Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết 17, 18, 19 Văn học Việt Nam từ cách mạng tháng tám năm 1945 đến năm 1975

TiÕt 17, 18, 19 v¨n häc ViÖt Nam tõ c¸ch m¹ng th¸ng t¸m n¨m 1945 ®Õn n¨m 1975 A. Môc ®Ých yªu cÇu: Gióp HS: - N¾m ®îc c¸c ®Æc ®iÓm cña v¨n häc ViÖt Nam thêi kú tõ c¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 ®Õn n¨m 1975. - N¾m ®îc nh÷ng nÐt lín vÒ thµnh tùu cña v¨n häc thêi kú nµy. - N¾m ®îc nh÷ng t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm tiªu biÓu. B. Ph¬ng ph¸p: - §äc hiÓu. - §µm tho¹i - Kh¸i qu¸t kiÕn thøc vÒ v¨n häc sö C. KÕ ho¹ch bµi d¹y: *Bµi cò: *Bµi míi: I. Hoµn c¶nh lÞch sö: - Em h·y nªu nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña lÞch sö ViÖt Nam tõ 1945 ®Õn 1975? - CM Th¸ng 8 thµnh c«ng - më ra kû nguyªn míi, kû nguyªn ®éc lËp tù do cho d©n téc. - Thùc d©n Ph¸p quay l¹i x©m lîc níc ta ® §¶ng l·nh ®¹o nh©n d©n kh¸ng chiÕn “quyÕt tö cho Tæ quèc quyÕt sinh”. ® V¨n häc gãp phÇn rÊt lín vµo cuéc kh¸ng chiÕn toµn d©n. - §¶ng l·nh ®¹o v¨n nghÖ ® ®êng lèi v¨n nghÖ s¸t hîp víi môc ®Ých chiÕn ®Êu cña §¶ng. - Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p - Mü; miÒn B¾c x©y dùng XHCN ® ®Ò tµi chÝnh cña v¨n häc. II. §êng lèi l·nh ®¹o ®óng ®¾n cña §¶ng vµ sù ®ãng gãp s¸ng t¹o cña c¸c nhµ v¨n cho nÒn v¨n häc C¸ch m¹ng: 1. Mét nÒn v¨n häc thèng nhÊt chÆt chÏ díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng: - §¶ng ®· cã nh÷ng yªu cÇu g× ®èi víi v¨n häc? *§©y lµ nÒn v¨n häc C¸ch m¹ng: - NÒn v¨n häc thèng nhÊt, ph¸t triÓn díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng. V¨n häc lµ mét bé phËn trong sù nghiÖp C¸ch m¹ng, lµ ho¹t ®éng tinh thÇn phong phó vµ cã hiÖu qu¶ trong ®Êu tranh vµ ph¸t triÓn x· héi, thùc hiÖn nhiÖm vô chung cña ®Êt níc. - Chñ tr¬ng cña §¶ng ®èi víi v¨n häc lµ g×? - §êng lèi v¨n nghÖ cña §¶ng x¸c ®Þnh cho ngêi viÕt lËp trêng nh©n d©n: nh©n d©n lµ nguån c¶m høng s¸ng t¹o, lµ ®èi tîng phôc vô cña v¨n nghÖ. VÝ dô: §«i m¾t - Nam Cao: Xa rêi nh©n d©n th× kh«ng thÓ t×m ®îc nguån c¶m høng s¸ng t¹o. “TiÕng h¸t con tµu” - ChÕ Lan Viªn: “Con gÆp l¹i nh©n d©n nh nai vÒ suèi cò...” - §êng lèi v¨n nghÖ cña §¶ng gióp nhµ v¨n ph¸t huy nh÷ng truyÒn thèng tèt ®Ñp cña nÒn v¨n nghÖ d©n téc (nh©n ®¹o, yªu níc, tÝnh chuÈn mùc trong nghÖ thuËt...), kÕt hîp hµi hµo truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i. 2. Sù ®ãng gãp vµ s¸ng t¹o cña c¸c nhµ v¨n: - Em h·y tr×nh bµy sù ®ãng gãp cña c¸c nhµ v¨n cho nÒn v¨n ho¸ v¨n nghÖ d©n téc? - Lùc lîng s¸ng t¹o ngµy cµng lín vµ cã chÊt lîng cao. - Nhµ v¨n: + Líp nhµ v¨n míi mang h¬i thë cña thêi ®¹i. + Cã häc, cã tr×nh ®é lý luËn chÝnh trÞ cao. + Tham gia trùc tiÕp vµo cuéc kh¸ng chiÕn x©y dùng ®Êt níc. + Nhµ v¨n - ngêi lÝnh: - C¸c nhµ v¨n ®· kh¼ng ®Þnh lËp trêng s¸ng t¸c, c¶m høng s¸ng t¸c: Nam Cao: “Sèng råi h·y viÕt” (§êng v« Nam) TrÇn §¨ng: “NhiÖt t×nh chiÕn sÜ vÒ phè phêng Hµ Néi” (Mét lÇn tíi thñ ®«) NguyÔn §×nh Thi: “V¨n nghÖ phông sù kh¸ng chiÕn, kh¸ng chiÕn ®em ®Õn v¨n nghÖ søc sèng míi” “T«i cïng x¬ng thÞt víi nh©n d©n t«i Cïng ®æ må h«i cïng s«i giät m¸u T«i cïng sèng víi cuéc ®êi chiÕn ®Êu Cña triÖu ngêi yªu dÊu gian lao” (Xu©n DiÖu) “Chóng t«i sinh ra gi÷a nh÷ng ngµy diÖt Mü Vãc nhµ th¬ ®øng ngang tÇm chiÕn sÜ Bªn nh÷ng dòng sÜ diÖt xe t¨ng vµ h¹ trùc th¨ng r¬i” (ChÕ Lan Viªn) *Kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p: - Nhµ th¬ - ngêi lÝnh. - Ca ngîi cuéc kh¸ng chiÕn toµn d©n. - H/¶ ngêi chiÕn sÜ ®îc kh¾c häa râ nÐt (Nhí - Hång Nguyªn, §ång chÝ- ChÝnh H÷u; T©y TiÕn - Quang Dòng...) - T×nh qu©n d©n c¸ níc - Vai trß sø mÖnh cña §¶ng - B¸c Hå *X©y dùng CNXH ë miÒn B¾c: - TiÕng h¸t con tµu - ChÕ Lan Viªn, Ngêi l¸i ®ß s«ng §µ - NguyÔn Tu©n... *Kh¸ng chiÕn chèng Mü: - C¶ d©n téc ra trËn: Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh - NguyÔn §×nh Thi, Rõng xµ nu - NguyÔn Trung Thµnh, §Êt níc - NguyÔn Khoa §iÒm... III. Nh÷ng thµnh tùu cña v¨n häc qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn: 1. Giai ®o¹n kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p (1946 - 1954): - Nªu nh÷ng thµnh tùu vÒ v¨n xu«i? *V¨n xu«i: TruyÖn ng¾n vµ ký: thÓ lo¹i c¬ ®éng, linh ho¹t. - Thêi kú ®Çu: TrÇn §¨ng, Nam Cao, Kim L©n, NguyÔn Tu©n... - Tõ 1950: ®Ò tµi phong phó h¬n, dung