuỷ được đón nhận điều gì? - Cô giáo: Ôm chặt... cô thương em - Các bạn: ồ kinh ngạc, sững sờ, khóc thin thít, nắm tay không muốn rời -> sự đồng cảm. - Nhận xét về những chi tiết hình ảnh trên ? - Hình ảnh gợi cảm xúc cho ta thấy được tình thầy trò, bè bạn dưới mái trường thật ấm áp sâu nặng. * Nghe tin Thuỷ không được đi học. - Khi nghe tin Thuỷ không được đi học cô giáo và các bạn ntn? - Cô giáo: Tái mặt, nước mắt giàn dụa. - Cả lớp: Khóc mỗi lúc một to. Cho thấy cô giáo và các bạn rất buồn và thương cho Thuỷ. - Khi ra khỏi cổng trường Thành cảnh nhận cảnh vật xung quanh mình ntn? * Khi ra khỏi cổng trường: -Thành:..... kinh ngạc.... mọi người vẫn đi lại bình thường nắng vẫn vàng ươm, hiện lên cảnh vật. - Nhận xét gì về cảnh vật và tình người trong hình ảnh đó? -> Cảnh và tâm trạng người đối lập nhau. Nỗi buồn ấy mình Thành hiểu và đau khổ. 2. Cuộc chia tay của 2 anh em: - Khi về nhà thấy đồ đạc đang chất lên xe hình ảnh Thuỷ được Tgiả miêu tả ntn? - Thuỷ mặt tái xanh như tàu lá chạy vội vào nhà ghì lấy con búp bê khóc nức lên nắm tay tôi dặn dò. Cuối cùng đặt tay em nhỏ quàng vào tay con vệ sĩ. ? NT của đoạn văn? ( Tâm hồn trẻ thơ thật trong sáng, nhạy cảm) - Lựa chọn chi tiết chọn lọc cho ta thấy được tình nghĩa vô cùng sâu nặng, thắm thiết của 2 anh em Thành và Thuỷ. Chúng phải chịu nỗi đau không đáng có. ? Lời nhắn của Thuỷ Tgiả muốn nhắn với chúng ta điều gì? -> Hãy nâng niu những kỉ niệm tuổi thơ, không được chia ra tình cảm anh em. Và đặc biệt với mỗi gia đình và XH hãy vì hạnh phúc của tuổi thơ mà bảo vệ gia đình đừng để hạnh phúc gia đình tan vỡ, biệt li. Hoạt động 3: Hướng dẫn tổng kết ghi nhớ. III- Ghi nhớ. - Sau khi học xong em có cảm nhận gì về VB. Tgiả muốn nhắn nhủ với chúng ta điều gì? HS đọc ghi nhớ (SGK) GV nhấn mạn? Hoạt động 4: IV - Luyện tập: - Có ý kiến cho rằng " Câu chuyện chia tay buồn bã đầy nước mắt nhưng vẫn ấm áp tình người ? Vì sao? - ý kiến đó đúng vì: Mặc dù đau xót khi phải chia li nhưng tình cảm anh em không bao giờ mất nó mãi mãi trong sáng, trong lòng của 2 anh em. D. Củng cố: Nêu cảm nhận của em về VB Tgiả muốn nhắn nhủ với tất cả mọi gia đình trong xã hội điều gì? E. Hướng dẫn học bài ở nhà: Bài cũ: Thuộc bài, tóm tắt VB Bài mới : Soạn "bố cục VB" theo câu hỏi SGK.  Soạn: 11/9/2006 Giảng:............. Bài: 2 - Tiết: 7 Bố cục trong văn bản I- Mục tiêu: - Giúp HS hiểu: + Tầm quan trọng của bố cục VB. Thế nào là 1 VB có bố cục rành mạch hợp lí để bước đầu xây dựng bố cục rành mạch, hợp lí cho bài. + Nắm được tính phổ biến và hợp lí của dạng bố cục 3 phần, mỗi phần trong bố cục. - Rèn kĩ năng xây dựng bố cục khi tạo lập văn bản. - GD học sinh có ý thức xây dựng bố cục khi tạo lập VB. Biết làm phần mở bài, thân bài, kết bài đúng hướng và đạt kết quả. II- Chuẩn bị của thầy và trò: - Thầy: Bảng phụ về bố cục VB trong văn miêu tả, tự sự. - Trò: