Giáo án ngữ văn 12 - Tiết 63 đến tiết 71

TiÕt 63 : Gi¶ng v¨n: Ngµy 19 th¸ng12 n¨m2005 ®Êt n­íc NguyÔn Khoa §iÒm I. Môc tiªu bµi gi¶ng: 1. VÒ kiÕn thøc: Gióp häc sinh c¶m nhËn ®­îc - Sù ph¸t hiÖn ®éc ®¸o cña t¸c gi¶ vÒ ®Êt n­íc trong chiÒu s©u v¨n ho¸, lÞch sö; trong sù th©n thiÕt, gÇn gòi víi ®êi sèng hµng ngµy. ThÊy ®­îc t­ t­ëng cèt lâi cña nhËn thøcvÒ: “ §Êt n­íc nµy lµ ®Êt n­íc cña nh©n d©n”---> T­ t­ëng Êy quy tô mäi c¸ch nh×n cña lÞch sö, ®Þa lý, v¨n ho¸, ng«n ng÷, truyÒn thèng tinh thÇn d©n téc - NÐt NghÖ thuËt næi b¹t trong t¸c phÈm lµ sù vËn dông vèn hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ v¨n ho¸ d©n gian, hoµ nhËp vµo c¸ch diÔn ®¹t vµ t­ duy hiÖn ®¹i t¹o nªn mét c¸ch nãi ®Çy tÝnh thÈm mü võa míi mÎ, võa hiÖn ®¹i. 2. VÒ kü n¨ng: - Cñng cè kü n¨ng ph©n tÝch t¸c phÈm th¬ 3. VÒ th¸i ®é t×nh c¶m: - Tr©n träng truyÒn thèng v¨n ho¸ lÞch sö d©n téc. II. Ph­¬ng ph¸p: - Ph¸t vÊn vµ thuyÕt gi¶ng. III. TiÕn tr×nh bµi d¹y: A. æn ®Þnh: B. KiÓm tra miÖng: 1. Nªu nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña v¨n häc giai ®o¹n 1945 – 1975. C. Néi dung bµi míi: Ho¹t ®éng cña thÇy Ho¹t ®éng cña trß I. T×m hiÓu chung 1. T¸c gi¶: ? Dùa vµo Sgk h·y nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Khoa §iÒm? - Sinh 1943, quª ë HuÕ. - XuÊtt th©n tõ mét gia ®×nh trÝ thøc c¸ch m¹ng, cha lµ H¶i TriÒu – Mét c©y bót M¸c-xÝt næi tiÕng. - B¶n th©n: + Thuéc thÕ hÖ nhµ th¬ trÎ, tr­ëng thµnh tõ cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü. + 1964 tèt nghiÖp §¹i häc S­ ph¹m khoa v¨n vµ trë vÒ quª h­¬ng tham gia cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü. + Th¬ «ng lµ tiÕng th¬ tr÷ t×nh ghiµu chÊt suy t­ vµ dån nÐn c¶m xóc, lµ sù hoµ quyÖn gi÷a yÕu tè chÝnh luËn vµ yÕu tè tr÷ t×nh. 2. T¸c phÈm: Tr­êng ca “ MÆt ®­êng kh¸t väng”. - S¸ng t¸c ë chiÕn khu TrÞ Thiªn (1971), xuÊt b¶n 1974. - Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü ®ang ë trong giai ®o¹n ¸c liÖt. Nh×n vµo hoµn c¶nh s¸ng t¸c t¸c phÈm ---> hoµn c¶nh n­íc ta bÊy giê? - Hoµn c¶nh ®Êt n­íc: 71 ®Òn nghiªm trang nh­ ng­êi lÝnh t­ thÕ s½n sµng chèng Mü. 3. §o¹n trÝch: “ §Êt n­íc” lµ mét ®o¹n trÝch trong tr­êng ca “ MÆt ®­êng kh¸t väng” ( ch­¬ng V) – Lµ ch­¬ng träng t©m cña t¸c phÈm . t¸c gi¶ tËp trung cho ch­¬ng th¬ nµy nh÷ng c¶m nhËn vµ suy nghÜ s©u s¾c vÒ §Êt n­íc. “ §Êt n­íc nµy lµ §Êt n­íc nh©n d©n.” II. Ph©n tÝch: 1. Nh÷ng c¶m nhËn: ? nhµ th¬ c¶m nhËn §Êt n­íc trªn nh÷ng ph­¬ng diÖn nµo? H·y chØ ra nh÷ng c©u th¬ tiªu biÓu ©ý? - Nguån gèc ra ®êi: §Êt n­íc cã tõ bao giê “ Khi ta lín lªn §Êt n­íc ®· cã råi. ...cã tõ nh÷ng c¸i ngµy xöa ngµy x­a... ... miÕng trÇu b©y giê bµ ¨n...” ? nhµ th¬ c¶m nhËn §Êt n­íc nh­ thÕ nµo vÒ kh«ng gian ®Þa lý? - §Êt n­íc lµ kh«ng gian ®Þa lý: - Kh«ng gian gÇn gòi, kh«ng gian cña t×nh yªu - Kh«ng gian xa x«i, mÖnh m«ng, bao la. ( Chim Ph­îng hoµng, c¸ Ng­ «ng) - Kh«ng gian cô thÓ( N¬i m×nh ®oµn tô) Qu¸ khø - §Êt n­íc lµ thêi gian lÞch sö B©y giê Mai sau. ? NhËn xÐt míi trong c¶m nhËn cña t¸c gi¶ vÒ §Êt n­íc? NghÖ thuËt? ---> Ph¸t hiÖn cña t¸c gi¶ vÒ §Êt n­íc cã sù thèng nhÊt trªn nhiÒu b×nh diÖn( kh«ng gian, thêi gian, bÒ dÇy v¨n ho¸). - NghÖ thuËt: sö dông chÊt liÖu v¨n ho¸ d©n gian( truyÒn thuyÕt, ca dao). ---> §Êt n­íc võa gÇn gòi, võa thiªng liªng, trang träng. 