Giáo án ngữ văn 11 tuần 19 đến tuần 34

Tiết 73 Tuần 19 Ngày soạn: Đọc văn: LƯU BIỆT KHI XUẤT DƯƠNG (Phan Bội Châu) Mục tiêu bài học: Giúp hs: Cảm nhận được vẻ đẹp lãng mạn, hào hùng của nhà thơ chí sĩ cách mạng đầu thế kỉ XX. Thấy được những nét đặc sắc về nghệ thuật và nhất là giọng thơ tâm huyết sôi sục của Phan Bội Châu. Phương tiện thực hiện: SGK, SGV, thiết kế bài học. Cách thức tiến hành: Đọc, tìm hiểu, phân tích, phát huy chủ thể hs. Tiến trình giờ dạy: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: Phân tích tâm trạng của Rômêô và Juliet trong đoạn trích “Tình yêu và thù hận”? 3. Dạy bài mới: Cuối thế kỉ XIX, phong trào Cần Vương thất bại nhưng phong trào yêu nước mới xuất hiện. PBC là một trong những nhà nho VN đầu tiên nuôi ý tưởng đi tìm đường cứu nước mới. Cũng như Bác Hồ sau này, PBC không có ý định xây dựng cho mình sự nghiệp văn chương mà dùng văn chương làm phương tiện phục vụ sự nghiệp cách mạng. Tuy nhiên nhiệt huyết cứu nước đã đốt cháy lên ngọn lửa văn chương tạo nên thơ văn tuyên truyền cách mạng với cảm xúc cuồn cuộn, tư tưởng tiến bộ và giá trị nghệ thuật cao. Lưu biệt khi xuất dương là một trong những bài thơ tiêu biểu cho loại thơ này. Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt Tuỳ tình hình học sinh mà gv có thể chia nhóm hoạt động hoặc để học sinh hoạt động độc lập thông qua câu hỏi gợi ý. HĐ1:Tổ chức cho học sinh tìm hiểu phần tiểu dẫn. TT1: Đọc tiểu dẫn sgk. Chú ý bối cảnh lịch sử đất nước và những ảnh hưởng từ nước ngoài để hiểu bài thơ. TT2: Hãy tóm tắt những ý chính về cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của PBC? TT3: Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh lịch sử xã hội ntn? HĐ2: Tổ chức cho HS đọc hiểu văn bản. TT1: Đọc diễn cảm bài thơ. TT2: Em hãy cho biết nguyên cớ lưu biệt? - Lí tưởng, khát vọng sống cao đẹp của tuổi trẻ. - Ý thức trách nhiệm lớn lao của cá nhân. - Nỗi đau mất nước, sự bế tắc trong công danh, học vấn. TT3: Xác định quan niệm về chí làm trai trong hai câu thơ đầu? So sánh quan niệm này với chí làm trai của NCT? - Con người tham gia vào sự vận động của vũ trụ, cải tạo tự nhiên, xã hội, mối quan hệ giữa con người và xã hội. TT4: Phân tích ý thức trách nhiệm cá nhân trước thời cuộc? Nó được thể hiện qua từ ngữ, hình ảnh nào? TT5: Tư tưởng canh tân của PBC thể hiện ntn trước tình cảnh đất nước và những tín điều xưa cũ? TT6: Em hiểu ntn về 2 từ “hiền thánh”? Phải chăng PBC phủ định sách thánh hiền? TT7: Khát vọng hành động và tư thế buổi lên đường được thể hiện ntn ở 2 câu cuối? Phân tích hình tượng thơ để thấy rõ điều đó? HĐ3: Từ những phân tích trên hs khái quát chủ đề. HĐ4: Tổng kết I. Giới thiệu: 1. Tác giả: Phan Bội Châu (1867- 1940) hiệu Sào Nam. - Quê: Đan Nhiễm, Nam Đàn, Nghệ An. - Xuất thân trong gia đình nhà nho yêu nước, trong giai đoạn lịch sử đau thương của dân tộc. - Sớm có tư tưởng yêu nước, bôn ba nước ngoài tìm đường cứu nước. - Lãnh tụ của phong trào Duy Tân, Đông Du, VN quang phục hội. - Năm 1925 bị Pháp bắt, giam lỏng ở Huế. - Sáng tác: + Tuyên truyền, cổ động cách mạng + Nhiệt huyết