Chuẩn bị theo yêu cầu của GV ( trả lời câu hỏi trong bài mới) III- Các Bước lên lớp: A. ổn định tổ chức. B. Kiểm tra: - Em hiểu thế nào là liên kết trong VB? Để VB có tính liên kết cần có những điều kiện nào? C. Hoạt động dạy và học: Hoạt động của thầy và trò Nội dung chính * Hoạt động 1: Khởi động Bất cứ một VB nào, dù dài hay ngắn, dù thuộc kiểu VB tự sự, miêu tả hay hành chính cũng đều có một bố cục nhất địn? Vì nó giúp cho việc biểu đạt nội dung của VB trở nên mạch lạc, rõ ràng, người đọc có thể nhanh chóng nắm bắt tiếp nhận được những thông tin mà người tạo lập VB cần thông báo. Vậy bố cục VB là gì? Yêu cầu về bố cục ra sao? Chúng ta cùng nhau đi tìm hiểu? * Hoạt động 2: HD tìm hiểu kiến thức I- Bố cục và những yêu cầu về bố cục trong văn bản. 1- Bố cục VB: HS đọc bài tập phần (a) a- Bài tập: Viết đơn xin gia nhập đội - Lớp 6 đã được học đơn từ. Hãy nhắc lại cách viết một lá đơn ( gồm mấy phần)? Bố cục gồm 3 phần: * Tiêu ngữ - Phần đầu: Người nhận, nơi nhận - Phần chính: Lý do, y/c, nguyện/vọng - Phần cuối: Lời hứa, cảm ơn - Theo em 1 lá đơn có phải là VB không? ( Có) - Vậy khi viết lá đơn xin gia nhập đội thiếu niên tiền phong em phải trình bày mấy phần? Trình bày theo 3 phần. Tiêu ngữ - Phần đầu: Người gửi, người nhận, nơi nhận - Phần chính: Lý do viết đơn, yêu cầu, nguyện vọng - Phần cuối: Lời hứa, cảm ơn - Có thể tuỳ thích muốn ghi nội dung nào trước cũng được không ? (không) Vì: Như vậy thiếu tính logic, giữa các ý không có sự liên kết -> lộn xộn gây khó hiểu. - Nhắc lại bố cục của VB "cuộc...búp bê" Nếu đảo: Thành - Thuỷ đến chào cô giáo đ Thành và Thuỷ chia búp bê. Theo em như vậy có hợp lý không" Vì Sao? (không) Vì: Giữa các phần, các ý kiến sự liên kết. đ Thiếu tính mạch lạc rõ ràng trong văn bản, gây khó hiểu. - Qua BT1 rút ra nhận xét gì? b- Nhận xét: - VB không thể viết tuỳ tiện, lộn xộn. - Các phần các đoạn trong văn bản được viết theo 1 trình tự hợp lý gọi là bố cục VB. Vậy em hiểu thế nào là bố cục VB? - Các phần, các đoạn trong VB phải được viết theo 1 trình tự hợp lí. - HS đọc ghi nhớ (SGK/30) c. Ghi nhớ 1: - Khi viết văn bản cần quan tâm đến bộ cục vì sao? (ND rõ ràng, các ý liên kết, đọc dễ hiểu). 2. Những yêu cầu về bố cục văn bản: - HS đọc BT1 phần (a) a- Bài tập - So với VB gốc VB ấy có bố cục hợp lí cha? Tại sao? b- Nhận xét: Câu chuyện 1 - Các ý sắp xếp lộn xộn, không theo trình tự (thời gian), sự việc đ vô lý. - Nội dung các phần, các đoạn trong văn bản lộn xộn không thống nhất, rành mạch đ không nêu được ý nghĩa của truyện + HS đọc BT1 phần b - Nội dung các phần trong VB có thống nhất không? (ý đoạn 1 rõ ràng, ý đoạn 2 không rõ ) - Cách kể nh trên bất hợp lí ở chỗ nào? (không nêu bật được ý nghĩa phê phán và gây cười) - Bố cục phải hợp lí để giúp VB đạt mức cao nhất mục đích giao tiếp mà người tạo lập văn bản đề ra. Vậy qua tìm hiểu yêu cầu