2. T­ t­ëng §Êt n­íc cña nh©n d©n: ? T­ t­ëng §Êt n­íc cña nh©n d©n d· chi phèi nhµ th¬ nh­ thÕ nµo? §Þa danh: - Kh«ng chØ gîi ra vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn mµ cßn lµ sù ho¸ th©n cña nh÷ng cuéc ®êi: nh÷ng häc trß nghÌo, nh÷ng «ng ®å. ? Qua ®ã t¸c gi¶ muèn nªu bËt phÈm chÊt g× cña d©n téc? ---> Gîi phÈm chÊt thuû chung, hiÕu häc---> kh¸t väng cña nh©n d©n. ? Ph¸t hiÖn míi mÎ cña t¸c gi¶ vÒ §Êt n­íc? Ng­êi lµm nªn §Êt n­íc lµ nh©n d©n. ? C¸i nh×nh cña nhµ th¬ vÒ 4000 n¨m lÞch sö d©n téc? Nh÷ng ng­êi v« danh Êy lµ nh÷ng ai? ? §­îc thÓ hiÖn qua nh÷ng tõ ng÷ nµo? - Nh÷ng ng­êi, hä, líp líp...---> Con ng­êi b×nh dÞ, gÇn gòi, quen thuéc. - NghÖ thuËt: ®iÖp tõ, liÖt kª---> PhÈm chÊt cµn cï cña nh÷ng ng­êi v« danh – hä lµ nh÷ng ng­êi s¸ng t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt, tinh thÇn cho thÕ hÖ mai sau. ? C¶m nhËn s©u s¾c nhÊt cña t¸c gi¶ vÒ §Êt n­íc thÓ hiÖn trong c©u th¬ nµo? + §Êt n­íc cña ca dao thÇn tho¹i. + T×m vÒ gi¸ trÞ v¨n ho¸ d©n gian. + Chung thuû say ®¾m trong t×nh yªu. + Qóy träng t×nh nghÜa. + QuyÕt liÖt trong sù tr¶ thï. ? 4 C©u cuèi gîi vÎ ®Ñp g× vÒ ®Êt n­íc? - VÎ ®Ñp cña §Êt n­íc: + Gîi qua h×nh ¶nh dßng s«ng. + Gîi qua c©u h¸t l¹c quan trong lao ®éng. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i th× t­ t­ëng cña t¸c gi¶ vÒ §Êt n­íc nh­ vËy cã cßn cÇn thiÕt kh«ng? ---> Gi¸o dôc t­ t­ëng. III. Tæng kÕt: ? Qua ®o¹n trÝch §Êt n­íc em c¶m nhËn ®­îc ®iÒu g×? - Bµi th¬ gãp thªm mét giäng ®iÖu míi vµ c¸ch nh×n míi mÎ vÒ §Êt n­íc. - §em ®Õn cho ng­êp ®äc nh÷ng rung ®éng s©u xa vµ kh¬i dËy lßng yªu mÕn, tù hµo vÒ d©n téc. - §Æc biÖt gãp phÇn thøc tØnh ý thøc c«ng d©n, nhÊt lµ víi tuæi trÎ: “ BiÕt ho¸ th©n cho d¸ng h×nh xø së Lµm nªn §Êt n­íc mu«n ®êi” Mét häc sinh ph¸t biÓu. Mét häc sinh ph¸t biÓu. Hai häc sinh ph¸t biÓu. Mét häc sinh ph¸t biÓu Mét häc sinh ph¸t biÓu. Hai häc sinh ph¸t biÓu. Mét häc sinh ph¸t biÓu. Ba häc sinh ph¸t biÓu. Mét häc sinh ph¸t biÓu. Hai häc sinh ph¸t biÓu. Mét häc sinh ph¸t biÓu D. Cñng cè: - Qua bµi häc häc sinh cÇn n¾m ®­îc t­ t­ëng míi mÎ cña t¸c gi¶ vÒ §Êt n­íc “ §Êt n­íc lµ cña nh©n d©n” E. LuyÖn tËp: 1. H·y ph©n tÝch trÝch ®o¹n ®Ó thÊy ®­îc nh÷ng c¶m nhËn míi mÎ cña t¸c gi¶ vÒ §Êt n­íc. 2. Nh÷ng chÊt liÖu v¨n ho¸ d©n gian trong trÝch ®o¹n §Êt n­íc? Ph©n tÝch gi¸ trÞ biÓu hiÖn. + Gîi hån thiªng d©n téc. + Nèi liÒn qu¸ khø – HiÖn t¹i - t­¬ng lai. + Bµi th¬ chÝnh luËn mµ gÇn gòi, ®Ëmk mµu s¾c d©n gian. + Kh¬i dËy lßng tù hµo d©n téc vµ thøc tØnh ý thøc c«ng d©n cña thÕ hÖ trÎ? 3. Ph©n tÝch ®o¹n th¬: “... Trong anh vµ em h«m nay §Òu cã mét phÇn §Êt n­íc ...Ph¶i biÕt hãa th©n... Lµm nªn §Êt n­íc mu«n ®êi” F. Rót kinh nghiÖm sau bµi gi¶ng: TiÕt 64: Lµm v¨n: Ngµy 20 th¸ng12 n¨m 2005 C¸ch lµm bµi ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò v¨n häc I. Môc tiªu bµi gi¶ng: 1. VÒ kiÕn thøc: Gióp häc sinh: - N¾m ®­îc c¸c b­íc thùc hiÖn cña kiÓu bµi