sục sôi, lí tưởng dân tộc, yêu nước, thương dân. - Tác phẩm: VN vong quốc sử, Hải ngoại huyết thư, Trùng quang tâm sử… 2. Bài thơ: Lưu biệt khi xuất dương. - Hoàn cảnh ra đời: + 1905 theo chủ trương của hội Duy Tân, PBC ra nước ngoài hoạt động + Viết bài thơ đề chia tay đồng chí - Đề tài: lưu biệt, nét mới ở PBC: lời người đi gửi người ở lại. - Giọng điệu: hài hoà tình cảm và lí trí, cảm xúc và suy nghĩ. II. Đọc-Hiểu văn bản: 1.Hai câu đề: Sinh vi nam tử yếu hi kì + Hi kì: hiếm, lạ, khác thường + Quan niệm về chí làm trai: đóng góp tài, trí giúp dân giúp nước → Đối thoại với bản thân, các đấng nam nhi. - Câu 2: câu hỏi tu từ. + Há để: quyết tâm mãnh liệt, dứt khoát. + Làm nên chuyện lạ: xoay chuyển đất trời → Cái tôi đầy nhiệt huyết, sánh ngang tầm vũ trụ è Khẳng định vai trò, trách nhiệm của kẻ làm trai khi quốc gia có biến - Tiếp nối lí tưởng nhân sinh của tiền nhân nhưng vượt lên mộng công danh cá nhân để vươn tới xã hội rộng lớn. 2.Hai câu thực: - Trăm năm: một đời người - Cần có tớ: giọng thơ khẳng định. → Cái tôi trách nhiệm, lớn lao đáng kính. - Há không ai: Khát vọng lưu danh bằng con đường cứu nước - Hình tượng thơ kì vĩ: đất trời cao rộng, cuộc đời con người, tương lai nối dài. → Giục giã bản thân, mọi người và thời đại. è Ý thơ tăng cấp khẳng định cái tôi hành động đối với đất nước, niềm tin vào dân tộc và mọi người 3. Hai câu luận: Non sông chết - sống thêm nhục: + Tử hỉ: chết rồi + Đồ nhuế: nhục nhã, nhơ nhuốc + Si: ngu → Từ ngữ mạnh mẽ, tác động sâu sắc. → Nỗi đau về nhục mất nước, không cam tâm làm nô lệ - Hiền thánh: + Sách vở thánh hiền của nho gia → lỗi thời, lạc hậu + Những người có tâm với đất nước, nhân dân → không còn thấy bóng dáng → Ý nghĩ sâu sắc chê bai lối sống thờ ơ, khuyên dứt khoát từ bỏ giáo điều để hoạt động thực tiễn. è Tinh thần dân tộc, nhiệt huyết cứu nước cháy bỏng, ảnh hưởng của luồng tư tưởng mới. 4. Hai câu kết: - Bể đông, cách gió, muôn trùng sóng bạc: hình ảnh kì vĩ, biểu tượng của những gian nan, thử thách - Muốn vượt: tư thế quyết tâm, hăm hở ra đi. è Hình ảnh lãng mạn, giọng thơ hào hứng làm nổi tâm thế, tư thế, khát vọng cháy bỏng, sục sôi của người ra đi. III. Chủ đề: Tư thế, quyết tâm và những ý nghĩ mới mẻ của PBC buổi đầu xuất dương cứu nước. IV. Tổng kết. 1. Nội dung: Xây dựng thành công nhân vật trữ tình: ý thức sự tồn vong của dân tộc, nhiệt tình cứu nước lớn lao, mới mẻ. 2. Nghệ thuật: Bút pháp khoa trương, giọng thơ tâm huyết phù hợp mục đích tuyên truyền, cổ động Củng cố và luyện tập: Hình tượng thơ, nội dung thể hiện phong cách PBC. - Viết một đoạn văn trình bày những cảm nhận của anh chị về hình ảnh nghệ thuật ở hai câu thơ cuối? Dặn dò: Học bài và chuẩn bị bài: Nghĩa của câu. Tiết 74+78 Tuần 19+20 Ngày soạn: Tiếng việt: NGHĨA CỦA CÂU Mục tiêu bài học: Giúp hs: Nắm được những nội dung cơ bản về hai thành phần nghĩa của câu. Nhận ra và biết phân tích hai thành phần nghĩa của câu, diễn đạt được nội dung cần thiết của câu phù hợp với ngữ cảnh. Phương tiện thực hiện: SGK, SGV, thiết kế bài học. Cách thức tiến hành: Đọc, tìm hiểu, phân tích phát