Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết 33, 34 Con đường trở thành “kẻ sĩ hiện đại” (trích bàn về đạo nho ) Nguyễn Khắc Viện

Tiết 33, 34 CON ĐƯỜNG TRỞ THÀNH “KẺ SĨ HIỆN ĐẠI” (Trích Bàn về đạo Nho ) Nguyễn Khắc Viện A. MỤC TIÊU BÀI DẠY Giúp hs: - Hiểu được những yếu tố cơ bản góp phần tạo nên đặc điểm nhân cách của một kẻ sĩ hiện đại - Thấy được sự cần thiết của việc tự mỗi người phải xây dựng được một nguyên tắc ứng xử thích hợp để tu dưỡng, hoàn thiện mình và để đóng góp nhiều nhất cho đất nước, cho xã hội - Cảm nhận được cái hay của một bài văn được viết với chủ kiến rõ ràng, cách lập luận khúc chiết, có lí, có tình, kết tinh những trải nghiệm cuộc đời sâu sắc B. CHUẨN BỊ Giáo viên: sgk, sgv, bảng phụ Học sinh: sgk, sách bài tập, bài soạn C. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Kiểm tra bài cũ Em có cảm nhận gì về hình tượng Lorca qua bài thơ Đàn ghi ta của Lorca 2. Giới thiệu bài mới Mỗi người phải xây dựng được một nguyên tắc ứng xử thích hợp để tu dưỡng, hoàn thiện mình và để đóng góp nhiều nhất cho đất nước, cho xã hội. Nguyễn khắc viện đã cho ta thấy một cách ứng xửû của kẻ sĩ qua đoạn trích Con đường trở thành kẻ sĩ hiện đại 3. Nội dung bài mới HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY Hs: đọc tiểu dẫn và tóm tắt những nét cơ bản về tác giả Gv: nhận xét, bổ sung Hs: gạch vào sgk Gv: việc tiểu dẫn nêu khá nhiều chi tiết những hoạt động xã hôi của tác giả có dụng ý gì? Hs: NKV là người có đầy đủ thẩm quyền để luận về con đường trở thành kẻ sĩ hiện đại Hs: đọc thầm đoạn trích và nêu chủ đề Gv: nhận xét, định hướng Gv: theo NKV Nho giáo có những ưu điểm gì? Hs: phát hiện Gv: những ưu điểm vừa phát hiện đã được nêu lên từ góc độ nào và xoay quanh khái niệm then chốt gì? Hs: khái quát, trả lời Gv: nhận xét, định hướng Gv: theo NKV, thế nào là chính kiến? Thế nào là đạo lí? Giữa chính kiến và đạo lí cái nào có thể thay đổi theo hoàn cảnh? Vì sao? Hs: chia nhóm, thảo luận 10 phút, đại diện nhóm trình bày Gv: nhận xét, chốt lại vấn đề bằng bảng phụ Gv: cốt cách kẻ sĩ hiện đại ở chính con người tác giả biểu lộ ra sao qua việc ông nêu chủ kiến của mình về nho giáo, về học thuyết Mác và về một số vấn đề khác? Hs: chia nhóm, thảo luận 10 phút, đại diện nhóm trình bày Gv: nhận xét, chốt lại vấn đề bằng bảng phụ 4. Củng cố Gv: tìm hiểu đặc điểm văn phong của tác giả qua bài viết, tìm những câu văn không có chủ ngữ trong bài và nêu ý nghĩa của việc lựa chon cách diễn đạt ấy? Hs: phát hiện và phâh tích Gv: nêu bài học mà em có thể rút ra cho mình từ sự tu dưỡng, rèn luyện của tác giả? Hs: phát biểu Gv: định hứơng Gv: hướng dẫn hs thực hiện bài tập nâng cao 5. Dặn dò Chuẩn bị bài Các kiểu kết cấu của bài văn nghị luận - Gạch dưới những ý cơ bản trong sgk - Nhóm 1, 2 làm bài tập 1 - Nhóm 3, 4 làm bài tập 3 I. Tìm hiểu chung 1. Tác giả( 1913 – 1977 ) - Quê ở Hà Tĩnh - Học y khoa ở