Giáo án ngữ văn 12 - Bài: Ai đã đặt tên cho dòng sông? - Trường THPT Tam quan

Ngày soạn:27-8-2008 Đọc văn : Tiết : ( Trích) I. MỤCTIÊU Giúp học sinh (Hoàng Phủ Ngọc Tường) 1. Về kiến thức Hiểu được những cảm nhận tinh tế, sâu sắc tình yêu, niềm tự hào tha thiết, sâu lắng của tác giả dành cho sơng Hương cho xứ Huế thân yêu được thể hiện qua một áng văn đẹp đẽ, tài hoa. 2. Về kĩ năng: Nhận biết được đặc trưng của thể loại bút kí và nghệ thuật viết bút kí. 3. Về thái độ: Giáo dục bồi dưỡng tình yêu, niềm tự hào với quê hương Tổ quốc. II. CHUẨN BỊ 1.Chuẩn bị của giáo viên - Đồ dùng dạy học : Tài liệu tham khảo: Sách giáo viên, Thiết kế bài giảng Ngữ văn 12, Ôn tập Ngữ văn 12. Soạn giáo án - Phương án tổ chức lớp học : Đọc diễn cảm, gợi mở, thảo luận, bình giảng 2. Chuẩn bị của học sinh : Đọc sách giáo khoa, soạn bài theo hướng dẫn sách giáo khoa III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Ổn định tình hình lớp : (1phút) Kiểm tra nề nếp, sĩ số, tác phong học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ : (5 phút) C©u hái: 3. Giảng bài mới: - Vào bài : (2 phút) Chúng ta đã từng biết đến vẻ đẹp con sông Đa ø (Tây Bắc), vừa hùng vĩ, vừa dữ dội, vừa trữ tình thơ mộng qua trang viết tài hoa, độc đáo của Nguyễn Tuân. Trong bài học hôm nay, chúng ta sẽ thưởng thức vẻ đẹp dòng sông Hương qua bút kí của Hoàng Phủ Ngọc Tường: “Ai đã đặt tên cho dòng sông”. - Tiến trình bài dạy: THỜI GIAN HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH NỘI DUNG KIẾN THỨC 15’ 50’ 5’ 10’ Hoạt động 1 Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu phần tiểu dẫn. Trình bày những nội dung cơ bản trong phần tiểu dẫn? Hoạt động 2 Hướng dẫn học sinh đọc + Nhãm 1: C¶nh s¾c thiªn nhiªn cđa s«ng Hư¬ng ë thưỵng nguån ®ưỵc miªu t¶ như thÕ nµo? DÉn chøng minh ho¹ trong t¸c phÈm? + Nhãm 2: Sơng Hương ở đồng bằng được miêu tả như thế nào? Dẫn chứng minh họa. + Nhãm 3: Trong c¸i nh×n cđa Hoàng Phủ Ngọc Tường, s«ng Hư¬ng khi ®i qua thµnh phè ®ưỵc c¶m nhËn như thÕ nµo? Giáo viên liên hệ với thơ Hàn Mặc Tử và Tố Hữu: “ Gío theo lối gió, mây đường mây Dòng nước buồn thiu hoa bắp lay” (Hàn Mặc Tư)û “ Hương giang ơi dòng sông êm Quả tin ta vẫn ngày đêm tự tình” (Tố Hữu) + Nhãm 4: Sơng Hương trước khi đi ra biển cả cĩ điểm gì đặc biệt? Qua viƯc t×m hiĨu vỴ ®Đp s«ng Hư¬ng, em nhËn xÐt g× vỊ t×nh c¶m cđa t¸c