Giáo án Ngữ văn 10- Tổng quan văn học Việt Nam

GIÁO ÁN SỐ: 01 Thời gian thực hiện: 2 tiết Lớp:…………………………... Số giờ đã giảng: 0 Thực hiện ngày:……………… Tên bài: TỔNG QUAN VĂN HỌC VIỆT NAM Mục tiêu bài học: Học xong học sinh có khả năng: - Hiểu được những kiến thức chung nhất, tổng quát nhất về hai bộ phận của văn học Việt Nam cùng quá trìn phát triển của văn học viết Việt Nam; - Nắm vững hệ thống hái vấn đề về thể loại của văn học Việt Nam và con người trong văn học Việt Nam; - Có niềm tự hào về truyền thống văn hoá của dân tộc qua di sản văn học dan tộc. Từ đó có lòng say mê với văn học Việt Nam. I. ỔN ĐỊNH LỚP: Thời gian: 2 phút Số học sinh vắng:…………...……..…………….Tên:………………………….. ……………………………………………………..…………………………………… II. KIỂM TRA BÀI CŨ: Thời gian: Dự kiến sinh viên kiểm tra: Tên ……………… ……………… ……………… ……………… Điểm ……………… ……………… ……………… ……………… III. GIẢNG BÀI MỚI: Thời gian: 85 phút Đồ dùng và phương tiện dạy học: SGK, SGV, Giáo án, phấn, bảng. Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt Hoạt động 1: Các bộ phận hợp thành của văn học Việt Nam GV: Theo kiến thức em đã học ở THCS, văn học viết Việt Nam gồm những bộ phận nào? HS: Suy nghĩ và trả lời Phần VHDG sẽ có một bài khái quát riêng nên nội dung này HS tự đọc SGK. Giáo viên đi sâu vào nội dung về văn học viết Việt Nam GV: Cho học sinh tự đọc và tóm tắt vào vở. Sau đó tổng kết lại dưới hình thức phát vấn nhanh với các vấn đề : - Tác giả - Phương thức sáng tác và lưu truyền - Thể loại HS: Làm theo yêu cầu của giáo viên Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu quá trình phát triển của văn học viết Việt Nam GV: Dựa vào SGK và phần chuẩn bị bài ở nhà, em hãy phát biểu cách phân kì văn học viết Việt Nam theo thời gian và quan hệ ? HS: Suy nghĩ và trả lời GV: Chia lớp làm bốn nhóm, yêu cầu thảo luận về văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm (Văn tự và thành tựu)? HS: Thảo luận nhóm GV: Tổng kết vấn đề GV: Em hãy trình bày nội dung chủ đạo và những thành tựu tiêu biểu của từng thờì kì văn học viết hiện đại Việt Nam? HS suy nghĩ và trả lời GV chốt lại vấn đề và dẫn sang phần sự khác nhau giữa văn học trung đại và văn học hiện đại Hoạt động 3: Hướng dẫn HS tìm hiểu phần III: Con người Việt Nam trong văn học GV: Trong quan hệ với thế giới tự nhiên, chúng ta thấy điều gì ở con nguời Việt Nam? HS suy nghĩ và trả lời GV: Lịch sử văn học Việt Nam có điều gì đặc biệt? Điều này có ảnh hưởng như thế nào đến văn học? HS: Suy nghĩ và trả lời GV: Lí tưởng xã hội của con người Việt Nam là gì? Lí tưởng này ảnh hưởng như thế nào đến việc xây dựng những hình tượng văn học? HS: Suy nghĩ và trả lời Đây là phần kiến thức khó. Giáo viên sử dụng phương pháp thuyết giảng để diễn giải kiến thức. I. Các bộ phận hợp thành của văn học Việt Nam 1. Văn học dân gian (SGK) 2. Văn học viết - Tác giả: Cá nhân tri thức - Đặc