Hà Nội và ở Pháp -> bác sĩ nội trú của một bệnh viện lớn ở Pa ri - Có nhiều đóng góp cho ngành báo chí - Thành lập trung tâm nghiên cứu tâm lí trẻ em - Là nhà văn hóa lớn, đóng góp hết mình trong việc làm cho thế giới hiểu đúng về đất nước và con người Việt Nam - Là hình mẫu của sự kết hợp Đông – Tây của nền văn hóa Việt Nam trên đường hội nhập - Tác phẩm tiêu biểu: sgk 2 Xuất xứ: sgk 3. Chủ đề: ưu điểm của nho giáo, sự tu dưỡng của bản thân và con đường phấn đấu trở thành kẻ sĩ hiện đại II. Đọc hiểu 1. Ưu điểm của Nho giáo - Đặt vấn đề xử thế đầy đủ, rõ ràng hơn những học thuyết khác - Tinh thần của Nho giáo có mức độ và ứng xử vừa phải - Quan tâm đến vấn đề tu thân và luôn đề cao trách nhiệm của con người đối với xã hội => Ưu điểm của Nho giáo được nhìn từ góc độ tu dưỡng đạo đức cá nhân và được trình bày xoay quanh vấn đề đạo lí 2. Sự tu dưỡng bản thân và co đường phấn đấ trở thành kẻ sĩ hiện đại a. Chính kiến và đạo lí trong con người kẻ sĩ - Chính kiến: quan điểm, thái độ chính trị -> có thể thay đổi tuỳ hoàn cảnh xã hội + Chính trị là cái có tính nhất thời, gắn với từng giai đoạn lịch sử cụ thể + Việc hoạch định đường lối cho sự phát triển của đất nước luôn được nhận thức, bổ sung, điều chỉnh. -> Bản thân tác giả thừa nhận mình có thay đổi chính kiến - Đạo lí: yếu tố cơ bản tạo nên nhân cách con người -> không thể thay đổi + Làm con người sống ra con người + Biết khép mình vào lễ nghĩa + Thấu hiểu bản thân, tri thiên mệnh + Không vì giàu sang mà sa đọa, không vì nghèo khó mà xa rời, không khuất phục trước uy quyền + Gắn bó với người khác + Nặng nợ với với đất nước, với làng xóm, với phố phường + Gắn nối với truyền thống cha ông, không bị đứt hết gốc rễ => Có tinh thần tự chủ cao độ, hiểu rõ việc mình cần làm, nên làm b. Cốt cách kẻ sĩ của tác giả - Thấm nhuần truyền thống đạo lí Nho giáo nhưng không thủ cựu mà biết rút ra từ tinh hoa của những học thuyết khác -> xác lập tư thế dấn thân hợp lí và có hiệu quả - Dám bày tỏ chủ kiến trên cơ sở phân tích một cách khoa học các mặt ưu điểm, nhược điểm của từng học thuyết - Giữ được thái độ độc lập với thế quyền, không đồng nhất con người chính trị với con người đạo lí và tuyên bố thẳng thắn cách liên minh chính trị của mình. => Cốt cách kẻ sĩ thấm nhuần đạo lí Nho gia, tiếp thu tinh thần duy lí phương Tây III. Tổng kết - Bài văn được viết với chủ kiến rõ ràng, cách lập luận khúc chiết, có lí, có tình, kết tinh những trải nghiệm cuộc đời sâu sắc - Bài học: vun bền gốc rễ đạo lí, duy trì óc xét đoán tỉnh táo, biết cống hiến cho xã hội, cho cộng đồng. IV. Bài tập nâng cao Giữa con ngừơi kẻ sĩ hiện đại và con người Nho giáo truyền thống có mối quan hệ kế thừa và phát triển. Những phẩm chất căn cốt của Nho sĩ xưa là những yếu tố cấu thành cơ bản của nhân cách kẻ sĩ hiện đại. Cái gốc duy lí của đạo Nho không hề ngăn cản kẻ sĩ hiện đại tiếp thu tinh thần thực nghiệm khoa học