Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết: 41 Nguyễn Tuân (1910-1987)

Ngµy so¹n: 2.11.2008 TiÕt: 41 Ngày giảng: 7/11/08 NguyÔn Tu©n (1910-1987) A.Môc tiªu bµi häc: 1.HiÓu d­îc nh÷ng nÐt tiªu biÓu vÒ C§ vµ sù nghiÖp v¨n ch­¬ng NguyÔn Tu©n. 2.Cã t­ duy kh¸i qu¸t vÒ 1 t¸c gia VH. 3.Yªu mÕn tuú bót NguyÕn Tu©n vµ t×m ®äc tuú bót cña «ng B/ Ph­¬ng tiÖn d¹y häc: -SGK, SGV, tµi liÖu bµi so¹n,Tµi liÖu vÒ cuéc ®êi vµ v¨n ch­¬ng NguyÔn Tu©n. C/ C¸ch thøc tiÕn hµnh: - H­íng dÉn HS chuÈn bÞ bµi theo hÖ thèng c©u hái SGK -Tæ chøc giê d¹y: ph¸t vÊn tr¶ lêi; th¶o luËn trao ®æi; gi¶ng b×nh…. D. TiÕn tr×nh bµi d¹y: I.æn ®Þnh tæ chøc: II.KiÓm tra bµi cò: KT vë so¹n cña 5 HS III.Bµi míi: Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t Gäi 1 HS ®äc SGK Nh÷ng nÐt chÝnh vÒ tiÓu sö NT? GV nói thêm về NT? Nhà văn Kim Lân bảo: "Sòng phẳng mà nói, một lớp nhà văn có người nghênh ngang một chút, bướng bỉnh một chút, một chút thôi, như Nguyễn Tuân cũng có cái hay đó anh ạ! Ngang tàng là thế, nhưng gia đình Nguyễn Tuân rất nề nếp. Và anh Tuân là người thích cái đẹp. Câu văn phải đẹp. Chỗ ngồi phải đẹp: cái ghế anh rứt ra một miếng vải là để làm đẹp chỗ ấy. Thích cái đẹp, luôn đi tìm cái đẹp, nên cả trong cách ăn mặc của Nguyễn Tuân cũng luôn hướng tới cái đẹp, cái hiện đại, hợp thời trang".Không chỉ riêng Kim Lân, mà dường như đa số các nhà văn cùng thế hệ với Nguyễn Tuân đều không thể quên những hình ảnh hết sức hợp thời trang của con người từng nổi tiếng "ngông" và có "uy" nhất trong làng văn này. Mỗi thời kỳ, mỗi hoàn cảnh, Nguyễn Tuân có một cách, một kiểu ăn mặc khác nhau. Trước 1945, mỗi lần xuống phố, tác giả của Vang bóng một thời luôn đĩnh đạc trong bộ đồ tây cùng đôi giày da bóng loáng. Nhưng khi đi dự lễ lạt theo phong tục cổ truyền thì lại hoàn toàn khác: Nguyễn Tuân mặc áo gấm, đầu đội khăn xếp, đi dép da láng. 9 năm kháng chiến chống Pháp, cùng bộ đội tham gia các trận đánh lớn hay các chiến dịch, mọi người lại thấy Nguyễn Tuân gọn gàng trong bộ quần áo nâu, đội mũ "văn nghệ" tròn, nhanh nhẹn, xốc vác trên từng cây số. Và sau này, khi thực hiện những chuyến công du nước ngoài, Nguyễn Tuân lại tề chỉnh trong chiếc áo raglan, đầu đội mũ phớt, tay chống ba toong một cách trịnh trọng. ? NhËn xÐt vÒ con ng­êi NT? - Con ng­êi NT cã liªn quan ®Õn hoµn c¶nh gia ®×nh «ng: sinh ra trong mét gia ®×nh nhµ nho khi H¸n häc ®· tµn , cha «ng lµ cô NguyÔn An