Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết 126 nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ - Trường THCS Lê Quý Đôn, Quận 11

Dặn dò: Học ghi nhớ. Soạn: Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ. Rút kinh nghiệm: ……………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Tiết 126 NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ I/. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT Giúp học sinh: Hiểu rõ thế nào là bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ Nắm vững các yêu cầu đối với một bài nghị luận về đoạn thơ, bài thơ để có cơ sở tiếp thu, rèn luyện tốt về kiểu bài này ở các tiết tiếp theo. II/. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC Ổn định lớp Kiểm tra bài cũ: Thế nào là nghị luận về tác phẩm truyện? Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)? Dạy bài mới HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS GHI BẢNG Hoạt động 1: -GV cho học sinh đọc văn bản SGK/77 (?) Vấn đề nghị luận của văn bản này là gì? (?) Văn bản nêu lên những luận điểm gì về hình ảnh mùa xuân trong bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”? -Bố cục ra sao? -Thân bài được triển khai theo những luận điểm nào? (?) Người viết đã sử dụng những luận cứ nào để làm sáng tỏ các luận điểm đó? (?) Phần kết bài nêu lên nội dung gì? -GV chốt ý: Văn bản đã nghị luận về bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”. Vậy từ văn bản cụ thể đó, em hiểu thế nào là nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ? Hoạt động 2: Tìm hiểu về yêu cầu đối với bài NL đoạn thơ, bài thơ. (?) Nhìn lại văn bản, em có nhận xét gì về bố cục của văn bản NL về một đoạn thơ, bài thơ? (?) Cách diễn đạt trong từng đoạn của văn bản có làm nổi bật được luận điểm không? (?) Từ đó hãy nêu yêu cầu của một bài văn NL về một đoạn thơ, bài thơ. -GV cho HS đọc phần ghi nhớ Hoạt động 3: Luyện tập - Đọc diễn cảm, mạch lạc văn bản: Khát vọng hòa nhập, dâng hiến cho đời. Là hình ảnh mùa xuân và tình cảm tha thiết của Thanh Hải trong bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”. HS tìm và nêu lên những luận điểm. -3 phần -Tìm và chỉ ra những luận cứ để làm sáng tỏ luận điểm. *Luận điểm 2: Mùa xuân của thiên nhiên, đất nước trong cảm xúc thiết tha trìu mến của nhà thơ. Luận cứ : +Các chi tiết tiêu biểu: dòng sông xanh, bông hoa tím…. +Tâm trạng của tác giả +Liên tưởng về truyền thống của đất nước. HS dựa vào hiểu biết vừa tiếp thu từ văn bản cụ thể để phát biểu hiểu biết khái quát về Nghị luận một đoạn thơ, bài thơ. -Đọc ghi nhớ 1 và 2 (SGK/78) - Văn bản có bố cục mạch lạc, chặt chẽ, có đầy đủ ba phần: MB, TB và KB. Giữa các phần của văn bản có sự liên kết tự nhiên về ý và về diễn đạt -Được, vì: +Người viết đã trình bày những cảm nghĩ, đánh giá của mình bằng thái độ tin yêu, bằng tình cảm thiết tha, trìu mến. +Lời văn toát lên những rung động trước sự đặc sắc của hình ảnh, giọng điệu thơ, của sự đồng cảm với nhà thơ Thanh Hải. HS nêu yêu cầu về NL về đoạn thơ, bài thơ. Đọc phần ghi nhớ Có thể bổ sung các luận điểm cho bài thơ: -Mxuân của một đất nước vất vả gian lao và cũng tràn đầy niềm tin, hi vọng -Mxuân của giai điệu ngọt ngào, tình tứ, sâu lắng trong dân ca xứ Huế. I/.Tìm hiểu bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ ¬Văn bản: Khát vọng hòa nhập, dâng hiến cho đời (SGK/77) 1.Vấn đề nghị luận: Hình ảnh mùa xuân và tình cảm thiết tha của Thanh Hải trong bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”. 