Giáo án môn Ngữ văn 7 - Tiết 77: Văn bản Tục ngữ về con người và xã hội

NS: NG: 7A 7B Tiết: 77 Văn bản Tục ngữ về con người và xã hội A. Mục tiêu: - Kiến thức: Giúp HS: + Nội dung, ý nghĩa và một số hình thức diễn đạt ( so sánh, ẩn dụ, nghĩa đên, nghĩa bóng...) của 9 câu tục ngữ trong bài học - Tích hợp với phần Tiếng việt ở bài rút gọn câu với phần TLV ở bài Tìm hiểu đề văn nghị luận. - Rèn kĩ năng: + Học thuộc lòng tục ngữ: phân tích nghĩa đen, nghĩa bóng của tục ngữ. B. Phương tiện dạy học: - Đồ dùng: - Tư liệu tham khảo, C. Cách thức tiến hành: - Phương pháp: giảng bình, phát vấn, phân tích, tổng hợp.. - Hình thức tổ chức.................. D. Tiến trình giờ dạy. I. ổn định: KTSS: -7A............. - 7B........... II. Kiểm tra bài cũ: ? Đọc thuộc lòng 8 câu tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất đã học. ? Trong 8 câu tục ngữ đó em thích nhất câu nào? giải nghĩa câu tục ngữ đó? - Yêu cầu nêu được: + Đọc thuộc lòng chính xác, to, rõ 8 câu tục ngữ đã học. + Nói rõ câu tục ngữ mình thích, giải thích đúng nghĩa của câu tục ngữ mình thích. III. Bài mới: G: Tục ngữ là sự kết tinh kinh nghiệm về TN và LĐSX, tục ngữ còn là kho báu những kinh nghiệm dân gian về con người và XH. Dưới hình thức những lời khuyên nhủ, những nhận xét, tục ngữ truyền đạt rất nhiều bài học bổ ích, vô giá trong cách nhình nhận giá trị con người,trong cách học,cách sống và ứng xử hằng ngày. Hoạt động của Thầy và Trò G: Hướng dẫn H đọc văn bản ? Về nội dung có thể chia văn bản tục ngữ này thành mấy nhóm? Tìm câu tương ứng? H: 3 nhóm + Tục ngữ về phẩm chất conn người. (1.2.3) + Tục ngữ về học tập tu dương ( 4.5.6) + Tục ngữ về quan hệ ứng xử ( 7.8.9). ? Tại sao ba nhóm trên vẫn có thể hợp thành một văn bản như trong SGK? H: - Về nội dung đều là kinh nghiệm và những bài học của dân gian về von người và xã hội. - Về hình thức, chúng đều có cấu tạo ngắn,nhịp, thường dùng so sánh, ẩn dụ. ? Nếu chữ Mặt chỉ sự hiện diện ( có mặt) thì: Nghĩa của Một mặt người, mười mặt của là gì? H: sự hiện diện của một con người, sự hiện diện của mười thứ của cải ? Cả câu có ý nghĩa gì? H: Sự hiện diện của một người bằng sự hiện diện của mười thứ của cải. ? Phép so sánh này có ý nghĩa gì? H: Đề cao giá trị của người so với của cải. ? Kinh nghiệm nào của dân gian được đúc kết trong câu tục ngữ này? H: Con người là thứ của cải quý nhất, người quý hơn của chứ không phải của quý hơn người. - yêu quý tôn trọng, bảo vệ con người, không để của cải che lấp con người. ? Em hiểu Góc con người ở đây nghĩa là ntn?H: Chỉ dáng vẻ, đường nét con người., nói về phương diện mĩ thuật. ? ở con người, Răng, tóc là những chi tiết rất nhỏ. Vậy , nghĩa của câu tục ngữ này là gì? H: - Những chi tiết nhỏ nhặt nhất cùng làm thành vẻ đẹp con người. ? Những kinh nghiệm dân gian nào được đúc kết trong câu tục ngữ này? H: Người đẹp từ những chi tiết nhỏ nhất. Mọi biểu hiện ở con người đều phản ánh vẻ đẹp, tư cách của người đó. ? Lời khuyên từ kinh nghiệm này là gì? H: Hãy biết hoàn thiền mình từ những điều nhỏ nhất. - Có thể xem xét tư cách của con người từ những biểu hiện nhỏ của chính con người đó. ? Hình thức câu tục ngữ này có gì đặc biệt? H: Đối lập ý trong mỗi vế: đói – sạch; rách – thơm. - đối xứng giữa hai vế: Đói cho sach, rách cho thơm. ? Tác dụng của hình thức này là gì? H: nhấn mạnh: sạch & thơm. Dễ nghe, dễ nhớ. ? Đói và rách; sạch và thơm chỉ những điều gì ở con người? H: - Thiếu thốn cái ăn, cái mặc - Phẩm chất trong sáng bên trong của con người ? Câu này có ý nghĩa gì? H: cho dù thiều thốn vật chất nhưng vẫn phải giữ phẩm giá trong sạch. ? Kinh nghiệm sống nào được đúc kết trong câu tục ngữ này? H: làm người điều cần giữ gìn nhất là phẩm giá trong sạch. - Không vì nghèo khổ mà làm điều xấu xa có hại đên nhân phẩm. " Chết trong còn hơn sống đục. ? Nhận xét về đặc điểm ngôn từ và tác dụng của nó trong câu tục ngữ này? H: ? Thực chất của học cách gói cách mở ở đây là gì? H: Học để biết làm mọi thứ cho khéo tay. ? Kinh nghiệm nào được đúc kết trong câu tục ngữ này? H: con người cần thành thạo mọi việc, khéo léo trong giáo tiếp - Việc học