Giáo án Ngữ văn 12 - Mùa lá rụng trong vườn (trích) (Ma Văn Kháng)

Ngµy so¹n: 12/7/2008. Ngµy d¹y: TiÕt Mïa l¸ rông trong v­ên (trÝch) (Ma V¨n Kh¸ng) I/ Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: - Gióp häc sinh biÕt vµi nÐt vÒ th©n thÕ vµ sù nghiÖp v¨n häc cña nhµ v¨n Ma V¨n Kh¸ng, vÞ trÝ cña tiÓu thuyÕt “Mïa l¸ rông trong v­ên “ trong ®êi v¨n cña «ng. - Häc sinh hiÓu t×nh nghÜa ch©n thµnh, ®»m th¾m, nÐt øng xö gi÷a nh÷ng ng­êi trong gia ®×nh «ng B»ng vµo mét chiÒu tÊt niªn; qua ®ã c¸c em hiÓu thªm v¨n ho¸ ViÖt ë ngµy TÕt nguyªn ®¸n. - Häc sinh c¶m thô tµi miªu t¶ néi t©m nh©n vËt – mét ph­¬ng diÖn thµnh c«ng cña Ma V¨n Kh¸ng ë tiÓu thuyÕt nµy. - Häc sinh vËn dông nh÷ng hiÓu biÕt trªn ®Ó ®äc hiÓu nh÷ng néi dung cßn l¹i cña thiªn tiÓu thuyÕt nµy. 2.KÜ n¨ng: TiÕp tôc rÌn kÜ n¨ng ®äc hiÓu v¨n b¶n truyÖn cho häc sinh. 3. Th¸i ®é: Qua ®äan trÝch gióp häc sinh hiÓu vµ tr©n träng nh÷ng nÐt v¨n ho¸ trong nh÷ng øng xö cña ng­êi ViÖt ë nh÷ng kh«ng gian vµ thêi gian t­ëng chõng quen thuéc (gia ®×nh vµ ngµy tÕt cæ truyÒn). II/ Ph­¬ng ph¸p: Gi¸o viªn sö dông ph­¬ng ph¸p tÝch hîp (ngang vµ däc), däc diÔn c¶m, gi¶ng b×nh vµ nghiªn cøu SGK, trao ®æi th¶o luËn nhãm. III/ Ph­¬ng tiÖn d¹y häc: 1. Thµy: Gi¸o ¸n, SGK, SGV, m¸y chiÕu projecter. 2. Trß: vë ghi, vë so¹n, SGK, b¶ng phô. IV/ TiÕn tr×nh d¹y häc: 1. æn ®Þnh tæ chøc, kiÓm tra sÜ sè: 2. KiÓm tra bµi cò: 3. Bµi míi: a. Lêi vµo bµi: Trong c¬n lèc cña thêi kinh tÕ thÞ tr­êng, nhiÒu gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng ®ang dÇn phai nh¹t, trong ®ã cã nh÷ng gi¸ trÞ thuéc v¨n ho¸ gia ®×nh. Ma V¨n Kh¸ng ®· rung lªn håi chu«ng nh¾c nhë mçi chóng ta h·y biÕt gi÷ g×n vµ tr©n träng nh÷ng gi¸ trÞ cña truyÒn thèng qua tiÓu thuyÕt: “Mïa l¸ rông trong v­ên”. b. Néi dung bµi häc: Ho¹t ®éng cña thµy vµ trß KiÕn thøc cÇn ®¹t *Ho¹t ®éng 1(7 phót) (?) Nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ cuéc ®êi vµ v¨n nghiÖp cña Ma V¨n Kh¸ng? (?) TiÓu thuyÕt Mïa l¸ rông trong v­ên ®­îc s¸ng t¸c vµo thêi gian nµo? HS ®äc néi dung tiÓu thuyÕt trong SGK, GV bæ sung lµm râ mét sè chi tiÕt liªn quan ®Õn ®o¹n trÝch. (?) T¸c phÈm ®­îc trao gi¶i th­ëng nµo * Ho¹t ®éng 2 (30 phót) - GV h­íng dÉn c¸ch ®äc vµ ®äc mÉu vµi ®o¹n. - GV gäi HS tãm t¾t trÝch ®o¹n. (?) §o¹n trÝch n»m