Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết 82 - 83: Ông già và biển cả ( Trích - Ê. Hê- minh- guê)

Tiết 82- 83 : Ngày 05/ 03/ 2011 Ông già và biển cả. ( Trích - Ê. Hê- minh- guê). A,Mục tiêu cần đạt: Giúp HS nắm: - Về kiến thức: Cảm nhận được vẻ đẹp của con người trong cuộc hành trình nhằm thực hiện khát vọng giản dị mà lớn lao. Đó là ý chí và nghị lực của ông lão đánh cá trong cuộc chinh phục con cá kiếm cũng như chống chọi với biển cả dữ dội. Hiểu được một cách khái quát ý nghĩa hàm ẩn của truyện ngắn Hê- minh- uê. - Về kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại( tự sự, dịch). Phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật. - Giáo dục: Tinh thần,ý chí vươn lên trong mọi hoàn cảnh của HS. B, Chuẩn bị của giáo viên và học sinh: - Giáo viên: SGK, SGV, Giáo án, TLTK, tranh ảnh về tác giả. Tạo hứng thú cho HS bằng dẫn dắt, giới thiệu bài học. Rèn luyện kĩ năng cho HS bằng sự kết hợp hài hoà các phương pháp, chú trọng phát huy tính tích cực của HS trong khám phá, giải mã văn bản. Định hướng cho HS rút được bài học cho mình. - Học sinh: Đọc kĩ văn bản, tìm tài liệu tham khảo. Soạn những câu hỏi trong phần hướng dẫn học bài vào vở soạn. Vở ghi, vở soạn. C, Tiến trình tổ chức: - Ổn định lớp: - Bài cũ: Tóm tắt và ý nghĩa nhan đề truyện ngắn Thuốc? - Bài mới: Ở lớp duới em đã đợc học những tác phẩm nào của văn học Mĩ? GV căn cứ vào câu trả lời của HS vào bài. Hoạt động của giáo viên và học sinh Kiến thức cần đạt Hoạt động 1 GV cho HS đọc tiểu dẫn, nắm kiến thức cơ bản. ( Rèn luyện kĩ năng đọc, kĩ năng tóm tắt tiểu sử và trình bày một vấn đề) ? Phần này có những kiến thức cơ bản nào cần nắm? ? Em hãy nêu những ý chính về Hê-ming-uê? ? Hãy kể tên một số tác phẩm tiêu biểu của ông? Mục đích sáng tác của Hê- minh- uê là gì? ? Trình bày những hiểu biết của em về tác phẩm Ông già và biển cả? ? Tiểu thuyết Ông già và biẻn cả đề cập đến vấn đề gì ? ? Em hiểu ntn về lối viết “tảng băng trôi” ? Hoạt động 2 ? Xác định vị trí của đoạn trích? ? Em hãy tóm tắt ngắn gọn nội dung đoạn trích ? ( Rèn luyện kĩ năng tóm tắt văn bản, kĩ năng trình bày vấn đề) GV hướng dẫn HS tìm hiểu đoạn trích. ( Rèn luyện kĩ năng hoạt động nhóm; Rèn luyện kĩ năng phân tích, cảm thụ hình tượng nhân vật trong văn bản; Kĩ năng tìm và phân tích những dẫn chứng tiêu biểu; Kĩ năng lựa chọn chi tiết tiêu biểu; Kĩ năng giải mx những hàm ẩn của ngôn từ nghệ thuật trong văn Hê- minh- uê) ? Hãy nêu nhận xét của em về hình ảnh con cá kiếm và ông lão? Thảo luận nhóm: Nhóm 1: Hình ảnh những vòng lượn của con cá kiếm được nhắc đi nhắc lại trong đoạn văn gợi lên những đặc điểm gì về cuộc đấu giữa ông lão và con cá (thời điểm, phong độ, tư thế,…)? Yêu cầu HS tìm những chi tiết tiêu biểu trong SGK. Tiết 2: Nhóm 2: Chứng minh rằng cuộc chiến giữa ông lão và con cá kiếm gợi lên sự tiếp nhận từ xa đến gần, từ bộ phận đến toàn thể? ? Ông lão rơi vào hoàn cảnh như thế nào? Tìm và phân tích những chi tiết trong SGK để làm sáng tỏ? ? Thực tế của con cá lúc này như thế nào? ? Thủ pháp nghệ thuật nào được sử dụng triệt để? ? Đến vòng thứ ba, tình hình cuộc chiến diễn ra như thế nào? ? Qua cuộc chiến, em