ph©n tÝch t¸c phÈm v¨n häc. 2. VÒ kü n¨ng: -- RÌn luyÖn t­ duy ph©n tÝch cho häc sinh. II. Ph­¬ng ph¸p: - ThuyÕt gi¶ng. III. TiÕn tr×nh bµi d¹y: A. æn ®Þnh: B. KiÓm tra: Lång vµo bµi gi¶ng. C. Néi dung bµi míi: Ho¹t ®éng cña thÇy Ho¹t ®éng cña trß I. C¸ch lµm bµi ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò v¨n häc: 1. Ph¹m vi, yªu cÇu: Ph¹m vi: C¸c vÊn ®Ò v¨n häc cã thÓ gÆp trong ch­¬ng tr×nh trung häc lµ: + §Æc ®iÓm cña mét giai ®o¹n v¨n häc. + Phong c¸ch cña mét nhµ v¨n. + So s¸nh ®Æc ®iÓm cña c¸c giai ®o¹n v¨n häc. + Mét vÊn ®Ò lý luËn v¨n häc. .... Yªu cÇu: + Bµi viÕt ph¶i tr×nh bµy sù hiÓu biÕt vÒ c¸c khÝa c¹nh võa nªu trªn cña v¨n häc. ---> Yªu cÇu kiÕn thøc chung: häc sinh ph¶i n¾m ch¾c c¸c ®Æc ®iÓm NghÖ thuËt, biÕt cô thÓ ho¸ c¸c khÝa c¹nh, c¸c vÊn ®Ò vµ lÊy vÝ dô tiªu biÓu ®Ó ph©n tÝch, so s¸nh ®Ó lµm s¸ng tá c¸c ®Æc ®iÓm ®· nªu: 2. §Þnh h­íng vµ lËp ý: - Gi¶i thÝch kh¸i niÖm nÕu cÇn. - Cô thÓ ho¸ thµnh c¸c luËn ®iÓm ®Ó t×m hiÓu, ph©n tÝch, chøng minh. VÝ dô: Sgk – 70/71. 3. Chän dÉn chøng: - Yªu cÇu ph¶i tiªu biÓu, chÝnh x¸c---> ph©n tÝch ®Ó lµm s¸ng tá vÊn ®Ò. VÝ dô: ph©n tÝch, chøng minh ®Æc ®iÓm giai ®o¹n v¨n häc: Giai ®o¹n ®ã cã nh÷ng t¸c phÈm , t¸c gi¶ tiªu biÓu nµo---> chän chi tiÕt ®Æc s¾c ®Ó ph©n tÝch. - Giai ®o¹n 30-45. Víi phong trµo th¬ míi khëi lªn tõ n¨m 1932, th¬ ca ViÖt Nam thùc sù ®­îc khëi s¾c: nhiÒu c¸ tÝnh ®­îc gi¶i phãng, hµng lo¹t tiÕng th¬ trÎ trung vµ tµi n¨ng ra ®êi víi mµu s¾c vµ giäng ®iÖu kh¸c nhau( véi vµng, cuång si nh­ Xu©n DiÖu; m¬ mµng nh­ L­u Träng L­; ch©n chÊt gi¶n dÞ nh­ NguyÔn BÝnh...). - V¨n xu«i, ®Æc biÖt lµ truyÖn ng¾n 30 - 45 ®Ò cËp nhiÒu vÒ ng­êi n«ng d©n ( Ng« TÊt Tè- T¾t §Ìn; ChÝ PhÌo, L·o H¹c - Nam Cao; B­íc ®­êng cïng – NguyÔn C«ng Hoan) 4. ph©n tÝch vÊn ®Ò: ph©n tÝch c¸c biÓu hiÖn qua c¸c chi tiÕt cô thÓ ®Ó lµm s¸ng tá vÊn ®Ò. L­u ý: Bµi viÕt hay ®ßi hái ph¶i cã sù so s¸nh, ®èi chiÕu. 5. Tæng kÕt, nhËn ®Þnh , ®¸nh gi¸. Kh¼ng ®Þnh l¹i vÊn ®Ò ë møc ®é cao h¬n: Nªu lªn ë chç m¹nh, chç yÕu, ®ãng gãp quan träng vµ h¹nh chÕ ( nÕu cã) LuyÖn tËp: bµi tËp 1,2/Sgk –74. Theo dâi, tham kh¶o thªm trong sgk. LÊy vÝ dô vµ ph©n tÝch. * Néi dung «n tËp kiÓm tra kh¶o s¸t I 1. Bµi th¬ ViÖt B¾c – Tè H÷u 2. ý nghÜa t­ t­ëng cña t¸c phÈm : - §«i m¾t – Nam Cao/ Gi¸o ¸n... - Vî chång A Phñ./ Gi¸o ¸n... - Vî nhÆt/ Gi¸o ¸n. - Mïa L¹c/ Gi¸o ¸n + LuyÖn tËp: C©u hái sau mçi bµi häc. * §Ò kiÓm tra sè 5: C©u 1: ( 1 ®iÓm). H·y ®¸nh dÊu x vµo ®¸p ¸n: - Nãi vÒ phong c¸ch NghÖ thuËt cña «ng s¸ch v¨n líp 12 cã viÕt: “... mçi trang viÕt cña «ng ®Òu chøng tá tµi hoa vµ auyªn b¸c, mçi nh©n vËt dï thuéc lo¹i ng­êi nµo còng ®µu lµ ph¶i nh÷ng nghÖ sÜ trong nghÒ nghiÖp cña m×nh...”