trưng: + Tính cá nhân + Mang đậm dấu ấn sáng tạo của tác giả - Phương thức sáng tác và lưu truyền: + Cá nhân + Văn bản viết Chữ Hán Chữ Nôm Chữ quốc ngữ - Thể loại: + Từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX: Chữ Hán: Văn xuôi (truyện, kí…) Thơ (đường luật, từ khúc…) Văn biền ngẫu (phú, cáo…) Chữ Nôm: Thơ (ngâm khúc, hát nói…) Văn biền ngẫu + Từ thế kỉ XX đến nay: Tự sự (Tiểu thuyết, truyện ngắn, kí….) Trữ tình (Thơ, trường ca….) II. Quá trình phát triển của văn học viết Việt Nam X X IX 1945 Văn học trung đại Văn học hiện đại (Đông Nam Á) (Âu Mĩ) Trung Quốc 1. Văn học trung đại a. Văn học chữ Hán - Văn tự: + Thời gian du nhập: đầu công nguyên + Vai trò: . Là cầu nối để nhân dân ta tiếp nhận các học thuyết Nho, Phật, Lão để nhân dân ta hình thành nên các quan niệm về chính trị, tư tưởng và đạo đức . Tiếp nhận hệ thống thể loại và thi pháp văn học cổ Trung Quốc, sáng tạo nên các thể loại văn học của mình - Thành tựu: + Thơ: Thơ Lí Trần, Thơ Nguyễn Trãi… + Văn xuôi: Văn xuôi truyền kì (Nguyễn Dữ…) Kí sự (Lê Hữu Trác…) Tiểu thuyết chương hồi (Ngô Gia văn phái…) b. Văn học chữ nôm - Văn tự: sáng tạo trên cơ sở chữ Hán (XII) - Văn học Nôm: + Bắt đầu phát triển vào thế kỉ XV + Đạt đến đỉnh cao vào cuối XVIII, đầu XIX - Ý nghĩa: + Bằng chứng hùng hồn cho ý chí xây dựng một nền văn học độc lập của dân tộc ta + Có vai trò quan trọng trong việc phát triển các thể loại thơ dân tộc + Phát huy các ưu thế của văn học dân gian, gắn liền với sự trưởng thành của truyền thống yêu nước và truyền thống nhân đạo trong văn học + Phản ánh quá trình dân tộc hoá và dân chủ hoá của văn học trung đại - Thành tựu: + Thơ (Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan…) + Truyện Nôm: Nguyễn Du 2. Văn học hiện đại: a. Văn học từ đầu thế kỉ đến 1930 ( văn học giao thời) - Văn học Việt Nam tiếp xúc với văn hoá phương Tây (Pháp) - Chữ quốc ngữ phát triển mạnh → Văn học Việt Nam kế thừa truyền thống đồng thời tiếp thu tinh hoa cái mới để bắt đầ quá trình hiện đại hoá nền văn học nước nhà. - Thành tựu: Tản Đà, Hồ Biểu Chánh… b. Văn học 1930 - 1945 - Tiếp tục hiện đại hoá nền văn học nước nhà : - Thành tựu: + Văn học lãng mạn: khám phá, đề cao cái tôi, đấu tranh cho hạnh phúc và quyền sống của con người (Xuân Diệu, Hàn Mặc Tử, Thế Lữ…) + Văn học hiện thực: ghi lại hiện thực đen tối của xã hội đương thời (Nam Cao, Ngô Tất Tố…) c. Văn học 1945 - 1975 (văn học cách mạng) - Đi sâu phản ánh sự nghiệp đấu tranh cách mạng và xây dựng cuộc sống mới - Thành tựu: Tố Hữu, Hồ Chí Minh, Nguyễn Trung Thành… d. Văn học từ 1975 đến nay (Văn học đổi mới) - Phản ánh sâu sắc công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, sự nghiệp CNH - HĐH của đất nước cùng tâm tư, tình cảm của con người hiện đại - Thành tựu: Nguyễn Minh Châu, Nguyễn Khải, Lê Lựu, Nguyễn Huy Thiệp, Võ Thị Hảo… * Những khác