Nam rÊt tµi nh­ng thÊt thÕ nªn cã t©m lÝ kiªu ng¹o , bÊt lùc-> ¶nh h­ëng ®Õn NT. Trong cái sự chỉ để cho một con người tính cách ngang ngược như thế nằm ườn ra trong tác phẩm, Nguyễn Tuân như thách thức với văn giới, với các đồng nghiệp, và trước tiên là với bạn đọc:   - Tôi cóc cần gì hết! Chỉ tôi thôi cũng đủ làm nên tính đa dạng muôn màu muôn vẻ của các văn phẩm ký tên tôi.   - Tôi sẽ làm cho các anh không thể chán tôi nổi!   - Nói cho nghiêm chỉnh, tôi muốn chứng minh rằng cái tôi mà các anh bảo là nghèo nàn bé nhỏ ấy vô cùng giàu có: nó là cả một khu mỏ mà người ta đào bới cả đời không hết!   - Và sống đến đâu, tôi sẽ viết đến đấy! Nguyễn Tuân vẫn còn là một mẫu mực tiêu biểu của loại nhà văn chuyên nghiệp. Với ông, nghề văn có được ý nghĩa của một thứ nghề có căn có cốt; muốn làm nghề đó chỉ có năng khiếu và say mê không đủ, mà người ta còn phải khổ công học hành để tự làm giàu mãi lên, vì biết sự hoàn thiện của nghề là vô cùng vô tận. Chẳng hạn riêng về việc đọc. Nguyễn Tuân thường nói tới loại người có “dạ dày” sư tử, cái gì cũng ăn và cũng tiêu hoá sạch. Những người viết văn, theo ông, cũng phải có một thứ dạ dày như vậy. Ai cũng biết sức đọc của ông thật là đáng kể, ngày nào không đọc được một ít thường bứt rứt trong người. Ông đọc và ông tìm cách thu hút tất cả lên trang viết. Ấy là chưa tính những phút cặm cụi trước trang giấy trắng viết, sửa chữa, thêm bớt, viết lại, cốt sao không thể viết hơn được nữa mới thôi. Có điều, khi đã có được sự hướng dẫn của một mỹ cảm tốt, sự khổ hạnh ở đây không bao giờ đồng nghĩa với lối hùng hục kéo cày của những ngòi bút bất tài, mà vẫn có chút gì đó vui vẻ thanh thoát và trong những trường hợp thành công, tác phẩm có cái tự nhiên như hoá công ban cho vậy. Một tinh thần làm nghề tận tuỵ đã ngưng kết trong nó toàn bộ bản lĩnh làm người mà một nhà văn như Nguyễn Tuân vốn có. “Các cụ thường nói: nghề dạy nghề, làm mãi một nghề, làm cho say mê, cho tận tuỵ cho tới tột cùng thì rồi cũng có ngày đạt tới cái thần của nghề. Làm nghề gì cũng thế, đã đạt đến cái thần của nó tức là đã phá bỏ được mọi điều ràng buộc, là người tự do hoàn toàn vì không còn gì có thể ngăn trở giữa mình với cái đích. Viết như chơi như bời và văn chương vẫn như mây như sóng, không còn thể loại, không còn chữ nghĩa, không còn cả mình với người, riêng với chung, to với nhỏ, cao với thấp, bi với hùng. Tất cả đã trở thành một, khêu gợi, lấp lánh, huyền ảo, mỗi lúc đọc mỗi khác, mỗi tuổi đọc mỗi khác, như chính nó đã là một hiện tượng tự nhiên mãi mãi tồn tại cùng với sự sống”. ? ST cña NT gåm mÊy chÆng?