phÇn nµo cña t¸c phÈm? - GV më réng tr×nh bµy nh÷ng t×nh tiÕt ë phÇn tr­íc liªn quan ®Õn trÝch ®o¹n. - GV chia nhãm SHHSHshhsdhghäthßlgjbklvbmHS th¶o luËn: + GV nªu vÊn ®Ò, nhiÖm vô, c¸ch thøc tæ chøc ho¹t ®éng nhãm (Nhãm lín tõ 6 ®Õn 8 ng­êi). + Ho¹t ®éng nhãm: Thêi gian: 5 phót. NhiÖm vô: Nhãm 1,2,3: Ch©n dung chÞ Hoµi hiÖn lªn trong trÝch ®o¹n lµ ng­êi nh­ thÕ nµo nh­ thÕ nµo? T¹i sao trong gia ®×nh nµy mäi ng­êi th­¬ng yªu chÞ nh­ng kh«ng d¸m kÐo chÞ vÒ phÝa m×nh? Nhãm 4,5,6: T×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ hµnh ®éng, t©m tr¹ng cña chÞ Hoµi khi xuÊt hiÖn trong nhµ «ng B»ng? C¸c nhãm nhËn nhiÖm vô, bÇu nhãm tr­ëng, th­ kÝ, giao tr¸ch nhiÖm cho c¸c thµnh viªn, c¶ nhãm tËp trung gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. §¹i diÖn nhãm lªn th«ng b¸o kÕt qu¶, c¸c nhãm kh¸c bæ sung thèng nhÊt ý kiÕn. GV chuÈn x¸c kiÕn thøc. (?) Tuy ®· t¸i gi¸ song chÞ Hoµi cßn ®­îc coi lµ thµnh viªn cña gia ®×nh «ng B»ng n÷a kh«ng? (?) PhÈm chÊt g× lµm nªn vÎ ®Ñp cña n÷ nh©n vËt nµy? (?) H×nh ¶nh chÞ Hoµi gîi nh¾c ®Õn nÐt ®Ñp truyÒn thèng nµo cña ng­êi phô n÷ ViÖt Nam? (?)Ngo¹i h×nh «ng B»ng h«m nay cã g× kh¸c? (?)T×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña «ng B»ng khi thÊy Hoµi xuÊt hiÖn trong nhµ? - GV cho HS ®äc l¹i ®o¹n v¨n miªu t¶ t©m t­ cña «ng B»ng khi ®øng tr­íc bµn thê. (?) Nh©n vËt tr¶i qua nh÷ng biÕn th¸i t©m lÝ nµo? (?) Qua ®o¹n v¨n , em hiÓu g× vÒ quan niÖm t©m linh cña ng­êi ViÖt khi thê cóng tæ tiªn? (Thê cóng tæ tiªn lµ t­ëng nhí ®Õn ng­êi ®· khuÊt hay hµnh vi mª tÝn dÞ ®oan?) (?)Trong khi sèng víi t©m thøc, t¹i sao «ng B»ng kh«ng nh¾c ®Õn ng­êi con thø t­? (?) NhËn xÐt chung vÒ nh©n vËt? - HS nhËn xÐt, GV bæ sung tæng kÕt vµ chuyÓn ý. (?)Trong chiÒu 30 tÕt, mäi ng­êi trong gia ®×nh «ng B»ng ®· lµm nh÷ng g×? (?)Trong dßng t©m t­ cña «ng B»ng tr­íc bµn thê ta thÊy nhµ v¨n ®Æc biÖt chó ý lµm râ mèi liªn kÕt nµo? (?) Gi¸ trÞ nh©n b¶n to¸t lªn tõ c¸ch øng xö cña c¸c nh©n vËt víi chÞ Hoµi vµ chÞ Hoµi víi c¸c em ë ®©y lµ g×? (liªn hÖ ®Õn x· héi phong kiÕn ng­êi phô n÷ ph¶i thñ tiÕt thê chång) GV tæng kÕt. (?) §o¹n trÝch kh«ng nhiÒu t×nh tiÕt, kh«ng cã m©u thuÉn xung ®ét gay g¾t nh­ng hÊp dÉn bëi sù thÊm thÝa ý nghÜa tõ chÝnh c©u v¨n. §iÒu g× lµm nªn thµnh c«ng ®ã? * Ho¹t ®éng 3 (3 phót) (?) Em thö ®Æt tªn cho trÝch ®o¹n vµ gi¶i thÝch v× sao ®¨t tªn nh­ thÕ? I/ TiÓu dÉn: 1. T¸c gi¶: - Ma v¨n Kh¸ng sinh n¨m 1936 t¹i Kim Liªn, §èng §a, Hµ Néi. - Trong kh¸ng chiÕn chèng Mü, «ng ®Õn víi vïng nói cao cña miÒn b¾c ®Ó d¹y häc. - N¨m 1976, «ng chuyÓn vÒ Hµ Néi vµ gi÷ nhiÒu chøc vô quan träng trong ngµnh b¸o chÝ, v¨n häc n­íc nhµ, tõng ®­îc nhËn nhiÒu gi¶i th­ëng v¨n ch­¬ng cã gi¸ trÞ. - S¸ng t¸c chÝnh gåm tiÓu thuyÕt vµ truyÖn ng¾n. (SGK) 2. TiÓu thuyÕt Mïa l¸ rông trong v­ên: - S¸ng t¸c: 1985. - Tãm t¾t: SGK - VÞ trÝ: §­îc tÆng gi¶i th­ëng Héi nhµ v¨n ViÖt Nam n¨m 1986. II/ §äc hiÓu v¨n b¶n: 1. §äc vµ tãm t¾t: - §äc. - Tãm t¾t trÝch ®o¹n: - VÞ trÝ trÝch ®o¹n. 2. Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt: a. Nh©n vËt chÞ Hoµi: - Thêi gian xuÊt hiÖn: chiÒu 30 tÕt. - Ch©n dung: ng­êi phô n÷ n«ng th«n, tr¹c 50, ng­êi thon gän trong chiÕc ¸o b«ng trÇn h¹t lùu, khu«n mÆt réng cã cÆp m¾t ®»m th¾m vµ c¸i miÖng t­¬i. - Quan hÖ víi gia ®×nh «ng B»ng: lµ d©u tr­ëng (vî anh c¶ T­êng) nay ®· t¸i gi¸. (quan hÖ cña chÞ víi gia ®×nh nµy ®· thuéc vÒ qu¸ khø mµ chÞ cã quyÒn quªn). - H×nh ¶nh chÞ khi xuÊt hiÖn trong nhµ «ng B»ng: + Hai con m¾t ®Ëm nçi båi håi, tÝu tÝt hái han kh¾p l­ît mäi ng­êi trong gia ®×nh. chÞ biÕt hÕt viÖc trong nhµ. ThÕ nªn t«i míi sèt ruét ph¶i lªn ngay. T«i sî «ng buån.. §iÒu nµy khiÕn c¸c em xóc ®éng vµ ai còng th©n thiÖn, quyÕn luyÕn chÞ. + Mang quµ quª: g¹o nÕp vµ giß thñ do chång chÞ lµm v× «ng thÝch ¨n giß thñ l¾m ®Êy, chÞ vÉn nhí thãi quen, së thÝch cña cha chång. + GÆp «ng b»ng: ChÞ Hoµi gÇn nh­ kh«ng chñ ®éng, lao vÒ phÝa «ng B»ng (..) thèt lªn mét tiÕng nh­ tiÕng nÊc. Nçi niÒm xóc ®éng d©ng trµo cùc ®é. + Ch¾p tay tr­íc bµn thê tæ tiªn ngay sau khi «ng B»ng lui gãt. * ChÞ Hoµi tuy ®· t¸i gi¸ song vÉn lµ mét thµnh viªn th©n th­¬ng cña gia ®×nh «ng B»ng. Chång vµ nh÷ng ®øa con cña chÞ hiÖn giê vÉn tù coi lµ mét phÇn cña gia ®×nh Êy. Râ rµng ®©y lµ ng­êi phô n÷ n«ng th«n hån hËu, ®»m th¾m t×nh nghÜa thuû chung nªn c¸c em thÊy chÞ vÉn thËt th©n thiÕt; c¶m kÝch tr­íc t×nh c¶m chÞ dµnh cho hä. *VÎ ®Ñp cña chÞ Hoµi lµ vÎ ®Ñp cña ng­êi phô n÷ ViÖt Nam trong truyÒn thèng g¾n víi m« h×nh gia ®×nh nÒn nÕp gia phong, sèng nÆng nghÜa t×nh thuû chung son s¾t. b. Nh©n vËt «ng B»ng: - Ngo¹i