gi¶ dµnh cho dßng s«ng? Nhãm1: T¸c gi¶ ®· sư dơng nh÷ng ®iĨm nh×n trÇn thuËt nµo? Nhãm 2: Em cã nhËn xÐt g× vỊ viƯc sư dơng ng«i kĨ? Nhãm 3: VỴ ®Đp cđa s«ng Hư¬ng ®ưỵc t¸c gi¶ miªu t¶ b»ng giäng ®iƯu như thÕ nµo ? Từ đoạn văn em hiểu thêm điều gì về thể loại bút kí? Thể laọi nay có gì giống và khác với thể loại tuỳ bút? Hoạt động 3 + Giáo viên cho 1-2 HS đọc phần ghi nhớ. Hoạt động 4 Giáo viên: Tổ chức HS thảo luận bằng phiếu học tập. Cách đặt tiêu đề và kết thúc tác phẩm bằng câu hỏi "Ai đã đặt tên cho dịng sơng?" nhằm mục đích gì? Hoạt động 1 Học sinh tìm hiểu phần tiểu dẫn. Hoạt động 2 Th¶o luËn nhãm (5 phĩt) Học sinh làm việc cá nhân, trình bày trước lớp. Học sinh làm việc cá nhân, trình bày trước lớp. Học sinh làm việc cá nhân, trình bày trước lớp. Học sinh làm việc cá nhân, trình bày trước lớp. Th¶o luËn nhãm: 3 phĩt Học sinh làm việc cá nhân, trình bày trước lớp. Hoạt động 3 Học sinh đọc phần ghi nhớ trong SGK. Hoạt động 4 Bài tập 1: Bài kí kết thúc bằng cách lí giải về cái tên của dòng sông, gợi lai huyền thoại về chuyện người dân hai bên bờ sông nấu nước của trăm hoa đổ xuống dòng sông cho làn nước thơm mãi mãi. =>Gợi sự biết ơn đối với những người đã khai phá vùng đất mới. “Dòng sông ai đã đặt tên Để người đi nhớ Huế không quên ?” I.TÌM HIỂU CHUNG: 1.Tác giả: Hoàng Phủ Ngọc Tường - Sinh năm 1937 tại thành phố Huế - Quê gốc: Làng Bích Khê - Xã Triệu Phong - Huyện Triệu Phong - Tỉnh Quảng Trị. - Cuộc đời: Sách giáo khoa - Sáng tác văn chương: Văn xuơi và thơ - Tác phẩm chính: Sách giáo khoa 2. Tác phẩm: " Ai đã đặt tên cho dịng sơng?” Thể loại: Tùy bút - Xuất xứ: In trong tập sách cùng tên. - Bố cục: Gồm 3 phần Phần 1: Cảnh quan thiên nhiên của sơng Hương Phần 2+ 3: Phương diện lịch sử và văn hĩa của sơng Hương à Đoạn trích trong sgk thuộc phần một + lời kết của tồn tác phẩm II. Đọc - Hiểu văn bản. 1. Đọc 2. Tìm hiểu chú thích 3. Tìm hiểu văn bản. 3.1. Vẻ đẹp của sơng Hương qua cảnh sắc thiên nhiên *Sơng Hương ở thượng nguồn + Sức sống mãnh liệt, hoang dại + Dịu dàng và say đắm. => Sông Hương đã được “rừng già” “hun đúc cho nĩ một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng” ®Ĩ nã cµng ngµy cµng m¹nh mÏ h¬n, say ®¾m h¬n.. * Sơng Hương ở đồng bằng - Sơng Hương thay đổi về tính cách: + Chế ngự được bản năng của người con gái + “mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hĩa