huy chủ thể hs. Tiến trình giờ dạy: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: thông qua 3. Dạy bài mới: Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt HĐ1: Tổ chức cho học sinh tìm hiểu Hai thành phần nghĩa của câu. TT1: HS đọc ngữ liệu sgk. TT2: Hai câu trong mỗi cặp đề cập đến cùng một sự việc. Đó là sự việc gì? - Câu nào biểu lộ sự việc nhưng chưa tin tưởng chắc chắn đối với sự việc? - Câu nào biểu lộ sự phỏng đoán có độ tin cậy cao đối với sự việc? - Câu nào thể hiện sự nhìn nhận và đánh giá bình thường của người nói đối với sự việc? TT3: HS nhận xét phần trả lời của bạn, gv bổ sung, chốt ý. HĐ2: Tổ chức cho HS tìm hiểu nghĩa của sự việc. TT1: Qua phân tích trên, em hiểu ntn là nghĩa sự việc? TT2: Có mấy loại câu biểu hiện nghĩa sự việc? Hãy lấy những ví dụ minh hoạ? TT3: Những yếu tố nào trong câu biểu hiện sự việc? HĐ3: Tổ chức cho HS tìm hiểu nghĩa tình thái. TT1: Em hiểu ntn là nghĩa tình thái? Nghĩa tình thái thể hiện tập trung ở những trường hợp nào? TT2: Sự nhìn nhận đánh giá và thái độ của người nói đối với sự việc được đề cập đến trong câu biểu hiện cụ thể ntn? Cho ví dụ minh hoạ? GV cho ví dụ mẫu ở biểu hiện thứ nhất. Chia lớp thành 4 nhóm, mỗi nhóm trình bày một biểu hiện còn lại và cho ít nhất 3 ví dụ. - HS trình bày, gv nhận xét và chốt ý. TT3: Tình cảm, thái độ của người nói đối với người nghe biểu hiện qua thành phần nào trong câu? Có những mức độ biểu hiện ra sao? Cho ví dụ? Hết tiết 74 - củng cố. GV chia lớp thành 4 nhóm làm bài tập 1/9. HS cử đại diện trình bày bằng cách trả lời hoặc chiếu bảng phụ. 6 bài tập còn lại gọi 6 học sinh lên bảng làm kết hợp nhắc lại kiến thức phần lí thuyết. GV nhận xét lấy điểm miệng. GV củng cố kiến thức toàn bài, nhắc nhở học sinh kĩ năng phân tích nghĩa sự việc và nghĩa tình thái trong các câu văn. I. Hai thành phần nghĩa của câu: 1.Ví dụ: a. Đề cập đến vấn đề: Chí Phèo từng ao ước có một gia đình nhỏ. 1. Hình như: chưa chắc chắn về sự việc, còn mơ hồ, chưa định hình. 2. Chắc chắn sự việc đã xảy ra, khẳng định. b. Đề cập đến vấn đề: người ta bằng lòng điều “tôi” đề nghị. 1. Mang tính chủ quan về kết quả 2. Chỉ đề cập đến sự việc. → 2 câu a1, b1 thể hiện sự nhìn nhận, đánh giá của người nói đối với sự việc → Nghĩa tình thái → 2 câu a2, b2: đơn thuần miêu tả sự việc → nghĩa sự việc 2. Thành phần nghĩa của câu: - Nghĩa sự việc đề cập thông tin về một hoặc một vài sự vật. - Nghĩa tình thái: bày tỏ thái độ, sự đánh giá hoặc biểu thị tình cảm của người nói đối với sự việc hoặc người nghe. → Trong câu hai thành phần nghĩa này hoà quyện với nhau. II. Nghĩa sự việc: 1. Khái niệm: Nghĩa sự việc của câu là thành phần nghĩa ứng với sự việc mà câu đề cập đến - Nghĩa sự siệc còn gọi là nghĩa miêu tả, nghĩa mệnh đề 2.Phân loại: - Câu biểu hiện hoạt động. Vd: Cô giáo chủ nhiệm phân công tổ 1 tuần sau trực vệ sinh lớp. - Câu biểu hiện trạng thái, tình cảm, đặc điểm Vd: Ríu rít trên cây cặp chim chuyền. - Câu biểu hiện quá trình Vd: Thuyền tôi trôi trên sông Đà - Câu biểu hiện tư thế Vd: Ghế trên ngồi tót sổ sàng - Câu biểu hiện sự tồn tại Vd: Cây