của bố cục VB là gì? HS đọc ghi nhớ 2. c. Ghi nhớ 2 3. Các phần của bố cục: - Kể một số văn bản đã học có bố cục 3 phần GV đưa bảng phụ. * VB tự sự: MB: Giới thiệu về n/v, sự việc MB: Diễn biến phát triển của sự việc. KB:Kết thúc và cảm nghĩ * VB miêu tả: - MB: giới thiệu đối tượng miêu tả, cảm nghĩ chung - TB: Miêu tả đối tượng (từ bao quát-> cụ thể) - KB: Cảm nghĩ về đối tượng. - Từ n/vụ 3 phần trong VB tự sự và miêu tả có cần phân biệt rõ ràng nhiệm vụ của mỗi phần không vì sao? - VB cần phân biệt rõ ràng n/vụ của 3 phần: MB, TB, KB vì mỗi phần đều có nội dung riêng. Nói tóm lại trong bài này em hiểu thế nào là bố cục VB, yêu cầu trong VB, VB thường được xây dựng theo bố cục gồm mấy phần ? - HS đọc ghi nhớ (SGK) * Hoạt động 3: GV chốt III: Ghi nhớ: (SGK -30) * Hoạt động 4: IV: Luyện tập - H/s nhận xét - VB: VB nào dễ hiểu hơn BT1: GV đưa bảng phụ VB: Hai con dê a. Con dê nào cũng muốn tranh sang trước, không con nào chịu nhường cho nào. Chúng húc nhau, cả hai đều rơi tõm xuống suối. Dê đen và dê trắng cùng qua một chiếc cầu hẹp. Dê đen đi đằng này lại, dê trắng đi đằng kia sang. b. Dê đen và dê trắng cùng qua một chiếc cầu hẹp... rơi tõm xuống suối. Đọc 2 vb - HS so sánh 2 văn bản nhận xét -Cách kể văn bản b: dễ hiểu vì có đầu có đuôi, hấp dẫn người đọc đ khi tạo lập vb phải có bố cục rành mạch hợp lý. - HS đọc BT- xác định yêu cầu - GV kết luận, GV các phần trong VB được sắp xếp theo thứ tự thời gian phân biệt rạch ròi đ Bố cục mạnh lạc. - Câu chuyện vẫn có thể kể theo cách khác vẫn đảm bảo mạch lạc. BT2: (t30) - Không phải là bố cục duy nhất. - Văn bản văn học không phải bao giờ cũng là bố cục 3 phần như TLV. 3. Bài tập 3: - Bố cục trên đã rành mạch hợp lí chưa? Vì sao? Có thể bổ sung điều gì? - Bố cục chưa thật rành mạch hợp lí vì các đoạn 1, 2, 3 ở thân bài mới chỉ kể lại việc học tốt chứ chưa phải trình bày k/n học tốt. Khi đó đoạn (4) lại không nói về học tập. - Để bố cục chặt chẽ, rành mạch thì sau những thủ tục chào mừng hội nghị và tự giới thiệu về mình: - Nêu lên từng khái niệm học tập của mình? - Nhờ khái niệm đó mà học tập tiến bộ ntn? - cuối cùng muốn được nghe ý kiến trao đổi góp ý cho bản báo cáo hội nghị thành công. - Để bố cục hợp lý phải chú ý đ trình tự sắp xếp. D. Củng cố: - GV: khắc sâu kiến thức; Bố cục VB, ĐK để bố cục được rành mạch hợp lý. E. Hướng dẫn học bài: - Nắm vững lý thuyết, kèm BT1 - Soạn: Mạch lạc. ------------------------------------------ Soạn: 12/9/2006 Giảng:............. Bài: 2 - Tiết: 8 Mạch lạc trong văn bản I- Mục tiêu: - Học sinh có những hiểu biết ban đầu về mạch lạc trong VB và sự cần thiết phải làm cho văn bản mạch lạc, không đứt đoạn (h) quẩn quan? - Học sinh có ý thức chú ý đến sự mạch lạc trong các bài tập làm văn. II. Chuẩn bị: - GV: Giáo án + Bảng phụ - HS: Chuẩn bị bài theo câu hỏi. II- Các Các bước lên lớp: A. ổn định lớp. B. Kiểm tra : Thế nào là bố cục trong văn bản? Thông thường bố cục bài TLV gồm mấy phần? C. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học: Hoạt động của thầy và trò Nội dung chính * Hoạt động 1: Khởi động Một bố cục rành mạch hợp lý nội dung các phần, các đoạn phải thống nhất chặt chẽ với nhau, phải có sự phân biệt rạch ròi. Nói đến bố cục là nói đến sự sắp đặt, sự phân chia nhưng văn bản không thể không liên kết. Vậy làm thế nào để các phần các đoạn của 1 văn bản vẫn được phân cách rành mạch mà lại không mất đi sự liên kết chặt chẽ với nhau. Bài học hôm nay giúp các em hiểu được điều đó. * Hoạt động 2: HD tìm hiểu kiến thức. I. Mạch lạc là những yêu cầu về mạch lạc trong văn bản: ? Mạch lạc là từ Hán việt hay thuần việt? (Từ Hán việt) 1- Mạch lạc trong văn bản - GV giải thích: Theo cuốn từ điển các yếu tố mạch lạc được giải nghĩa như sau: a. Bài tập: Mạch 1: - ống dẫn máu trong cơ thể - Đường, hệ thống (mạch điện) Mạch 2: Tên một loại lúa Lạc 1: Vui (lạc quan) Lạc 2: Mạng lưới (liên lạc) Lạc 3: Rụng, rơi rớt (lạc hậu) ? Khái niệm mạch lạc trong văn bản có được dùng theo nghĩa đen này không? (không dùng theo nghĩa đen) ND khái niệm mạch lạc trong văn bản có hoàn toàn xa rời với nghĩa đen của từ mạch lạc không? (không) b. Nhận xét: ? Vậy em hiểu thế nào là mạch lạc trong văn bản? đ là sự tiếp nối của các câu, các ý theo một trình tự hợp lý (hay còn gọi là mạch thơ, mạch văn) ? Dựa vào hiểu biết trên em hãy xác định mạch lạc trong văn bản có những tính chất gì trong những t/c sau? - Trôi chảy thành dòng, thành mạch - Tuần tự đi qua khắp các phần, các đoạn trong văn bản. - Thông suốt, liên tục, không đứt đoạn - Mạch lạc có tất cả những tính chất trên GV đa VD bảng phụ Bố cục trong VB tự sự MB: Giới thiệu sự việc TB: Diễn biến sự việc KB: Kết thúc sự việc - Nhìn vào bố cục trên em thấy yêu cầu mạch lạc trong văn tự sự ntn? (- Các sự việc kết nối với nhau một cách hợp lý theo diễn biến) đ Chứng tỏ: Mạch lạc và bố cục không mâu thuẫn nhau mà bổ sung nhau. - GV: Điều kiện nào để vb có tính mạch lạc 2. Các điều kiện để một văn bản có tính mạch lạc. HS đọc bài tập a * Bài tập a, b: ? VB cuộc chia tay của những con búp bê có nhiều sự việc khác nhau: Mẹ bắt 2 anh em chia đồ chơi, 2 anh em Thành Thủy rất thương nhau, Thành đa Thủy đến chào cô giáo và các bạn, 2 anh em phải chia tay… ? Toàn bộ các sự việc đó xoay quanh sự việc chính nào? - Sự chia tay. ? Sự chia tay và những con búp bê đóng vai trò gì? Hai anh em Thành và Thủy đóng vai trò gì trong truyện? (nv chính) * Nhận xét: - Sự việc chính trong vb cuộc chia tay của những búp bê bằng cuộc chia tay của 2 anh em Thành, Thủy ? ý chính xuyên suốt qua các đoạn của vb cuộc chia tay…ntn? - Cuộc chia đồ chơi của 2 anh em theo lệnh mẹ (1) - Cuộc chia tay của Thủy với cô giáo và các bạn (2) - Phút cuối là cuộc chia tay của 