2.Bố cục của văn bản a) Mở bài: - Giới thiệu tác phẩm, tác giả, nội dung khái quát của bài thơ. b) Thân bài: - Triển khai các luận điểm : * Luận điểm 1: Hình ảnh mùa xuân mang nhiều tầng ý nghĩa. -Luận cứ : Từ hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên, đất nước … nhà thơ đi đến nguyện ước làm một Mùa xuân nho nhỏ. *Luận điểm 3: Hình ảnh mùa xuân thể hiện khát vọng hòa nhập, dâng hiến cho đời. -Luận cứ : +“Ta làm con chim hót … xao xuyến” +Trình bày nhận xét, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của bài thơ. Kết bài: - Khái quát về giá trị (sức truyền cảm) bài thơ. àNLVMBT, ĐT là trình bày nhận xét, đánh giá của mình về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ ấy. -Nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ được thể hiện qua: ngôn từ, hình ảnh, giọng điệu… -Văn bản có bố cục mạch lạc, chặt chẽ, có đầy đủ 3 phần: MB, TB và KB. -Lời văn gợi cảm, thể hiện rung động chân thành của người viết II/. Ghi nhớ: SGK/78 III.Luyện tập Dặn dò: Nắm vững bài. Chuẩn bị bài: “Cách làm bài Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ” Rút kinh nghiệm: ……………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Tiết 127 CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ I/. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT Giúp học sinh: Biết cách viết bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ cho đúng với các yêu cầu đã học ở tiết trước. Rèn luyện kĩ năng thực hiện các bước khi làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ, cách tổ chức, triển khai các luận điểm. II/. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC 1.Ổn định lớp 2.Kiểm tra bài cũ: Thế nào là nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ? Những yêu cầu khi làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ ? 3.Dạy bài mới HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS GHI BẢNG Hoạt động 1: GV cho HS đọc các đề bài (SGK/79) -Các đề bài trên được cấu tạo ntn? -Đối tượng nghị luận là gì? -Yêu cầu của đề được thể hiện ở những từ ngữ nào? (?) Những từ như “phân tích, cảm nhận và suy nghĩ” biểu thị những yêu cầu gì đối với bài làm? (?) Từ những đề bài cụ thể mà các em vừa tìm hiểu hãy nêu nhận xét về đối tượng nghị luận và phương pháp NL về một đoạn thơ, bài thơ? -GV gợi ý: (Phương pháp) Trường hợp đề bài không có từ mệnh lệnh, người viết bày tỏ ý kiến của mình về vấn đề được nêu ra trong đề bài. Hoạt động 2: GV cho HS đọc kỹ đề để tìm hiểu đề, tìm ý. (?) Đề bài yêu cầu gì về nội dung, về phương pháp? (?) Trong xa cách, nhà thơ nhớ về quê hương như thế nào? -Hình ảnh làng quê hiện lên trong nỗi nhớ của TH có những đặc điểm và vẻ đẹp gì? (?) Bài thơ có các