Giáo án ngữ văn 11: Xin lập khoa luật (trích: tế cấp bát điều) -Nguyễn Trường Tộ

Thứ 2 ngày 22/10/2007 Xin Lập Khoa Luật (Trớch: Tế cấp bỏt điều) -Nguyễn Trường Tộ- (1 tiết - Ngữ văn 11 tập 1) A. Mục đích, yêu cầu. Giáo viên giúp học sinh: - Hiểu được chủ trương đỳng đắn của Nguyễn Trường Tộ khi xin triều đỡnh lập khoa luật, bởi tớnh cấp thiết của luật phỏp trong việc ổn định trật tự và xõy dựng xó hội phỏt triển. Điều này thể hiện tầm nhỡn xa trụng rộng và tư tưởng cỏch tõn tiến bộ của tỏc giả. - Thấy được cỏch diễn đạt tinh tế bằng những lời lẽ vừa tõm huyết vừa cú sức thuyết phục cao và lập luận chặt chẽ của Nguyễn Trường Tộ - Làm quen và rốn luyện kĩ năng đọc - hiểu một bài văn hành chớnh như bài "Xin lập khoa luật" B. Phương tiện thực hiện. 1. Sách giáo khoa Ngữ văn 11- tập 1 chương trình chuẩn- NXB Giáo dục 2007 2. Sách giáo viên Ngữ văn 11- tập 1 chương trình chuẩn- NXB Giáo dục 2007 3. Thiết kế bài giảng Ngữ văn 11 C. Cách thức tiến hành. Giáo viên tổ chức giờ học theo cách kết hợp các phương pháp: - Đọc sáng tạo - Gợi tìm - Hoạt động nhóm - So sánh nâng cao vấn đề D. Tiến trình giờ học. 1. Kiểm tra bài cũ Cõu hỏi: Em hóy nờu hệ thống lập luận chặt chẽ mà Ngụ Thỡ Nhậm triển khai trong bài Chiếu cầu hiền? Qua bài chiếu đú, ta nhận ra điều gỡ trong tõm huyết xõy dựng đất nước, khuyến khớch hiền tài của vua Quang Trung? 2. Lời giới thiệu của giáo viên 3. Hoạt động trong giờ học. Hoạt động của GV-HS Yờu cầu cần đạt I. Tỡm hiểu chung 1.Về tỏc giả Nguyễn Trường Tộ Hs đọc sgk phần Tiểu dẫn - Dựa vào sgk, hóy nờu những hiểu biết của em về tỏc giả Nguyễn Trường Tộ? 2. Về bài Xin lập khoa luật - Xin lập khoa luật được viết ra trong hoàn cảnh nào, nhằm mục đớch gỡ? - Bài điều trần được chia làm mấy phần, nờu nội dung chớnh của từng phần? - Nguyễn Trường Tộ (1830-1871), người làng Bựi Chu, xó Hưng Trung, huyện Hưng Nguyờn, tỉnh Nghệ An ngày nay. - ễng là người thụng thạo cả Hỏn học và Tõy học nờn cú tri thức rộng rói, nhỡn xa trụng rộng hơn những nho sĩ đương thời. - Nguyễn Trường Tộ đó viết nhiều bản điều trần gửi lờn triều đỡnh nhà Nguyễn, đề ra cỏc biện phỏp cụ thể nhằm đổi mới và phỏt triển đất nước, để cú thực lực chống lại họa xõm lăng đến từ phương Tõy. Những bản điều trần này khụng chỉ thể hiện kiến thức uyờn thõm mới mẻ mà cũn gửi gắm cả lũng mong mỏi đất nước phỏt triển của một trớ thức giàu lũng yờu nước và tinh thần dõn tộc. - Hoàn cảnh ra đời: Xin lập khoa luật được trớch trong bản điều trần Tế cấp bỏt điều ( Điều trần về 8 việc cần làm gấp) của Nguyễn Trường Tộ gửi cho triều đỡnh nhà Nguyễn bày tỏ nguyện vọng chấn hưng đất nước. Bài văn thuộc bản điều trần số 27, bàn về sự cần thiết của luật phỏp đối với xó hội nhằm thuyết phục triều đỡnh mở khoa luật. Khi Nguyễn Trường Tộ viết bản điều trần này là năm 1867, lỳc ấy nước ta chưa hề cú khoa luật, điều này cho thấy tầm nhỡn xa vượt thời đại của tỏc giả. - Bố cục: 3 phần + Từ đầu đến "…bởi vỡ nếu cú tội phải giết thỡ đú là quốc dõn giết" -> Giới thuyết về luật và sự cần thiết của phỏp luật trong trị nước + Tiếp đú đến "…cũn tệ hơn những người quờ mựa chất phỏc" -> Phờ phỏn nho học truyền thống khụng chỳ ý đến tầm quan trọng của phỏp luật + Đoạn cũn lại -> Mối quan hệ chặt chẽ giữa đạo đức và phỏp luật II. Đọc - Hiểu 1. Đọc văn bản Gv hướng dẫn Hs đọc văn bản Hs đọc bài Xin lập khoa luật 2.Tỡm hiểu văn bản a. Giới thuyết về luật và sự cần thiết của phỏp luật trong trị nước - Trong đoạn văn đầu tiờn, tỏc giả đặt ra vấn đề gỡ? em cú nhận xột gỡ về cỏch núi của tỏc giả? - Em cú suy nghĩ gỡ về tỏc dụng của cỏch núi trờn? - Tỏc giả đó giới thiệu về việc thực hành luật phỏp ở phương Tõy như thế nào, nhằm mục đớch gỡ? b. Phờ phỏn nho học truyền thống khụng chỳ ý đến tầm quan trọng của phỏp luật - Theo Nguyễn Trường Tộ, nho học truyền thống cú tụn trọng phỏp luật khụng? - Để tăng sức thuyết phục, Nguyễn Trường Tộ đó dẫn lời của ai? cú tỏc dụng gỡ? c. Mối quan hệ chặt chẽ giữa đạo đức và phỏp luật - Theo Nguyễn Trường Tộ giữa luật và đạo đức cú mối quan hệ như thế nào? Đõy là một bài văn nghị luận, thuộc thể văn hành chớnh thời trung đại nhưng cũng là một tỏc phẩm văn học. Cần đọc bằng một giọng rừ ràng, chỳ ý nhấn mạnh vào những cõu hỏi tu từ hay những đoạn văn mang tớnh lập luận của tỏc giả Nguyễn Trường Tộ - Khắng định tớnh cụng bằng, khỏch quan của phỏp luật trong việc trị nước: bất luận quan hay dõn mọi người đều phải học luật nước, quan dựng luật để trị, dõn theo luật mà gỡn giữ, khụng hỡnh phạt nào vượt ra khỏi luật - Giới thiệu về những lĩnh vực của luật: luật bao gồm trong nú nhiều lĩnh vực liờn quan chặt chẽ đến đời sống xó hội, cụ thể: + kỉ cương: những phộp tắc làm nờn trật tự xó hội. + uy quyền: quyền lực uy nghiờm + chớnh lệnh: chớnh sỏch và phỏp lệnh + tam cương ngũ thường: những phẩm chất đạo đức con người cần phải cú trong xó hội cũ => Như vậy, luật khụng nờn hiểu là những quy tắc, quy định tồn tại trong những bộ luật mà luật bao trựm toàn đời sống xó hội. Nú rất cần thiết trong việc lập lại kỉ cương, trật tự trong một xó hội. Mọi người, từ quan đến dõn, khụng ai cú thể sống ngaũi luật - Giới thiệu việc thực hành luật phỏp ở phương Tõy: những ai đó nhập nghạch Bộ Hỡnh xử đoỏn cỏc vụ kiện tụng chỉ được thăng chức chứ khụng bị cỏch chức, vua hay triều đỡnh cũng khụng cú quyền giỏng chức họ, làm như vậy để họ thong dong trong việc chấp hành phỏp luật mà khụng bị bú buộc - Phờ phỏn quan niệm của Nho học truyền thống: + đề cao đạo trung hiếu, lễ nghĩa + cỏc sỏch nho chỉ núi suụng trờn giấy, làm cũng khụng ai thưởng, sai cũng khụng ai phạt + từ xưa đến nay trị nước đều chỉ dựa vào sỏch vở, mà sỏch vở ngàn đời cú đỳng, cú sai + do khụng coi trọng luật nờn khú bề khiến con người thõn hành làm việc theo những chuẩn mực đạo đức trong sỏch vở + cú những nhà Nho suốt đời đọc sỏch mà khụng sống đẹp được như những người dõn quờ mựa ớt học - Dẫn lời Khổng Tử 2 lần: "Ta chưa hề thấy ai nhận được lỗi của mỡnh mà biết tự trỏch phạt", "Chộp những lời núi suụng chẳng bằng thõn hành ra làm việc" -> Việc Nguyễn Trường Tộ dẫn lời của cổ nhõn khụng phải là để chỉ trớch mà là để chỉ ra thực tế cần cú một khao luật chặt chẽ chứ khụng thể chỉ làm theo lời dạy của sỏch vở một cỏch mỏy múc - Chỉ ra mối quan hệ chặt chẽ giữa đạo đức và phỏp luật, là một mối quan hệ hai chiều, tỏc động lẫn nhau: + Luật khụng chỉ tốt cho việc cai trị mà cũn tốt cho đạo đức, nếu tận dụng mọi lẽ cụng bằng trong luật mà xử thỡ mọi quyền phỏp đều là đạo đức + Nếu con người tận dụng luật cũng đủ trọn vẹn đạo làm người, và đạo đức sẽ khiến luật phỏp càng trở nờn cụng tõm => cỏch núi giàu sức thuyết phục, lý lẽ và lập luận chặt chẽ III. Tổng kết Gv hướng dẫn hs tổng kết - Hs tự tổng kết, giỏo viờn hệ thống lại những kiến thức đó học IV. Luyện tập Gv hướng dẫn hs vẽ sơ đồ mụ hỡnh húa kết cấu lập luận trong tỏc phẩm. Mụ hỡnh húa kết cấu lập luận Thực tế chưa cú luật Phờ phỏn qn Nho giỏo Luật và đạo đức Xin lập khoa luật Luật và sự cần thiết của luật