2 anh em, 2 con búp bê không chia tay nhau (3) - GV: Trong vb mạch kể trong hiện tại lại quay về với quá khứ, tự sự đan xen miêu tả. - Có thể kể từ cuộc chia tay trong gia đình lại qua 1 cuộc chia tay ngoài gia đình. ? Nhưng tại sao mạch lạc của chủ đề vẫn được giữ vững? (Tất cả đều tập trung vào mối tình cảm không thể chia cắt của 2 anh em. Phương tiện liên kết lặp lại mệnh mẹ 3 lần- mạch lạc liên kết thống nhất) - Nội dung luôn bám sát vào đề tài và sự việc chính với nhân vật chính. - Các phần đoạn, các câu đều nói về đề tài (mạch lạc và liên kết có sự thống nhất) ? Các từ ngữ: Chia tay, chia đồi chơi… * Bài tập b xa nhau Theo em đó có phải là chủ đề liên kết các sự việc nêu trên thành một thể thống nhất không? (có) * Nhận xét: ? Vậy đó có thể gọi là mạch lạc của vb không? đ Các câu, các đoạn, các phần đều phải nói về 1 vấn đề xuyên suốt trong văn bản. (Trong mỗi phần vb cần có 1 mạch văn thống nhất, trôi chảy qua các phần, các đoạn) ? Trong vb "cuộc chia … bê" có đoạn nói về hiện tại, có đoạn nói về quá khứ, có đoạn kể việc ở nhà, có đoạn kể việc ở trường, chuyện hôm qua, chuyện sáng nay. Vậy các đoạn văn ấy được nối với nhau bằng các mối liên hệ nào dưới đây. * Bài tập c: - Thời gian, không gian, tâm lí (nhớ lại), ý nghĩa… (- HS thảo luận nhóm bàn (1’) - 1, 2 hs nhận xét - GV kết luận * Nhận xét: - Các đoạn các câu được nối theo trình tự hợp lí, trước, sau, làm nổi bật chủ đề. đ Không nên chỉ hiểu rằng giữa các bộ phận chỉ có mối liên hệ về thời gian, cái gì xẩy ra trước nói trước, cái gì xẩy ra sau nói sau mà nó có liên hệ với nhau về không gian, tâm có ý nghĩa. ? Qua các bài tập trên em thấy cần có điều kiện nào để có 1 vb có tính mạch lạc? - Tất cả các bộ phận, đoạn, cần phải hướng vào chủ đề chung. ? Qua các bài tập trên em hãy nx để 1 vb có tính mạch lạc cần các điều kiện nào? - Phải sắp xếp theo trình tự rõ ràng, rành mạch. ? Vậy điều kiện để vb có tính mạch lạc là gì? Vì sao vb phải mạch lạc? HS đọc ghi nhớ 3. Ghi nhớ: (SGK-32) * Hoạt động 3: HD luyện tập. II. Luyện tập: - HS đọc bài tập xác định yêu cầu: ? Tìm hiểu tính mạch lạc vb “Mẹ tôi và vb Lão Nông và các con” ? trình tự nối tiếp của các phần, các đoạn ntn? Trình tự đó có liên tục và thông suốt không Bài tập 1: (32) a. Văn bản “Mẹ tôi” - ý chính: Ca ngợi lòng yêu thương của mẹ đối với con. - Trình tự nối tiếp: Thời gian, tâm lí, liên tục, rõ ràng, thông suốt thể hiện được ý tứ chủ đạo đ vb rất mạch lạc. - Mạch lạc thể hiện ở sự suy động về hình ảnh người mẹ đối với đứa con. + Con mắc lỗi + Bố tức giận viết thư để giáo dục con (lối gián tiếp) + Gợi lại hình ảnh về người mẹ + Con đọc thơ xúc động - HS thảo luận nhóm 6 (3 phút) b. Văn bản: “Lão Nông và các con” ? Chủ đề xuyên suốt đoạn văn là gì? - HS xác định chủ đề, bố cục, trình tự sắp xếp các phần các đoạn. - Chủ đề: Ca ngợi lao đông – lao động là vàng. - GV: Dùng bảng phụ đa ra đáp án đúng. - Bố cục: 3 phần + MB: 2 câu đầu đ lời khuyên hãy LĐ cần cù. + TB: 14 câu tiếp đ chuyện lão nông để lại kho vàng cho các con + KB: 4 câu cuối – khuyên con người hãy chăm chỉ lao động. c. VB của nhà văn Tô Hoài: ? Chủ đề xuyên suốt của đoạn văn là gì? - Chủ đề: Sắc vàng trù phú đầm ấm của làng quê vào mùa đông giữa ngày mùa. Theo trình tự nào? - Trình tự hợp lý: + Câu đầu giới thiệu bao quát về sắc vàng trong thời gian mùa đông sau đó Tgiả nêu biểu hiện của sắc vàng trong thời gian và không gian đó. ? Trình tự nối tiếp các phần, các đoạn, các câu trong vb có giúp cho sự thể hiện chủ đề liên tục, thông suốt không? + 2 câu cuối là nx cảm xúc về màu vàng đ Trình tự 3 phần rõ ràng làm cho mạch văn thống nhất, bố cục mạch lạc. * Bài tập 2: ? ý tứ chủ đạo của câu chuyện là gì? - ý tứ chủ đạo của câu chuyện xoay quanh cuộc chia tay của 2 đa trẻ và 2 con búp bê. Vì vậy việc thuật lại quá tỉ mỉ nguyên nhân dẫn đến cuộc chia tay của người lớn có thể làm chủ đề bị phân tán, không giữ được sự thống nhất sẽ làm mất mạch lạc của câu chuyện. D. Củng cố: - Thế nào là mạch lạc trong văn bản - Văn bản có tính mạch lạc cần đảm bảo yêu cầu gì? E. Hướng dẫn học: - Học bài cũ, nắm vững nội dung - Học thuộc ghi nhớ Soạn bài những câu hát về tình cảm gia đình. Đọc kĩ văn bản, chú thích, soạn theo câu hỏi.  Soạn: 17/9/2006 Giảng: 20/9/2006 Bài 3 - Tiết: 9 Văn bản: Ca dao, dân ca Những câu hát về tình cảm gia đình I- Mục tiêu cần đạt: - Học sinh hiểu khái niệm ca dao, dân ca, nắm được nội dung ý nghĩa và một số hình thức nghệ thuật tiêu biểu của ca dao, dân ca. Hiểu được tình cảm của con cái đối với cha mẹ, của con cháu đối với ông bà tổ tiên. - Rèn kỹ năng đọc hiểu ca dao, dân ca. - Giáo dục học sinh lòng yêu thương ông bà, cha mẹ, anh em ruột thịt trong gia đình? II- Chuẩn bị của thầy trò: - Thầy: Soạn bài Tích hợp: Tiếng Việt - từ láy, tích hợp TLV: NT tạo lập văn bản. - Trò: Soạn bài, sưu tầm những câu ca dao khác cùng chủ đề. III- Các bước lên lớp: A. ổn định tổ chức: B. Kiểm tra đầu giờ: + Bài cũ: ? Cuộc chia tay của hai anh em, Thành và Thuỷ diễn ra ntn?. ? Qua câu chuyện Tgiả muốn gửi gắm đến mọi người điều gì? + Kiểm tra việc soạn bài của học sinh? C. Tiến trình dạy và học: Hoạt động của thầy và trò Nội dung chính * Hoạt động 1: Khởi động Đối với tuổi thơ của mỗi người Việt Nam, ca dao, dân ca là dòng sữa ngọt ngào vỗ về, an ủi tâm hồn chúng ta qua lời ru ngọt ngào của bà, của mẹ những buổi chưa hè hay những đêm đông giá lạnh; chúng ta ngủ say sưa mơ màng, chúng ta dần dần cùng tháng năm lớn lên và trưởng thành? Hôm nay chúng ta cùng nhau đọc lại, lắng nghe và suy ngẫm những câu ca dao, dân ca đó. * Hoạt động 2: Hướng dẫn tìm hiểu VB I. Đọc và tìm hiểu chú thích: - GV hướng dẫn học sinh đọc Chú ý ngắt nhịp thơ lục bát 2/2/2/2 hoặc 4/4. 