cầu này được xây dựng cách đây hơn 100 năm. - Câu biểu hiện quan hệ Vd: Đầu lòng hai ả tố nga Thuý Kiều là chị em là Thuý Vân. * Lưu ý: Câu biểu hiện sự việc nhờ: chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ, khởi ngữ, thành phần phụ III. Nghĩa tình thái: * Khái niệm: là nghĩa thể hiện sự nhìn nhận, thái độ, sự đánh giá của người nói đối với sự việc hoặc đối với người nghe. - Nghĩa tình thái gồm nhiều khía cạnh, tập trung trong 2 trường hợp. 1. Sự nhìn nhận đánh giá và thái độ của người nói đối với sự việc được đề cập đến trong câu: - Khẳng định tính chân thực của sự việc Vd: Thật sự Minh học giỏi nhất lớp không gì có thể chối cãi được. - Phỏng đoán sự việc với độ tin cậy cao hoặc với độ tin cậy thấp - Đánh giá về mức độ hay số lượng đối với một phương diện nào đó của sự việc. - Khẳng định tính tất yếu, sự cần thiết hay khả năng của sự việc - Đánh giá sự việc có thực hay không có thực, đã xảy ra hay chưa xảy ra. 2. Tình cảm, thái độ của người nói đối với người nghe: thông qua từ ngữ xưng hô, từ cảm thán, từ tình thái ở cuối hoặc đầu câu. - Thân mật, gần gũi: Sao hôm nay chị dọn hàng muộn thế? - Thái độ bực tức, hách dịch: Mày trói chồng bà đi, bà cho mày xem. - Thái độ kính cẩn: Thưa bác bố mẹ cháu không có nhà ạ! IV. Luyện tập: Bài 1/9: - Câu 1 diễn tả 2 sự việc + Ao thu lạnh lẽo + Nước trong veo. - Câu 2: Diễn tả đặc điểm của chiếc thuyền: bé. - Câu 3 và 4 diễn tả một quá trình chuyển động: + Sóng gợn + Lá đưa vèo - Câu 5: Diễn tả 2 sự việc + Trạng thái: Mây – lơ lửng + Đặc điểm: Trời – xanh ngắt - Câu 6: 2 sự việc: + Đặc điểm: ngõ quanh co + Trạng thái: Khách - vắng teo - Câu 7: 2 sự việc: trạng thái: tựa gối, ôm cần. - Câu 8: 1 sự việc hành động: cá đớp Bài 2/9: a. Nghĩa tình thái thể hiện ở các từ: kể, thực, đáng : công nhận sự đánh giá là có thực nhưng chỉ ở phương diện nào đó, ở phương diện khác: đáng sợ. + Khẳng định dứt khoát: lắm. b. Nghĩa tình thái thể hiện ở phỏng đoán về khả năng, chưa chắc chắn c. 2 sự việc – 2 tình thái. + Họ cũng phân vân → chỉ phỏng đoán chưa chắc chắn, dễ = có lẽ, hình như. + Mình cũng… nhấn mạnh bằng 3 từ: đến chính ngay. + Phân vân: hay là Bài 3/9: Chọn từ có ý nghĩa khẳng định chắc chắn. Bài 1/20: Phân tích nghĩa sự việc, nghĩa tình thái a. – NSV: biểu thị đặc điểm, tính chất + Nắng đỏ cành cam + Nắng xanh lam ngọn dừa. - NTT: phỏng đoán với mức độ tin cậy cao: chắc b. – NSV: biểu thị quan hệ: hai mẹ con là mợ Du và thằng Dũng. - NTT: khẳng định tính chân thực của sự việc ở mức độ cao: rõ ràng là c. – NSV: biểu thị quan hệ: một cái với sáu người. - NTT: khẳng định tính chân thực của sự việc ở mức độ mỉa mai: thật là. d. NSV: biểu thị hành động: sống bằng cướp giật, doạ nạt, mạnh vì tiền - NTT: + Đánh giá mức độ đối với một phương diện của sự việc: chỉ + Đánh giá sự việc có thực, đã xảy ra hay chưa xảy ra: thì sao? Đã đành. Bài 2/20: a. Nói của đáng tội: thừa nhận sự khen này không nên làm với đứa trẻ b. Có thể: nêu nhận định về một khả năng. c. Những: đánh giá mức độ giá cả là cao. d. Kia mà: nhắc nhở để trách móc. Bài 3/20: a. Hình như: phỏng đoán chưa