phải toàn diện, tỉ mỉ ? Giải nghĩa các từ: Thầy, mày, làm nên. H: ? Nghĩa của câu tục ngữ này là gì? H: Không được thầy dạy bảo sẽ không làm được việc gì thành công. ? Kinh nghiệm nào được đúc kết trong câu tục ngữ này? H: muốn nên người và thành đạt, người ta cần được dạy dỗ bởi các thầy. ? Bài học nào được rút ra từ kinh nghiệm đó? H: phải tìm thầy giỏi mới có cơ hội thành đạt. không được quên công lao dạy dỗ của thầy. ? Em có nhận xét gì về cách nói và tác dụng của cách nói ấy trong câu tục ngữ này? ? Nghĩa của câu tục ngữ trên là gì? H: cách học theo lời dạy của thầy có khi không bằng cách học tự mình theo gương bạn bè. ? Kinh nghiệm nào được đúc kết trong câu tục ngữ này? H: ? Dân gian muốn có lời khuyên nào cho người học? H: phải tích cực học hỏi trong đời sống là cách học tốt nhất. Phải tích cực chủ động trong học tập... ? Câu tục ngữ học thầy không tày học bạn có quan hệ thế nào với câu tục ngữ: không thầy đố mày làm nên? H: bổ sung ý nghĩa cho nhau để hoàn chỉnh một quan niệm dạy học: trong dạy học, vai trò dạy của người thầy và tự học của trò đều quan trọng. ? em hiểu thế nào là thương người và thương thân? H: ............................ ? Kinh nghiệm nào được đúc kết trong câu tục ngữ này? H: Đã gọi là tình thương thì không phân biệt người hay ta. - Tình thương là một tình cảm rộng lớn cao cả. ? Lời khuyên từ kinh nghiệm sống này là gì? H: Hãy sống bằng lòng nhân ái, vị tha. - Không nên sống ích kỉ... ? Em hãy giải nghĩa của câu tục ngữ trên? H: Hoa quả ta dùng đều do công sức người trồng, đó là điều nên nhớ. ? Kinh nghiệm nào được đúc kết từ câu tục ngữ này? H: Không có gì tự nhiên có cho ta. - Mọi thứ ta được hưởng thụ đều do công sức của con người. ? Bài học nào được rút ra từ kinh nghiệm đó? H: - Cần trân trọng sức lao động của mọi người. - Không được lãng phí, biết ơn người đi trước, không được phản bội quá khứ. ? Các từ phiếm chỉ: một cây, ba cây trong câu tục ngữ này có nghĩa là gì? H: chỉ sự đơn lẻ (1) - Chỉ sự liên kết, nhiều (3). ? Em hiểu nghĩa của câu tục ngữ là gì? H: Một cây đơn lẻ không làm thành rừng núi. Nhiều cây gộp lại thành rừng, núi cao. ? Kinh nghiệm sống được đúc kết trong câu tục ngữ này là gì? H: Đoàn kết sẽ tạo thành sức mạnh. Chia rẽ sẽ không việc nào thành công. ? Bài học rút ra từ kinh nghiệm trên là gì? H: tinh thần tập thể trong lỗi sống và làm việc. - Tránh lối sống cá nhân. Nội dung I. Tiếp xúc văn bản: 1. Đọc: 2. Tìm hiểu chú thích. II. Phân tích: 1. Những kinh nghiệm và bài học về phẩm chất con người (1) Một mặt người bằng mười mặt của. " Đề cao giá trị của người so với của cải. (2) Cái răng, cái tóc là góc con người. - Những chi tiết nhỏ nhặt nhất cùng làm thành vẻ đẹp con người. (3) Đói cho sạch, rách cho thơm Đối lập ý trong mỗi vế: đói – sạch; rách – thơm. " nhấn mạnh: sạch & thơm. Dễ nghe, dễ nhớ. - cho dù thiều thốn vật chất nhưng vẫn phải giữ phẩm giá trong sạch. 2. Những kinh nghiệm và bài học về việc học tập tu dưỡng (4) Học ăn, học nói, học gói, học mở. - Lặp từ: học " nhấn mạnh việc học toàn diện, tỉ mỉ. (5) Không thầy đố mày làm nên. - Thầy: thầy dạy. - Mày: người học. - Làm nên: làm được việc. Thành công trong mọi công việc. - Cách nói dân dã, gần gũi, dễ hiểu, dễ nhớ. (6) Học thầy không tày học bạn. - Tự mình học hỏi trong đời sống là cách học tốt nhất. 3. Kinh nghiệm và bài học về quan hệ ứng xử (7) Thương người như thể thương thân. (8) Ăn quả nhớ kẻ trồng cây. (9) Một cây làm chẳng nên non Ba cây chụm lại nên hòn núi cao - Đoàn kết sẽ tạo thành sức mạnh. Chia rẽ sẽ không việc nào thành công. - Tinh thần tập thể trong lỗi sống và làm việc. - Tránh lối sống cá nhân. IV. củng cố: ? Đọc diễn cảm lại 9 câu tục ngữ. giải nghĩa của một số câu mà em thích. V. Hướng dẫn về nhà: - Nắm chắc nội dung và nghệ thuật của 9 câu tục ngữ - Soạn bài: Rút gọn câu. E. Rút kinh nghiệm: ...................................................................................................................................................................................................................................................................