Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết:43, 44 Quá trình văn học và phong cách văn học

Ngaøy soaïn:20 -10-2008 Lí luaän : Tiết:43-44 I. MUÏCTIEÂU 1. Veà kieán thöùc: Giuùp hoïc sinh : Hieåu ñöôïc khaùi nieäm quaù trình vaên hoïc, phong caùch vaên hoïc. Böôùc ñaàu coù yù nieäm veà caùc traøo löu vaên hoïc tieâu bieåu, bieát nhaän dieän nhöõng bieåu hieän cuûa phong caùch vaên hoïc. 2. Veà kó naêng: Nhaän dieän quaù trình vaên hoïc, phong caùch vaên hoïc. 3. Veà thaùi ñoä: Coù yù thöùc töï tìm hieåu caùc quy luaät cuûa vaên hoïc. 1.Chuaån bò cuûa giaùo vieân: - Ñoà duøng daïy hoïc : Taøi lieäu tham khaûo: Saùch giaùo vieân, Thieát keá baøi giaûng - Phöông aùn toå chöùc lôùp hoïc : Phaùt vaán, dieãn giaûng, gôïi môû, thaûo luaän. 2. Chuaån bò cuûa hoïc sinh : + ChuÈn bÞ SGK, vë ghi ®Çy ®ñ + ChuÈn bÞ phiÕu tr¶ lêi c©u hái theo mÉu. III. HOAÏT ÑOÄNG DAÏY HOÏC 1. OÅn ñònh tình hình lôùp : (1phuùt) Kieåm tra neà neáp, só soá, taùc phong hoïc sinh. 2. Kieåm tra baøi cuõ : (5 phuùt) Veõ sô ñoà lòch söû vaên hoïc vieát Vieät Nam töø khi hình thaønh ñeán heát theá kæ XX? 3. Giaûng baøi môùi: - Giôùi thieäu baøi : (2 phuùt) Quá trình văn học chỉ sự vận động của văn học trong tổng thể quá khứ, hiện tại và cả dự báo về tương lai. Khái niệm quá trình văn học cung cấp một cái nền để ta có thể nhận ra ý nghĩa của từng hiện tượng văn học và sự đóng góp của chung cho sự phát triển của văn học. Những phong cách văn học độc đáo là những đỉnh cao của quá trình văn học. Nói “đỉnh cao” bởi vì xét cho cùng, bất cứ nghệ sĩ sáng tạo văn chương nào cũng có đặc điểm riêng của mình, nhưng phong cách thì không phải ai cũng có. Phong cách là chỗ độc đáo về tư tưởng cũng như nghệ thuật thể hiện trong sáng tác của các nhà văn ưu tú. - Tieán trình baøi daïy: THỜI GIAN HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH NỘI DUNG KIẾN THỨC 7’ 10’ 15’ 40’ 10’ Hoaït ñoäng 1 : Giaùo vieân höôùng daãn HS tìm hieåu caùc yeáu toá vaø caùc quy luaät chung cuûa quaù trình vaên hoïc Giaùo vieân goïi Hs ñoïc muïc(1) trong SGK. Chuùng ta ñaõ hoïc vaên hoïc Vieät Nam vaø vaên hoïc theá giôùi, töø coå ñaïi, trung ñaïi ñeán hieän ñaïi, vaäy haõy cho bieát : Giöõa vaên hoïc vaø lòch söû coù moái quan heä nhö theá naøo? - Quaù trình vaên hoïc laø gì ? Cho ví duï? Quaù trình vaên hoïc coù maáy quy luaät? Neâu quy luaät thöù 1 vaø cho ví duï chöùng minh? Neâu quy luaät thöù 2 vaø cho ví duï chöùng minh? Neâu quy luaät thöù 3 vaø cho ví duï chöùng minh? (Vaên hoïc trung ñaïi coù söï giao löu vôùi vaên hoïc Trung Quoác - Vaên hoïc thôøi kì 30-45 chòu aûnh höôûng cuûa vaên hoïc phöông Taây, VH 45-75: aûnh höôûng vaên hoïc Nga) Baèng kieán thöùc, söï hieåu bieát cuûa em veà lí luaän vaên hoïc, em haõy cho bieát khaùi nieäm traøo löu laø gì ? Giaùo vieân gôïi yù ñeå hoïc sinh coù theå nhôù laïi kieán thöùc. Nhö vaäy , em haõy keå moät soá traøo löu vaên hoïc treân theá giôùi coù aûnh höôûng ít nhieàu ñeán vaên hoïc Vieät nam ? Caùc traøo löu, tröôøng phaùi vaên hoïc aáy ñaõ taùc ñoäng, hình thaønh caùc khuynh höôùng saùng taùc trong vaên hoïc Vieät Nam ? Giaùo vieân höôùng daãn HS traû lôøi. Phong caùch vaên hoïc laø gì? Neâu teân 2 nhaø vaên theå hieän phong caùch saùng taùc ñaõ hoïc trong CT lôùp 12?. Phong caùch vaên hoïc ñöôïc bieåu hieän qua maáy vaán ñeà? Neâu bieåu hieän thöù nhaát vaø cho ví duï minh hoïa? Neâu bieåu hieän thöù hai vaø cho ví duï minh hoïa? Neâu bieåu hieän thöù ba vaø cho ví duï minh hoïa? Neâu bieåu hieän thöù tö vaø cho ví duï minh hoïa? Neâu bieåu hieän thöù naêm vaø cho ví duï minh hoïa? Hoaït ñoäng 2: Bài tập 1 Nguyễn Tuân hướng về quá khứ và tưởng tượng tình huống gặp gỡ đầy éo le, oái ăm giữa người tử tù Huấn Cao vời viên quản ngục, tưởng tượng cảnh Huấn Cao cho chữ viên quản ngục trong nhà giam. Vũ Trọng Phụng xoáy sâu vào hiện tại và ghi lại một cách chân thực những cái đồi bại, lố lăng, vô đạo đức của xã hội tư sản thành thị đương thời. Nguyễn Tuân xây dựng hình tượng Huấn Cao phù hợp với lí tưởng thẩm mĩ của ông về con người mang vẻ đẹp của tài hoa, thiên lương trong sáng, khí phách anh hùng, dũng cảm chống lại cường quyền bạo ngược. Vũ Trọng Phụng sáng tạo một loạt điển hình để bóc trần bộ mặt giả dối của những kẻ thượng lưu thành thị, để chôn vùi cả cái xã hội xấu xa, đen tối đó. Hoaït ñoäng 1: Hoïc sinh tìm hieåu caùc yeáu toá vaø caùc quy luaät chung cuûa quaù trình vaên hoïc Hoïc sinh ñoïc muïc (1) trong SGK. Hoïc sinh thaûo luaän traû lôøi : + Quy luËt v¨n häc g¾n bã víi ®êi sèng: §©y la mèi quan hÖ gi÷a qu¸ tr×nh v¨n häc vµ lÞch sö ®Êt n­íc, ®êi sèng x· héi, tiÕn tr×nh v¨n ho¸ d©n téc. VD: CMT8/1945 më ra mét trang sö míi cña dt,®ång thêi ®¸nh dÊu mét thêi k× trong sù vËn ®éng cña v¨n häc. + Quy luËt kÕ thõa vµ c¸ch t©n: Dùa trªn nÒn t¶ng cña truyÒn thèng lµm cho v¨n häc lu«n tån t¹i vµ ph¸t triÓn. VD: Phong trµo th¬ míi(1932-1945) kÕ thõa nhiÒu truyÒn thèng th¬ ca cæ ®iÓn(c¶m xóc, h×nh ¶nh, thÓ th¬...) ®ång thêi cã nh÷ng kh¸m ph¸ míi mÎ (thÓ th¬ tù do,ý thøc vÒ c¸i t«i c¸ nh©n...) + Quy luËt b¶o l­u vµ tiÕp biÕn: Gi÷ g×n nh÷ng yÕu tè tèt ®Ñp cña v¨n häc d©n téc ®ång thêi tiÕp thu nh÷ng tinh hoa cña v¨n häc thÕ giíi. VD: Sù giao l­u gi÷a VHVN víi VH Trung Quèc, Ph¸p, Nga... Hoïc sinh traû lôøi. Traøo löu laø hieän