Giáo án Ngữ văn 11 Tiết 8: Thao tác lập luận phân tích

NS:29/08/2010 ND:Lớp: 11B2 11B4 Tiết 8: THAO TÁC LẬP LUẬN PHÂN TÍCH A- Mục tiêu bài học: Giúp hs : 1. Kiến thức: - Nắm được mục đích yêu cầu của thao tác lập luận phân tích 2. Kĩ năng: - Biết cách phân tích một vấn đề chính trị xã hội hoặc văn học. 3. Thái độ: -Linh hoạt, lôgích, chặt chẽ trong cách lập luận B. Chuẩn bị : 1.Thầy: SGK, SGV,GA … 2.Trò: - SGK, Vở ghi, vở soạn… C.Tiến trình tổ chức các hoạt động: I. Ổn định tổ chức lớp: 1.Kiểm tra sĩ số: 2. Kiểm tra bài cũ: II. Bài mới: HĐ của thầy HĐ của trò Nội dung cần đạt GV:Gọi HS đọc phần I/SGK / 25 ?. Xác định nội dung ý kiến đánh giá của ác giả đối với nhân vật Sở Khanh? (Luận điểm( Ý kiến, quan niệm) ? ?. Để thuyết phục người đọc, tác giả đã phân tích ý kiến của mình như thế nào? ?. Chỉ ra sự kết hợp chặt chẽ giữa phân tích và tổng hợp trong đoạn trích? ?. Từ ví dụ trên em hiểu thế nào là phân tích trong văn nghị luận ? những yêu cầu của thao tác này ? ?. Trên cơ sở phân tích VD 1 – Hãy trình bày mục đích của thao tác lập luận phân tích là gì? GV: Gọi HS đọc VD 2/SGK trang 26 ?. Hãy lần lượt phâm tích cách phân chia đối tượng trong mỗi đoạn trích trên? ?. Hãy chỉ ra mối quan hệ giữa phân tích và tổng hợp được thể hiện trong mỗi đoạn trích ? ?Cách thức phân tích? GV nhấn mạnh: Trong quá trình lập luận, phân tích luôn gắn liền với khái quát tổng hợp: sức mạnh của đồng tiền, thái độ, cách hành xử của các tầng lớp XH đối với đồng tiền và thái độ của Nguyễn Du đối với XH đó. -Khi phân tích chúng ta cần chú ý những vấn đề gì? ?. Trong đoạn trích người viết đã phân tích đối tượng từ những mối quan hệ nào ? GV: Hướng dẫn, học sinh HS đọc HSTL và TB HS TL trả lời Trả lời HS đọc HSTL HSTL HS TK ghi nhớ SGK để trình bày. HSTL Về nhà I.Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận phân tích: 1.Ngừ liệu 1/SGK trang 25 -Luận điểm được thể hiện trong đoạn văn: Sở Khanh là kẻ bẩn thỉu, bần tiện, đại diện của sự đồi bại trong XH -Các luận cứ làm sáng tỏ cho luận điểm (Các yếu tố được phân tích): -Sở Khanh sống bằng nghề đồi bại, bất chính. -Sở Khanh là kẻ đồi bại nhất trong những kẻ làm cái nghề đồi bại, bất chính đó: giả làm người tử tế để đánh lừa một người con gái ngây thơ, hiếu thảo, trở mặt một cách trơ tráo, thường xuyên lừa bịp, tráo trở. -Thao tác phân tích kết hợp chặt chẽ với tổng hợp: Sau khi phân tích chi tiết bộ mặt lừa bịp, tráo trở của Sở Khanh, người lập luận đã tổng hợp và khái quát bản chất của hắn: “…mức cao nhất của tình hình đồi bại trong XH này” 2.Khái niệm: => Phân tích chia nhỏ đối tượng thành nhiều yếu tố để xem xét một cách kĩ càng nội dung hình thức và mối quan hệ bên trong cũng như bên ngoài của chúng Phân tích bao gìơ cũng gắn liền với thao tác tổng hợp để đảm bảo nhận thức đối tượng trong chỉnh thể của nó. Phân tích cũng không bao giờ tách rời cac thao tác khác như giải thích, chứng