Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết 31 tiếng Việt: Thực hành một số phép tu từ ngữ âm

TuÇn 11 TiÕt 31 Ngµy so¹n 28/10/2008 TiÕng ViÖt Ngµy d¹y 05/11/2008 Thùc hµnh mét sè phÐp tu tõ ng÷ ©m Môc tiªu cÇn ®¹t: Gióp HS N½m ®­îc mét sè phÐp tu tõ ng÷ ©m th­êng dïng trong v¨n b¶n vµ cã kÜ n¨ng ph©n tÝch, sö dông chóng. Ph­¬ng tiÖn, c¸ch thøc tiÕn hµnh SGK, SGV, SBT §äc, c©u hái, th¶o luËn TiÕn tr×nh bµi häc KiÓm tra bµi cò Bµi míi Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t Nhãm 1: ChØ ra vµ cho biÕt vai trß cña phÐp tu tõ ng÷ ©m ë bµi tËp 1? Nhãm 2: ChØ ra vµ cho biÕt vai trß cña phÐp tu tõ ng÷ ©m ë bµi tËp 2? Nhãm 3: ChØ ra vµ cho biÕt vai trß cña phÐp tu tõ ng÷ ©m ë bµi tËp 3? Nhãm 4: ChØ ra vµ cho biÕt t¸c dông cña phÐp ®iÖp trong vÝ dô 1? Nhãm 5: ChØ ra vµ cho biÕt s¾c th¸i ý nghÜa cña phÐp ®iÖp trong vÝ dô 2? Nhãm 6: §o¹n th¬ ®· sö dông nh÷ng phÐp tu tõ nµo? Gi¸ trÞ cña nh÷ng phÐp tu tõ ®ã? I. T¹o nhÞp ®iÖu vµ ©m h­ëng cho c©u 1.VÝ dô 1: SGK tr 129 - §o¹n v¨n chia lµm 4 vÕ: + hai vÕ ®Çu dµi, nhÞp ®iÖu dµn tr¶i -> phï hîp víi viÖc biÓu hiÖn cuéc ®Êu tranh tr­êng k× cña d©n téc. + hai vÕ sau ng¾n, nhÞp ®iÖu dån dËp, m¹nh mÏ -> phï hîp víi sù kh¼ng ®Þnh hïng hån vÒ quyÒn ®éc , tù do cña d©n téc. - VÒ lËp luËn: 2 vÕ ®Çu cã vai trß nh­ c¸c luËn cø, 2 vÕ sau nh­ c¸c kÕt luËn: + 3 vÕ ®Çu ®Òu kÕt thóc b»ng c¸c ©m tiÕt mang thanh b»ng (nay, nay, do) + vÕ cuèi kÕt thóc b»ng ©m tiÕt mang thanh tr¾c(lËp) => Gãp phÇn t¹o nªn ©m h­ëng m¹nh mÏ, døt kho¸t, thÝch hîp víi viÖc biÓu thÞ ý nghÜa kh¼ng ®Þnh. - §o¹n v¨n cßn dïng phÐp ®iÖp tõ ng÷ vµ phÐp ®iÖp có ph¸p: + ®iÖp tõ ng÷ (mét d©n téc ®· gan gãc, d©n téc ®ã ph¶i ®­îc) + ®iÖp có ph¸p: 2 vÕ ®Çu dµi cã kÕt cÊu có ph¸p gièng nhau; 2 vÕ sau ng¾n cã kÕt cÊu có ph¸p gièng nhau. 2. VÝ dô 2: SGK tr129 §Ó t¹o s¾c th¸i hïng hån, thiªng liªng cña lêi kªu gäi cøu n­íc, ®o¹n v¨n cã sù phèi hîp nhiÒu yÕu tè: - PhÐp lÆp tõ ng÷ - PhÐp lÆp có ph¸p - PhÐp lÆp nhÞp ®iÖu - PhÐp ®èi: +§èi tõ ng÷ (Ai cã sóng dïng sóng, Ai cã g­¬m dïng g­¬m) + NhÞp ®iÖu: VD nhÞp c©u ®Çu lÆp l¹i lµ 4/2 + Có ph¸p: VD: Ai cã sóng/ dïng sóng. Ai cã g­¬m /dïng g­¬m. => nhÞp 3/2, kÕt cÊu C-V-P(phô ng÷) - Sù phèi hîp vÒ vÇn: v¨n xu«i nh­ng cã vÇn ë mét sè vÞ trÝ trong c©u. - Cã sù phèi hîp gi÷a nhÞp ng¾n vµ nhÞp dµi. => T¹o ©m h­ëng cho c©u v¨n: khi khoan thai, khi dån dËp m¹nh mÏ, phï hîp víi lêi kªu gäi cøu n­íc thiªng liªng. 