. «ng lµ ai trong nh÷ng t¸c gi¶ sau: 1. NguyÔn Trung thµnh 3. NguyÔn Tu©n 2. NguyÔn Kh¶i 4. Nam Cao C©u hái 2 ( 1 ®iÓm) - H·y ®¸n dÊu x vµo ®¸p ¸n. Nh÷ng t¸c phÈm sau, t¸c phÈm nµo ®­îc t¸c gi¶ s¸ng t¸c trong thêi kú §¶ng ta v¹n ®éng nh©n d©n miÒn xu«i lªn x©y dùng nÒn kinh tÕ ë miÒn nói. TiÕng h¸t con tµu - ChÕ Lan Viªn. C¸c vÞ La H¸n trong chïa T©y Ph­¬ng - Huy CËn. Mïa L¹c - NguyÔn Kh¶i. Ng­êi l¸i ®ß S«ng §µ - NguyÔn Tu©n. TÊt c¶ nh÷ng t¸c phÈm trªn. C©u hái 3 ( 8 ®iÓm) - H·y ph©n tÝch ®o¹n th¬ sau trong bµi th¬ ViÖt B¾c: “ Ta vÒ m×nh cã nhí ta Ta vÒ ta nhí nh÷ng hoa cïng ng­êi ... Rõng thu tr¨ng räi hoµ b×nh n Nhí ai tiÕng h¸t ©n t×nh thuû chung.” TiÕt 65- 66: Lµm v¨n: Ngµy21th¸ng12 n¨m2005 B×nh gi¶ng v¨n häc I. Môc tiªu bµi gi¶ng: 1. VÒ kiÕn thøc: - RÌn luyÖn, «n l¹i kü n¨ng b×nh gi¶ng v¨n häc ë líp 11---> ThÓ hiÖn n¨ng lùc c¶m thô v¨n häc. - BiÕt c¸ch c¶m thô toµn vÑn ®èi víi t¸c phÈm. 2. VÒ kü n¨ng: - §Æc biÖt cñng cè, n©ng cao kü n¨ng b×nh gi¶ng. II. Ph­¬ng ph¸p: - ThuyÕt gi¶ng. III. TiÕn tr×nh bµi d¹y: A. æn ®Þnh: B. KiÓm tra miÖng: Lång vµo bµi gi¶ng C. Néi dung bµi míi: Ho¹t ®éng cña thÇy Ho¹t ®éng cña trß I. Mét sè biÖn ph¸p b×nh gi¶ng v¨n häc: 1. Kh¸i niÖm: - Líp 11: B×nh gi¶ng nh÷ng ®iÓm mµ ta t©m ®¾c nhÊt ---> c¶m thô cã tÝnh lùa chän chñ quan. - Líp 12: B×nh gi¶ng v¨n häc theo lèi c¶m thô toµn vÑn. - Kh¸c víi bµi ph©n tÝch th«ng th­êng: + Ph©n tÝch: chia t¸ch t¸c phÈm ra tõng khÝa c¹nh ®Ó xem xÐt + B×nh gi¶ng: Nghiªng vÒ ph©n tÝch c¸c biÓu hiÖn ng«n ng÷, h×nh ¶nh, kÕt cÊu... nh»m n¾m b¾t tÝnh chØnh thÓ, mèi liªn hÖ néi t¹i cña t¸c phÈm ®Ó hiÓu t¸c phÈm nh­ mét sù sèng toµn vÑn. \ §èi t­îng cña b×nh gi¶ng kh«ng ph¶i lµ 1 vÊn ®Ò mang tÝnh trõu t­îng mµ nã lµ v¨n b¶n t¸c phÈm ( cã thÓ lµ 1 bµi v¨n, bµi th¬, ®o¹n v¨n ...) \ B×nh gi¶ng ph¶i tËp trung kh¸m ph¸, ®¸nh gi¸ nghÜa lý cña v¨n b¶n ng«n tõ t¹o nªn sù thèng nhÊt gi÷a néi dung vµ h×nh thøc. Bµi b×nh gi¶ng ph¶i lµm s¸ng tá: T¹i sao bµi v¨n ®­îc tæ chøc nh­ thÕ, viÕt nh­ thÕ? 2. Yªu cÇu: ? Nªu mét vµi yªu cÇu c¬ b¶n cña bµi b×nh gi¶ng? - Giíi thiÖu ®­îc xuÊt xø. - Gi¶i nghÜa nh÷ng tõ khã ®Ó gióp ng­êi ®äc hiÓu v¨n b¶n. - T×m hiÓu chñ ®Ò, bè côc, giäng ®iÖu, gióp ng­êi ®äc th©m nhËp ®­îc vµo thÕ giíi nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. - Mang ®Ëm mµu s¾c c¶m thô c¸ nh©n cña ng­êi b×nh gi¶ng. - Lêi v¨n b×nh gi¶ng ph¶i chÝnh x¸c, gîi c¶m vµ cã t¸c dông kh¬i gîi cho ng­êi ®äc th©m nhËp vµo thÕ giíi nghÖ thuËt cña t¸c phÈm ®ã. L­u ý: trong lóc b×nh gi¶ng ph¶i chó ý ®Õn tû lÖ lêi b×nh. II. Mét sè biÖn ph¸p b×nh gi¶ng. a. Miªu t¶ t¸c phÈm, ®o¹n trÝch ®em gi¶ng: Giíi thiÖu râ xuÊt xø chç khã , chç hay hoÆc ®éc ®¸o. b. B×nh gi¶ng bµi th¬ b»ng c¸ch miªu t¶ c¸i tø cña th¬: NghÜa lµ t×m ra l«gÝc néi t¹i t¹o nªn sù thèng nhÊt cña bµi th¬. c. ThuËt l¹i néi dung, ý tø ®o¹n trÝch ®Æc biÖt chó träng ®Õn nh÷ng chi tiÕt giµu ý nghÜa. d. NhËp th©n vµo t¸c gi¶ ®Ó nâi râ ý mµ t¸c gi¶ muèn nãi. ®. NhËp th©n vµo h×nh t­îng, vµo nh©n vËt ®Ó nãi lªn ý nghÜa cña h×nh t­îng. e. Liªn hÖ, dèi chiÕu víi nh÷ng bµi th¬, ý th¬, cau th¬ gÇn gòi, t­¬ng ®ång ®Ó b×nh gi¶ng khai th¸c ý th¬ VÝ dô: Miªu t¶ thêi gian buæi chiÒu tµn qua h×nh ¶nh con chim: + Hå ChÝ Minh: Chim mái vÒ rõng t×m chèn ngñ. + Huy CËn: Chim nghiªng c¸nh nhá bãng chiÒu xa. + NguyÔn Du: Chim h«m thoi thãt vÒ rõng. g. Gi¶ng gi¶i ý cña tõ ®éc ®¸o, tõ then chèt vµ vÞ trÝ quan hÖ cña nã trong v¨n b¶n nh»m hiÓu trän vÑn néi dung biÓu hiÖn cña v¨n b¶n. VÝ dô: “ CËy em em cã chÞu lêi ( Nhê – NhËn) Ngåi lªn...” h. T­ëng t­îng, më réng h×nh t­îng nh­ mét thñ ph¸p b×nh gi¶ng. III. C¸ch lµm bµi b×nh gi¶ng th¬ 1. Giíi thiÖu kh¸i qu¸t xuÊt xø, hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña t¸c phÈm . 