Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết 36 - 37: Người lái đò sông Đà (Nguyễn Tuân)

Tiết 36 - 37 Ngày 25 tháng 10 năm 2008 Văn bản: NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ (Nguyễn Tuân) *Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh: - Cảm nhận được sông Đà - nói rộng ra, vùng Tây Bắc có vẻ đẹp hùng vĩ, thơ mộng nhưng rất dữ dội, khắc nghiệt. Những người lao đọng gắn bó với con sông, với vùng đất ấy đã gan góc, thông minh vật lộn với thiên nhiên, với những thế lực thực dân phong kiến để tồn tại và chiến thắng. - Cảm và hiểu những nét đặc sắc chủ yếu trong nghệ thuật tuỳ bút của Nguyễn Tuân: Trí tưởng tượng phong phú, vốn từ ngữ dồi dào, biến hoá, câu văn đa dạng, nhiều tầng, nhiều lớp, giàu hình ảnh, cách nói ví von, so sánh độc đáo, vốn tri thức uyên bác. *Phương tiện và cách thức dạy học: - Giáo viên: Đọc tài liệu, soạn giáo án. - Học sinh: đọc bài, soạn bài. *Tiến trình dạy học: A. ổn định lớp B. Kiểm tra bài cũ: C. Bài mới: "Con sông Đà tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc, chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban, hoa gạo t2 và cuồn cuộn mù khói núi mèo đốt nương xuân", "Hai bên bờ sông như hai bờ tiền sử". Tây Bắc vốn là một địa danh được nhiều người biết, nhiều Nhà văn đã chọn nơi đây để bày tỏ niềm cảm xúc, cảm hứng của mình. Nguyễn Tuân đã đến đấy và đã tạo cho văn học Việt Nam một trang văn giàu ấn tượng về thiên nhiên và con người nơi đây. Hoạt động của GV - HS Nội dung cần đạt Hoạt động 1:Yêu cầu 1 học sinh đọc phần tiểu dẫn. Hoạt động 2: Yêu cầu học sinh đọc và tìm hiểu văn bản: - Được miêu tả trong tác phẩm với 2 nét tính cách đối lập: Hung bạo và trữ tình. ? Tìm những từ ngữ NTuân dùng để miêu tả tính cách của dòng sông Đà? ? Những BPNT được Nhà văn sử dụng để khắc hoạ hình sảnh sông Đà - Thường người ta không bao giờ lấy những hình ảnh đối lập để so sánh với nhau: Nước - Lửa. - Đọc đoạn văn miêu tả tính cách trữ tình của con sông Đà. ? Những biện pháp nghệ thuật được sử dụng? Ăn đời ở kiếp với người dân. ? Tìm những câu văn NT sử dụng mang đậm giá trị biểu cảm? - Trên cái nền sông Đà, hiện lên nổi bật hình tượng ông lái đò. Cảm hứng lãng mạn của NT đã xây dựng hình tượng ông lái đò với 02 tính cách đối lập: Tư thế của một dũng tướng oai hùng và của một nghệ sỹ tài hoa. I.Hoàn cảnh sáng tác: (SGK) II. Văn bản: 1- Hình ảnh con sông Đà: a. Tính cách hung bạo: - Dùng nhiều từ ngữ mạnh: nước rống lên, nhỏm cả dậyđể vồ lấy thuyền, đội cả thuyền lên, bóp chặt lấy, sóng đánh hồi lùngm xô ra xô vào… - Biện pháp so sánh; liên tưởng mới lạ, nước sông Đà reo như đun sôi lên 100o, những cái giếng sâu nước ặc ặc lên như vừa rót vào dầu sôi vào, những thác nước "rống lên như tiếng 1000 con trâu mộng", nước so sánh với lửa. - ẩn dụ: Làm mình, làm mẩy giận dỗi vô tội vạ. Bằng ngòi bút tài hoa, sắc sảo, trí tưởng tượng, quan sát tinh tế, Nguyễn Tuân tái hiện thành công tính cách hung bạo của sông Đà. Đặc biệt là quan việc miêu tả sông Đà với 03 vòng vây thạch trận. b. Tính cách trữ tình: - Dùng nhiều câu so sánh nên thơ: + Con sông Đà tuôn dài như một áng tóc trữ tình. + Bờ sông hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích tuổi xưa - Dùng nhiều chi tiết gợi cảm: + Bên bờ sông chú hươu thơ ngộ ngẩng đầu khỏi đám sương. + Tiếng cá quẫy nước. - Dùng những câu văn giàu nhạc tính: "Thuyền tôi trôi trên sông Đà". Nhận xét chung: Sông Đà hiện lên với 02 tính cách vừa hung bạo, vừa trữ tình. Đây cũng chính là thiên nhiên Tây Bắc vừa hùng vĩ, vừa thơ mộng, mỹ lệ. ? Ngày trước, khi miêu tả những người anh hùng, các Nhà văn thường dùng những hình ảnh nào để miêu tả? 2- Người lái đò: a. Vài nét giới thiệu: *Ngoại hình: + Tay lêu ngêu như cái sào. + Chân lúc nào cũng khuỳnh khuỳnh gò lại + Giọng ông ồn ào như tiếng nước. Dáng hình bình thường của một người lao động bình thường. ? Nhận xét nghề nghiệp của người lái đò sông Đà? Lúc này, cảm hứng nghệ thuật của Nhà văn hướng đến những người lao động bình thường. ? Tìm những từ ngữ miêu tả vòng vây của thạch trận? Nhận xét vì sao càng về sau, sự nguy hiểm của thác, ghềnh lại ít đi? *Là cuộc chiến đấu không cân sức giữa con người với thiên nhiên. Có những lúc rơi vào thế hiểm nghèo, thập tử nhất sinh - bộc lộ bản lĩnh, ý chí. *Nghề nghiệp: Lái đò, có 10 năm trong nghề; am hiểu sâu sắc về đặc điểm sông Đà, trí nhớ tốt, từng trãi, gan dạ, giàu kinh nghiệm, thích phiêu lưu, mạo hiểm, tìm đến cảm giác mạnh, khi vượt thác, ghềnh. *Tính cách, phẩm chất, tâm hồn qua cuộc thủy chiến với thạch trận sông Đà: Vòng vây thứ nhất: sóng, thác, đá, cực mạnh - vừa thách thức, doạ nạt, vừa đánh đòn cực hiểm. Vòng vây thứ hai: Thần sông, đá tăng cửa tử và dùng kế đánh lừa. Vòng vây thứ ba: Số cửa ít hơn, luồng chết dàn ra 02 bên. Người lái đò bình tỉnh, tự tin vừa như một dũng tướng tả xung hữu đột, vừa như một nghệ sỹ bậc thầy trình diễn nghệ thuật leo thác, vượt ghềnh. ? Hình ảnh người lái đò khi sông nước thanh bình? - Lao động bình thường, họ không bao giờ nghĩ rằng mình đã viết nên những trang sử hào hùng của dân tộc *Khi sông nước yên bình: + "Sóng thác xèo tan trong trí nhớ" - quên đi những giây phút căng thẳng, hiểm nghèo. + "Đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam" - ung dung trở lại cuộc sống thanh thản, đời thường. ? Nhận xét chung về phẩm chất người lái đò sông Đà? *Nhận xét chung: - Yêu lao động, yêu cuộc sống, yêu thiên nhiên, đất nước. - Cần cù, thông minh, sáng tạo. - Trí dũng, tài hoa. Người lao động bình thường mà vĩ đại. ? Nêu kết luận về tác phẩm? III/- Kêt luận: - Tác phẩm khẳng định tài năng của Nguyễn Tuân: tài hoa, uyên bác. - Khả năng quan sát, cảm nhận thiên nhiên, con người độc đáo, tinh tế. - Tạo những trang văn đầy sáng tạo, ca ngợi cảnh vật và con người Tây Bắc. - Thể hiện tình yêu quê hương, đất nước, con người Việt Nam của Nhà văn. D. Đánh giá: Nguyễn Tuân là "một cây bút tài hoa, độc đáo", rất đặc biệt trong nền văn học Việt Nam. Một nghệ sỹ chân chính đã lao động, phục vụ suốt cả cuộc đời mình cho nghệ thuật. Kí duyệt, ngày 27/10/2008 E. Hoạt động nối tiếp: Học bài, soạn bài. s