Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết 36: Thực hành một số phép tu từ cú pháp

Ngày soạn : Ngày giảng : Tiết 36 THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ CÚ PHÁP A.Mục tiêu cần đạt : Giúp học sinh : - Củng cố và nâng cao nhận thức về một số phép tu từ cú pháp ( phép lặp cú pháp, phép liệt kê, phép chêm xen ) : đặc điểm và tác dụng của chúng. - Biết phân tích các phép tu từ cú pháp trong văn bản và biết sử dụng chúng khi cần thiết. B. Phương pháp giảng dạy: Thảo luận nhóm , phát vấn, têch håüp C. Phương tiện thực hiện: D. Các bước lên lớp: 1. Ổn định lớp, điểm danh : 2. Kiểm tra bài cũ : Kiểm tra bài tập về nhà phần tu từ ngữ âm 3. Bài mới : Hoạt động của GV & HS Nội dung cần đạt *Hoạt động 1 : Hướng dẫn hs thực hiện các bài tập ở phép lặp cú pháp . -Bài tập 1 -Hỏi : Cách nhận biết phép lặp cú pháp ? -Hướng dẫn HS làm bài tập , chia HS thành từng nhóm để thảo luận. HS đọc ngữ liệu trong SGK và xác định yêu cầu của bài tập. HS thảo luận nhóm Cử đại diện trình bày, các nhóm khác bổ sung. Chốt lại đáp án của bài tập Liãn hãû têch håüp âoüc hiãøu TPVH vaì Laìm vàn HS làm việc cá nhân và trình bày theo yêu cầu của GV -Bài tập 2 : Yêu cầu HS đọc ngữ liệu trong SGK và xác định yêu cầu của bài tập. - Sự sắp xếp nối tiếp những đơn vị cú pháp đồng loại ( nhưng khác nhau về từ ngữ ) nhằm tạo ra những ý nghĩa bổ sung về mặt nhận thức hoặc thể hiện cách đánh giá, cảm xúc chủ quan về các sự vật được đưa ra. -HS làm việc theo nhóm, cử đại diện trình bày, các nhóm khác bổ sung. -Laì nhæîng từ ngữ ( có khi là một tổ hợp từ có dạng một câu trọn vẹn ) trong câu, nhưng không coï quan hệ ngữ pháp giữa câu này với phần câu chứa chúng nhằm chi tiết hoá sự việc, làm cho lời văn linh hoạt… - Phần chêm xen trên chữ viết được tách ra bằng dấu ngang cách, dấu ngoặc đơn hoặc dấu phẩy. -HS thảo luận nhóm, cử đại diện trình -Bài tập 3 : HS về nhà làm. Hoạt động 2 : Hướng dẫn HS thực hành về phép liệt kê . -Hướng dẫn HS làm bài tập, chia nhóm để HS thảo luận. - GV chốt lại đáp án của bài tập. Liãn hãû têch håüp âoüc hiãøu TPVH vaì Laìm vàn *Hoạt động 3 : Hướng dẫn HS thực hành về phép chêm xen . -Hướng dẫn HS làm bài tập 1, chia nhóm để thảo luận - GV chốt lại đáp án của bài tập Liãn hãû têch håüp âoüc hiãøu TPVH vaì Laìm vàn Bài tập 2 : HS về nhà thực hiện I . Phép lặp cú pháp : 1. Bài tập 1: a,- Câu có hiện tượng lặp kết cấu cú pháp ( lặp cú pháp ) : + Hai câu bắt đầu từ “ Sự thật là ”. + Hai câu bắt đầu từ “ Dân ta”. -Phân tích kết cấu cú pháp đó : + Kết cấu lặp ở hai câu bắt đầu từ “ Sự thật là” “: P – C – V1 – V2. Kết cấu khẳng định ở vế đầu và bác bỏ ở vế sau. + Kết cấu lặp ở hai câu bắt đầu từ “ Dân ta” : C – V – Tr. -Tác dụng : Tạo cho lời tuyên ngôn âm hưởng đanh thép, hào