Giáo án Ngữ văn 11 - Ôn tập văn học trung đại Việt Nam

TIẾT 27+28 «n tËp v¨n häc trung ®¹i viÖt nam I. Néi dung 1. Nh÷ng t¸c phÈm chÝnh cña líp 10: -C¶nh ngµy hÌ (NguyÔn Tr·i) -§äc TiÓu Thanh kÝ (NguyÔn Du) -Nhµn (NguyÔn BØnh Khiªm) -Phó s«ng B¹ch §»ng (Tr­¬ng H¸n Siªu) -§¹i c¸o b×nh Ng« (NguyÔn Tr·i) -ChuyÖn chøc ph¸n sù ®Òn T¶n Viªn (NguyÔn D÷) -Chinh phô ng©m (§TC - §oµn ThÞ §iÓm) -TruyÖn KiÒu (NguyÔn Du) 2. Nh÷ng t¸c phÈm chÝnh cña líp 11 3. So s¸nh nh÷ng néi dung c¬ b¶n 3.1.Chủ nghĩa yêu n­íc a.Giai ®o¹n tr­íc: Lµ yªu thiªn nhiªn ®Êt n­íc. ThÓ hiÖn lßng tù hµo DT, c¨m thï giÆc, ý chÝ quyÕt chiÕn, quyÕt th¾ng, t«n thê lÝ t­ëng trung qu©n ¸i quèc b. Giai ®o¹n sau: Lµ yªu thiªn nhiªn, vÎ ®Ñp b×nh dÞ cña lµng quª. Yªu n­íc lµ ngîi ca phong c¶nh quª h­¬ng ®Êt n­íc, ngîi ca nh÷ng anh hïng d¸m x¶ th©n v× d©n téc BiÓu hiÖn qua c¸c t¸c phÈm cô thÓ - Ch¹y giÆc: ThÓ hiÖn t×nh c¶m ®au xãt tr­íc hiÖn thùc Tæ quèc bÞ x©m l¨ng, o¸n tr¸ch triÒu ®×nh v« tr¸ch nhiÖm (yªu n­íc -lo l¾ng cho vËn mÖnh ®Êt n­íc). - V¨n tÕ nghÜa sÜ CÇn Giuéc: Ngîi ca ng­êi anh hïng n«ng d©n, thÊt thÕ nh÷ng vÉn hiªn ngang (Yªu n­íc - yªu nh÷ng ng­êi ND d¸m hi sinh v× TQ). - Xin lËp khoa luËt: Bµn vÒ sù cÇn thiÕt cña luËt ph¸p ®èi víi XH (Yªu n­íc - tr¨n trë víi kØ c­¬ng phÐp n­íc). - C©u c¸ mïa thu: Miªu t¶ vµ c¶m nhËn vÒ vÎ ®Ñp mïa thu cña lµng quª VN.(Yªu n­íc - yªu phong c¶nh, vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn). - VÞnh khoa thi H­¬ng: Kh¾c ho¹ hiÖn thùc ®Ó mØa mai, ch©m biÕm, phÉn uÊt tr­íc nh÷ng bÊt c«ng cña tr­êng thi thêi PK. (Yªu n­íc - c¨m thï, lªn ¸n, mØa mai nh÷ng bÊt c«ng trong thi cö). 3.2. Chủ nghĩa nh©n ®¹o a. Giai ®o¹n tr­íc: Kh¸t khao tù do, t×nh yªu, h¹nh phóc, c¶m th«ng víi sè phËn cña ng­êi phô n÷ b. Giai ®o¹n sau: §Êu tranh ®ßi quyÒn sèng, quyÒn h¹nh phóc vµ ®Êu tranh gi¶i phãng con ng­êi c¸ nh©n, nhÊt lµ ng­êi phô n÷. 3.3 Chủ nghĩa nh©n ®¹o a. Giai ®o¹n tõ thÕ kØ XVIII ®Õn nöa ®Çu thÕ kØ XIX : xuÊt hiÖn nhiÒu c¸c t¸c phÈm mang néi dung nh©n ®¹o cã gi¸ trÞ lín nh­: TruyÖn KiÒu, Chinh phô ng©m, Cung o¸n ng©m, th¬ Hå Xu©n H­¬ng.... b. BiÓu hiÖn phong phó, ®a d¹ng cña néi dung nh©n ®¹o: - Th­¬ng c¶m tr­íc bi kÞch vµ ®ång c¶m tr­íc kh¸t väng cña con ng­êi (TruyÖn KiÒu, Chinh phô ng©m, Cung o¸n