chắc chắn. b. Dễ: phỏng đoán chưa chắc chắn c. Tận: đánh giá khoảng cách là xa. Bài 4/20: - Tuy đã hẹn nhưng chưa chắc nó đã đến. - Từ nhà tôi đến trường khoảng 20 phút là cùng. - Ít ra thì nó vẫn còn một số tiền đủ mua vé để về quê. - Nghe nói xăng sẽ tăng giá vào những ngày sắp tới - Chả lẽ Hương lại từ chối không tham gia văn nghệ của trường. - Hoa là một vận động viên nhảy cao cơ mà sao thi được có 6 điểm. Củng cố: - Mỗi câu gồm hai thành phần nghĩa - Nghĩa sự việc là nghĩa ứng với sự việc được đề cập đến trong câu Dặn dò: - Học bài cũ; Chuẩn bị làm bài viết số 5: Nghị luận văn học Tiết. 75 Tuần 19 Ngày soạn: Làm văn: VIẾT BÀI LÀM VĂN SỐ 5: NLVH Mục tiêu bài học: Giúp hs: Biết vận dụng các thao tác lập luận đã học để làm một bài nghị luận văn học. Biết trình bày và diễn đạt nội dung viết một cách sáng sủa, đúng quy cách. Tạo hứng thú đọc văn cũng như niềm vui viết văn. Phương tiện thực hiện: Đề bài, đáp án Cách thức tiến hành: Giáo viên chép đề lên bảng, học sinh làm việc độc lập Tiến trình giờ dạy: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: không 3. Dạy bài mới: I. Đề bài: Học sinh chọn một trong 2 đề sau: Cảm nhận của em về hình ảnh bát cháo hành xuất hiện trong tác phẩm Chí Phèo của nhà văn Nam Cao? Hãy cảm nhận em về cảnh đám tang của nhà cụ cố Hồng? II: Yêu cầu: học sinh có thể trình bày theo nhiều cách nhưng đảm bảo các ý sau: Đề 1: Bát cháo hành thể hiện sự chăm sóc ân cần lần đầu tiên trong đời Chí Phèo đón nhận Tác dụng thức tỉnh đối với Chí Phèo, gọi Chí quay về với ước mơ, khát vọng được sống lương thiện. Cùng với Thị Nở, bát cháo hành thể hiện rõ tư tưởng nhân đạo mới mẻ của nhà văn Nam Cao. Đề 2: - Cảnh những người đi đưa tang: + Người trong gia đình. + Bạn cụ cố hồng và cô Tuyết. Cảnh hạ huyệt diễn ra như một vở bi hài kịch, đặc biệt là tiếng khóc của ông Phán mọc sừng. - Thái độ của tác giả thông qua ngòi bút châm biếm sắc sảo Củng cố: HS đọc phần ghi nhớ. Dặn dò: Chuẩn bị bài: Hầu trời Tiết 76+77 Tuần 20 Ngày soạn: Đọc văn: HẦU TRỜI (Tản Đà) Mục tiêu bài học: Giúp hs: Cảm nhận được tâm hồn lãng mạn độc đáo của thi sĩ Tản Đà và những dấu hiệu đổi mới theo hướng hiện đại của thơ ca VN vào đầu những năm 20 của thế kỉ XX. Thấy được giá trị nghệ thuật đặc sắc của thơ Tản Đà. Phương tiện thực hiện: SGK, SGV, thiết kế bài học. Cách thức tiến hành: Đọc, tìm hiểu, thảo luận, phân tích phát huy chủ thể hs. Tiến trình giờ dạy: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: Đọc thuộc bài thơ Lưu biệt khi xuất dương và phân tích quan niệm về chí làm trai của Phan Bội Châu? 3. Dạy bài mới Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt HĐ1: Tổ chức cho hs tìm hiều phần tiểu dẫn. TT1: Hoc sinh đọc tiểu dẫn sgk. TT2: Tóm tắt những nét chính về cuộc đời và sáng tác của? TT3: Xuất xứ của tác phẩm? TT4: Hoàn cảnh sáng tác của bài thơ? TT5: Tóm tắt nội dung cơ bản của tác phẩm? HĐ2: Tổ chức cho học sinh tìm hiểu, phân tích văn bản. TT1: Hướng dẫn HS đọc diễn cảm văn bản. Phân chia bố cục? TT2: Cách bắt đầu câu chuyện của Tản Đà có gì đặc biệt? Cách mở đầu như vậy gợi cho người