Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết 73: Mùa lá rụng trong vườn, tác giả Ma Văn Kháng

Ngày soạn: Hè-2008 Đọc thêm : Tiết 73 : (TrÝch ) (Ma Văn Kháng) I. MỤCTIÊU 1. Về kiến thức: Giúp học sinh : - Biết vµi nÐt vỊ th©n thÕ vµ sù nghiƯp v¨n häc cđa nhµ v¨n MaV¨n Kh¸ng, vÞ trÝ cđa tiĨu thuyÕt “Mïa l¸ rơng trong v­ên “ trong ®êi v¨n cđa «ng. Häc sinh hiĨu t×nh nghÜa ch©n thµnh, ®»m th¾m, nÐt øng xư gi÷a nh÷ng ng­êi trong gia ®×nh «ng B»ng vµo mét chiỊu tÊt niªn; qua ®ã c¸c em hiĨu thªm v¨n ho¸ ViƯt ë ngµy TÕt nguyªn ®¸n. - Häc sinh c¶m thơ tµi miªu t¶ néi t©m nh©n vËt – mét ph­¬ng diƯn thµnh c«ng cđa Ma V¨n Kh¸ng ë tiĨu thuyÕt nµy. - Häc sinh vËn dơng nh÷ng hiĨu biÕt trªn ®Ĩ ®äc hiĨu nh÷ng néi dung cßn l¹i cđa thiªn tiĨu thuyÕt nµy. 2. Về kĩ năng: TiÕp tơc rÌn kÜ n¨ng ®äc hiĨu v¨n b¶n truyƯn cho häc sinh. 3. Về thái độ: Qua ®äan trÝch giĩp häc sinh hiĨu vµ tr©n träng nh÷ng nÐt v¨n ho¸ trong nh÷ng øng xư cđa ng­êi ViƯt ë nh÷ng kh«ng gian vµ thêi gian t­ëng chõng quen thuéc (gia ®×nh vµ ngµy tÕt cỉ truyỊn). II. CHUẨN BỊ 1.Chuẩn bị của giáo viên - Đồ dùng dạy học : Tài liệu tham khảo: Sách giáo viên, Thiết kế bài giảng Ngữ văn 12, Ôn tập Ngữ văn 12. Soạn giáo án - Phương án tổ chức lớp học : Đọc diễn cảm, gợi mở, thảo luận, bình giảng 2. Chuẩn bị của học sinh : Đọc sách giáo khoa, soạn bài theo hướng dẫn sách giáo khoa III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Ổn định tình hình lớp : (1phút) Kiểm tra nề nếp, sĩ số, tác phong học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ : (5 phút) kiểm tra 3-5 vở soạn của học sinh. 3.Vào bài: Từ nền kinh tế bao cấp tập trung quan liêu chuyển sang nền kinh tÕ thÞ tr­êng, nhiỊu gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyỊn thèng ®ang dÇn phai nh¹t, trong ®ã cã nh÷ng gi¸ trÞ thuéc v¨n ho¸ gia ®×nh. Ma V¨n Kh¸ng ®· rung lªn håi chu«ng nh¾c nhë mçi chĩng ta h·y biÕt gi÷ g×n vµ tr©n träng nh÷ng gi¸ trÞ cđa truyỊn thèng trước những đổi thay của thời cuộc qua tiĨu thuyÕt: “Mïa l¸ rơng trong v­ên”. - Tiến trình bài dạy: THỜI