có nhận xét gì về hai nhân vật: ông lão và con cá ? Nhóm 3: Phải chăng ông lão chỉ cảm nhận đối tượng bằng giác quan của một người đi săn, một kẻ chỉ nhằm tiêu diệt đối thủ của mình? Hãy tìm những chi tiết chứng tỏ một cảm nhận khác lạ ở đây, từ đó nhận xét về mối liên hệ giữa ông lão và con cá kiếm. Nhóm 4: So sánh hình ảnh con cá kiếm trước và sau khi ông lão chiếm được nó. Điều này gợi cho anh (chị) suy nghĩ gì? Vì sao có thể coi con cá kiếm như một biểu tượng? ? Dụng ý của tác giả trong việc miêu tả con cá kiếm là gì ? ? Tiểu kết lại nội dung vừa phân tích? ? Qua việc tìm hiểu cuộc chiến đấu giữa ông lão và con cá em hãy rút ra ý nghĩa tư tưởng của đoạn trích? Thảo luận (nhóm 2 HS) Ngoài việc miêu tả bằng lời của người kể chuyện, còn có loại ngôn ngữ nào trực tiếp nói lên hành động và thái độ của ông lão trước con cá kiếm nữa không? ? Sử dụng loại ngôn ngữ này có tác dụng gì khi nói lên mối quan hệ giữa ông lão và con cá kiếm? Hoạt động 3 GV hướng dẫn HS tổng kết đoạn trích. ( Rèn luyện kĩ năng tổng hợp, khái quát và đánh giá vấn đề) ? Qua phân tích em hãy rút ra những nhận xét, đánh giá chung về đoạn trích? Hoạt động 4 I. Tiểu dẫn: 1.Tác giả: - Ê. Hê- minh- guê (1899- 1961) – Mĩ. - Tính tình phóng khoáng, ưa phiêu lưu mạo hiểm, tham gia nhiều cuộc chiến tranh. - Một trong hai nhà văn vĩ đại của Hoa Kì, nhận giải thưởng Nô- bel về văn học. Ông mất tại Cu- ba. - Nhà văn Mĩ để lại dấu ấn sâu sắc trong văn xuôi hiện đại phương Tây và góp phần đổi mới lối viết truyện, tiểu thuyết của nhiều thế hệ nhà văn trên thế giới. - Những tiểu thuyết nổi tiễng của Hê-ming-uê: Mặt trời vẫn mọc (1926), Giã từ vũ khí (1929), Chuông nguyện hồn ai (1940). - Truyện ngắn của Hê-ming-uê được đánh giá là những tác phẩm mang phong vị độc đáo hiếm thấy. Mục đích của nhà văn là "Viết một áng văn xuôi đơn giả và trung thực về con người". 2. Tác phẩm “Ông già và biển cả” - Xuất bản lần đầu trên tạp chí Đời sống. - Tác phẩm gây tiếng vang lớn và hai năm sau Hê-ming-uê được trao giải Nô-ben. - Tóm tắt tác phẩm (SGK). - Nội dung: Ca ngợi con người và sức lao động của con người; đề cao khát vọng của con người-thước đo tầm vóc con người. - Tác phẩm tiêu biểu cho lối viết "Tảng băng trôi": dung lượng câu chữ ít nhưng "khoảng trống" được tác giả tạo ra nhiều, chúng có vai trò lớn trong việc tăng các lớp nghĩa cho văn bản II, Đọc- Hiểu văn bản 1. Đọc- Hiểu khái quát: - Đoạn trích nằm ở cuối truyện. - Đoạn trích kể về việc chinh phục con cá kiếm của ông lão Xan-ti-a-gô. Qua đó người đọc cảm nhận được nhiều tầng ý nghĩa đặc biệt là vẻ đẹp của con người trong việc theo đuổi ước mơ giản dị nhưng rất to lớn của đời mình và ý nghĩa biểu tượng của hình tượng con cá kiếm. 2, Đọc- Hiểu chi tiết: a. Hình ảnh ông lão và con cá kiếm * Đoạn trích có hai hình tượng: ông lão và con cá kiếm => Mang một vẻ đẹp song song tương đồng trong một tình huống căng thẳng đối lập: - Con cá kiếm mắc câu bắt đầu những vòng lượn “vòng tròn rất lớn”, “con cá đã quay tròn”. Nhưng con cá vẫn chậm rãi lượn vòng”. => Gợi ra được vẻ đẹp của một ngư phủ hùng dũng, ngoan cường: chỉ bằng con mắt từng trải và cảm giác đau đớn nơi bàn tay để