đọc cảm giác ntn về câu chuyện tác giả sắp kể? “Vào đột ngột câu đầu, cũng ra vẻ đặt vấn đề cho nó khách quan, nghi ngờ theo khoa học, để ba câu sau toàn là khẳng định, ăn hiếp người ta” TT3: Phân tích những biện pháp tu từ được tác giả sử dụng ở khổ thơ này? Hết tiết củng cố TT4: Tác giả đã kể lại câu chuyện mình đọc thơ cho trời và chư tiên nghe ntn? - Thái độ của tác giả khi đọc thơ? Biểu hiện của chư tiên, của Trời về câu chuyện tác giả kể? TT5: Qua đoạn thơ, em cảm nhận được gì về cá tính và khát vọng của thi nhân? TT6: Em có nhận xét gì về giọng kể chuyện của tác giả? TT7: Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là cảm hứng lãng mạn, nhưng trong bài thơ lại có một đoạn rất hiện thực. Đó là đoạn thơ nào? Tìm hiểu ý nghĩa đoạn thơ đó. Theo em hai nguồn cảm hứng này ở thi sĩ Tản Đà có mối liên hệ với nhau như thế nào? TT8: Về mặt nghệ thuật bài thơ này có gì mới và hay? HĐ3: Tổng kết bài học I. Giới thiệu: 1. Tác giả: Tản Đà là “con người của hai thế kỷ” về các phương diện: - Lối sống: xuất thân gia đình quan lại, ít chịu khép mình trong khuôn khổ Nho gia - Học vấn: Hán học, Tây học. - Sự nghiệp văn chương: + Sáng tác bằng quốc ngữ + Thuộc lớp nhà văn đầu tiên của Việt Nam coi viết văn, làm báo là nghề nghiệp chính. + Các thể loại cũ nhưng cảm xúc mới mẻ ð Tất cả ảnh hưởng không nhỏ đến cá tính sáng tạo của thi sĩ. + Tác phẩm tiêu biểu: sgk 2. Tác phẩm: - Xuất xứ: In trong tập Còn chơi, xuất bản lần đầu năm 1921, gồm thơ và văn xuôi. - Hoàn cảnh sáng tác: đầu những năm 20 của thế kỷ XX, thời điểm mà: + Lãng mạn đã là điệu tâm tình chủ yếu của thời đại + Xã hội thực dân nửa phong kiến ngột ngạt, tù hãm, u uất, đầy rẫy những cảnh ngang trái, xót đau. Người trí thức có lương tri không chấp nhận nhập cuộc, nhưng không ai có dũng khí chống lại nó. - Tóm tắt nội dung: Bài thơ có cấu tứ là một câu chuyện nhỏ: thi sĩ Nguyễn Khắc Hiếu tức Tản Đà lên hầu Trời, đọc thơ cho Trời và chư tiên nghe. Tác giả đã đem những chi tiết rất thực về thơ và chuyện cuộc đời mình, đặc biệt là cảnh nghèo khó của người sáng tác văn chương hạ giới kể cho Trời nghe. Trời cảm động, thấu hiểu tình cảnh, nỗi lòng thi sĩ. II. Đọc - hiểu: 1 . Bố cục: Bài thơ có thể chia thành ba đoạn: - 7 khổ đầu: Kể chuyện thi sĩ được mời lên Thiên đình đọc thơ cho Trời và chư Tiên nghe - Phần giữa: Phần trọng tâm, dài nhất: Diễn biến cảnh đọc thơ và đối thoại với Trời - 4 khổ cuối: Ra về, cảm xúc và ý nghĩ. 2. Cách vào đề: - Mở đầu: Câu khẳng định, giọng hài hước + Cảm giác lạ lùng khi lên tiên + Ngờ ngợ không biết thực hay mơ. - Điệp từ “thật”: 4 lần / 2 câu - Câu cảm thán, ngắt nhịp 2/2/3: khẳng định chắc chắn, củng cố niềm tin chuyện hoàn toàn có thật → Gây sự chú ý, kính thích trí tò mò - Tình huống: Thi nhân buồn → ngắm trăng, ngâm thơ → làm trời mất ngủ. - Giọng thơ: hóm hỉnh, chi tiết dí dỏm, trần tục hoá chuyện thiên đình ð Lối vào đề có sức hấp dẫn, gây ấn tượng mạnh mẽ độc đáo, có duyên, hứa hẹn nhiều thú vị. 3. Cảnh đọc thơ cho Trời và chư Tiên nghe. - Thái độ: + Cao hứng: Đương cơn đắc ý, đọc thơ ran cung mây + Tự đắc, tự