xứ sở” - Cảnh đẹp sơng Hương như bức tranh cĩ đường nét, cĩ hình khối: + ChuyĨn dßng liªn tơc; vßng gi÷a khĩc quanh ®ét ngét, uèn m×nh theo nh÷ng ®êng cong thËt mỊm. “Sơng mềm như tấm lụa” …trơi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách” Vẻ đẹp s«ng Hư¬ng đa màu mà biến ảo: “sớm xanh , trưa vàng, chiều tím”. -Vẻ đẹp trầm mặc cđa sơng Hương. -Vẻ đẹp mang màu sắc triết lí, cổ thi khi đi trong âm hưởng ngân nga của tiếng chuơng chùa Thiên Mụ. => B»ng bĩt ph¸p kĨ vµ t¶, Hoàng Phủ Ngọc Tường ®· lµm nỉi bËt mét s«ng Hư¬ng ®Đp bëi phèi c¶nh k× thĩ gi÷a nã víi thiªn nhiªn xø HuÕ phong phĩ, hµi hoµ. * Sông Hương khi đi qua thành phố Huế: S«ng Hư¬ng mang vỴ ®Đp dÞu dµng, cã linh hån vµ vui tư¬i h¼n lªn như  “t×m ®ĩng ®ưêng vỊ”. Råi ngay lËp tøc, s«ng Hư¬ng g¾n bã tha thiÕt víi thµnh phè “như mét tiÕng v©ng kh«ng nãi ra cđa t×nh yªu, ngËp ngõng nh muèn ®i muèn ë… vư¬ng vÊn kh«ng muèn xa rêi. - Trong c¸ch biĨu ®¹t tµi hoa cđa t¸c gi¶, s«ng Hư¬ng ®ưỵc c¶m nhËn dưíi nhiỊu gãc ®é: + B»ng con m¾t héi ho¹: s«ng Hư¬ng vµ nh÷ng chi lưu cđa nã t¹o nh÷ng ®ưêng nÐt tinh tÕ lµm nªn vỴ ®Đp cỉ kÝnh cđa cè ®«. + Qua c¸ch c¶m nhËn ©m nh¹c: S«ng Hư¬ng ®Đp như ®iƯu slow chËm r·i, s©u l¾ng, tr÷ t×nh. + Dưíi c¸i nh×n say ®¾m cđa mét tr¸i tim ®a t×nh: S«ng Hư¬ng lµ ngưêi t×nh dÞu dµng, thủ chung. * Sông Hương trở lại để nĩi một lời thề trước khi về biển cả. - §ưỵc so s¸nh như  “nµng KiỊu trong ®ªm t×nh tù trë l¹i t×m Kim Träng”. - “Lời thề ấy vang vọng … thành giọng hị dân gian”. §ã là tấm lịng con người HuÕ “mãi chung tình với quê hương xứ sở”. * Như vËy , vỴ ®Đp cđa s«ng Hư¬ng qua c¶nh s¾c thiªn nhiªn “ nh mét c« g¸i HuÕ duyªn d¸ng, ®iĨm t« cho vỴ ®Đp HuÕ”. 3.1.2 .VỴ ®Đp cđa s«ng Hư¬ng víi cuéc ®êi - Dưíi gãc ®é v¨n ho¸: + G¾n víi nh¹c cỉ ®iĨn vµ nh÷ng ®ªm ca HuÕ trªn s«ng. + G¾n víi NguyƠn Du vµ khĩc nh¹c “tø ®¹i c¶nh”. + Lµ nguån c¶m høng bÊt tËn cđa thi ca -> s«ng kh«ng bao giê tù lỈp l¹i m×nh .=> s«ng Hư¬ng thuéc vỊ mét thµnh phè tõng lµ chèn ®Õ ®« vµ tù b¶n th©n nã ®· thÊm ®Ém phÈm chÊt v¨n ho¸ ®éc ®¸o xø HuÕ - Dưíi gãc ®é ®êi thưêng: S«ng Hư¬ng trë l¹i lµ mét ngưêi con g¸i dÞu dµng cđa ®Êt nưíc. 3.1.3 VỴ ®Đp s«ng Hư¬ng g¾n liỊn víi nh÷ng sù kiƯn lÞch sư. - Thêi vua Hïng s«ng Hư¬ng lµ dßng s«ng biªn thuú xa x«i. - Trong “dư ®Þa chÝ” (NguyƠn Tr·i), s«ng Hư¬ng ®ưỵc ®Ỉt tªn Linh Giang, g¾n víi nh÷ng cuéc chiÕn ®Êu oanh liƯt cđa qu©n d©n §¹i ViƯt. - ThÕ kû XVIII: S«ng Hư¬ng “vỴ vang soi bãng kinh thµnh Phĩ Xu©n cđa ngưêi anh hïng NguyƠn HuƯ”. - ThÕ kû XIX: S«ng Hư¬ng sèng hÕt lÞch sư bi tr¸ng víi m¸u cđa nh÷ng cuéc khëi nghÜa. - §i vµo thêi ®¹i cđa C¸ch m¹ng th¸ng T¸m b»ng nh÷ng chiÕn c«ng rung chuyĨn.