lîng më réng (Vïng má - Huy T©m, Xung kÝch - NguyÔn §×nh Thi...) - Ph¶n ¸nh ch©n thùc, sinh ®éng nhiÒu mÆt cña ®êi sèng (®iÓn h×nh h¬n c¶: h×nh ¶nh ngêi lÝnh) - H¹n chÕ: Cha ®i s©u ph¶n ¸nh c¸c mÆt kh¸c nhau cña ®êi sèng, Ýt miªu t¶ t©m lÝ... - Cho vÝ dô cô thÓ? *Th¬ ca: - TËp trung miªu t¶ h/¶ nh©n d©n trong cuéc kh¸ng chiÕn, nh÷ng t×nh c¶m cao ®Ñp cña con ngêi: t×nh yªu níc, t×nh ®ång ®éi, t×nh qu©n d©n... (T©y TiÕn, Bªn kia s«ng §uèng, §Êt níc...) - Cã nh÷ng bµi th¬ hay cã søc sèng l©u bÒn. *NghÖ thuËt s©n khÊu: Chñ yÕu lµ c¸c vë kÞch nhá. 2. Giai ®o¹n ®Çu x©y dùng hoµ b×nh, CNXH (1955 - 1964): - Nªu nh÷ng thµnh tùu vÒ v¨n xu«i? *V¨n xu«i: - Më réng ®Ò tµi vÒ nhiÒu ph¹m vi cña ®êi sèng: + §Ò tµi kh¸ng chiÕn: cã ®é lïi vÒ thêi gian ® khai th¸c s©u vµ bao qu¸t vÊn ®Ò h¬n (§Êt níc ®øng lªn; Sèng m·i víi thñ ®«) + §Ò tµi cuéc ®êi cò: C¸ch nh×n míi víi kh¶ n¨ng ph©n tÝch vµ kh¸i qu¸t cao h¬n (Cöa biÓn, Vì bê) + §Ò tµi x©y dùng HXCN: ®Ò tµi míi, hÊp dÉn. + §Ò tµi miÒn Nam: quª h¬ng, c¶nh vËt, con ngêi miÒn Nam... - KÓ tªn nh÷ng tËp th¬ tiªu biÓu trong giai ®o¹n nµy mµ em biÕt? *Th¬ ca: mïa gÆt béi thu: - TP tiªu biÓu: Trêi mçi ngµy l¹i s¸ng - Huy CËn Giã léng - Tè H÷u ¸nh s¸ng vµ phï sa - ChÕ Lan Viªn Riªng chung - Xu©n DiÖu - Néi dung: + Ca ngîi ®Êt níc giµu ®Ñp sau chiÕn tranh + T×nh c¶nh ®Êt níc bÞ chia c¾t *KÞch: Cã bíc ph¸t triÓn 3. Giai ®o¹n chèng Mü cøu níc (1965 - 1975): - Nh÷ng t¸c phÈm v¨n xu«i tiªu biÓu ? §Ò tµi? *V¨n xu«i: ThÓ hiÖn chñ nghÜa anh hïng C¸ch m¹ng; nh©n c¸ch cao ®Ñp cña con ngêi ViÖt Nam. - TruyÖn ký: BiÓu d¬ng nh÷ng tÊm g¬ng anh hïng (Sèng nh anh, Ngêi mÑ anh hïng...) - TruyÖn ng¾n: Ph¶n ¸nh tinh thÇn ®Êu tranh (Hßn §Êt, Rõng U Minh...) - TiÓu thuyÕt: §Ò tµi miÒn B¾c chiÕn ®Êu - h/¶ ngêi lÝnh. - KÓ tªn c¸c nhµ th¬ tiªu biÓu trong giai ®o¹n nµy? - §Ò tµi trong th¬ ca? *Th¬ ca: - Lùc lîng s¸ng t¸c ®«ng ®¶o: c¸c thÕ hÖ nhµ th¬ (trëng thµnh, trÎ...): Tè H÷u, ChÕ Lan Viªn, Xu©n DiÖu, NguyÔn §×nh Thi, Ph¹m TiÕn DuËt, NguyÔn Khoa §iÒm... - §Ò tµi: Yªu níc, h×nh ¶nh ®Êt níc, nh©n d©n anh hïng. - Ph¸t triÓn chÊt suy tëng vµ chÝnh luËn *KÞch: NhiÒu thµnh