töôïng coù nhieàu nhaø vaên cuøng ñi theo moät khuynh höôùng saùng taùc. Hoïc sinh döïa vaøo SGK vaø söï hieåu bieát cuûa mình ñeå traû lôøi. *Mét sè trµo l­u v¨n häc thÕ giíi -V¨n häc phôc h­ng Ch©u ¢u thÕ kû XV - XVI -Chñ nghÜa cæ ®iÓn ë Ph¸p thÕ kû XVII - Chñ nghÜa l·ng m¹n h×nh thµnh ë c¸c n­íc T©y ¢u sau CMTS Ph¸p n¨m 1789 - Chñ nghÜa HiÖn thùc phª ph¸n thÕ kû XIX Chñ nghÜa HiÖn thùc x· héi chñ nghÜa thÕ kû XX. *Mét sè trµo l­u VH ë VN: -Trµo l­u l·ng m¹n -Trµo l­u hiÖn thùc phª ph¸n -Trµo l­u VH HT XHCN -Laø daáu aán ñoäc ñaùo cuûa caù nhaân nhaø vaên trong quaù trình saùng taùc vaên hoïc HS ñoïc theâm caâu thô cuûa Leâ Ñaït! - C¸ch nh×n, c¸ch c¶m thô cã tÝnh chÊt kh¸m ph¸, giäng ®iÖu riªng biÖt cña t¸c gi¶. - Sù s¸ng t¹o c¸c yÕu tè thuËt néi dung t¸c phÈm: Lùa chän ®Ò tµi, x¸c ®Þnh chñ ®Ò, thÓ hiÖn nh©n v©t, triÓn khai cèt truyÖn, x¸c lËp tø th¬, h×nh ¶nh th¬. - BiÓu hiÖn hÖ thèng ph­¬ng thøc biÓu hiÖn vµ c¸c yÕu tè nghÖ thuËt cña t¸c phÈm thÓ lo¹i, kÕt cÊu, ng«n ng÷, h×nh ¶nh, ©m ®iÖu c¸ch kÓ chuyÖn, miªu t¶ béc lé néi t©m c©u v¨n, giäng ®iÖu nhÞp ®iÖu. - Phong c¸ch v¨n häc lµ sù thèng nhÊt trong sù ®a d¹ng cña s¸ng t¸c. Hoaït ñoäng 2: Hoïc sinh thöïc hieän baøi taäp Bài tập 2 Những nét chính của phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân: + Có cảm hứng đặc biệt với những gì phi thường. + Nhìn con người ở phương diện tài hoa - nghệ sĩ. + Miêu tả hiện thực bằng nhiều tri thức khoa học, văn hoá, nghệ thuật. + Nghệ thuật điêu luyện trong việc dùng thể tuỳ bút và ngôn ngữ. - Những nét chính của phong cách nghệ thuật tố Hữu: + Nội dung tác phẩm mang chất trữ tình chính trị. + Nghệ thuật biểu hiện đậm đà tính dân tộc. I .Quaù trình vaên hoïc : 1. Khaùi nieäm : - Qóa tr×nh v¨n häc lµ sù tån t¹i, vËn ®éng vµ tiÕn ho¸ cña v¨n häc. Nã phô thuéc vµo lÞch sö x· héi vµ tu©n theo quy luËt. *Dieãn tieán cuûa vaên hoïc nhö moät nhö moät heä thoáng chænh theå (hình thöùc, taùc giaû, ngöôøi ñoïc, ...)hình thaønh, toàn taïi, thay ñoåi, phaùt trieån qua caùc thôøi kì lòch söû goïi laø qóa tr×nh v¨n häc 2 Caùc quy luaät chung cuûa quaù trình vaên hoïc : -Quy luaät vaên hoïc gaén boù vôùi ñôøi soáng Ví duï: +Söï ra ñôøi cuûa chuû nghóa laõng maïn trong vaên hoïc Phaùp theá kæ XIX vaø cuoäc caùch maïng Phaùp 1789 +Vaên hoïc Vieät Nam sau 1945 vaø cuoäc Caùch maïng thaùng Taùm -Quy luaät keá thöøa vaø caùch taân Ví duï: +Phong traøo Thô môùi(1932-1945)(Hình aûnh-caùi toâi) +TP “Hoàn Tröông Ba da haøng thòt”(Löu Quang Vuõ) -Quy luaät baûo löu vaø tieáp bieán Ví duï: +Vaên hoïc Vieät Nam -Vaên hoïc Trung Quoác-Vaên hoïc Phaùp-Vaên hoïc Nga +Truyeän Kieàu (Nguyeãn