§Ò tµi chÝnh cña mçi chÆng? Sau c¸ch m¹ng s¸ng t¸c cña nguyÔn Tu©n cã g× ®æi míi so víi tr­íc c¸ch m¹ng T8 1945? Hs ®­avÝ dôph©n tÝch Phong c¸ch nghÖ thuËt NguyÔn Tu©n cã ®iÓm g× ®éc ®¸o? GV cho HS chứng minh bằng hình tượng HC trong tác phẩm Chữ người tử tù Hình tượng con sông Đà trong Người lái đò sông Đà (Chữ người tử tù) kh«ng ®èi lËp qu¸ khø vµ hiÖn t¹i mµ t×m thÊy sù g¾n bã s©u s¾c QK- HT_-TLà giäng v¨n tin yªu, ®«n hËu ( Ngừời lái đò song Đà) V¨n NguyÔn Tu©n ®Ünh ®¹c, cæ kÝnh, lµ nhµ v¨n cña tÝnh c¸ch phi thêng, t×nh c¶m m·nh liÖt, phong c¶nh tuyÖt mÜ…Tù do phãng tóngà c¸i t«i c¸ nh©nàThÓ tuú bót xuÊt s¾c V¨n NguyÔn Tu©n cã thÕ giíi riªng: thiªn nhiªn lµ nh÷ng c«ng tr×nh mÜ thuËt thiªn t¹o tuyÖt vêi, con ngêi b×nh dÞ: anh bé ®éi. «ng l¸i ®ß, chÞ hµng cèm…TÊt c¶ ®Òu ®îc nh×n ë ph¬ng diÖn tµi hoa nghÖ sÜ trong nghÒ nghiÖp Ng«n ng÷ phong phó, c©u v¨n xu«i giµu gi¸ trÞ t¹o h×nh, cã nh¹c ®iÖu trÇm bæng, biÕt co duçi nhÞp nhµng… I. Vµi nÐt vÒ tiÓu sö vµ con ng­êi: 1,TiÓu sö: - Sinh ngµy 10/ 7/ 1910 trong mét gia ®×nh nhµ nho khi h¸n häc ®· tµn - Quª ë x· Nh©n Môc, th«n Th­îng §×nh( nay lµ Thanh Xu©n- Hµ Néi) -NT b¾t ®Çu ®i häc trong c¸c tr­êng thuéc ®Þa vµ häc TH ë N§ + 1929 NT vµ mét sè b¹n häc tham gia b·i kho¸-> bÞ ®uæi häc + Ýt l©u sau «ng sang Th¸i Lanvíi mét kh¸t väng t×m tù do, trèn khái sù ngét ng¹t-> bÞ b¾t ë B¨ng Kèc ®­a vÒ xö ë HN vµ bÞ qu¶n thóc ë Thanh Ho¸ + Sau khi ®­îc tr¶ tù do, «ng vÒ HN sèng vµ viÕt nh÷ng bµi v¨n, bµi b¸o - ChÝnh thøc s¸ng t¸c: 1937 + 1931: bÞ b¾t lÇn thø hai -> bÞ cÕp vµo thµnh phÇn bÊt h¶o-> giam t¹i Mô B¶o Hoa Quang-> mét n¨m sau ®­îc tr¶ tù do + 1945: CM th¸ng 8 thµnh c«ng: NT tham gia CM vµ trë thµnh mét c©y bót tiªu biÓu cña nÒn v¨n häc míi + 1946: nhËn lêi mêi cña TH, NT tham gia ®oµn s¸ng t¸c v¨n nghÖ ®i vµo mÆt trËn Nam Trung Bé + Kh¸ng chiÕn chèng MÜ: NT cã nhiÒu chuyÕn ®i vµo VÜnh Ninh, T©y B¾c. Nh÷ng ngµy MÜ ®¸nh ph¸ MiÒn B¾c , NT vÉn b¸m HN ®Ó viÕt kÝ sù “HN ta ®¸nh MÜ giái” + Sau kh¸ng chiÕn chèng MÜ: ®· ngoµi 60 tuæi nh­ng «ng vÉn h¨m hë ®i tõ B¾c->Nam +Tõ 1948-> 1958 «ng gi­c chøc tæng th­ kÝ héi v¨n nghÖ `VN + 28/ 7/ 1987: «ng mÊt t¹i HN 2, Con ng­êi vµ t­ t­ëng: - NT lµ mét trÝ thøc giµu lßng yªu n­íc vµ tinh thÇn d©n téc, lßng yªu