GIAN HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH NỘI DUNG KIẾN THỨC 5’ 30’ 3’ Hoạt động 1: Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm Nªu nh÷ng nÐt chÝnh vỊ cuéc ®êi vµ v¨n nghiƯp cđa Ma V¨n Kh¸ng? TiĨu thuyÕt Mïa l¸ rơng trong v­ên ®­ỵc s¸ng t¸c vµo thêi gian nµo? Giáo viên bỉ sung lµm râ mét sè chi tiÕt liªn quan ®Õn ®o¹n trÝch. T¸c phÈm ®­ỵc trao gi¶i th­ëng nµo? Ho¹t ®éng 2 (30 phĩt) - Giáo viên h­íng dÉn c¸ch ®äc vµ ®äc mÉu vµi ®o¹n. - Giáo viên gäi học sinh tãm t¾t trÝch ®o¹n. §o¹n trÝch n»m phÇn nµo cđa t¸c phÈm? - Giáo viên më réng tr×nh bµy nh÷ng t×nh tiÕt ë phÇn tr­íc liªn quan ®Õn trÝch ®o¹n. - Giáo viên chia nhãm SHHSHshhsdhghäthßlgjbklvbmHS th¶o luËn: + Giáo viên nªu vÊn ®Ị, nhiƯm vơ, c¸ch thøc tỉ chøc ho¹t ®éng nhãm (Nhãm lín tõ 6 ®Õn 8 ng­êi). + Ho¹t ®éng nhãm: Thêi gian: 5 phĩt. NhiƯm vơ: Nhãm 1,2,3: Ch©n dung chÞ Hoµi hiƯn lªn trong trÝch ®o¹n lµ ng­êi nh­ thÕ nµo ? T¹i sao trong gia ®×nh nµy mäi ng­êi th­¬ng yªu chÞ nh­ng kh«ng d¸m kÐo chÞ vỊ phÝa m×nh? Nhãm 4,5,6: T×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ hµnh ®éng, t©m tr¹ng cđa chÞ Hoµi khi xuÊt hiƯn trong nhµ «ng B»ng? Giáo viên chuÈn x¸c kiÕn thøc. Tuy ®· t¸i gi¸ song chÞ Hoµi cßn ®­ỵc coi lµ thµnh viªn cđa gia ®×nh «ng B»ng n÷a kh«ng? PhÈm chÊt g× lµm nªn vỴ ®Đp cđa n÷ nh©n vËt nµy? H×nh ¶nh chÞ Hoµi gỵi nh¾c ®Õn nÐt ®Đp truyỊn thèng nµo cđa ng­êi phơ n÷ ViƯt Nam? Ngo¹i h×nh «ng B»ng h«m nay cã g× kh¸c? T×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ diƠn biÕn t©m tr¹ng cđa «ng B»ng khi thÊy Hoµi xuÊt hiƯn trong nhµ? - Giáo viên cho học sinh ®äc l¹i ®o¹n v¨n miªu t¶ t©m t­ cđa «ng B»ng khi ®øng tr­íc bµn thê. Nh©n vËt tr¶i qua nh÷ng biÕn th¸i t©m lÝ nµo? Qua ®o¹n v¨n , em hiĨu g× vỊ quan niƯm t©m linh cđa ng­êi ViƯt khi thê cĩng tỉ tiªn? (Thê cĩng tỉ tiªn lµ t­ëng nhí ®Õn ng­êi ®· khuÊt hay hµnh vi mª tÝn dÞ ®oan?) Trong khi sèng víi t©m thøc, t¹i sao «ng B»ng kh«ng nh¾c ®Õn ng­êi con thø t­? NhËn xÐt chung vỊ nh©n vËt? Giáo viên bỉ sung tỉng kÕt vµ chuyĨn ý. Trong chiỊu 30 tÕt, mäi