khen: Văn đã giàu thay lại lắm lối... - Thái độ của chư tiên: + Phản ứng riêng: ao ước tranh nhau dặn... + Phản ứng chung: xúc động; tán thưởng và hâm mộ: cùng vỗ tay - Thái độ của trời: + Đánh giá cao, không tiếc lời tán dương: thật tuyệt, chắc có ít, đẹp như sao băng, văn hùng, êm, tinh, đẫm, lạnh.. ð Chuyện hư cấu, tưởng tượng được kể chân thực như chuyện có thật giúp người đọc cảm nhận được về tâm hồn thi sĩ Tản Đà + Ý thức rất rõ về tài năng, giới thiệu cụ thể: tên họ, quê hương, bản quán, đất nước, châu lục. + Táo bạo, tự tin bộc lộ “cái tôi” → Thể hiện cái “ngông” một cách thoải mái, phóng túng. Về thực tế Văn chương hạ giới rẻ như bèo, nhà văn bị rẻ rúng. * Đoạn thơ đối thoại với Trời: Giọng thơ hào hứng - Nhiệm vụ Trời giao cho nhà thơ: thiên lương của nhân loại - Tự nguyện ghé vai gánh vác trách nhiệm lớn lao vai trò của cá nhân mình đối với xã hội. - Thực trạng cuộc sống: nghèo khó, cùng quẫn ð Bức tranh chân thực và cảm động về thực tế đời sống của văn nghệ sĩ đương thời. 4. Đặc sắc nghệ thuật: - Thể thơ thất ngôn trường thiên:tự do - Ngôn ngữ: ít tính cách điệu, ước lệ, gần với tiếng nói đời thường. - Giọng thơ: hóm hỉnh, có duyên, biểu hiện cảm xúc phóng túng, không bị gò ép. - Tác giả: vừa là người kể chuyện, vừa là nhân vật chính. ð Yếu tố nghệ thuật mới mẻ đánh dấu sự đổi mới của thơ ca Việt Nam theo hướng hiện đại hoá. Tản Đà: “dấu gạch nối giữa hai thời đại thi ca” III.Tổng kết: 1. Nội dung: Mạnh dạn thể hiện cái tôi cá nhân: ngông, phóng túng, ý thức cao về tài năng, khát khao được khẳng định mình giữa cuộc đời. 2. Nghệ thuật: Có nhiều sáng tạo trong thể thơ, giọng điệu, ngôn ngữ. Củng cố: Những cách tân của tản Đà trong cách thể hiện cảm xúc, xây dựng cốt truyện Đánh giá chung về nội dung tư tưởng và nghệ thuật của bài thơ? Bài Hầu trời có ý tưởng gì hoặc câu thơ nào làm em thích thú nhất? Hãy viết một đoạn văn trình bày cảm xúc của mình? Dặn dò: Học thuộc bài thơ, chuẩn bị bài. Vội vàng Tiết 79 +80 Tuần 21 Ngày soạn: Đọc văn: VỘI VÀNG (Xuân Diệu) Mục tiêu bài học: Giúp hs: Cảm nhận được niềm khao khát sống mãnh liệt, sống hết mình và quan niện về thời gian, tuổi trẻ và hạnh phúc của Xuân Diệu được thể hiện qua bài thơ. Thấy được sự kết hợp nhuần nhị giữa mạch cảm xúc mãnh liệt, dồi dào và mạch luận lí chặt chẽ cùng với những sáng tạo độc đáo về nghệ thuật của nhà thơ. Phương tiện thực hiện: SGK, SGV, thiết kế bài học. Cách thức tiến hành: Đọc, tìm hiểu, gợi tìm, phân tích phát huy chủ thể hs. Tiến trình giờ dạy: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: Nêu những cảm nhận của em về cá tính và khát vọng của thi sĩ Tản Đà thể hiện trong bài thơ Hầu trời? 3. Dạy bài mới: “Thơ XD là nguồn sống dào dạt chưa từng thấy ở chốn nước non lặng lẽ này…XD say đắm tình yêu, say đắm cảnh trời, sống vội vàng, cuống quýt, muốn tận hưởng cuộc đời ngắn ngủi của mình. Khi vui cũng như khi buồn, người đều nồng nàn tha thiết”. Nhận định trên của nhà phê bình văn học Hoài Thanh rất đúng với hồn thơ XD, càng đúng hơn với bài thơ Vội vàng, một bài thơ in trong tập Thơ thơ, xuất bản năm 1938. Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt HĐ1: Tổ chức cho hs tìm hiểu phần tiểu dẫn. TT1: Đọc tiểu dẫn sgk. TT2: Hãy giới thiệu một vài nét khái quát về tác giả? TT3: Vì sao nói XD là nhà thơ mới nhất trong những nhà thơ mới? – Qua nội dung và cách tân nghệ thuật. TT4: Nêu nhận xét về hoạt động sáng tác của XD? Kể tên những tác phẩm tiêu biểu? TT5: Giới thiệu khái quát về xuất xứ bài thơ Vội vàng? Có thể chia bài thơ làm mấy đoạn? Nội dung chính của từng đoạn? HĐ2: Tổ chức cho hs đọc hiểu văn bản. TT1: Hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm bài thơ, gv đọc mẫu. TT2: Ở 4 câu đầu tác giả ước muốn điều gì? Xuất phát từ đâu lại có ước muốn đó? Lấy cái tôi chủ quan chống lại quy luật của thiên nhiên, đất trời thể hiện qua những từ ngữ có tính chất mệnh lệnh. Khát khao giao cảm với đời, tình yêu cuộc sống tha thiết TT3: Hình ảnh thiên nhiên, sự sống quen thuộc được tác giả cảm nhận và diễn tả ntn? Chỉ ra nét mới trong quan niệm của XD về cuộc sống, tuổi trẻ và hạnh phúc? - Cách nói không lặp lại, đó là sự sáng tạo trong diễn đạt. Cho thấy sự phong phú bất tận của TN. TN ở thời điểm này như một khu vườn tình ái đầy hoa thơm quả ngọt với sự hội ngộ đắm say của buổi sáng, tháng giêng, tuổi trẻ, tất cả đều ở mức khởi đầu. TT4: Nhận xét giọng điệu của đoạn thơ? Tươi trẻ trong cách nhìn, thơ xưa: chừng mực kín đáo, XD: niềm si mê không cần dấu diếm, đó là quan niệm nhân sinh mới mẻ: thụ hưởng những gì cuộc sống giành cho mình, sống mãnh liệt, hết mình; quan niệm mới mẻ, tích cực, đầy chất nhân văn Hết tiết - củng cố TT5: Cách sử dụng từ ngữ của tác giả ở đoạn thơ này có gì khác thường? Qua đó cho thấy cách cảm nhận thời gian của của XD ntn? Vì sao nhà thơ lại có tâm trạng vội vàng, cuống quýt trước sự trôi qua nhanh chóng của tg? Từ ngữ sóng đôi giữa 2 trạng thái đối lập. Nếu ở trên TN được nhìn nhận qua lăng kính tình yêu, tuổi trẻ thì ở đây nhuốm vị chia li, mất mát, được nhìn qua lăng kính chảy trôi của thời gian TT6: Nhận xét giọng thơ? Giọng hờn giận, trách móc, tiếc nuối. TT7: Phát hiện những thủ pháp nghệ thuật được sử dụng để diễn đạt ý thơ? TT8: Giọng thơ và cái tôi trữ tình ở đoạn thơ này có gì thay đổi? Nhận xét cách sử dụng từ ngữ ở đoạn thơ này? HĐ3: Khái quát chủ đề. HĐ4: Tổng kết I. Giới thiệu. 1. Tác giả: Xuân Diệu (1916 - 1985) tên thật Ngô Xuân Diệu quê Can Lộc, Hà Tĩnh - Sau khi tốt nghiệp dạy học ở Mĩ Tho, sau ra Hà Nội sống bằng nghề viết văn. - Tham gia mặt trận Việt Minh, hoạt động trong lĩnh vực văn hoá. - Là uỷ viên ban chấp hành Hội nhà văn VN khoá I, II, III 2. Sáng tác: Nhà thơ “mới nhất trong các nhà thơ mới” - Nội dung: + Mang sức sống, cảm xúc, quan niệm sống mới mẻ + Tình yêu, mùa xuân, tuổi trẻ - Nghệ thuật: + Cách tân nghệ thuật đầy sáng tạo. + Giọng thơ sôi nổi, đắm say, yêu đời tha thiết. → Sức sáng tạo dồi dào, bền bỉ, đóng góp to lớn trên nhiều lĩnh vực đối với nền VHVN hiện đại - Tác phẩm tiêu biểu: Thơ thơ (1938), Gửi hương cho gió (1945), Riêng chung (1960)… 3. Bài thơ: Vội vàng. - Xuất xứ: rút từ tập Thơ thơ - Thể thơ: tự do – như lời tự bạch củ