ước lượng khoảng cách từ rộng đến hẹp, từ xa đến gần. + Vẽ lên những cố gắng cuối cùng nhưng hết sức mãnh liệt của con cá, cố gắng thoát khỏi ựư níu kéo của người ngư phủ + Biểu hiện sự cảm nhận của ông lão về con cá bằng thị giác và xúc giác (gián tiếp) * Cuộc chiến đấu giữa ông lão và con cá kiếm: - Hoàn cảnh: ông lão hoàn toàn đơn độc, “mệt thấu xương” “hoa mắt” > vẫn kiên nhẫn, vừa thông cảm với con cá vừa phải khuất phục nó - Chặng cuối: căng thẳng, hết sức đẹp đẽ- hai đối thủ đều dốc sức tấn công và dốc sức chống trả. + Ông lão: chóng mặt và choáng váng >< vẫn ngoan cường “Ta không thể tự chơi ....thế này được” lão nói. Ông lão cảm thấy “một cú quật ...hai tay”. + Con cá: ngoan cường chống trả “đừng nhảy, cá” lão nói, “đừng nhảy”… - Đến vòng thứ ba: + Nhìn thấy con cá: “Nó không thể lớn như thế được”, vòng lượn hẹp dần. “Tao cha ...cao thượng hơn mày”. + Ông lão : mệt có thể đổ sụp xuống bất kì lúc nào >< luôn nhủ “mình sẽ cố thêm lần nữa”. => Dồn hết mọi đau đớn và những gì còn lại của sức lực và lòng kiêu hãnh, lão mang ra để đương đầu với cơn hấp hối của con cá(…) Đây là đòn đánh quyết định cuối cùng để tiêu diệt con cá. => Cái chết của con cá cũng bộc lộ vẻ đẹp kiêu dũng hiếm thấy cả ông lão và con cá đều là kì phùng địch thủ. Họ xứng đáng là đối thủ của nhau. * Ông lão không chỉ có sự cảm nhận mà cao hơn nữa là sự cảm thông: - Không chỉ bằng động tác mà bằng cả trái tim:sự đồng cảm - Không chỉ như quan hệ giữa người đi săn và con mồi => Vẻ đẹp tâm hồn của ông lão: hiểu rõ và chiêm ngưỡng đối thủ của mình. * Ý nghĩa con cá kiếm: - Hình ảnh của ước mơ, của lí tưởng mà mỗi con người thường theo đuổi trong cuộc đời. - Hiện thực – không còn đẹp đẽ, huy hoàng như trước Đề cao sức mạnh con người trong cuộc đấu với con cá kiếm. Cả hai đều dũng cảm, mưu trí, cao thượng nhưng chiến thắng cuối cùng đã thuộc về con người. Đó là niềm tin của tác giả vào nghị lực của con người và là niềm tự hào của tác giả về con người. 2. Nội dung tư tưởng của đoạn trích * Cuộc hành trình đơn độc, nhọc nhằn của con người vì một khát vọng lớn lao là minh chứng cho chân lí " Con người có thể bị huỷ diệt nhưng không thể bị đánh bại". óCon cá kiếm là biểu tượng của ước mơ vừa bình thường giản dị nhưng đồng thời cũng rất khác thường, cao cả mà con người ít nhất từng theo đuổi một lần trong đời. 3. Nghệ thuật đoạn trích - Đặc điểm ngôn ngữ kể chuyện: có ngôn ngữ của người kể chuyện và ngôn ngữ trực tiếp của ông già được thể hiện bằng: “lão nghĩ.....”, “lão nói ....” + Ngôn ngữ của người kể chuyện tường thuật khách quan sự việc. + Lời phát biểu trực tiếp của ông lão. - Ý nghĩa: + Đưa người đọc như đang trực tiếp chứng kiến sự việc. + Hình thức đối thoại này chứng tỏ Xan-ti-a-gô coi con cá kiếm như một con người. + Nội dung đối thoại cho thấy ông lão chiêm ngưỡng nó thông cảm với nó và cảm thấy nuối tiếc khi tiêu diệt nó. III. Tổng kết ( Ghi nhớ SGK) Củng cố dặn dò: - HS nắm nội dung bài học, tìm đọc toàn bộ tác phẩm. - Tiết sau hoc đoạn trích kịch : “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”. Hãy đọc kĩ văn bản, tìm tài liệu tham khảo soạn những câu hỏi trong hướng dẫn học bài vào vở.