2. Gi¶ng gi¶i ý tø cña bµi th¬: - Ph¸t biªu vÒ cÊu tø, ®¹i ý, bè côc bµi th¬. Gi¶ng nghÜa lý, m¹ch c¶m xóc, tõ ng÷, h×nh ¶nh th¬. Luþªn tËp: Bµi tËp2/ 201 sgk. Nªu ®Æc tr­ng cña kiÓu bµi ph©n tÝch. Mét häc sinh ph¸t biÓu. D. Cñng cè: - Häc sinh cÇn ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a thÓ lo¹i ph©n tÝch vµ b×nh gi¶ng. Tõ ®ã n¾m v÷ng mét sè biÖn ph¸p b×nh gi¶ng vµ c¸ch lµm bµi b×nh gi¶ng th¬. E. LuyÖn tËp: - H·y b×nh gi¶ng mét ®o¹n th¬ mµ em yªu thÝch. F. Rót kinh nghiÖm sau bµi gi¶ng: TiÕt 67-68-69: Gi¶ng v¨n: Ngµy22 th¸ng12n¨m2005 M¶nh tr¨ng cuèi Rõng NguyÔn Minh Ch©u I. Môc tiªu bµi gi¶ng: 1. VÒ kiÕn thøc: Gióp häc sinh hiÓu ®­îc: - M¶nh tr¨ng cuèi rõng lµ mét truyÖn ng¾n ®Æc s¾c vÒ t×nh yªu, tuæi trÎ vµ chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng ViÖt Nam trong thêi ®¹i chèng Mü. - TruyÖn cã t×nh huèng ®éc ®¸o, lµ mét c©u chuyÖn t×nh l·ng m¹n, ®Çy chÊt th¬. 2. VÒ kü n¨ng: - Cñng cè kü n¨ng ph©n tÝch nh©n vËt, ph©n tÝch truyÖn ng¾n. 3. VÒ th¸i ®é t×nh c¶m: - Lßng tù hµo vÒ con ng­êi ViÖt Nam thêi kú chèng Mü. II. Ph­¬ng ph¸p: - Ph¸t vÊn vµ thuyÕt gi¶ng. III. TiÕn tr×nh bµi d¹y: A. æn ®Þnh: B. KiÓm tra miÖng: 1. §äc phÇn ®Çu cña bµi th¬ “ §Êt n­íc” vµ ph©n tÝch vÎ ®Ñp cña ®Æc §Êt n­íc trong mèi quan hÖ c¸ nh©n vµ céng ®ång? 2. “§Êt n­íc cña nh©n d©n” ®­îc t¸c gi¶ suy luËn nh­ thÕ nµo trong ®o¹n th¬ thø 2? C. Néi dung bµi míi: Ho¹t ®éng cña thÇy Ho¹t ®éng cña trß I. TiÓu dÉn: 1. T¸c gi¶: ( 1930 – 1989 ) - Quª: Quúnh L­u, NghÖ An. - 1950 gia nhËp qu©n ®éi. - 1954 Vµo nghÒ v¨n, tr­ëng thµnh trong qu©n ngò, g¾n bã tha thiÕt víi cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü. - Nh÷ng t¸c phÈm chÝnh: Sgk ---> Lµ nhµ v¨n tiªn phong trong c«ng cuéc ®æi m¬Ý v¨n häc trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 80. ¤ng lu«n cã ý thøc t×m tßi nh÷ng h¹t ngäc Èn chøa trong bÒ s©u t©m hån con ng­êi; lu«n tr¨n trë t×m tßi nh÷nh s¸ng t¹o NghÖ thuËt. 2. Hoµn c¶nh ra ®êi cña t¸c phÈm : - 1964: Mü ®iªn cuång nÐm bom b¾n ph¸ MiÒn B¾c. - 1970: thêi kú cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü ë vµo giai ®o¹n ¸c liÖt nhÊt---> t¸c phÈm ra ®êi trong thêi gian nµy. II. Ph©n tÝch: 1. ý nghÜa nhan ®Ò: - “ M¶nh tr¨ng cuèi rõng” chø kh«ng ph¶i “ vÇng tr¨ng” ---> Gîi sù khiªm nh­êng nhá bÐ---> ë “ Cuèi rõng” ---> Cµng xa, cµng yÕu ít. - NguyÖt, ng­êi con g¸i mang tªn tr¨ng trÎ trung, trong trÎo---> Cµng ®Ñp h¬n khi ®­îc lång d­íi bãng tr¨ng. ---> Tr¨ng lµ NguyÖt vµ NguyÖt chÝnh lµ tr¨ng. H¼n lµ khi ®Æt tªn c« g¸i lµ NguyÖt vµ ®Æt tªn truyÖn lµ “ M¶nh tr¨ng cuèi rõng”, NguyÔn Minh Ch©u muèn t¹o ra mèi liªn hÖ ®èi s¸nh; “ M¶nh tr¨ng cuèi rõng ” chÝnh lµ h×nh ¶nh Èn dô biÓu tr­ng cho vÎ ®Ñp gi¶n dÞ thanh khiÕt cña NguyÖt... 