Giáo án môn Vật lý 9 - Bài 31: Hiện tượng cảm ứng điện từ

Bài 31: HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ Ngày soạn :30 /12/2007 – Tiết 33 Ngày dạy : 01/01/2008 – Tuần 17 Mục tiêu : 1.Kiến thức :Làm được TN dùng nam châm vĩnh cửu hoặc nam châm điện để tạo ra dòng điện cảm ứng .; Mô tả được cách làm xuất hiện dòng điện cảm ứng trong cuộn dây dẫn kín bằng nam châm vĩnh cửu hoặc nam châm điện 2.kĩ năng : Sử dụng đúng hai thuật ngữ mới đó là dòng điện cảm ứng và hiện tượng cảm ứng điện từ . 3.Thái độ : Chuẩn bị : 1.Giáo viên : 1 Điamô xe đạp , có lắp bóng đèn ; 1 Điamô xe đạp đã bóc vỏ ngoài đủ nhình thấy nam châm và cuộn dây ở bên trong . 2.học sinh : Cho các nhóm hs :1 cuộn dây có gắn bóng đèn LED ;1thanh nam châm có trục quay vuông góc với thanh ; a nam châm điện 2 pin 1,5 V . C.Hoạt động dạy học : Hoạt động của trò Trợ lí của GV Hoạt động 1( phút ) Phát hiện ra cách khác để tạo ra dòng điện ngoài cách dùng pin và Acqui -Cá nhân suy nghĩ trả lời câu hỏi của GV -Có một số ý kiến khác nhau về hoạt động của điamo xe đạp . không cần thảo luận . * Nêu vấn đề : Ta đã biết muốn tạo ra dòng điện phải dùng pin hoặc ácqui .Em có biết trường hợp nào không dùng pin hoặc ác qui mà có thể tạo ra dòng điện được không ? *Gợi ý thêm bộ phận nào làm cho đèn của xe đạp sáng . - Trong bình điện xe đạp ( gọi là diamô ) có những bộ phận nào ? chúng hoạt động như thế nào để tạo ra dòng điện ? Hoạt động 2 ( phút )Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động của điamôxe đạp và dự đoán xem hoạt động nào trong điamô là nguyên chính gây ra dòng điện Phát biểu chung ở lớp , trả lời câu hỏi của GV “không tảo luận” . - Quan hình 31 và nêu hoạt động của điamôxe đạp - Cấu tạo gồm nam châm và cuộn dây . -Khi quay nún điamô thì nam châm quay theo , nhờ đó mà đèn sáng được vậy liệu nhờ nam châm * Yêu cầu hs xem hình 31.1 SGK và quan sát một điamô đã tháo vỏ đặt trên bàn của GV và chỉ ra các bộ phận chính của điamô . Hãy dự đoán xem hoạt động của bộ phận chính nào của đamô đã tạo ra dòng điện ? Hoạt động 3 ( phút )Tìm hiểu cách dùng nam châm vĩnh cửu để tạo ra dòng điện . Xác định trong trường hợp nào thì nam châm vĩnh cửu có thể tạo ra dòng điện ? Làm việc theo nhóm a) Làm TN 1 SGK trả lời C1 , C2 àC1; Dòng điện xuất hiện trong trường hợp -Di chuyển nam châm lại gần cuộn dây -Di chuynể nam châm ra xa cuộn dây . àC2:Nếu nam châm đứng yên cho cuộn dây lại gần hay xa nam châm cũng có xuất hiện dòng điện b) Nhóm cử đại diện phát biểu , thảo luận chung ở lớp để rút ra nhận xét , chỉ tra trong trường hợp nào nam châm vĩnh cửu có thể tạo ra dòng điện . àNhận xét : Dòng điện xuất hiện trong cuộn dây dẫn kín khi đưa một cực nam châm lại gần hay ra xa một đầu cuộn dây đó hoặc ngược lại * Hướng dẫn hs làm từng động tác dứt khoát và nhanh : -Dưa nam châm vào trong lòng cuộn dây . -Để nam châm nằm yên một lúc trong lòng cuộn dây . -Kéo nam châm ra khỏi cuộn dây . * Yêu cầu hs mô tả rõ dòng điện xuất hiện trong khi di chuyển nam châm lại gần hay ra xa cuộn dây Hoạt động 4 ( phút )Tìm hiểu cách dùng nam châm vĩnh cửu để tạo ra dòng điện . Trong trường hợp nào thì nam châm điện có thể tạo ra dòng điện ? Làm việc theo nhóm : a) Làm TN 2 trả lời C3 : à - Trong khi đóng mạch điện thì xuất hiện dòng điện ở cuộn dây - Trong khi ngắt mạch điện thì xuất hiện dòng điện ở cuộn dây b) Làm rõ khi đóng hay ngắt mạch điện được mắc với nam châm điện thì từ trường của nam châm thay đổi như thế nào ? +Khi đóng mạch điện được mắc với nam châm thì cường độ dòng điện tăng àkhiến cho từ trường của nam châm mạnh lên ( từ trường biến thiên ). +Khi ngắt mạch điện được mắc với nam châm thì cường độ dòng điện giảm àkhiến cho từ trường của nam châm yếu đi ( từ trường biến thiên ). c) Thảo luận chung ở lớp , đi đến nhận xét trường hợp xuất hiện dòng điện . àDòng điện xuất hiện ở cuộn dây dẫn kín trong thời gian đóng hoặc ngắt mạch điện của nam châm điện ,nghĩa trong thời gian dòng điện của nam điện biến thiên . * Hướng dẫn hs lắp ráp TN , cáh đặt nam châm điện (lõi sắt của nam châm điện đưa sâu vào trong lòng cuộn dây .) * Gợi ý thảo luận : Yêu cầu hs làm rõ khi đóng hoặc ngắt mạch điện thì từ trường của nam châm điện thay đổi như thế nào ? ( Dòng điện có cường độ tăng lên hay giảm đi khiến cho từ trường mạnh lên hay yếu đi ) *Từ kết quả thí nghiệm 2 yêu cầu hs rút ra nhận xét Hoạt động 5 ( phút ) Tìm hiểu thuật ngữ mới : Dòng điện cảm ứng ,hiện tượng cảm ứng điện từ Cá nhân thu thập thông tin SGK àHiện tượng xuất hiện dòng điện cảm ứng gọi là hiện tượng cảm ứng điện từ Nêu câu hỏi : Qua những TN trên đây , hãy cho biết khi nào xuất hiện dòng điện cảm ứng . -GV thông báo thế nào gọi là hiện tượng cảm ứng điện từ ? Hoạt động6( phút ) Vận dụng Làm việc cá nhân trả lời C4 ,C5. a) Cá nhân phát biểu chung ở lớp . Nêu dự đoán C4: Nếu cho nam châm quay quanh một trục thẳng đứng trong cuộn dây cũng xuất hiện dòng điện cảm ứng C5: Đúng là nhờ nam châm ta có thể tạo được dòng điện . b) Xem GV biểu diễn TN kiểm tra *Yêu cầu một số hs đưa ra dự đoán . Nêu hai câu hỏi :Dựa vào đâu mà dự đoán như thế ? ( Co ù thể dựa việc quan sát thấy trong nhiều TN có chuyển động của nam châm so với cuộn dây .Trả lời C4 * Làm TN biểu diễn để kiểm tra dự đoán . Hoạt động 7 ( phút ) củng cố a) Cá nhân tự đọcc phần ghi nhớ . b)Trả lời câu hỏi củng cố của GV Ngoài hai cách như trong SGK , có thể nêu thêm các cách khác cho nam châm điện chuyển động , cho nam châm quay trước cuộn dây . Nêu câu hỏi củng cố : - Có những cách nào dùng nam châm có thể tạo ra dòng điện ? -Dòng điện đó được gọi là dòng điện gì ? E. Rút kinh nghiệm