minh, bác bỏ 3. Mục đích của phân tích : -Là làm rõ đặc điểm về nội dung, hình thức, cấu trúc và các mối quan hệ bên trong, bên ngoài của đối tượng (Sự vật, hiện tượng) II.Cách phân tích: 1.Ngừ liệu 1/25 (Phần I) -Phân chia dựa trên cơ sở, quan hệ nội bộ trong bản thân đối tượng- những biểu hiện về nhân cách bẩn thỉu, bần tiện của Sở Khanh -Phân tích kết hợp chặt chẽ với tổng hợp: Từ việc phân tích làm nổi bật những biểu hiện bẩn thỉu, bần tiện mà khái quát lên giá trị hiện thực của nhân vật này- bức tranh về nhà chứa, tính đồi bại trong XH đươn thời. 2.Ngừ liệu 1/ 26 -Phân tích theo quan hệ nội bộ của đối tượng: Đồng tiền vừa có tác dụng tốt, vừa có tác dụng xấu (Sức mạnh tác oai tác quái) -Phân tích theo quan hệ kết quả- nguyên nhân: +Nguyễn Du chủ yếu vẫn nhìn về mặt tác hại của đồng tiền (Kết quả) +Vì một loạt hành động gian ác, bất chính đều do đồng tiền chi phối …(giải thích nguyên nhân) -Phân tích theo quan hệ nguyên nhân – kết quả: Phân tích sức mạnh tác quái của đồng tiền Thái độ phê phán và khinh bỉ của Nguyễn Du khi nói đến đồng tiền 3.Ngữ liệu 2/ 26 + Phân tích theo quan hệ nhân quả -> Nguyên nhân : bùng nổ dân số -> Kết quả : đời sống con người bị ảnh hưởng nhiều + Phân tích theo quan hệ nội bộ của đối tượng : các ảnh hưởng của việc bùng nổ dân số đối với con người -> thiếu lương thực -> suy dinh dưỡng, suy thoái nòi giống -> thiếu việc làm, thất nghiệp + Trong khi lập luận tác giả đã kết hợp chặt chẽ thao tác phân tích với khái quát tổng hợp : Dân số càng tăng thì chất lượng cuộc sống càng 4.Khi phân tích, cần chia, tách đối tượng thành các yếu tố theo những tiêu chí, quan hệ nhất định (quan hệ giữa các yếu tố tạo nên đối tượng , quan hệ giữa người phân tích với đối tượng phân tích -Phân tích cần đi sâu vào từng yếu tố, từng khía cạnh, song cần đặc biệt lưu ý đến quan hệ giữa chúng với nhau trong một chỉnh thể toàn vẹn, thống nhất. III- Luyện tập 1.Bài 1: a- Quan hệ nội bộ của đối tượng( diễn biến, các cung bậc cảm xúc của Kiều ): đau xót quẩn quanh, hoàn toàn bế tắc b- Quan hệ giữa đối tượng này với đối tượng khác có liên quan( bài Lời người kĩ nữ - Xuân Diệu; tì bà hành – Bạch Cư Dị) 2. Bài tập 2: Phân tích vẻ đẹp của ngôn ngữ nghệ thuật trong Tự tình II - Nghệ thuật sử dụng từ ngữ giàu hình ảnh và cảm xúc. (Chú ý phân tích các từ ngữ: văng vẳng, trơ, cái hồng nhan, xiên ngang, đâm toạc, tí con con) -Nghệ thuật sử dụng từ ngữ trái nghĩa: say – tỉnh, khuyết – tròn, đi – lại - Nghệ thuật sử dụng phép lặp từ ngữ (xuân), phép tăng tiến (san sẻ - tí – con con) (Chú ý: Thoạt nhìn sự thay đổi san sẻ - tí – con con là sự giảm dần (tiệm thoái) nhưng ở đây xét về mức độ cô đơn, sự thiệt thòi về tình cảm của tác giả thì lại là tăng tiến) - Phép đảo trật tự cú pháp: Trong câu 5 và 6 D. Củng cố – Dặn dò: 1.Củng cố: - Qua các VD đã thực hành 2 .Dặn dò: - Soạn bài “ Thực hành thao tác lập luận phân tích”