2. T×nh huèng truyÖn: - Hai ng­êi yªu nhau ch­a mét lÇn gÆp mÆt---> t×nh cê gÆp nhau mµ kh«ng hÒ biÕt: Mét ng­êi trªn ®­êng lµm nhiÖm vô, mét ng­êi ®Õn chç hÑn th¨m ng­êi yªu. ---> T×nh huèng võa ngÉu nhiªn võa tù nhiªn vµ rÊt ®éc ®¸o, gióp nh©n vËt béc lé tÝnh c¸ch rÊt tho¶i m¸i. ---> ThÓ hiÖn phong c¸ch cña nhµ v¨n: Lu«n ®i t×m nh÷ng h¹t ngäc Èn chøa trong bÒ s©u t©m hån con ng­êi. 3. Nh©n vËt NguyÖt: ? NguyÖt hiÖn lªn qua lêi kÓ cña ai? ®iÒu nµy cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo? - Qua con m¾t cña L·m – Mét chµng trai yªu c« say ®¾m; t×nh yªu pha lÉn niÒm c¶m phôc---> NguyÖt hiÖn lªn víi vÎ ®Ñp hoµn h¶o vµ lý t­ëng. a. Ngo¹i h×nh: ? t¸c gi¶ kh¾c ho¹ nh©n vËt NguyÖt lµ c« g¸i cã ngo¹i h×nh nh­ thÕ nµo? - Khu«n mÆt tr¾ng s¸ng, e thÑn. - Lêi nãi vµ tÊm th©n m¶nh dÎ. - §«i gãt ch©n hång hång s¹ch sÏ. - M¸i tãc th¬m ng¸t, dµy vµ trÎ trung. - Giäng nãi trong l¾m. ---> “VÎ ®Ñp gi¶n dÞ m¸t mÎ nh­ s­¬ng nói”---> TrÎ trung, trong s¸ng, thanh khiÕt, dÞu dµng, cao quý---> RÊt lý t­ëng. ?Theo em, NguyÖt ®Ñp nhÊt khi nµo? - Trong tr¨ng( ®Ñp nhÊt khi ngåi trong ng«i nhµ cán con Lång ®Çy bãng tr¨ng. Trong tr¨ng NguyÖt cµng lung linh, r¹ng rì, trÎ trung vµ trµn ®Çy søc sèng). ---> Sù céng h­ëng gi÷a vÎ ®Ñp thiªn nhiªn vµ con ng­êi---> Lµm cho L·m cho¸ng ngîp. b. T©m hån, tÝnh c¸ch b1. Trong cuéc sèng ®êi th­êng: ? Trong cuéc sèng ®êi th­êng NguyÖt lµ con ng­êi nh­ thÕ nµo? - Lµ c« g¸i ngoan ngo·n, tÝch cùc( ChÞ TÝnh – chÞ g¸i cña L·m tõng nhËn xÐt: Trªn ®êi nµy khã mµ t×m ®­îcmét c« g¸i nh­ thÕ ). Ngåi s¸t mÐp cöa, chiÕc lµn cãi «m gän trong lßng, gi÷a hai chóng t«i ®Ó mét kho¶ng réng---> Cö chØ tÕ nhÞ, thanh cao. - RÊt cã tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc ( gÆp ®­êng xÊu c« thanh minh...) b.2 Trong gian khã: ?. §Ó lµm næi bËt phÈm chÊt cña NguyÖt, t¸c gi¶ ®· t¹o ra nh÷ng thö th¸ch nµo? ( Gi¸o viªn ®äc dÉn chøng vµ b×nh). §­êng khã ®i - 3 thö th¸ch: Xe qua ngÇm M¸y bay Mü nÐm bom ---> NguyÖt lµ ng­êi giµu kinh nghiÖm chiÕn tr­êng, x¶ th©n quªn m×nh v× ®ång ®éibëi trong c« t×nh yªu Tæ quèc lµ trªn hÕt “ NÕu anh bÞ th­¬ng th× xe còng mÊt”---> ThÓ hiÖn lý t­ëng cña thanh niªn thêi ®¹i chèng Mü tr­íc Tæ quèc. - Khi bÞ th­¬ng “ Anh yªn t©m, chØ bÞ x­íc da... Em cã thÓ ®i tËn trêi” ---> VÎ ®Ñp dòng c¶m, kiªn c­êng, b×nh th¶n, tù tin vµ yªu ®êi,l¹c quan tin t­ëng vµo chiÕn th¾ng. ==> Cã thÓ nãi, ë NguyÖt, héi tô ®Çy ®ñ phÈmchÊt cña nh÷ng anh hïng “ XÎ däc Tr­êng S¬n ®i cøu n­íc Mµ lßng ph¬i phíi dËy t­¬ng lai”. b.3 Trong t×nh yªu: ? Trong t×nh yªu, NguyÖt lµ ng­êi nh­ thÕ nµo? - Lý do: Gi¶n dÞ – Cïng chung lý t­ëng. - Hoµn c¶nh: Khã kh¨n, khèc liÖt VÉn thuû chung chê L·m ---> t×nh yªu l·ng m¹n, phi th­êng: + Tõ chèi mäi lêi cÇu h«n ®Ó thuû chung víi ng­êi yªu trong méng. + BÊt chÊp thêi gian ( mÊy n¨m, L·m ®· quªn), bÊt chÊp kh«ng gian nguy hiÓm( xa c¸ch vµ bom ®¹n). ? C¬ së cña t×nh yªu trong NguyÖt lµ g×? - C¬ së: NiÒm tin m·nh liÖt vµo cuéc sèng( Nhµ v¨n miªu t¶ hai lÇn: t×nh yªu – C¸i sîi chØ xanh nhá bÐ ãng ¸nh, kh«ng phai l¹t, kh«ng hÒ ®øt. Bom Mü cã thÓ ®¸nh sËp, c¾t ®«i cÇu ®¸ xanh nh­ng kh«ng thÓ c¾t ®øt sîi chØ xanh thuû chung trong tr¸i tim cña ng­êi con g¸i) ? H·y nªu c¶m nhËn cña em vÒ t×nh yªu ®ã? ---> t×nh yªu trong thêi chiÕn, hä lµ nh÷ng con