tùu, khai t¸c ®Ò tµi gi÷a nh©n d©n anh hïng vµ kÎ thï man rî. IV. Nh÷ng ®Æc ®iÓm chung: 1. Lý tëng yªu níc, yªu CNXH - Lý tuëng yªu níc chi phèi ®Õn s¸ng t¸c thêi kú nµy nh thÕ nµo? - Lý tëng yªu níc, yªu CNXH trë thµnh c¶m høng cao ®Ñp, chi phèi trang viÕt. + Khai th¸c nh÷ng sù kiÖn lín lao cña d©n téc anh hïng, ®¸nh gi¸ tõ tÇm nh×n cao - xa cña lÞch sö (Mïa l¹c: sù håi sinh cña cuéc ®êi míi; §Êt níc: lÞch sö quËt cêng cña d©n téc....) ® TP mang tÇm vãc thêi ®¹i. + NÒn v¨n nghÖ tiªn phong chèng ®Õ quèc: chñ nghÜa yªu níc, chñ nghÜa anh hïng CM trong v¨n häc. 2. NÒn v¨n häc C¸ch m¹ng mang tÝnh nh©n d©n s©u s¾c: - TÝnh nh©n d©n ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo? DÉn chøng? - V¨n häc ®óc kÕt vµ miªu t¶ nhiÒu gi¸ trÞ cao ®Ñp vÒ nh©n d©n anh hïng ® h×nh ¶nh con ngêi míi víi t thÕ vµ g¬ng mÆt trÎ trung, khoÎ kh¾n (Ngêi mÑ cÇm sóng, Vî chång A Phñ, Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh...) ® míi mÎ. - §êi sèng kiªn cêng, nh©n hËu, m¹nh mÏ cña nh©n d©n t¹o nªn søc sèng cña trang viÕt ® nªn v¨n nghÖ t¬i trÎ. - TÊm lßng, t©m huyÕt cña lùc lîng s¸ng t¸c ® yÕu tè thêi sù vµ c¶m xóc ® søc nÆng cña trang viÕt. 3. Mét nÒn v¨n häc cã nhiÒu thµnh tùu vÒ sù ph¸t triÓn c¸c thÓ lo¹i vµ phong c¸ch t¸c gi¶: - H·y nªu sù ph¸t triÓn cña thÓ lo¹i? - C¸c thÓ lo¹i ph¸t triÓn t¬ng ®èi ®ång ®Òu: + Th¬ ca: chÆng ®êng nµo còng cã nh÷ng TP th¬ hay. + TruyÖn ng¾n: Phong c¸ch ®éc ®¸o cña c¸c t¸c gi¶: NguyÔn Minh Ch©u, NguyÔn Quang S¸ng, Ma V¨n Kh¸ng - víi nh÷ng t¸c phÈm xuÊt s¾c. + TiÓu thuyÕt: tõng bíc ph¸t triÓn + Lý luËn phª b×nh: XuÊt hiÖn ®éi ngò c¸c nhµ lý luËn phª b×nh víi nh÷ng chuÈn mùc vµ ph¬ng ph¸p luËn míi. - H×nh ¶nh nhiÒu phong c¸ch s¸ng t¸c: + C¸c nhµ th¬, nhµ v¨n líp tríc cã sù ®æi míi phong c¸ch s¸ng t¸c. + C¸c nhµ v¨n, nhµ th¬ trëng thµnh trong hai cuéc kh¸ng chiÕn: nhiÒu phong c¸ch ®a d¹ng. *Cñng cè: - N¾m ®îc nh÷ng nÐt lín vÒ thµnh tùu cña v¨n häc thêi kú nµy. - N¾m ®îc nh÷ng t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm tiªu biÓu *DÆn dß: - T×m ®äc mét sè t¸c phÈm ®îc giíi thiÖu trong bµi häc - ChuÈn bÞ GV: Tuyªn ng«n ®éc lËp (Hå ChÝ Minh)