biệt căn bản của văn học hiện đại so với văn học trung đại: + Tác giả: đội ngũ nhà văn chuyên nghiệp + Đời sống văn học sôi nổỉ, mạnh mẽ + Thể loại: xuất hiện nhiều thể loại văn học mới (tuỳ bút) + Thi pháp: đề cao cá tính sáng tạo III. Con người Việt Nam qua văn học Văn học là nhân học. Đối tượng trung tâm của văn học là con người. Nhưng đó không phải là con người trừu tượng mà là con người trong những mối quan hệ cơ bản. Các mối quan hệ này chi phối nội dung chính của văn học, ảnh hưởng đến việc xây dựng các hình tượng văn học. 1. Con người Việt Nam trong quan hệ với thế giới tự nhiên - Qua văn học, con người Việt Nam thể hiện tình yêu thiên nhiên sâu sắc → xây dựng các hình tượng nghệ thuật liên quan đến thiên nhiên (Mận, đào trong ca dao, tùng, cúc trong văn học trung đại) → Thiên nhiên là đối tượng cải tạo chinh phục và đồng thời cũng là người bạn tri âm tri kỉ, gắn liền với những quan niệm đạo đức của con người (nhà nho) 2. Con người Việt Nam trong quan hệ với quốc gia, dân tộc - Lịch sử dân tộc ta là lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước → yêu nước là phẩm chất tiêu biểu của con người Việt Nam → Hình thành một dòng văn học riềng mang đậm dấu ấn của chủ nghĩa yêu nước - Biểu hiện của chủ nghĩa yêu nước trong văn học: + Tình yêu quê hương + Tự hào về truyền thống dâm tộc + Ý chí trước quân thù - Thành tựu: Nguyễn Trãi, Nguyễn Đình Chiểu… 3. Con người Việt Nam trong quan hệ xã hội - Lí tưởng xã hội của nhân dân ta: xây dựng một xã hội công bằng tốt đẹp → Hình tượng các nhân vật có khả năng đem đến một xã hội như vậy (tiên, bụt, bậc thành quân, người đại diện cho lí tưởng xã hôi chủ nghĩa…) - Cảm hứng xã hội (phê phán và cải tạo) là tiền đề cho sự hình thành chủ nghĩa hiện thực trong văn học dân tộc 4. Con người Việt Nam và ý thức về bản thân - Ý thức về bản thân của con người Việt Nam đã hình thành nên mô hình ứng xử và mẫu người lí tưởng liên quan đến con người cộng đồng và con người xã hội - Trong văn học: + Hình tượng con người cộng đồng với lí tưởng hi sinh, cống hiến (nhân vật trữ tình trong thơ văn yêu nước Lí Trần, hình tượng các chiến sĩ cách mạng trong văn học 1945 - 1975…) + Hình tượng con người cá nhân với ý thức về quyền sống, về hạnh phúc và tình yêu (nhân vật trong các khúc ngâm, trong thơ Hồ Xuân Hương, trong thơ lãng mạn và văn học đổi mới…) → Mỗi hình tượng văn học trên thay đổi theo từng thời kì nhưng đều nằm trong một xu hướng chung là xây dựng một đạo lí làm người với những phẩm chất tốt đẹp. IV. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP: Thời gian: 3 phút Bài tập 1, 2, 3 (SBT - Tr 5) V. TỰ RÚT KINH NGHIỆM: ( chuẩn bị tổ chức thực hiện) …………………………………….…………………………………………………..... ………………………………………………………………………………………….. ………………………………………..………………………………………………… TRƯỞNG BAN/TRƯỞNG TỔ MÔN (Ký duyệt) Ngày tháng năm 2008 Chữ ký giáo viên