ng­êi ®ång ®iÖu vµ ®Çy lý t­ëng. t×nh yªu Êy ®­îc ®Æt trong kh«ng gian vµ thêi gian ®Æc biÖt – T­ëng nh­ mong manh, v« väng nh­ng l¹i rÊt thùc---> §ã lµ t×nh yªu l·ng m¹n, thuû chung vµ bÒn v÷ng tr­íc thêi gian. ? Em cã suy nghÜ g× kh t¸c gi¶ ®Æt hai h×nh ¶nh “ Sîi chØ xanh” vµ “ C©y cÇu ®æ”? - Sîi chØ xanh nhá bÐ ãng ¸nh >< C©y cÇu ®æ. ---> Kh¼ng ®Þnh søc sèng m·nh liÖt cña con ng­êi khi cã niÒm tin vµo cuéc sèng vµ t­¬ng lai. ==> Víi ngßi bót l·ng m¹n, t¸c gi¶ x©y dùng nh©n vËt NguyÖt mang vÎ ®Ñp hoµn thiÖn vµ lý t­ëng. + NguyÖt lµ nh©n vËt tiªu biÓu cho tuæi trÎ ViÖt Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü ¸c liÖt, lµ t­îng tr­ng cho vÎ ®Ñp gi¶n dÞ, thanh khiÕt vµ sù thuû chung; m·nh liÖt trong t×nh yªu, dòng c¶m kiªn c­êng tr­íc mäi t×nh huèng nguy hiÓm trong c«ng viÖc. + t×nh yªu trong NguyÖt ®Ñp vµ cã søc m¹nh l¹ th­êng bëi nã g¾n liÒn víi t×nh yªu Tæ quèc v× thÕ mµ con ®­êng ®Õn víi t×nh yªu cña c« tuy ®Çy bom ®¹n nh­ng l¹i th¾p ®Çy bãng tr¨ng – KhiÕn L·m c¶m phôc. 4. Nh©n vËt L·m. ? L·m hiÖn lªn trong t¸c phÈm lµ mét con ng­êi nh­ thÕ nµo? - Yªu n­íc( cã lý t­ëng cao ®Ñp) rÊt cã tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc vµ dòng c¶m. - Cã t©m hån l·ng m¹n, nh¹y c¶m nh­ng còng rÊt nam tÝnh. III. KÕt luËn: - T¸c phÈm lµ sù hµi hoµ gi÷a bót ph¸p hiÖn thùc vµ bót ph¸p l·ng m¹n; lµ mét c©u chuyÖn t×nh thêi chiÕn ®Çy chÊt th¬, chÊt tr÷ t×nh - Qua t¸c phÈm t¸c gi¶ ®· ph¸t hiÖn ca ngîi tuæi trÎ, t×nh yªu vµ chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng ViÖt Nam ®a lµm nªn hµo khÝ cña mét thêi ®¹i chèng Mü, ®· khiÕn tªn tuæi ViÖt Nam r¹ng rì trªn trêng quèc tÕ. ®äc sgk vµ ph¸t biÓu. Nªu c¸ch hiÓu cña m×nh vÒ nhan ®Ò t¸c phÈm . Ph¸t hiÖn nÐt ®éc ®¸o trong t×nh huèng truyÖn. Mét häc sinh ph¸t biÓu. Mét häc sinh ph¸t biÓu.( t×m chi tiÕt sgk). Hai häc sinh ph¸t biÓu. Mét häc sinh ph¸t biÓu.( t×m chi tiÕt trong sgk). Mét häc sinh ph¸t biÓu. Mét häc sinh ph¸t biÓu. Hai häc sinh ph¸t biÓu. Ba häc sinh ph¸t biÓu. Mét häc sinh ph¸t biÓu. Mét häc sinh ph¸t biÓu. D. Cñng cè: - Qua bµi häc häc sinh cÇn ph©n tÝch ®­îc vÎ ®Ñp hoµn thiÖn, lý t­ëng cña nh©n vËt NguyÖt- c« g¸i mang tªn tr¨ng ---> thÊy ®­îc vÎ ®Ñp cña thanh niªn thêi ®¹i chèng Mü. E. LuyÖn tËp: - VÎ ®Ñp cña nh©n vËt NguyÖt ®­îc gîi ra qua nh÷ng khÝa c¹nh nµo.H·y ph©n tÝch ®Ó lµm s¸ng tá vÎ ®Ñp Êy. F. Rót kinh nghiÖm sau bµi gi¶ng: TiÕt 70 : Gi¶ng v¨n: Ngµy23 th¸ng12 n¨m2005 sãng Xu©n Quúnh I. Môc tiªu bµi gi¶ng: 1. VÒ kiÕn thøc: Gióp häc sinh hiÓu ®­îc: -Xu©n Quúnh lµ mét trong sè nh÷ng thi sÜ trÎ, ®­îc coi lµ nhµ th¬ cña t×nh yªu víi mét hån th¬ hån nhiªn, ch©n thËt, say ®¾m vµ nång nµn. - “Sãng” lµ mét trong sè nh÷ng t¸c phÈm tiªu biÓu cña nhµ th¬ Xu©n Quúnh. Th«ng qua t¸c phÈm, t¸c gi¶ trùc tiÕp bµy tá kh¸t khao vÒ mét t×nh yªu hån nhiªn, ch©n thËt, m·nh liÖt vµ s«i næi cña tr¸i tim ng­êi phô n÷ khi yªu. 2. VÒ kü n¨ng: - Cñng cè kü n¨ng ph©n tÝch t¸c phÈm th¬, t©m tr¹ng cña nh©n vËt trong th¬ tr÷ t×nh. 3. VÒ th¸i ®é t×nh c¶m: - Tr©n träng t×nh c¶m thiªng liªng, th¸nh thiÖnvµ nång nµn cña tr¸i tim ng­êi phô n÷ khi yªu. II. Ph­¬ng