n­íc cña NT mang mµu s¾c riªng: + ¤ng rÊt yªu c¸c kiÖt t¸c v¨n ch­¬ng cña §oµn ThÞ §iÓm, NguyÔn Du, Tó X­¬ng, T¶n §µ + ¤ng thiÕt tha yªu tiÕng mÑ ®Î + ¤ng yªu nh÷ng lµn ®iÖu d©n ca: Thanh Ho¸, B×nh TrÞ Thiªn, Nam Bé, ca trï + yªu phong c¶nh quª h­¬ng VN + sµnh, thÝch thó c¸c mãn ¨n truyÒn thèng - ë NT, ý thøc c¸ nh©n ph¸t triÓn rÊt cao: + ¤ng viÕt v¨n ®Ó kh¼ng ®Þnh c¸ tÝnh + ¤ng rÊt ham ®i du lÞch + ¤ng sèng rÊt tù do, phãng kho¸ng, kh«ng gß bã trong mét khu«n khæ nµo - NT lµ mét con ng­êi rÊt mùc tµi hoa: + NT am hiÓu nhiÒu m«n nghÖ thuËt + ¤ng cßn lµ mét diÔn viªn kÞch nãi cã tµi vµ lµ mét diÔn viªn ®iÖn ¶nh ®Çu tiªn ë VN - NT lµ mét nhµ v¨n biÕt quý träng thËt sù nghÒ nghiÖp cña m×nh: + quan niÖm: nghÒ v¨n ®èi lËp vøi tÝnh vô lîi + víi «ng: «ng ®· viÕt v¨n thËt sù nghiªm tóc II. Sù nghiÖp v¨n häc: 1, Qu¸ tr×nh s¸ng t¸c vµ c¸c ®Ò tµi chÝnh: a, Tr­íc CM th¸ng 8: S¸ng t¸c cña NT tËp trung 3 ®Ò tµi: “ chñ nghÜa xª dÞch”, vÎ ®Ñp “ Vang bãng mét thêi”; ®êi sèng truþ l¹c * “Chñ nghÜa xª dÞch”: «ng ®· ghi l¹i ®­îc nh÷ng bøc tranh phong c¶nh tuyÖt ®Ñp trong t¸c phÈm ®i kh«ng môc ®Ých, t×m c¶m gi¸c l¹ ®Ó viÕt Mét chuyÕn ®i (1938) * “vang bãng mét thêi” - vÎ ®Ñp qu¸ khø nay chØ cßn vang bang ( Nh÷ng thó ch¬I tao nh· ngµy x­a, nh÷ng thó tiªu dao lµnh m¹nh: uèng trµ ®¹o, ch¬I ch÷, …; nh©n vËt th­êng lµ nh÷ng nhµ nho tµi hoa, cã khÝ ph¸ch vµ thiªn l­¬ng…) - Ch÷ ng­êi tö tï (1940) * “®êi sèng truþ l¹c”: ThÓ hiÖn mét c¸i t«i c« ®¬n, bÕ t¾c vÒ t­ t­ëng……khao khat h­íng tíi mét thÕ giíi thanh cao, trong s¹ch. - ChiÕc l­ ®ång m¾t cua (1941) èGi¸ trÞ s¸ng t¸c: àt¹o nªn nh÷ng phong c¸ch ®éc ®¸o, thÓ hiÖn t­ t­ëng t×m vÒ qu¸ khø vµ n©ng niu, tr©n träng c¸i ®Ñp. à lßng yªu quª h­¬ng ®Êt níc, tinh thÇn d©n téc s©u s¾c. b, Sau CM th¸ng 8: - NhiÖt t×nh chµo ®ãn c¸ch m¹ng, viÕt vÒ kh¸ng chiÕn, XD XHCN à ¤ng viÕt liªn tôc vµ g¾n bã víi nhiÖm vô chÝnhcña ®Êt n­íc. §ång thêi, vÉn ph¸t huy ®­îc c¸ tÝnh - §Ò tµi chñ yÕu viÕt vÒ hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, chèng MÜ vµ c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa XH - H×nh t­îng chÝnh trong c¸c TP cña «ng: nh©n d©n lao ®éng lµ nh÷ng chiÕn sØ trªn c¸c m¾t trËn vò trang ®ång thêi còng lµ ng­êi nghÖ sÜ tµi hoa - Gi¸ trÞ cña nh÷ng trang viÕt: NT ®· cung cÊp cho chóng ta nh÷ng trang viÕt ®Çy tù hµo ngîi ca nh©n d©n trong chiÕn ®Êu vµ trong SX 2, Phong c¸ch nghÖ thuËt: - NT cã phong c¸ch nghÖ thuËt ®éc ®¸o, s©u s¾c, phong c¸ch cña «ng cã thÓ th©u tãm trong mét ch÷ “Ng«ng”: khinh ®êi, ng¹o ®êi. C¬ së lµm lªn ch÷ “Ng«ng” cña «ng chÝnh lµ c¸i tµi hoa, phãng tóng, uyªn b¸c cña «ng. - Sù thÓ hiÖn phong c¸ch: mçi trang viÕt cña NT ®Òu muèn chøng tá tµi hoa, uyªn b¸c. - Tµi hoa uyªn b¸c cña NT ®­îc thÓ hiÖn: + ¤ng tiÕp cËn víi mäi sù vËt ë mäi ph­¬ng diÖn v¨n ho¸, thÈm mÜ cïa nã ®Ó kh¸m ph¸, ph¸t hiÖn, khen chª + VËn dông tri thøc cña nhiÒu nghµnh v¨n ho¸, nghÖ thuËt kh¸c nhau ®Ó quan s¸t hiÖn thùc, s¸ng t¹o h×nh t­îng. V¨n NT th­êng pha chÊt hµo khÝ néi dung th«ng tin giµu cã + ¤ng lu«n nh×n con ng­êi ë ph­¬ng diÖn tµi hoa, nghÖ sÜ vµ s¸ng t¹o nªn nh÷ng mÆt tµi hoa®em ®èi lËp b¨ngf th¸i ®é khinh b¹c víi lo¹i ng­êi tÇm th­êng, th« lç, phµm tôc + T« ®Ëm nh÷ng g× lµ phi th­êng, xuÊt chóng vµ ®äc v¨n «ng, chóng ta thÊy ®­îc c¶m gi¸c m·nh liÖt - Sù thÓ hiÖn phong c¸ch NT tr­íc CM: + Tr­íc CM th¸ng 8, NT bi quan ®èi víi hiÖn thùc vµ t­¬ng lai, «ng chØ cßn tin ë qu¸ khø víi nh÷ng c¸i ®Ñp cßn v­¬ng sãt l¹i. ¤ng ®èi lËp qu¸ khø víi hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai + V× thÕ c¸i ®Ñp vµ tµi hoa trong v¨n NT th­êng lÎ loi, c« ®éc gi÷a cuéc ®êi phµm tôc-> mét c¸i buån thÊm vµo mäi trang v¨n cña «ng - Sù thÓ hiÖn phong c¸ch nghÖ thuËt cña NT sau Cm th¸ng 8: + Phong c¸ch NT cã nhiÒu biÕn ®æi nhÊt ®Þnh trªn c¬ së nh÷ng nÐt c¬ b¶n ®· ®Þnh h×nh + ¤ng vÉn tiÕp cËn sù vËt chñ yÕu trªn ph­¬ng diÖn v¨n ho¸, thÈm mü vµ vÉn ngîi ca nh÷ng con ng­êi tµi hoa, nghÖ sÜ + ®iÒu kh¸c lµ: lßng yªu n­íc vµ tinh thÇn d©n téc ®­îc ph¸t huy m¹nh mÏ trong c¸c TP cña «ng. C¸i ®Ñp, c¸i tµi hoa kh«ng cßn g¾n víi mét sè ng­êi ®Æc biÖt trong mét XH mµ cã thÓ t×m thÊy trong néi dungtrªn mäi lÜnh vùc cña cuéc sèng + ¤ng kh«ng ®èi lËp qu¸ khø víi hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai vµ t×m thÊy sù thèng nhÊt gi÷a c¸c ph¹m trï Êy - V¨n chñ yÕu cña NT phï hîp víi phong c¸ch cña «ng: tuú bót III. KÕt luËn: - ¤ng ®­îc ®¸nh gi¸ rÊt cao nh­ng cßn mét sè nh­îc ®iÓm m¹ch v¨n qu¸ phãng tóng theo lèi tuú høng, khã theo dâi. NhiÒu ®o¹n tham ph« bµy kiÕn thøc vµ t­ liÖu khiÕn ng­êi ®äc c¶m thÊy nÆng nÕ... IV.Cñng cè: Tr×nh bµy nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh vÒ con ng­êi NguyÔn Tu©n ? Phong c¸ch nghÖ thuËt NguyÔn Tu©n cã g× ®Æc s¾c? -So s¸nh NguyÔn Tu©n tr­íc vµ sau c¸ch m¹ng? V.DÆn dß: -§äc, so¹n bµi phong c¸ch v¨n häc. E.Rót kinh nghiÖm