hùng, thích hợp với việc khẳng định nền độc lập của Việt Nam, đồng thời khẳng định thắng lợi của CMT8 là đánh đổ chế độ thực dân và chế độ phong kiến. b,Các câu có lặp kết cấu cú pháp - Câu 1 và câu 2 - Câu 3,4,5 - Tác dụng : Khẳng định mạnh mẽ chủ quyền của chúng ta và bộc lộ cảm xúc sung sướng, tự hào, sảng khoái đối với thiên nhiên, đất nước khi giành được quyền làm chủ đất nước. c, Đoạn thơ vừa lặp từ ngữ, vừa lặp cú pháp. Ba cặp câu lục bát lặp các từ nhớ sao và lặp kết cấu ngữ pháp của kiểu câu cảm thán. - Tác dụng : Biểu hiện nỗi nhớ da diết của người ra đi đối với những cảnh sinh hoạt và cảnh vật thiên nhiên ở Việt Bắc. 2. Bài tập 2 : So sánh : -a, Ở mỗi câu tục ngữ, hai vế lặp cú pháp nhờ phép đối chặt chẽ về số lượng tiếng, về từ loại, về kết cấu ngữ pháp của từng vế. b, Ở phép đối, phép lặp cú pháp đòi hỏi mức độ chặt chẽ hơn: số tiếng ở hai câu bằng nhau. Hơn nữa, phép lặp còn phối hợp với phép đối ( đối ứng từng tiếng trong hai vế về từ loại, về nghĩa; trong mỗi vế còn dùng từ đồng nghĩa, trái nghĩa tương ứng ) c, Ở thơ Đường luật, phép lặp cú pháp cũng đòi hỏi mức độ chặt chẽ cao : kết cấu ngữ pháp giống nhau, số lượng tiếng bằng nhau, các tiếng đối nhau về từ loại và nghĩa ( đặc biệt giữa hai câu thực và hai câu luận của bài thất ngôn bát cú ) d, Ở văn biền ngẫu, phép lặp cú pháp cũng thường phối hợp với phép đối. Điều đó thường tồn tại trong một cặp câu ( câu trong văn biền ngẫu có thể dài, không cố định về số tiếng ) II. Phép liệt kê : a, Phép liệt kê đã phối hợp với phép lặp cú pháp. Tác dụng : nhấn mạnh và khẳng định sự đối đãi chu đáo, đầy tình nghĩa của Trần Quốc Tuấn đối với tướng sĩ trong mọi hoàn cảnh. b. Phép lặp cú pháp ( các câu có kết cấu ngữ pháp giống nhau : C- V ( + phụ ngữ chỉ đối tượng ) phối hợp với phép liệt kê để vạch tội ác của thực dân Pháp, chỉ mặt vạch tên kẻ thù dân tộc. Cũng cùng mục đích ấy là cách tách dòng liên tiếp, dồn dập. III. Phép chêm xen : Bài tập 1 : -Tất cả các bộ phận in đậm trong các bài tập a, b, c, d đều ở vị trí giữa câu hoặc cuối câu, sau bộ phận được chú thích. - Các bộ phận đó đều được tách bằng ngữ điệu khi nói, khi đọc. Còn khi viết thì chúng được tách ra bằng dấu phẩy, dấu ngoặc đơn hoặc dấu gạch ngang. - Chúng có tác dụng ghi chú hoặc giải thích cho từ ngữ đi trước, bổ sung thông tin thêm sắc thái về tình cảm, cảm xúc của người viết. Bài tập 2 : HS về nhà thực hiện. 4 . Củng cố, dặn dò : - Læu yï hoüc sinh váûn duûng âàûc âiãøm, taïc duûng cuía caïc pheïp tu tæì cuï phaïp âaî thæûc haình âãø âoüc hiãøu vàn baín vaì diãùn âaût trong khi viãút âoaûn vàn, baìi vàn - Làm các bài tập về nhà. - Soạn bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh theo các câu hỏi 1,2,3 trong SGK. 5. Rút kinh nghiệm - Bổ sung: