Giáo án môn Ngữ văn 9 - Tiết 85: Tóm tắt văn bản thuyết minh

Trường: THPT Hậu Nghĩa Lớp: 10C6 Tập làm văn Ngày soạn: 14/03/2011 Tiết: 85 Ngày dạy: 17/03/2011 GVHD: Cô Bùi Thị Ánh Hường. GSTT: Tạ Thị Kim Chi TÓM TẮT VĂN BẢN THUYẾT MINH A. Mục tiêu bài học Giúp HS: - Hiểu mục đích, yêu cầu của việc tóm tắt văn bản thuyết minh. - Biết cách tóm tắt văn bản thuyết minh có nội dung đơn giản. - Tóm tắt một văn bản thuyết minh có nội dung đơn giản. - Trình bày văn bản tóm tắt trước tập thể. B. Chẩn bị của giáo viên và học sinh: * Giáo viên: - SGK Ngữ văn 10, ban cơ bản, tập 2. - SGV Ngữ văn 10, ban cơ bản, tập 2. - Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Ngữ văn 10. - Giáo án giảng dạy. * Học sinh: - SGK Ngữ văn 10, ban cơ bản, tập 2. - Tập bài soạn. - Đầy đủ dụng cụ học tập. C. Tổ chức hoạt động dạy và học: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG CẦN ĐẠT - GV nhắc lại một vài kiến thức cơ bản về “ Tóm tắt văn bản tự sự”. - Hãy cho biết mục đích tóm tắt một văn bản thuyết minh? - Tóm tắt một văn bản thuyết minh cần đạt những yêu cầu nào? - Cho HS đọc ví dụ SGK/69. - Em hãy cho biết đối tượng thuyết minh của văn bản này là gì? - Nội dung chính mà văn bản muốn hướng tới là gì? - Văn bản này có thể chia thành mấy đoạn, ý chính của mỗi đoạn? - Em hãy tóm tắt lại nội dung văn bản trên trong khoảng tối đa là 10 câu? - GV nhận xét, tóm tắt lại cho HS. - Theo em , khi tóm tắt một văn bản thuyết minh, chúng ta cần thực hiện qua mấy bước và đó là những bước nào? - Cho HS đọc ghi nhớ SGK/70.- So sánh sự giống và khác nhau giữa việc tóm tắt văn bản tự sự với văn bản thuyết minh? - Gợi ý: Khác nhau về các mặt: mục đích, cách thức, qui trình. - Cho HS đọc bài tập 1. - Em hãy xác định đối tượng thuyết minh của văn bản này? - Bố cục văn bản nên chia thành mấy đoạn, ý chính của mỗi đoạn? - Viết đoạn văn tóm tắt phần thuyết minh về thơ hai-cư? (Tối đa là 10 câu)? - Cho Hs đọc bài tập 2. - Đối tượng thuyết minh của văn bản là gì? So với văn bản thuyết minh ở phần trên, đối tượng và nội dung thuyết minh của Lương Quỳnh Khuê có gì khác? - Viết đoạn văn tóm tắt về cảnh Tháp Bút, Đài Nghiên? ( Không quá 10 câu). I.Mục đích, yêu cầu tóm tắt văn bản thuyết minh: 1. Mục đích: - Nhằm để hiểu và ghi nhớ những nội dung cơ bản của bài văn. - Giới thiệu với người khác về đối tượng thuyết minh hoặc về văn bản đó. 2. Yêu cầu: - Cần phải ngắn gọn, rành mạch, sát với nội dung cơ bản của văn bản gốc. II. Cách tóm tắt một văn bản thuyết minh: 1.Đọc và tóm tắt văn bản “Nhà sàn”: a. - Đối tượng: Thuyết minh về nhà sàn – một công trình xây dựng gần gũi, quen thuộc của một bộ phận khá lớn người dân miền núi của Việt Nam và một số dân tộc khác ở Đông Nam Á. - Đại ý: Thuyết minh về kiến trúc, nguồn gốc và những tiện ích của ngôi nhà sàn. b. Bố cục văn bản: (3 đoạn) - Đoạn 1 (Nhà sàn là công trình ª văn hoá cộng đồng): Định nghĩa và mục đích sử dụng của nhà sàn. - Đoạn 2 (Toàn bộ nhà sàn ª phải là nhà sàn): Thuyết minh về cấu tạo, nguồn gốc và công dụng của nhà sàn. - Đoạn 3 (Nhà sàn ª thế giới): Đánh giá, ca ngợi vẻ đẹp, sự hấp dẫn của nhà sàn ở Việt Nam từ xưa đến nay. c.Tóm tắt văn bản “ Nhà sàn” (khoảng 10 câu): Nhà sàn là công trình kiến trúc có mái che, dùng để ở hoặc sử dụng vào một số mục đích khác. Toàn bộ nhà sàn được cấu tạo bằng tre, giang, nứa, gỗ. Nhà sàn gồm nhiều cột chống. Mặt sàn dùng để ở và sinh hoạt có ngăn thành buồng. Hai đầu nhà có hai cầu thang. Nhà sàn xuất hiện từ thời Đá mới, tồn tại phổ biến ở miền núi Việt Nam và một số nơi ở Đông Nam Á. Nhà sàn có rất nhiều tiện ích: vừa phù hợp với nơi cư trú miền núi, đầm lầy, vừa tận dụng nguyên liệu tại chỗ, giữ được vệ sinh và đảm bảo an toàn cho người ở. Nhà sàn ở một số vùng miền núi nước ta đạt tới trình độ kỹ thuật và thẫm mĩ cao, đã và đang hấp dẫn nhiều khách du lịch. 2. Các bước tóm tắt một văn bản thuyết minh (gồm 4 bước): Bước 1: Xác định mục đích, yêu cầu tóm tắt. Bước 2: Đọc văn bản gốc để nắm vững đối tượng thuyết minh. Bước 3: Tìm bố cục của văn bản. Bước 4: Viết tóm lược các ý chính để hình thành văn bản tóm tắt. è GHI NHỚ SGK/70. 3. So sánh việc tóm tắt văn bản tự sự với văn bản thuyết minh. Các mặt so sánh Tóm tắt văn bản tự sự Tóm tắt văn bản thuyết minh Giống nhau Đều là hình thức rút gọn văn bản Khác nhau * Mục đích * Cách thức * Qui trình - Hiểu được nội dung cơ bản tác phẩm. - Dựa vào sự việc chính và nhân vật chính. + Đọc kĩ toàn bộ văn bản cần tóm tắt để nắm chắc nội dung của nó. + Lựa chọn những sự việc chính và nhân vật chính. +Sắp xếp cốt truyện tóm tắt theo một trình tự hợp lí. + Viết bản tóm tắt bằng lời văn của mình. - Nhận thức được đối tượng. - Dựa vào định nghĩa, dữ liệu, thông số, số liệu, nhận định. + Xác định mục đích, yêu cầu tóm tắt. + Đọc văn bản gốc để nắm vững đối tượng thuyết minh. +Tìm bố cục của văn bản. +Viết tóm lược các ý để hình thành văn bản tóm tắt. III. Luyện tập: 1) Tóm tắt tiểu dẫn Thơ hai-cư của Ba-sô. - Đối tượng: Tiểu sử, sự nghiệp của nhà thơ Ma-su-ô Ba-sô và những đặc điểm của thơ hai-cư. - Bố cục văn bản: ( 2 đoạn) + Đoạn 1 (Ma-su-ô ª M.Si-ki [1867 – 1902]): Tóm tắt tiểu sử và giới thiệu những tác phẩm của Ba-sô. + Đoạn 2 (So với ª văn hoá nhân loại): Thuyết minh về đặc điểm nội dung và nghệ thuật của thơ hai-cư. - Tóm tắt văn bản: Thơ hai-cư có số từ ít nhất, gồm 17 âm (5-7-5) gồm bảy, tám chữ Nhật. Mỗi bài chỉ có một tứ thơ ghi lại một văn cảnh, vài sự vật gợi lên xúc cảm, suy tư nào đó, không gian thời gian là mùa (quý tứ). Thơ hai-cư mang tính u tịch (thiền tông), đề cao vắng lặng, đơn sơ, u huyền, mềm mại, nhẹ nhàng. Thơ hai-cư chỉ gợi chứ không tả, chứa nhiều khoảng trống cho trí tưởng tượng. Thơ hai-cư là đóng góp của Nhật Bản vào văn hoá nhân loại. 2) Tóm tắt Đền Ngọc Sơn và hồn thơ Hà Nội. a. Đối tượng: Thuyết minh về một thắng cảnh. Sự khác biệt giữa văn bản này với các văn bản trước là ở đối tượng (thắng cảnh) và ở nội dung (vừa tập trung vào những đặc điểm kiến trúc, vừa ca ngợi vẻ đẹp nên thơ của đền Ngọc Sơn, đồng thời bày tỏ tình yêu, niềm tự hào đối với một di sản đặc sắc của dân tộc). b. Tóm tắt đoạn giới thiệu cảnh Tháp Bút, Đài Nghiên: Đến thăm đền Ngọc Sơn, hình tượng kiến trúc đầu tiên gây ấn tượng là Tháp Bút, Đài Nghiên. Tháp Bút dựng trên núi Ngọc Bội, đỉnh tháp có ngọn bút trỏ lên trời xanh, trên mình tháp là ba chữ “tả thanh thiên” (viết lên trời xanh) đầy kiêu hãnh. Cạnh Tháp Bút là cổng Đài Nghiên. Gọi là “Đài Nghiên” bởi cổng này là hình tượng “cái đài” đỡ “nghiên mực” hình trái đào tạc bằng đá, đặt trên đầu ba chú ếch với thâm ý sâu xa “ao nghiên, ruộng chữ”. Phía sau Đài Nghiên là cầu Thê Húc nối sang Đảo Ngọc – nơi toạ lạc ngôi đền thiêng giữa rì rào sóng nước. D. Củng cố - Hướng dẫn học sinh học ở nhà: 1. Củng cố: - Các bước tóm tắt một văn bản thuyết minh? 2. Hướng dẫn tự học: - Tìm thêm các văn bản thuyết minh và luyện tập tóm tắt văn bản. 3. Hướng dẫn chuẩn bị bài mới: - Đọc SGK, chuẩn bị truớc trả lời những câu hỏi trong SGK bài “Lập dàn ý bài văn nghị luận”. Phê duyệt của GVHD Hậu Nghĩa, ngày 18 tháng 02 năm 2011 Giáo viên hướng dẫn Giáo sinh thực tập Bùi Thị Ánh Hường Tạ Thị Kim Chi