Giáo án Ngữ Văn 11 năm học 2007- 2008: Chiếu cầu hiền_Ngô Thì Nhậm

Ngày soạn: 20/10 Ngày giảng:22 /10 Tiết 25,26 , Giảng văn Chiếu cầu hiền Ngô Thì Nhậm Tiết 1. A.Phần chuẩn bị: I. Mục tiêu bài học: giúp hs. 1. Kiến thức: Hiểu được chủ trương chiến lược của vua Quang Trung trong việc tập hợp trí thức. Nghệ thuật thuyết phục trong bãi Chiếu và cảm xúc của người viết. 2. Kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng cảm thụ phân tích một bài văn chính luận . 3. Thái độ, tình cảm:Nhận thức đúng đắn vai trò trách nhiệm của người trí thức đối với công cuộc xây dựng đất nước. II. Phương tiện dạy học. 1.GV: SGK + SGV + giáo án. 2. HS: SGK + Vở ghi + bài soạn. III. Cách thức tiến hành. Đọc sáng tạo, gợi tìm, thảo luận, trả lời câu hỏi. B. Tiến trình dạy học I. ổn định tổ chức. II. Kiểm tra bài cũ: kt miệng : Không . III. Bài mới: 1. Giới thiệu bài mới: ( 1’ ) Tìm hiểu bài chiếu cầu hiền của NTN để hiểu thêm về QT và yêu cầu của nhân sĩ với sự nghiệp dựng nước và giữ nước. 2.Nội dung. I. Tìm hiểu chung 1. Tiểu dẫn 7’ HĐcủa gv HĐ của hs Kiến thức cần đạt ?Phần tiểu dẫn trình bày nội dung gì? - Giới thiệu vài nét về Ngô Thị Nhậm và bài Chiếu cầu hiền. Đọc sgk, độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. - Tác giả: + Ngô Thì Nhậm (1746 - 1802). Người làng Tả Thanh Oai (tức làng Tó) thuộc huyện Thanh Oai tỉnh Hà Tây. Năm 1775 đỗ Tiến Sĩ (29 tuổi) từng được chúa Trịnh giao cho giữ chức Đốc đồng Trân Kinh Bắc (1788). + Khi nhà Lê Trịnh sụp đổ, Ngô Thị Nhậm đi theo phong trào Tây Sơn được vua Quang Trung phong làm Lại bộ Tả thị lang, sau thăng chức Binh bộ thượng thư, có nhiều đóng góp cho triều đại Tây Sơn. Nhiều văn kiện, giấy tờ quan trọng của Tây Sơn do ông soạn thảo. - Chiếu cầu hiền do Ngô Thị Nhậm viết theo lệnh của Quang Trung. 2. Văn bản 15’ a. Hoàn cảnh và mục đích sáng tác. ?Văn bản được viết ra trong hoàn cảnh nào? nhằm mục đích gì? Một số sĩ phu, trí thức của triều đại cũ, kẻ thì ở ẩn giữ lòng trung quân của một bề tôi, kẻ thì tự vẫn, người thì hoang mang chưa tin vào tân triều. Chiếu cầu hiền ra đời trong hoàn cảnh ấy. Bài Chiếu nhằm mục đích thuyết phục đội ngũ trí thức trong làng quan lại của triều đại cũ ra cộng tác với Tây Sơn. Bài chiếu nhằm thể hiện quan điểm đúng đắn, tấm lòng yêu nước thương dân của người đứng đầu đất nước. Đọc sgk, độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. Chiếu cầu hiền được viết vào khoảng 1788 và 1789 khi tập đoàn Lê Trịnh hoàn toàn tan dã. b. Bố cục ?Bài chiếu chia làm mấy phần? Nội dung của từng phần? Đọc sgk, độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. Bài Chiếu chia làm 3 đoạn + Từ đầu đến “... Sinh ra người hiền” Tác giả đưa ra mối quan hệ giữa người hiền tài và thiên tử. + Tiếp đó đến “Chính sự buổi đầu cho trẫm” Thái độ của nho sĩ Bắc Hà trước việc Nguyễn Huệ đem quân ra Bắc diệt Trịnh và tấm lòng khiêm nhường nhưng cương quyết trong việc cầu hiền. + Còn lại. Con đường cầu hiền của Nguyễn Huệ. C. Chủ đề - Xác định chủ đề của bài chiếu? Đọc sgk, độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. Tác giả khẳng định mối quan hệ người hiền tài và thiên tử nêu rõ tình trạng thái độ của nho sĩ Bắc Hà trước sự kiện Nguyễn Huệ kéo quân ra Bắc diệt Trịnh đồng thời nêu rõ tấm lòng rộng mở đón chào người hiền ra giúp nước. II. Đọc – hiểu 1. Mối quan hệ của người hiền và thiên tử 15’ Chia nhóm: 4 tổ 4 nhóm. Nhóm 1,2. ? Tác giả đặt ra vấn đề gì trong đoạn một? ?Em có nhận xét gì? Nhóm 3. ? Đối tượng của bài Chiếu là ai? Thái độ của họ như thế nào? Tác giả đã đưa ra thái độ ấy bằng cách nào? Em có nhận xét gì? nhóm 4. ?Thái độ và tấm lòng của vua Quang Trung được thể hiện như thế nào? Em có nhận xét gì? Bằng cách sử dụng câu nói của Khổng tử (lấy ý) từ sách luận ngữ. Người hiền cũng như sao sáng trên trời. Sao tất phải chầu về Bắc thần (chòm sao Bắc đẩu). Sao Bắc Thần là hình ảnh của thiên tử (nhà vua). Các quần thần như các vì sao khác chầu về. Phần mở đầu ngắn gọn, cách nói có hình ảnh, tác giả đã đưa ra luận đề mà bất cứ người hiền tài nào cũng không thể phủ nhận được. Lời lẽ ý tứ giàu sức thuyết phục khi tác giả đứng trên quyền lợi của dân tộc của đất nước. Đặc biệt dẫn lời của Khổng Tử. Thái độ của nho sĩ Bắc Hà khi Nguyễn Huệ đem quân ra Bắc diệt Trịnh và tấm lòng của Quang Trung. Đó là thái độ thực tế của nho sĩ Bắc Hà Tác giả đưa ra những sự kiện trên đây bằng cách vừa lấy ý từ kinh dịch “người hiền ở ẩn cố giữ tiết tháo như da bò bền” vừa dùng hình ảnh “người ở triều dường không dám nói năng như hàng trượng mã”. Đối với các quan, người giúp việc không mang hết sức mình thì dùng hình “Đánh mõ giữ cửa” (như tên gác cổng đánh mõ cầm canh). Có kẻ tự vẫn vào sông ra bể. Các sự việc đưa ra đều mang tính ẩn dụ. Tuy không nói tên người cũng đủ để giới nho sĩ, quan lại Bắc Hà đủ giật mình nếu còn trung thành với đất nước, dân tộc, trong tâm lí của nho sĩ Bắc Hà có một số coi thường Quang Trung không biết nghi lễ, chữ thánh hiền, việc dùng hình ảnh trong tứ thư, ngũ kinh có tác động không nhỏ. “Trẫm đang ngồi trên mép chiếu chăm chú lắng nghe sớm hôm mong mỏi. Thế mà người tài cao rộng chưa có ai đến. “Hay trẫm là người ít đức không xứng để những người ấy phò tá chăng? Hay là đương thời loạn lạc họ không thể phụng sự vương hầu”. Nhà vua rất khiêm nhường. Những lời lẽ ấy rất chân thành, da diết trong chờ đợi và mong mỏi. Người viết cũng như người ban lệnh viết hoàn toàn xuất phát từ quyền lợi của dân, ý thức trách nhiệm của chính mình. Một chủ trương chiến lược tập hợp trí thức xây dựng đất nước. HS đọc đoạn 1,2 SGK chia nhóm thảo luận, cử đại diện trình bày trước lớp. - Quan hệ của nhân tài với thiên tử.Người hiền tài phải quy thuận về với nhà vua. - Người hiền vì thế không nên giấu mình ẩn tiếng, không để đời dùng thì không đúng với ý trời và phụ lòng người. - Đối tượng của bài chiếu là các nho sĩ Bắc Hà, quan lại các cấp kể cả những người trong hàng ngũ viên lữ trong triều Lê - Trịnh. - Thái độ của họ lúc ấy được tác giả nêu rất rõ. + Cố chấp vì một chữ Trung với triều đại cũ mà bỏ đi ở ẩn. + Người ở lại triều chính thì im lặng như những con ngựa bắt xếp hàng làm nghi trượng. + Các quan lại cấp dưới thì làm việc cầm chừng. + Có người tự vẫn (ra bể vào sông). - Thái độ của Quang Trung: Mong đợi người hiền tài rất thành tâm, chân thực. - Nhà vua giãi bầy tâm sự của mình: + Tình hình đất nước mới được tạo lập + Kỉ cương còn nhiều thiếu sót + Lại lo toan chuyện biên ải + Dân chưa được hồi sức, lòng người chưa được thấm nhuần + Làm nên nhà lớn không phải chỉ một cây gỗ, xây dựng nền thái bình không chỉ dựa vào mưu lược của kẻ sĩ. II. Củng cố, luyện tập (5’) GV khái quát kiến thức cơ bản. ? Em suy nghĩ gì về thái độ của nhân sí Bắc Hà? tại sao họ có thái độ như vậy? - Không hết lòng phò tá Quang Trung. - Thái độ rất nguy hại đối với sự nghiệp chung của dân tộc. C. Hướng dẫn học bài và làm bài ở nhà (2’) - Đọc lại toàn bộ tác phẩm. - Nắm nội dung bài - Học thuộc một đoạn trích mà em tâm đắc. - Đọc, tìm hiểu nội dung phần còn lại của tác phẩm. Tìm hiểu con đường cầu hiền của QT. Giờ sau học văn học.