hình ảnh, câu thơ nào gây ấn tượng sâu sắc đối với em? -Ngôn từ, giọng điệu của bài thơ có gì đặc sắc? (?) Em hãy khái quát những luận điểm về tình yêu quê hương trong bài thơ? Hoạt động 3: GV hướng dẫn HS rút ra dàn ý chung từ dàn bài cụ thể trong SGK/81. (?) Em có nhận xét gì về cách MB trong dàn bài? (?) Trong phần thân bài người viết cần làm công việc gì? (?) Ở phần kết bài người viết cần làm công việc gì? Hoạt động 4: GV cho HS đọc văn bản SGK/81 (?) Chỉ ra phần mở bài ? (?)Đâu là phần thân bài? (?) Ở phần này người viết đã trình bày những nhận xét gì về tình yêu quê hương trong bài thơ “Quê hương”? ( ?) Nội dung phần kết bài? - GV hướng dẫn HS đọc vb trong SGK và nhận xét cách tổ chức, triển khai luận điểm của người viết. (?) Văn bản có tính thuyết phục và sức hấp dẫn không? -Vì sao? * GV chốt ý, rút ra các yêu cầu cơ bản để làm tốt bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ è Rút ra phần ghi nhớ . Hoạt động 5: Luyện tập Đọc rõ ràng các đề bài trong SGK/79,80. -Đề có chứa từ mệnh lệnh và không chứa từ mệnh lệnh -Phân tích, cảm nghĩ, cảm nhận +Phân tích: chỉ định về phương pháp. +Cảm nhận: Lưu ý đến ấn tượng, cảm thụ của người làm bài. -Đối tượng, phương pháp phong phú, đa dạng Đọc kỹ đề bài Phương pháp: Phân tích. Nội dung phân tích: Những biểu hiện của tình yêu quê hương trong bài thơ cùng tên của Tế Hanh. -HS nhớ lại kiến thức đã học để trả lời câu hỏi. HS trả lời các câu hỏi Mở bài giới thiệu bài thơ, nêu cảm nhận khái quát. Phân tích các luận điểm (trình bày, suy nghĩ, đánh giá về nội dung, nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ) -Tổng hợp lại các điều đã phân tích, khẳng định lại ý nghĩa của bài thơ đối với cuộc sống Đọc to rõ, mạch lạc văn bản SGK/81 -“Từ đầu à khởi đầu rực rỡ” àChỉ ra dòng cảm xúc dạt dào, lai láng chảy suốt đời thơ TH là tình yêu quê hương Thân bài: từ “Nhà thơ … của Tế Hanh” * Phân tích về tình yêu quê hương: Nhà thơ đã viết bằng tất cả tình yêu tha thiết trong sáng, đầy thơ mộng của mình. +Nổi bật là những hình ảnh đẹp đầy sức mạnh khi ra khơi. +Cảnh trở về tấp nập no đủ. +Hình ảnh người dân chài khỏe đẹp. +Nỗi nhớ đọng lại. +Hình ảnh, ngôn từ của bài thơ giàu sức gợi cảm, thể hiện một tâm hồn phong phú, rung động tinh tế. - Khẳng định sức hấp dẫn của bài thơ - Theo dõi VB SGK/ 81 và lần lượt trả lời các câu hỏi SGK/ 83. - Tính thuyết phục và sức hấp dẫn của văn bản: + Bố cục mạch lạc, rõ ràng +Văn bản trình bày ngắn gọn, chính xác về những giá trị đặc sắc , nổi bật nhất về nội dung cảm xúc và nghệ thuật của bài thơ. + Trình bày cảm nghĩ, ý kiến bằng lòng yêu mến và sự rung cảm thiết tha. - Đọc phần ghi nhớ SGK/ 83 I/. Đề bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ 1.Ví dụ SGK 2.Nhận xét (về các đề bài: SGK/79, 80) - Đề có chứa từ mệnh lệnh: cảm nhận, suy nghĩ, phân tích: 1, 2, 3, 5, 6, 8 - Đề không chứa từ mệnh lệnh : 4, 7 -Đối tượng: hình tượng trong thơ, một đoạn thơ, cả bài thơ. -Yêu cầu: phân tích, cảm nghĩ, cảm nhận… à Phong phú, đa dạng về đối tượng nghị luận và phương pháp NL II/.Cách làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ 1.Các bước làm bài NL về một đoạn thơ, bài thơ. Đề bài: Phân tích tình yêu quê hương trong bài thơ “Quê hương” của Tế Hanh Tìm hiểu đề, tìm ý: Yêu cầu : phân tích. Nội dung phân tích : tình yêu quê hương trong bài “Quê hương” của Tế Hanh. Lập dàn bài: * Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm , nội dung bài thơ . * Thân bài: - Nêu nhận định khái quát về bài thơ . - Phân tích tình yêu quê hương của tác giả : +TY thể hiện qua nỗi nhớ về làng quê: cảnh đòan thuyền ra khơi, đòan thuyền đánh cá trở về . +Trực tiếp bộc lộ nỗi nhớ khi xa quê - Nhận xét về nghệ thuật . - Nhận xét, đánh giá . * Kết bài: +Khái quát giá trị, ý nghĩa của bài thơ +Tác dụng: thêm yêu qh Viết bài - Viết một đoạn trong phần thân bài. d. Đọc lại bài viết và sửa chữa 2. Cách tổ chức triển khai luận điểm: * Tìm hiểu văn bản: Quê hương trong tình thương, nỗi nhớ (SGK/81) - Triển khai các luận điểm rõ ràng, mạch lạc - Sử dụng luận cứ phù hợp - Giữa các luận điểm có sự liên kết chặt chẽ àTạo nên tính thuyết phục và sức hấp dẫn của văn bản * Ghi nhớ : SGK/ 83 III.Luyện tâp - Phân tích khổ đầu của bài Sang thu của Hữu Thỉnh Dặn dò: - Xem kĩ bài . - Chuẩn bị : Mây và Sóng Rút kinh nghiệm: ……………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Tiết 128 MÂY VÀ SÓNG Ra-bin-đra-nat Ta-go I/. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT Giúp học sinh: Cảm nhận được ý nghĩ thiêng liêng của tình mẫu tử. Thấy được đặc sắc nghệ thuật trong việc tạo dựng những cuộc đối thoại tưởng tượng và xây dựng các hình ảnh thiên nhiên. II/. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC Ổn định lớp Kiểm tra bài cũ: - Đọc thuộc bài thơ “Nói với con”. Đọc một đoạn thơ em yêu thích bài “Nói với con”. Vì sao em thích? Dạy bài mới: Giới thiệu bài: Tạo hóa đã tạo ra nhiều kỳ quan nhưng có một kỳ quan tuyệt hảo là trái tim người mẹ. Có rất nhiều nhà văn, nhà thơ đã ca ngợi về đề tài này. Ra-bin-đra-nát Ta-go, một nhà thơ hiện đại lớn nhất Ấn Độ cũng không khỏi xúc động trước tình mẫu tử thiêng liêng này và đã thể hiện nó qua bài thơ “Mây và Sóng” mà ta sẽ tìm hiểu ngày hôm nay. Tiến trình tổ chức các hoạt động HOẠT ĐỘNG GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS GHI BẢNG Hoạt động 1: (?) Em hiểu gì về tác giả? tác phẩm? - GV hướng dẫn HS đọc. (?) Văn bản “Mây và Sóng” có cấu trúc hai phần. Hãy phân định bài thơ theo cấu trúc đó và đặt tiêu đề cho mỗi phần. Hoạt động 2: GV gọi HS đọc phần 1 (?) Trong cuộc trò chuyện của em bé với mây và mẹ, mây đã nói với em bé những gì? (?) Em bé có thái độ gì khi nói rằng “Nhưng làm thế nào mình lên đó được?” (?) Nhưng cuối cùng em bé có sự lựa chọn thế nào? (?) Em hiểu gì về em bé qua sự lựa chọn này? (?) Ở nhà với mẹ, em bé đã tưởng tượng ra một trò chơi như thế nào? (?) Vì sao em bé nói rằng trò chơi của em thú vị hơn? (?) Qua trò chơi tưởng tượng đó của em bé ta hiểu thêm điều gì về em bé? (?)Phần sáng tạo trong đoạn thơ này là gì? - GV gọi HS đọc phần 2 (?) Sóng đã nói với em bé những gì? (?) Em bé đã muốn gì từ câu trả lời “Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được?” (?) Nhưng cuối cùng em bé đã có thái độ ra sao? (?) Em bé đã nghĩ ra trò gì khi ở nhà với mẹ? (?) Tiếng cười của em bé vang lên trong trò chơi này gợi cho em nghĩ gì về tình mẹ? (?) Bài thơ nói với ta những điều tốt đẹp nào trong cuộc sống tình cảm của con người? (?) Ngoài ý nghĩa ca ngợi tình mẹ con, bài thơ còn có thể gợi cho ta suy ngẫm thêm điều gì nữa? -GV cho HS đọc ghi nhớ -HS dựa vào chú thích và phần tìm hiểu thêm để trả lời. -Nửa đầu bài thơ: Cuộc trò chuyện của em bé với mây và mẹ. Nửa sau bài thơ: Cuộc trò chuyện của em bé với sóng và mẹ -Mây rủ rê: +“Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà” +“Hãy đến nơi tận cùng trái đất …lên tận tầng mây” -Muốn đi chơi cùng mây -Từ chối lời rủ rê, ở nhà chơi với mẹ. -Yêu mây nhưng yêu mẹ hơn, là đứa con ngoan, hiếu thảo. -Trò chơi: con là mây và mẹ sẽ là trăng, mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm Vì trong trò chơi này em bé có cả mây, bầu trời và mẹ. Em bé yêu thiên nhiên nhưng yêu mẹ hơn cả. -Sử dụng đối thọai và độc thoại. Các hình ảnh được xây dựng bằng trí tưởng tượng bay bổng. -“Bọn tớ ca hát… không biết từng đến nơi nao” -“Hãy đến rìa biển cả… cậu sẽ được làn sóng nâng đi” Muốn cùng sóng vui chơi trên biển. Từ chối lời rủ rê. -“Con là sóng và mẹ sẽ là bến bờ kì lạ” Tình mẹ là niềm vui lớn nhất của con trẻ. Tình yêu mẹ là niềm vui thiêng liêng bền chặt trong tâm hồn con người. Đọc ghi nhớ SGK/89 I/. Đọc – Tìm hiểu chú thích 1. Tác giả: Ta-go (1861– 1941) là nhà thơ hiện đại lớn nhất của Ấn Độ -Là một nghệ sĩ đa tài: làm thơ, viết văn, vẽ tranh … Ông để lại cho nhân loại một gia tài văn hóa nghệ thuật đồ sộ. -Là nhà văn của Châu Á đầu tiên được nhận giải thưởng Nô-ben về văn học. 2. Tác phẩm: - Thể thơ: trữ tình II/. Đọc - Tìm hiểu văn bản Em bé và Mây Lời rủ rê Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc. -Hãy đến nơi tận cùng trái đất …lên tận tầng mây 2. Lời từ chối và lý do Mẹ mình đang đợi ở nhà Làm sao có thể rời mẹ mà đến được? 3.Trò chơi của em bé - Con là mây, mẹ là trăng, mái nhà là bầu trời xanh thẳm. Em bé và Sóng 1. Lời rủ rê - Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. - Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ - Hãy đến rìa biển cả … 2. Lời từ chối và lý do - Mẹ luôn muốn mình ở nhà. Làm sao có thể rời mẹ mà đi được? 3.Trò chơi của em bé - Con là sóng , mẹ là bến bờ, con lăn mãi vào lòng mẹ … Lặp cấu trúc , trí tưởng tượng bay bổng , , hình ảnh giàu ý nghĩa tượng trưng => Ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng , bất diệt. -Con người trong cuộc sống vẫn thường gặp những cám dỗ và quyến rũ. Muốn khước từ chúng, cần có những điểm tựa vững chắc mà tình mẫu tử là một trong những điểm tựa ấy. -Bài thơ đã chắp cánh cho trí tưởng tượng của tuổi thơ nhưng cũng nhắc nhở mọi người rằng: hạnh phúc không phải là điều gì xa xôi bí ẩn, do ai ban cho mà ở ngay trên trần thế và do chính con người tạo dựng. III/. Ghi nhớ: SGK/89 Dặn dò: Soạn bài : Ôn tập về thơ Rút kinh nghiệm: ……………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….