3. VÝ dô 3: SGK tr 230 - Tõ ng÷: + nh©n ho¸ + ®éng tõ víi nghÜa chØ ho¹t ®éng (chèng, xung phong, gi÷, hy sinh, b¶o vÖ) - Ng¾t nhÞp:+ dÊu phÈy ë 3 c©u ®Çu (nhÞp ng¾n) => liÖt kª + c©u 3 ng¾t nhÞp liªn tiÕp nh­ lêi kÓ vÒ tõng chiÕn c«ng cña tre; h¬n n÷a, nhÞp nhÞp ng¾n tr­íc, nhÞp dµi sau => t¹o ©m h­ëng du d­¬ng cho lêi ngîi ca. + Hai c©u cuèi, c©u ®­îc ng¾t nhÞp gi÷a chñ ng÷ vµ vÞ ng÷ (kh«ng dïng tõ “lµ”) - LÆp tõ ng÷ - LÆp có ph¸p ( 2 c©u cuèi) => t¹o ©m h­ëng m¹nh mÏ, døt kho¸t cña lêi tuyªn d­¬ng c«ng tr¹ng, kh¼ng ®Þnh ý chÝ kiªn c­êng vµ chiÕn c«ng vÎ vang cña tre. II. §iÖp ©m, ®iÖp vÇn, ®iÖp thanh 1. VÝ dô 1: SGK tr 130 a. Sù lÆp l¹i vµ phèi hîp 4 phô ©m “l” trong c¸c tiÕng “löa lùu lËp loÌ” => miªu t¶ d­îc tr¹ng th¸i Èn hiÖn trªn diÖn réng cña hoa lùu: ®á nh­ löa vµ lÊp lã trªn cµnh nh­ nh÷ng ®èm löa lóc Èn lóc hiÖn, lóc loÐ lªn lóc l¹i Èn trong l¸. b. Sù phèi hîp vµ lÆp l¹i 4 phô ©m “l” trong c©u th¬ cña NguyÔn KhuyÕn => miªu t¶ ®­îc tr¹ng th¸i cña ¸nh tr¨ng trªn mÆt ao: ¸nh tr¨ng nh­ ph¸t t¸n réng h¬n, loang ra vµ cho¸n lÊy kh¾p bÒ mÆt kh«ng gian mÆt ao. 2. VÝ dô 2: SGK tr 130 - VÇn ®­îc lÆp l¹i niÒu nhÊt lµ vÇn “ang”( 7 tiÕng cã vÇn “ang”) - S¾c th¸i ý nghÜa: t¹o ©m h­ëng réng më, tiÕp diÔn kÐo dµi, phï hîp víi c¶m gi¸c chung( mïa ®«ng vÉn ®ang ngù trÞ, nh­ng ®· xuÊt hiÖn nh÷ng tÝn hiÖu cña mïa xu©n). 3. VÝ dô 3: SGK tr 130 - Dïng tõ l¸y gîi h×nh:khóc khuûu, th¨m th¼m, heo hót - PhÐp ®èi tõ ng÷: Dèc lªn khóc khuûu/dèc th¨m th¼m Ngµn th­íc lªn cao/ngµn th­íc xuèng - PhÐp lÆp tõ ng÷: dèc, ngµn th­íc - PhÐp nh©n ho¸: sóng ngöi trêi - §iÖp có ph¸p ë c©u 1 vµ 3. - NhÞp ®iÖu ë 3 c©u ®Çu gièng nhau: 4/3 - Sù phèi c¸c thanh tr¾c vµ b»ng ë 3 c©u ®Çu =>gãp phÇn t¹o h×nh cho 1 kh«ng gian hiÓm trë, hïng vÜ. C©u cuèi toµn thanh b»ng => gîi t¶ 1 kh«ng gian réng lín vµ 1 t©m tr¹ng b©ng khu©ng. III. Cñng cè, dÆn dß