- Chøng kiÕn cuéc nỉi dËy tỉng tiÕn c«ng tÕt MËu Th©n 1968.=> s«ng Hư¬ng g¾n liỊn víi lÞch sư cđa HuÕ, cđa d©n téc. * Tãm l¹i: S«ng Hư¬ng lµ mét h×nh tưỵng nghƯ thuËt héi tơ ®Çy ®đ vỴ ®Đp cđa thiªn nhiªn, v¨n ho¸, lÞch sư vµ t©m hån - T×nh c¶m cđa Hoàng Phủ Ngọc Tường víi s«ng Hư¬ng: T¸c gi¶ ®· soi s¸ng vỴ ®Đp h×nh tưỵng dßng s«ng Hư¬ng b»ng t©m hån m×nh vµ b»ng t×nh yªu tha thiÕt ®èi víi quª hư¬ng xø së, khiÕn nã trë nªn lung linh, ®a d¹ng như ®êi sèng t©m hån con ngưêi. 3.2. NghƯ thuËt trÇn thuËt. - §iĨm nh×n trÇn thuËt: BiÕn ®ỉi linh ho¹t: + Phư¬ng diƯn thêi gian + Phư¬ng diƯn kh«ng gian + Phư¬ng diƯn kÕt cÊu Ng«i kĨ: Nh©n vËt T«i -Ngưêi trÇn thuËt. Quan s¸t, tr×nh bµy nh÷ng hiĨu biÕt suy nghÜ cđa m×nh vỊ s«ng Hư¬ng. Béc lé c¶m xĩc c¸ nh©n víi s«ng Hư¬ng b»ng nh÷ng liªn tưëng phong phĩ, bÊt ngê. => Nh©n vËt tr÷ t×nh: Lµ nhµ khoa häc cã kiÕn thøc s©u réng, ngưêi nghƯ sü cã t©m hån nh¹y c¶m, tµi hoa. - Giäng ®iƯu trÇn thuËt: + Giäng ®iƯu tr÷ t×nh giµu chÊt suy tưëng vµ chÊt triÕt luËn. + Sư dơng nhiỊu biƯn ph¸p nghƯ thuËt víi nh÷ng h×nh ¶nh ®Ỉc s¾c, giµu chÊt héi ho¹, nh¹c vµ th¬. NghƯ thuËt trÇn thuËt trong tuú bĩt Hoµng Phđ Ngäc Tưêng thĨ hiƯn: ChÊt HuÕ ®· thÊm ®ưỵm trong t©m hån, t©m linh cđa nhµ v¨n. III. Ghi nhớ: (SGK) Đoạn trích bài bút kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” là đoạn văn xuôi súc tích và đầy chất thơ về sông Hương. Nét đặc sắc làm nên sức hấp dẫn của đoạn văn là những xúc cảm sâu lắng được tổng hợp từ một vốn hiểu biết phong phú về văn hoá, lịch sử, địa lí và văn chương cùng một văn phong tao nhã, hướng nội, tinh tế và hài hoà. IV.luyện tập - Mục đích + Giúp người đọc hiểu về cái tên đẹp của dịng sơng: s«ng Hu¬ng – s«ng th¬m. + Gợi lên niềm biết ơn đối với người đã khai phá miền đất này. 4. Củng cố : (2 phút) Hướng dẫn về nhà. - Nắm nội dung tác phẩm. - Soạn bài theo PPCT. - Ra bài tập về nhà: Học sinh về nhàhọc bài, đọc lại tác phẩm . Làm bài tập ở sách giáo khoa. - Chuẩn bị bài : - Xem trước bài mới IV. RÚT KINH NGHIỆM, BỔ SUNG: {{{{{