ng©m...) - Kh¼ng ®Þnh quyÒn sèng, ®Ò cao tµi n¨ng, nh©n phÈm con ng­êi (Th¬ Hå Xu©n H­¬ng, NguyÔn C«ng Trø). §©y lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt v× nã cã mÆt trong hÇu hÕt c¸c t¸c phÈm næi tiÕng cña giai ®o¹n nµy. - Lªn ¸n, tè c¸o nh÷ng thÕ lùc tµn b¹o chµ ®¹p con ng­êi (TruyÖn KiÒu). - §Ò cao truyÒn thèng ®¹o lÝ, nh©n nghÜa cña d©n téc (Lôc V©n Tiªn, V¨n tÕ nghÜa sÜ CÇn Giuéc). BiÓu hiÖn qua c¸c t¸c phÈm cô thÓ - TruyÖn KiÒu: QuyÒn sèng cña con ng­êi tµi s¾c vÑn toµn. - Chinh phô ng©m: QuyÒn sèng vµ h­ëng h¹nh phóc cña løa ®«i, vî chång. - Th¬ Hå Xu©n H­¬ng: QuyÒn sèng, t×nh yªu, h¹nh phóc cña ng­êi phô n÷. - Bµi ca ngÊt ng­ëng: Ca ngîi mét lèi sèng, mét quan niÖm sèng tù do, kho¸ng ®¹t mµ vÉn kh«ng ra ngoµi quy chuẩn nhµ nho. - Khãc D­¬ng Khuª: Ca ngîi t×nh b¹n th¾m thiÕt, thuû chung. - Th­¬ng vî: Ca ngîi ng­êi vî hiÒn ®¶m, thÓ hiÖn sù tr©n träng ®Ò cao phô n÷, ch©m biÕm thãi ®êi ®en b¹c. 3.4. Nh÷ng biÓu hiÖn míi so víi giai ®o¹n tr­íc: H­íng vµo quyÒn sèng cña con ng­êi, nhÊt lµ con ng­êi trÇn thÕ (TruyÖn KiÒu, th¬ HXH); ý thøc c¸ nh©n ®Ëm nÐt h¬n (QuyÒn sèng c¸ nh©n, h¹nh phóc c¸ nh©n, tµi n¨ng c¸ nh©n...) II. Gi¸ trÞ ph¶n ¸nh vµ phª ph¸n hiÖn thùc cña ®o¹n trÝch Vµo phñ chóa TrÞnh 1.Tãm t¾t ®o¹n trÝch: Ghi l¹i viÖc t¸c gi¶ vµo phñ ®Ó ch÷a bÖnh cho Êu chóa. Däc ®­êng vµo cung «ng ®· bÞ cho¸ng ngîp bëi vÎ xa hoa léng lÉy, cÇu k× cña cung ®iÖn. §ång thêi còng nhËn ra mét thÕ giíi riªng ®Çy quyÒn uy n¬i phñ chóa hoµn toµn ®èi lËp víi cuéc sèng nghÌo khæ cña nh©n d©n. Th«ng qua ®ã, t¸c gi¶ còng bµy tá th¸i ®é coi th­êng danh väng cña mét l­¬ng y mÉu mùc... 2. Gi¸ trÞ ph¶n ¸nh vµ phª ph¸n hiÖn thùc: a. §o¹n trÝch lµ bøc tranh ch©n thËt vÒ cuéc sèng xa hoa n¬i phñ chóa: tõ n¬i ë ®Õn tiÖn nghi sinh ho¹t, xa hoa tõ vËt dông ®Õn ®å ¨n thøc uèng... Nh­ng chÝnh cuéc sèng ®ã ®· t¹o ra sù ©m u, thiÕu sinh khÝ. Th©m nghiªm kiÓu mª cung cµng lµm t¨ng thªm c¸i ©m u cña cung ®iÖn, cµng lµm t¨ng thªm bÖnh t×nh cña Êu chóa. ChØ v× sèng trong nhung lôa xa hoa nh­ng thiÕu ®iÒu c¨n b¶n lµ søc sèng. b. ChÝnh ngßi bót miªu t¶ ch©n thùc, b»ng th¸i ®é ®iÒm ®¹m kÝn ®¸o nh­ng kh«ng giÊu næi sù thê ¬, coi th­êng cña t¸c gi¶ ®· thÓ hiÖn râ sù phª ph¸n th©m trÇm vµ s©u s¾c cña H¶i Th­îng L·n ¤ng. III.Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña th¬ v¨n NguyÔn §×nh ChiÓu vµ t¸c phÈm V¨n tÕ nghÜa sÜ CÇn Giuéc 1. Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña th¬ v¨n NguyÔn §×nh ChiÓu: a. Gi¸ trÞ néi dung: ®Ò cao ®¹o lÝ nh©n nghÜa, ca ngîi lßng yªu n­íc bÊt khuÊt chèng giÆc ngo¹i x©m cña ng­êi n«ng d©n Nam Bé. b. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: ThÓ hiÖn tÝnh chÊt ®¹o ®øc - tr÷ t×nh, ng«n ng÷ vµ h×nh t­îng nghÖ thuËt mang ®Ëm mµu s¾c Nam Bé 2. T¸c phÈmV¨n tÕ nghÜa sÜ CÇn Giuéc §¸nh gi¸ chung -Tr­íc NguyÔn ®×nh ChiÓu, ch­a cã t¸c gi¶ nµo ®Ò cËp tíi ng­êi n«ng d©n víi t­ c¸ch lµ mét ng­êi anh hïng. - Trong V¨n tÕ NghÜa sÜ CÇn Giuéc, NguyÔn §×nh ChiÓu ®· ngîi ca vµ kh¾c ho¹ vÎ ®Ñp bi tr¸ng cña ng­êi n«ng d©n trong cuéc khëi nghÜa: Hä yªu n­íc, c¨m thï giÆc nªn tù nguyÖn ®øng lªn chèng giÆc mµ kh«ng ®ßi hái mét sù trang bÞ nµo. Hä hi sinh v× n­íc v× d©n, chÝnh v× vËy mµ hä bÊt tö víi Tæ Quèc. TiÕng khãc cña NguyÔn §×nh ChiÓu v× vËy ®· lµm nªn mét ®iÒu lín lao. §ã là dùng lªn trong v¨n häc VN mét t­îng ®µi bi tr¸ng vµ bÊt tö vÒ ng­êi n«ng d©n nghÜa sÜ. - Sau NguyÔn §×nh ChiÓu rÊt l©u trong v¨n th¬ VN còng vÉn ch­a cã ®­îc mét h×nh t­îng nµo ®­îc nh­ thÕ. IV. Mét sè ®Æc ®iÓm quan träng vÒ thi ph¸p cña VHT§ LuyÖn tËp 1. Nªu tªn t¸c phÈm g¾n liÒn víi thÓ lo¹i: Th­îng kinh kÝ sù, Bµi ca ngÊt ng­ëng, Bµi ca phong c¶nh H­¬ng S¬n, V¨n tÕ nghÜa sÜ CÇn Giuéc. 2. - §Æc ®iÓm vÒ h×nh thøc nghÖ thuËt cña th¬ §­êng luËt: Tu©n thñ theo niªm luËt chÆt chÏ cña vÇn ®iÖu, nhÞp ®iÖu, thanh ®iÖu. - TÝnh chÊt ®èi, t¸c dông cña ®èi trong th¬ thÊt ng«n b¸t có: PhÐp ®èi trong th¬ thÊt ng«n b¸t có §­êng luËt ®ßi hái 2 cÆp (liªn) thùc (c©u 3-4) vµ luËn (c©u 5- 6) ph¶i ®èi nhau vÒ thanh ®iÖu, tõ lo¹i, ý nghÜa. Tù t×nh (HXH). §ªm khuya v¨ng v¼ng trèng canh dån Tr¬ c¸i hång nhan víi n­íc non ChÐn r­îu h­¬ng ®­a say l¹i tØnh T B T VÇng tr¨ng bãng xÕ khuyÕt ch­a trßn B T B Xiªn ngang mÆt ®Êt rªu tõng ®¸m B T B §©m to¹c ch©n m©y ®¸ mÊy hßn T B T Ng¸n nçi xu©n ®i xu©n l¹i l¹i M¶nh t×nh san sÎ tÝ con con KÕt luËn VH VN thêi trung ®¹i ®Ó l¹i nhiÓu t¸c phÈm xuÊt s¾c, kh¼ng ®Þnh ®­îc nhiÒu ®Ønh cao cho VN n­íc nhµ. RÊt nhiÒu thñ ph¸p nghÖ thuËt cña VHT§ cßn tiÕp tôc ®­îc vËn dông trong ®êi sèng VH hiÖn nay.