ph¸p: - Ph¸t vÊn vµ thuyÕt gi¶ng. III. TiÕn tr×nh bµi d¹y: A. æn ®Þnh: B. KiÓm tra miÖng: 1. H·y ph©n tÝch nh©n vËt NguyÖt ®Ó lµm næi b¹t vÎ ®Ñp lý t­ëng, tiªu biÓu cho thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam thêi ®¹i chèng Mü?. C. Néi dung bµi míi: Ho¹t ®éng cña thÇy Ho¹t ®éng cña trß I. Giíi thiÖu: 1. T¸c gi¶: ( 1942- 1988). ?Dùa vµo Sgk h·y nªu nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ t¸c gi¶ Xu©n Quúnh? - Quª: Hoµi §øc- Hµ T©y. - Hoµn c¶nh: XuÊt th©n trong mét gia ®×nh c«ng chøc. MÑ mÊt sím, cha ®i b­íc n÷a, Xu©n Quúnh ë víi chÞ g¸i(§«ng Mai)---> Xu©n Quúnh rÊt tha thiÕt víi cuéc sèng gia ®×nh “ M×nh kh«ng bao giê quªn ®­îc nh÷ng n¨m th¸ng cßn nhá, lóc nµo m×nh còng c¶m thÊy rÐt, cã lÏ ®ãi, rÐt v× trèng v¾ng, v× thiÕu thèn.” “ Tuæi th¬ t«i l¹c lâng gi÷a ®êi Nh­ c¸nh chim b¬ v¬ mÊt tæ.”( “TiÕng mÑ”). - B¶n th©n: + Lu«n ©n cÇn, chu ®¸o, nh­êng nhÞn mäi ng­êi vµ rÊt nh¹y c¶m( thõa h­ëng tõ ng­êi bµ) ---> Xu©n Quúnh quan niÖm r»ng: t×nh c¶m cña con ng­êi khëi nguån tõ nh÷ng c¸i rÊt nhá nh­ng rÊt cao c¶. + Vµo ®êi b»ng nghÒ móa tõ n¨m 12, 13 tuæi. §Õn n¨m 1963 chuyÓn sang nghÒ v¨n nh­ mét th¸ch thøc víi sè phËn. ==> Xu©n Quúnh thuéc thÕ hÖ nh÷ng nhµ th¬ trÎ ®· Ýt nhiÒu t¹o cho m×nh tiÕng nãi,giäng ®iÖu riªng: t­¬i t¾n, dung dÞ, ®»m th¾m, cã chiÒu s©u triÕt lý vµ rÊt giµu n÷ tÝnh----> Béc lé nh÷ng tr¨n trë lo ©u, nh÷ng tr¶i nghiÖm vµ kh¸t väng cña ng­êi phô n÷. ---> Hån th¬ nång nµn, say ®¾m. 2. Nh÷ng t¸c phÈm tiªu biÓu: sgk. II. Bµi th¬: 1. XuÊt xø: ? t×m xuÊt xø cña bµi th¬? - S¸ng t¸c 1967( Tuæi 25- Tr¸i tim c¨ng ®Çy søc sèng, t×nh yªu.),t¸c gi¶ ®i thùc tÕ ë Th¸i B×nh. - Rót trong tËp “ Hoa däc chiÕn hµo”. --->t¸c phÈm tùa nh­ b«ng hoa mäc gi÷a chiÕn hµo, tiªu biÓu cho hån th¬ Xu©n Quúnh. 2. §Ò tµi, thÓ th¬: Gi¸o viªn giíi thiÖu nh÷ng bµi th¬ vÒ t×nh yªu( bµi sè 28- Tago, BiÓn _ Xu©n DiÖu---> ®Òu lµ t¸c gi¶ nam). - §Ò tµi: T×nh yªu - ThÓ th¬: 5 ch÷- phï hîp víi viÖc bµy tá c¶m xóc, nhÞp ®iÖu dån dËp---> võa gîi lªn nhÞp ®iÖu sãng biÓn,võa diÔn t¶ ®­îc nhÞp sãng v« håi v« h¹n cña t¸c gi¶. 3. Ph©n tÝch: Gäi häc sinh ®äc. H·y nªu c¶m nhËn cña em vÒ bµi th¬ nµy? * Bµi th¬ lµ kh¸t väng cña Xu©n Quúnh vÒ mét t×nh yªu bao la, vÜnh h»ng vµ giµu gi¸ trÞ nh©n v¨n. a. Khæ 1 – 2: T×nh yªu – quy luËt mu«n ®êi. ?H×nh t­îng träng t©m trong hai khæ th¬ ®Çu lµ g×? H×nh t­îng ®ã cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo? - H×nh t­îng “ Sãng ” vµ “ Em” - Sãng –Kh¸t väng t×nh yªu. - Em – Kh¸t väng t×nh yªu. ---> Hai h×nh t­îng sãng ®«i, nªu bËt nh÷ng kh¸t väng vÒ mét t×nh yªu m·nh liÖt, vÜnh h»ng cña tr¸i tim n÷ sÜ. ---> H×nh t­îng “ Sãng” lµ mét t×m tßi ph¸t hiÖn cña t¸c gi¶. §ã lµ h×nh t­îng nh©n ho¸, Èn dô cã ý nghÜa biÓu tr­ng cho tÇm hån ng­êi phô n÷ khi yªu; lµ sù ho¸ th©n, ph©n th©n cña nh©n vËt tr÷ t×nh “ Em”. Hai h×nh t­îng khi th× ph©n ®«i ra, råi soi chiÕu vµo nhau ®Ó t×m ra nh÷ng nÐt t­¬ng ®ång, khi th× hoµ nhËp vµo nhau ®Ó lµm nªn nh÷ng ©m vang céng h­ëng. ? H×nh t­îng “ Sãng ” ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo? C¸c tr¹ng th¸i cña Sãng? - D÷ déi - d