Giáo án Ngữ văn 12 - Người trong bao của Sê-Khốp

Người trong bao Sê-khốp A. MụC TIêU CầN ĐạT Giúp HS: - Hiểu được giá trị tư tưởng của truyện ngắn “Người trong bao”: phê phán sâu sắc lối sống trong bao hèn nhát, cá nhân, ích kỉ và hủ lậu của một bộ phận trí thức Nga cuối thế kỉ XIX, qua hình tượng nhân vật Người trong bao của Bêlicốp. - Hiểu được nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật điển hình, sáng tạo biểu tượng, cách kể chuyện độc đáo; giọng điệu vừa mỉa mai châm biếm vừa trầm buồn. Củng cố kĩ năng phân tích nhân vật và khái quát chủ đề của truyện. - Có thái độ căm ghét và đấu tranh với lối sống thu mình trong bao: háo danh, xu nịnh, giáo điều, sợ hãi, hèn hạ trước quyền lực. Từ đó, góp phần xây dựng đạo đức và lối sống trung thực, tự tin, lành mạnh, chan hoà với mọi người vì lí tưởng cao đẹp. B. PHươNG TIệN THựC HIệN SGK, SGV, Giáo án, Tài liệu tham khảo, hình ảnh (nếu có). C. CáCH THứC TIếN HàNH GV sử dụng hệ thống câu hỏi dẫn dắt HS cắt nghĩa, phân tích, bình luận chi tiết, hình ảnh, nhân vật, lời văn, chủ đề tư tưởng… của tác phẩm. D. TIếN TRìNH LêN LớP 1. ổn định lớp 2. Kiểm tra bài cũ 3. Bài mới Hoạt động của GV và HS Kiến thức cần đạt GV giới thiệu ngắn gọn những đặc sắc của văn học Nga TK XIX và nhà văn Sêkhốp. HS tóm tắt tác phẩm. HS thảo luận, tìm hiểu bố cục truyện (có thể có những cách chia bố cục khác nhau). GV hướng dẫn HS đọc một số đoạn tiêu biểu (giọng đọc chậm, hơi buồn, thoáng chút mỉa mai, châm biếm. Chú ý thay đổi giọng đọc trong những đoạn đối thoại). GV có thể cho HS thảo luận theo nhóm. - Nhóm 1: Tái hiện chân dung ngoại hình của Bêlicốp? Nhận xét. - Nhóm 2: làm rõ tính cách, lối sống của Bêlicốp. + Chọn một vài chi tiết tiêu biểu miêu tả tính cách Bêlicốp? + Tìm câu văn khái quát tính cách Bêlicốp? + Bản thân Bêlicốp nhìn nhận như thế nào về lối sống của mình ? Bêlicốp có biết thái độ, suy nghĩ của mọi người về mình không ? Điều đó làm y trở nên như thế nào? Vì sao Bêlicốp chết ? Em có nhận xét gì về cái chết của Bêlicôp? ý nghĩa chi tiết cái chết của Bêlicốp? Qua những chi tiết đã tìm hiểu, em hãy nhận xét về nhân vật Bêlicốp? Kiểu người Bêlicốp, lối sống Bêlicôp được gọi là gì? Lối sống và con người Bêlicôp đã ảnh hưởng đến tinh thần và hoạt động của mọi người ra sao? Thái độ xử sự của mọi người đối với y khi y còn sống? Điều đó có làm thay đổi Bêlicôp hay không? Giải thích thái độ, tình cảm của mọi người đối với Bêlicốp khi y đã qua đời. Tình cảm và thái độ ấy nói lên điều gì? Sau khi Bêlicôp chết, tính cách ấy đã chấm dứt vĩnh viễn chưa? Vì sao như thế? Qua đó, tác giả muốn nói lên điều gì ? Nêu những đặc sắc về mặt nghệ thuật của tác phẩm? Rút ra chủ đề tư tưởng của tác phẩm? GV hướng dẫn HS thảo luận về ý nghĩa thời sự của truyện ngắn Người trong bao. Thử chỉ ra những biến thể của kiểu người trong bao, lối sống trong bao mà bản thân được biết hoặc được chứng kiến ? HS đọc ghi nhớ SGK. GV hướng dẫn HS luyện tập. I. Tìm hiểu chung 1. Tác giả: SGK - Sêkhốp là một trong những đại biểu lớn cuối cùng của CNHT Nga. - Là nhà cách tân thiên tài trong lĩnh vực truyện ngắn và kịch nói. - Tác phẩm của Sêkhốp đã nghiêm khắc lên án chế độ xã hội bất công, thói cường bạo và cuộc sống ăn hại của những tầng lớp cầm quyền Nga đương thời; phê phán sự bất lực của giới trí thức và sự sa đoạ về tinh thần của một bộ phận