h×nh: cao, gÇy h¬n mäi ngµy nh­ng trang träng vµ chØnh tÒ h¬n, g­¬ng mÆt ¸nh lªn c¶m xóc cña con ng­êi tr­íc ng­ìng cöa n¨m míi. - T©m tr¹ng khi gÆp Hoµi: s÷ng l¹i, tho¸ng ng¬ ngÈn, m¾t chíp liªn håi, m«i «ng lËt bËt kh«ng thµnh tiÕng, cã c¸i c¶m gi¸c «ng s¾p khãc oµ, giäng «ng khª ®Æc khµn rÌ, rót kh¨n tay chÊm kÐ m¾t. Nçi niÒm xóc ®éng r­ng r­ng t­ëng chõng hiÕm cã ë mét ng­êi ®µn «ng. - T©m tr¹ng khi ®øng tr­íc bµn thê: + Quªn hÕt mäi thø xung quanh kÓ c¶ b¶n th©n. + Tr«i ng­îc vÒ qu¸ khø: tri ©n víi cha mÑ, tæ tiªn; t©m t×nh víi vî vµ con trai c¶. + Trë l¹i thùc t¹i: m¾t cay xÌ, lßng l¹i bån ngén. ¤ng lµ g¹ch nèi gi÷a qóa khø vµ thùc t¹i cña gia ®×nh Êy trong gi©y phót thiªng nµy. Sù g¾n bã, t×nh yªu th­¬ng cña ng­êi cßn sèng víi ng­êi ®· khuÊt khiÕn tæ tiªn lu«n sèng cïng con ch¸u; tr¸i tim ng­êi x­a lu«n thøc ®Ëp cïng nhÞp víi nh÷ng biÕn chuyÓn cuéc sèng h«m nay. - Trong lêi khÊn cña «ng kh«ng nh¾c ®Õn ng­êi con trai thø t­ (Cõ) v× anh ®· v­ît biªn trèn ra n­íc ngoµi. §ã lµ nçi ®au cña gia ®×nh «ng. ¤ng B»ng cã thÓ xem nh­ kiÓu nh©n vËt ®Æc tr­ng cho líp ng­êi rÊt phæ biÕn trong x· héi ta mét thêi: träng ®¹o ®øc gia ®×nh vµ c¸c chuÈn mùc x· héi truyÒn thèng nh­ng ®ang ph¶i g¸nh chÞu nçi ®au tõ c¬n lèc thÞ tr­êng tµn ph¸ vµo gi¸ trÞ gia ®×nh. c. Khung c¶nh tÕt trong nhµ «ng B»ng vµ truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc: - ChiÒu 30 TÕt: gia ®×nh sum häp, th¨m hái lÉn nhau, d©ng cóng tæ tiªn råi cïng nhau ¨n b÷a tÊt niªn mµ ai nÊy ®Òu h©n hoan kh¸c th­êng. - Dßng t©m t­ cña «ng B»ng khi ®øng trø¬c bµn thê gia tiªn: tri ©n tæ tiªn, t­ëng nhí nh÷ng lêi gia huÊn; t©m t×nh víi ng­êi ®· khuÊt. ¤ng thÊy qu¸ khø vµ thùc t¹i kh«ng t¸ch rêi “Tæ tiªn kh«ng t¸ch rêi con ch¸u. TÊt c¶ liªn kÕt mét m¹ch bÒn chÆt, thuû chung.” - C¸ch øng xö gi÷a c¸c nh©n vËt giµu gi¸ trÞ nh©n b¶n. * BiÓu hiÖn cña v¨n ho¸ d©n téc: truyÒn thèng gia ®×nh, y thøc ®Æt gia ®×nh trong mèi t­¬ng quan víi céng dång. d. NghÖ thuËt: - X©y dùng kÕt cÊu truyÖn hîp lÝ. - Thµnh c«ng trong nh÷ng ®o¹n v¨n miªu t¶ diÔn biÕn t©m lÝ con ng­êi. III/ LuyÖn tËp cñng cè: Cã thÓ ®Æt tªn cho ®o¹n trÝch lµ: ChiÒu tÊt niªn. 4/ H­íng dÉn häc ë nhµ: - T×m ®äc trän vÑn t¸c phÈm. - ViÕt mét ®äan v¨n bµn vÒ thanh niªn vµ c¸c gi¸ trÞ gia ®×nh truyÒn thèng h«m nay.