ng­êi trong gia ®×nh «ng B»ng ®· lµm nh÷ng g×? Trong dßng t©m t­ cđa «ng B»ng tr­íc bµn thê ta thÊy nhµ v¨n ®Ỉc biƯt chĩ ý lµm râ mèi liªn kÕt nµo? Gi¸ trÞ nh©n b¶n to¸t lªn tõ c¸ch øng xư cđa c¸c nh©n vËt víi chÞ Hoµi vµ chÞ Hoµi víi c¸c em ë ®©y lµ g×? (liªn hƯ ®Õn x· héi phong kiÕn ng­êi phơ n÷ ph¶i thđ tiÕt thê chång) Giáo viên tỉng kÕt. §o¹n trÝch kh«ng nhiỊu t×nh tiÕt, kh«ng cã m©u thuÉn xung ®ét gay g¾t nh­ng hÊp dÉn bëi sù thÊm thÝa ý nghÜa tõ chÝnh c©u v¨n. §iỊu g× lµm nªn thµnh c«ng ®ã? Ho¹t ®éng 3 (3 phĩt) Em thư ®Ỉt tªn cho trÝch ®o¹n vµ gi¶i thÝch v× sao ®¨t tªn nh­ thÕ? Hoạt động 1: Học sinh ®äc néi dung tiĨu dẫn trong SGK. Bĩt danh Ma V¨n Kh¸ng ®Ĩ ghi nhí ©n t×nh bµ con d©n téc thiĨu sè vïng nĩi cao b¾c bé mµ mét thêi nhµ v¨n ®· g¾n bã. Học sinh làm việc cá nhân trả lời Học sinh suy nghĩ trả lời Học sinh suy nghĩ trả lời Hoạt động 2: Đọc –hiểu văn bản Học sinh tãm t¾t trÝch ®o¹n. Học sinh suy nghĩ trả lời Học sinh th¶o luËn: C¸c nhãm nhËn nhiƯm vơ, bÇu nhãm tr­ëng, th­ kÝ, giao tr¸ch nhiƯm cho c¸c thµnh viªn, c¶ nhãm tËp trung gi¶i quyÕt vÊn ®Ị. §¹i diƯn nhãm lªn th«ng b¸o kÕt qu¶, c¸c nhãm kh¸c bỉ sung thèng nhÊt ý kiÕn. Học sinh hoạt động nhóm và trả lời Học sinh suy nghĩ trả lời Học sinh làm việc cá nhân trả lời Học sinh suy nghĩ trả lời Học sinh làm việc cá nhân trả lời Học sinh ®äc l¹i ®o¹n v¨n miªu t¶ t©m t­ cđa «ng B»ng khi ®øng tr­íc bµn thê. Học sinh làm việc cá nhân trả lời Học sinh suy nghĩ trả lời - Học sinh nhËn xÐt, Học sinh suy nghĩ trả lời Học sinh suy nghĩ trả lời Học sinh suy nghĩ trả lời Hoạt động 3: Học sinh luyện tập suy nghĩ trả lời. I/ TiĨu dÉn: 1. T¸c gi¶: - Ma v¨n Kh¸ng tên khai sinh là Đinh Trọng Đoàn, sinh n¨m 1936 t¹i Kim Liªn, §èng §a, Hµ Néi. - Trong kh¸ng chiÕn chèng Mü, «ng ®Õn víi vïng nĩi cao cđa miỊn B¾c ®Ĩ d¹y häc. - N¨m 1976, «ng chuyĨn vỊ Hµ Néi vµ gi÷ nhiỊu chøc vơ quan träng trong ngµnh b¸o chÝ, v¨n häc n­íc nhµ, tõng ®­ỵc nhËn nhiỊu gi¶i th­ëng v¨n ch­¬ng cã gi¸ trÞ. - S¸ng t¸c chÝnh gåm tiĨu thuyÕt vµ truyƯn ng¾n. (SGK) 2. TiĨu thuyÕt Mïa l¸ rơng trong v­ên: - S¸ng t¸c: 1985. - Tãm t¾t: SGK - VÞ trÝ: §­ỵc tỈng gi¶i th­ëng Héi nhµ v¨n ViƯt Nam n¨m 1986. II/ §äc hiĨu v¨n b¶n: 1. §äc vµ tãm t¾t: - §äc. - Tãm t¾t trÝch ®o¹n: - VÞ trÝ trÝch ®o¹n. 2. Gi¸ trÞ néi dung vµ nghƯ thuËt a. Nh©n vËt chÞ Hoµi: - Thêi gian xuÊt hiƯn: chiỊu 30 tÕt. - Ch©n dung: ng­êi phơ n÷ n«ng th«n, tr¹c 50 tuổi, ng­êi thon gän trong chiÕc ¸o b«ng trÇn h¹t lùu, khu«n mỈt réng cã cỈp m¾t ®»m th¾m vµ c¸i miƯng t­¬i. - Quan hƯ víi gia ®×nh «ng B»ng: lµ d©u tr­ëng (vỵ anh c¶ T­êng) nay ®· t¸i gi¸. (quan hƯ cđa chÞ víi gia ®×nh nµy ®· thuéc vỊ qu¸ khø mµ chÞ cã quyỊn quªn). - H×nh ¶nh chÞ khi xuÊt hiƯn trong nhµ «ng B»ng: + Hai con m¾t ®Ëm nçi båi håi, tÝu tÝt hái han kh¾p l­ỵt mäi ng­êi trong gia ®×nh. chÞ biÕt hÕt viƯc trong nhµ. ThÕ nªn t«i míi sèt ruét ph¶i lªn ngay. T«i sỵ «ng buån.. §iỊu nµy khiÕn c¸c em xĩc ®éng vµ ai cịng th©n thiƯn, quyÕn luyÕn chÞ. + Mang quµ quª: g¹o nÕp vµ giß thđ do chång chÞ lµm v× «ng thÝch ¨n giß thđ l¾m ®Êy, chÞ vÉn nhí thãi quen, së thÝch cđa cha chång. + GỈp «ng B»ng: ChÞ Hoµi gÇn nh­ kh«ng chđ ®éng, lao vỊ phÝa «ng B»ng (..) thèt lªn mét tiÕng nh­ tiÕng nÊc. Nçi niỊm xĩc ®éng d©ng trµo cùc ®é. + Ch¾p tay tr­íc bµn thê tỉ tiªn ngay sau khi «ng B»ng lui gãt. * ChÞ Hoµi tuy ®· t¸i gi¸ song vÉn lµ mét thµnh viªn th©n th­¬ng cđa gia ®×nh «ng B»ng. Chång vµ nh÷ng ®øa con cđa chÞ hiƯn giê vÉn tù coi lµ mét phÇn cđa gia ®×nh Êy. Râ rµng ®©y lµ ng­êi phơ n÷ n«ng th«n hån hËu, ®»m th¾m t×nh nghÜa thủ chung nªn c¸c em thÊy chÞ vÉn thËt th©n thiÕt; c¶m kÝch tr­íc t×nh c¶m chÞ dµnh cho hä. *VỴ ®Đp cđa chÞ Hoµi lµ vỴ ®Đp cđa ng­êi phơ n÷ ViƯt Nam trong truyỊn thèng g¾n víi m« h×nh gia ®×nh nỊn nÕp gia phong, sèng nỈng nghÜa t×nh thủ chung son s¾t. b. Nh©n vËt «ng B»ng: - Ngo¹i h×nh: cao, gÇy h¬n mäi ngµy nh­ng trang träng vµ chØnh tỊ h¬n, g­¬ng mỈt ¸nh lªn c¶m xĩc cđa con ng­êi tr­íc ng­ìng cưa n¨m míi. - T©m tr¹ng khi gỈp Hoµi: s÷ng l¹i, tho¸ng ng¬ ngÈn, m¾t chíp liªn håi, m«i «ng lËt bËt kh«ng thµnh tiÕng, cã c¸i c¶m gi¸c «ng s¾p khãc oµ, giäng «ng