1. Đọc - Giọng dịu nhẹ, thể hiện tình cảm vừa thành kính, nghiêm trang vừa tha thiết ân cần. - GV đọc mẫu. - Gọi 3 học sinh đọc - Nhận xét cách đọc của học sinh 2. Tìm hiểu chú thích: HS đọc (SGK) a. Khái niệm ca dao, dân ca: ? Em hiểu thế nào là ca dao, dân ca? - Ca dao, dân ca thuộc thể loại trữ tình dân gian. - Ca dao là những bài thơ dân gian do nhân dân lao động sáng tác, phần lớn là thơ lục bát phản ánh đời sống tâm hồn của con người. (trước đây ca dao được truyền miệng, ngày nay được sưu tầm trong những công trình có giá trị) - Dân ca là những sáng tác kết hợp giữa nhạc và lời. b. Chú thích khác: HS đọc - (Chú thích) - 1, 4, 6 *Hoạt động 3: II- Tìm hiểu văn bản: ? Trong trùm ca dao hát về tình cảm gia đình có mấy bài ca dao? (4 bài) ? Những bài ca dao nào nói về tình cảm con cái đối với cha mẹ? (1-2) 1- Tình cảm của con cái đối với cha mẹ: Bài 1: - HS đọc Công cha như núi ngất trời Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển đông ? Bài ca dao này là lời của ai nói với ai? (Lời của mẹ nói với con) Núi cao biển rộng mênh mông Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi! ? Bài ca dao được cất lên dưới hình thức nào? (Hát ru) Vì sao em biết đây là hình thức hát ru? (Giọng điệu ru êm ái ngọt ngào của người mẹ ru con mà ta thường gặp) - nhịp 2/2/2/2 ? Bài ca dao dùng hình ảnh nào nói về công cha nghĩa mẹ và bằng nghệ thuật gì? - Nghệ thuật so sánh ? Tại sao Tgiả lại so sánh công cha như núi ngất trời, nghĩa mẹ với nước biển đông? - Cách so sánh rất phù hợp vì đây đều là so sánh với những đại lượng khó xác định cụ thể phạm vi (núi không biết cao bao nhiêu, rất cao, nước ở ngoài biển đông nhiều, không bao giờ cạn. Núi ở đây không phải là núi thái sơn mà núi cao ngất trời, cao đến tận mây xanh, nước ở ngoài biển đông là bao la vô tận.) ? Cách so sánh trên có ý nghĩa gì? - Công sơn cha mẹ vô cùng to lớn không thể nào kể xiết. ? 2 câu đầu nói về công lao trời biển của cha mẹ, 2 câu tiếp theo thể hiện điều gì? (lời khuyên) - Nhận xét biện pháp nghệ thuật Tgiả sử dụng? - Từ láy, ẩn dụ đ nhấn mạnh công lao của cha mẹ. ? Lời ru nhắn nhủ điều gì với đạo làm con? - Bài ca dao khuyên Bổn phận làm con phải ghi lòng tạc dạ, công lao sâu lặng vô cùng to lớn của cha mẹ. ? Theo em con cái có phải thuộc lòng Cù lao chính chữ hay không? (Không phải nhớ cù lao chín chữ là chữ gì mà là tình cảm kính yêu và biết ơn các bậc sinh thành nuôi dưỡng chúng ta nên người). - GV: liên hệ. Bổn phận làm con em phải làm gì? Học tốt, chăm ngoan, biết ơn cha mẹ. - Bài 2: ? Em hãy cho biết bài ca dao là lời của ai? (Lời của người con gái lấy chồng xa quê nói với mẹ) Chiều chiều ra đứng ngõ sau Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều ? Người con gái nhớ về mẹ vào thời gian không gian nào? (buổi chiều, ngõ sau) ? Chiều chiều thuộc loại từ gì? - Điệp từ “chiều chiều” ? Em hiểu thế nào là chiều