trong số họ; đồng thời biểu hiện sâu sắc sự đồng cảm, trân trọng đối với người lao động nghèo; tình yêu thắm thiết và niềm tin mạnh mẽ vào tương lai của nhân dân Nga, đất nước Nga. 2. Tác phẩm a. Xuất xứ: Người trong bao (1898) là một trong ba truyện ngắn (Khóm phúc bồn tử, Một chuyện tình yêu) có chung chủ đề phê phán lối sống tầm thường, dung tục tiẻu tư sản, lối sống của một kiểu người, một bộ phận trí thức trong xã hội Nga những năm cuối thế kỉ XIX. b. Tóm tắt c. Bố cục: 3 phần - Mở truyện: Cuộc trò chuyện giữa hai người bạn – Ivan Ivanứt và thầy giáo Burơkin. - Thân truyện: Cuộc đời và tính cách Bêlicôp. - Kết truyện: Nhận xét của bác sĩ thú y – người nghe chuyện. II. Đọc – hiểu 1. Nhân vật Bêlicốp * Ngoại hình: - Gương mặt nhợt nhạt, nhỏ bé, choắt lại như mặt chồn. - Cách ăn mặc phục sức: giày, ủng, kính, ô… tất cả đều để trong bao, mang bao, cho vào bao đ Khác người, kì dị. * Tính cách, lối sống - ý nghĩ cũng cố giấu trong bao, không bao giờ dám có ý kiến riêng về bất cứ một vấn đề nhỏ, lớn nào. đ Khát vọng mãnh liệt, kì dị: thu mình vào trong vỏ, tạo cho mình một thứ bao có thể ngăn cách, bảo vệ mọi ảnh hưởng, tác động của cuộc sống con người >< mọi người trong trường học, trong môi trường xã hội. - Nhút nhát, ghê sợ hiện tại nhưng lại ngợi ca, tôn sùng quá khứ (say mê tiếng Hi Lạp cổ). - Thích sống theo những thông tư, chỉ thị một cách máy móc, giáo điều, rập khuôn như cái máy vô hồn… (buồng ngủ, quan hệ với bạn đồng nghiệp, tình yêu muộn mằn với Varenca…). - Cô độc, luôn luôn lo lắng, sợ hãi, sợ tất cả - “sợ nhỡ lại xảy ra chuyện gì”. ị Con người hèn nhát, cổ lỗ, kì quái. - Bản thân lại luôn luôn thoả mãn, luôn hài lòng, tự tin với lối sống của mình. (xem đó mới là sống, mới là người có trách nhiệm, là công dân tốt của nhà nước, là viên chức mẫn cán với cấp trên. Đó là lẽ sống, lối sống, triết lí sống tự nhiên của y. y ngạc nhiên và không thể chịu được cách sống của chị em Varenca, y ngạc nhiên đến hốt hoảng vì có người vẽ tranh châm biếm chế giễu tình yêu đầu của y, y không hiểu vì sao cái anh chàng Côvalencô lại có thể đối xử thô bạo, bất nhã để đáp lại thịnh tình của y…) - Bêlicôp tự nguyện, tự giác tuân thủ nghiêm túc và thường xuyên “lối sống trong bao” đó. Y không hề biết và không thể biết suy nghĩ, thái độ ghê sợ, khinh ghét, chế giễu,… của mọi người đối với y. Đó chính là cái làm cho y trở nên kì quái nhất, cô độc nhất. - Bêlicôp chết đ Cái chết bất ngờ nhưng tất yếu (về mặt logic) + Biện pháp nghệ thuật Sêkhôp dùng để đẩy tính cách nhân vật lên đỉnh cao, Bêlicôp cuối cùng đã tìm cho mình được cái bao tốt nhất, bền vững nhất – nằm vĩnh viễn trong quan tài. ị Bêlicôp điển hình cho một kiểu người, một hiện tượng xã hội đã và đang tồn tại trong cuộc sống của một bộ phận trí thức Nga: hèn nhát, cổ hủ, máy móc, giáo điều. đó là kiểu người trong bao, lối sống trong bao. 2. ảnh hưởng của lối sống và con người Bêlicôp đến mọi người và thái độ của mọi người đến Bêlicôp - Lối sống và con người Bêlicôp đã ảnh hưởng mạnh mẽ và dai dẳng đến lối sống và tinh thần của anh chị em trong trường nơi y làm việc, trong cả thành phố nơi y sống. - Khi Bêlicốp còn sống: mọi người ghét, sợ y, tránh xa y. Có người muôn thay đổi y bằng cách gán với Varenca, có người khinh ghét ra mặt, mắng thẳng vào mặt, gây gổ với y, đẩy y ngã lăn xuống cầu thang,… đ Kết quả: không thể thay đổi, biến đổi tính cách, cách sống cuả Bêlicôp mà ngược lại còn luôn bị tính cách và lối sống ấy đầu độc, làm cho sợ hãi, ám ảnh tinh thần mọi người suốt 15 năm trời, cho đến tận khi y chết. - Sau khi Bêlicôp chết, mọi người nhẹ nhõm, nhưng sau đó cuộc sống nặng nề lại trở lại. Tính cách ấy lại tiếp tục xuất hiện và gây ảnh hưởng nặng nề đến cuộc sống hiện tại và tương lai của cả dân thành phố. đ Qua đó, tác giả khái quát ảnh hưởng, tác động dai dẳng, nặng nề của kiểu người Bêlicốp, lối sống Bêlicôp đã ám ảnh, đầu độc bầu không khí trong lành của văn hoá, đạo đức và tiến bộ xã hội nước Nga đương thời. Y chính là con đẻ, là hệ quả của chế độ phong kiến chuyên chế đang phát triển mạnh trên con đường tư bản hoá ở nước Nga cuối TK XIX. Hiện tượng, lối sống, kiểu người Bêlicôp còn sống lâu dài như một hiện tượng xã hội mang tính phổ biến rộng rãi, mang tính qui luật trong lịch sử phát triển của xã hội loài người. Tính cách, lối sống và kiểu người ấy chỉ có thể chấm dứt, hoặc thay đổi tận gốc cùng với cả xã hội với một cuộc cách mạng xã hội. III. Tổng kết 1. Những đặc sắc nghệ thuật - Chọn ngôi kể: nhân vật kể chuyện (Burơkin - xưng tôi), người kể chuyện (tác giả - ngôi thứ ba) đ Vừa đảm bảo tính khách quan vừa thể hiện tính chủ quan, gây cảm giác gần gũi, chân thật. - Cốt truyện: lồng ã Truyện kể của tác giả về hai người đi săn về muộn. ã Truyện kể của Burơkin về Bêlicôp. - Giọng kể: mỉa mai, châm biếm mà trầm tĩnh, chậm buồn, bề ngoài có vẻ khách quan, bình thản nhưng giấu bên trong sự bức xúc, trăn trở mạnh mẽ, sâu sắc. - Nghệ thuật xây dựng nhân vật điển hình với tính cách kì quá mà vẫn chân thực, có ý nghĩa tiêu biểu. - Đối lập giữa các kiểu người, các tính cách và lối sống trái ngược. - Nghệ thuật xây dựng biểu tượng: hình ảnh (cái bao) và lời nói (sợ nhỡ lại xảy ra chuyện gì) vừa có ý nghĩa cụ thể vừa có ý nghĩa biểu trưng (chi tiết cái chết của Bêlicôp). - Kết thúc truyện bằng cách trực tiếp phát biểu chủ đề qua một câu cảm gây ấn tượng mạnh với người đọc. 2. Nội dung - Tác phẩm lên án, phê phán mạnh mẽ kiểu người trong bao, lối sống trong bao và tác hại của nó đối với hiện tại và tương lai của nước Nga. - Tác phẩm bức thiết cảnh báo và kêu gọi mọi người cần phải thay đổi cuộc sống, cách sống, không thể sống tầm thường, hèn nhát, ích kỉ, vô vị và hủ lậu mãi như thế! - “Người trong bao” có ý nghĩa thời sự rộng rãi và sâu sắc với đương thời ở nước Nga và có ý nghĩa toàn thế giới, lâu dài đến tận ngày nay. (Khi nào xã hội loài người trở nên trong sách, lành mạnh và tự do, khi mỗi cá nhân ý thức được mục đích và cách sống của mình thống nhất với các chuẩn mực văn hoá, đạo đức của cộng đồng hiện đại… thì “lối sống trong bao” mới triệt để chấm dứt, kiểu “người trong bao” mới không còn lí do tồn tại). * Ghi nhớ : SGK III. Luyện tập 1. Kể sáng tạo truyện bằng cách nhập vai nhân vật Bêlicôp – xưng tôi (mình), (kể cả sau khi chết). 2. Viết đoạn kết khác cho truyện, đảm bảo thể hiện rõ chủ đề tư tưởng của tác phẩm. 3. Nhan đề truyện là sáng tạo độc đáo của tác giả, không nên và không thể thay. 4. Thành ngữ VN: Co vòi rụt cổ, Rùa rụt cổ, Con ốc nằm co, Rắn mồng năm, Nhát như thỏ đế… 3. Hướng dẫn học sinh tự học : Viết một đoạn văn nói về ý nghĩa thời sự của truyện ngắn Người trong bao. 4. Dặn dò: Chuẩn bị bài Thao tác lập luận bình luận. cd & cd