khª ®Ỉc khµn rÌ, rĩt kh¨n tay chÊm kÐ m¾t. Nçi niỊm xĩc ®éng r­ng r­ng t­ëng chõng hiÕm cã ë mét ng­êi ®µn «ng. - T©m tr¹ng khi ®øng tr­íc bµn thê: + Quªn hÕt mäi thø xung quanh kĨ c¶ b¶n th©n. + Tr«i ng­ỵc vỊ qu¸ khø: tri ©n víi cha mĐ, tỉ tiªn; t©m t×nh víi vỵ vµ con trai c¶. + Trë l¹i thùc t¹i: m¾t cay xÌ, lßng l¹i bån ngén. ¤ng lµ g¹ch nèi gi÷a qĩa khø vµ thùc t¹i cđa gia ®×nh Êy trong gi©y phĩt thiªng nµy. Sù g¾n bã, t×nh yªu th­¬ng cđa ng­êi cßn sèng víi ng­êi ®· khuÊt khiÕn tỉ tiªn lu«n sèng cïng con ch¸u; tr¸i tim ng­êi x­a lu«n thøc ®Ëp cïng nhÞp víi nh÷ng biÕn chuyĨn cuéc sèng h«m nay. - Trong lêi khÊn cđa «ng kh«ng nh¾c ®Õn ng­êi con trai thø t­ (Cõ) v× anh ®· v­ỵt biªn trèn ra n­íc ngoµi. §ã lµ nçi ®au cđa gia ®×nh «ng. ¤ng B»ng cã thĨ xem nh­ kiĨu nh©n vËt ®Ỉc tr­ng cho líp ng­êi rÊt phỉ biÕn trong x· héi ta mét thêi: träng ®¹o ®øc gia ®×nh vµ c¸c chuÈn mùc x· héi truyỊn thèng nh­ng ®ang ph¶i g¸nh chÞu nçi ®au tõ c¬n lèc thÞ tr­êng tµn ph¸ vµo gi¸ trÞ gia ®×nh. c. Khung c¶nh tÕt trong nhµ «ng B»ng vµ truyỊn thèng v¨n ho¸ d©n téc: - ChiỊu 30 TÕt: gia ®×nh sum häp, th¨m hái lÉn nhau, d©ng cĩng tỉ tiªn råi cïng nhau ¨n b÷a tÊt niªn mµ ai nÊy ®Ịu h©n hoan kh¸c th­êng. - Dßng t©m t­ cđa «ng B»ng khi ®øng trø¬c bµn thê gia tiªn: tri ©n tỉ tiªn, t­ëng nhí nh÷ng lêi gia huÊn; t©m t×nh víi ng­êi ®· khuÊt. ¤ng thÊy qu¸ khø vµ thùc t¹i kh«ng t¸ch rêi “Tỉ tiªn kh«ng t¸ch rêi con ch¸u. TÊt c¶ liªn kÕt mét m¹ch bỊn chỈt, thủ chung.” - C¸ch øng xư gi÷a c¸c nh©n vËt giµu gi¸ trÞ nh©n b¶n. * BiĨu hiƯn cđa v¨n ho¸ d©n téc: truyỊn thèng gia ®×nh, y thøc ®Ỉt gia ®×nh trong mèi t­¬ng quan víi céng dång. d. NghƯ thuËt: - X©y dùng kÕt cÊu truyƯn hỵp lÝ. - Thµnh c«ng trong nh÷ng ®o¹n v¨n miªu t¶ diƠn biÕn t©m lÝ con ng­êi. III/ LuyƯn tËp cđng cè: Cã thĨ ®Ỉt tªn cho ®o¹n trÝch lµ: ChiỊu tÊt niªn. (Tết sum họp) 4. Củng cố :(1 phút) - Ra bài tập về nhà - T×m ®äc trän vĐn t¸c phÈm. - ViÕt mét ®äan v¨n bµn vỊ thanh niªn vµ c¸c gi¸ trÞ gia ®×nh truyỊn thèng h«m nay. - Chuẩn bị bài : IV. RÚT KINH NGHIỆM, BỔ SUNG: {{{{{