Du)- Kim-Vaân Kieàu truyeän(Thanh Taâm Taøi Nhaân(Trung Quèc) +Thô Thanh Thaûo(Lor-ca) 3. Traøo löu vaên hoïc: a. Kh¸i niÖm trµo l­u v¨n häc - Lµ ho¹t ®éng næi bËt trong qu¸ tr×nh v¨n häc, nã tËp hîp nh÷ng t¸c gi¶, t¸c phÈm gÇn gòi nhau vÒ c¶m høng, t­ t­ëng, nguyªn t¾c, miªu t¶ hiÖn thùc, t¹o thµnh mét dßng réng lín, cã bÒ thÕ trong ®êi sèng v¨n häc cña mét d©n téc, hoÆc mét thêi ®¹i. b. §Æc tr­ng c¬ b¶n cña mét sè trµo l­u v¨n häc *Moät traøo löu vaên hoïc coù theå coù nhieàu khuynh höôùng, tröôøng phaùi vaên hoïc. Ñoù laø taäp hôïp nhöõng taùc giaû coù cuøng nhöõng nguyeân taéc ngheä thuaät * Caùc traøo löu vaên hoïc cuûa theá giôùi: -Vaên hoïc Phuïc höng chaâu Aâu à Seáchxpia -Chuû nghóa coå ñieån ôû Phaùp à Moâlie -Chuû nghóa laõng m¹n àHuy goâ -Chuû nghóa hieän thöïc pheâ phaùn à Ban zaéc. - Chuû nghóa hieän thöïc xaõhoäi chuû nghóa à Gorki -Chuû nghóa sieâu thöïc à Brô- toâng -Chuû nghóa hieän thöïc huyeàn aûo àMaùc keát -Chuû nghóa hieän sinh à Ca-muy * Caùc traøo löu vaên hoïc Vieät Nam -Traøo löu laõng maïn àThaïch Lam, Nguyeãn Tuaân, Xuaân Dieäu… -Traøo löu hieän thöïc pheâ phaùn àVuõ Troïng Phuïng, Nam Cao -Traøo löu chuû nghóa hieän thöïc xaõ hoäi chuû nghóa àHoà Chí Minh, Toá Höõu… II.Phong caùch vaên hoïc 1.Khaùi nieäm : - Lµ nh÷ng nÐt riªng biªt ®éc ®¸o cña mét t¸c gi¶ trong qu¸ tr×nh nhËn thøc vµ ph¶n ¸nh cuéc sèng, nh÷ng nÐt ®éc ®¸o thÓ trong yÕu tè néi dung, h×nh thóc cña mét t¸c phÈm cô thÓ (lµ sù thÓ hiÖn tµi nghÖ cña Ng­êi nghÖ sÜ) Ví duï: +Moãi coâng daân ñeàu coù moät daïng vaân tay Moãi nhaø thöù thieät coù moät daïng vaân chöõ (Leâ Ñaït) +Phong caùch thô Toá Höõu +Phong caùch ngheä thuaät Nguyeãn Aùi Quoác-Hoà Chí Minh 2.Nhöõng bieåu hieän cuûa phong caùch vaên hoïc a.Gioïng ñieäu rieâng bieät, caùch nhìn, caùch caûm thuï coù tính chaát khaùm phaù. Ví duï:Bao nhieâu ngöôøi laøm thô Ñeøo Ngang Maø khoâng bieát con ñeøo chaïy doïc (Phaïm Tieán Duaät) b.Söï saùng taïo yeáu toá thuoäc noäi dung taùc phaåm Ví duï: Thaïch Lam chuû yeáu vieát veà nhöõng con ngöôøi nhoû beù. Caûm xuùc trong thô Xuaân Quyønh vaø thô Phan Thò Thanh Nhaøn c. Heä thoáng phöông thöùc bieåu hieän, caùc thuû phaùp ngheä thuaät mang daáu aán rieâng. Ví duï: +Nguyeãn Tuaân -Nguyeãn Khaûi - Kim Laân d.Thoáng nhaát coát loõi, trieån khai ña daïng. Ví duï: Nguyeãn Traõi ( Bình Ngoâ ñaïi caùo -Thuaät höùng) Hoà Chí Minh (Tuyeân ngoân Ñoäc laäp- Chieàu toái -Vi haønh) e. Coù phaåm chaát thaåm mó cao, giaøu tính ngheä thuatä Ví duï: Thô “Nhaät kí trong tuø” (Hoà Chí Minh), Toâi yeâu em (Puskin). II. Luyeän taäp: Caâu 1: Söï khaùc bieät cuûa truyeän Chöõ ngöôøi töû tuø (Nguyeãn Tuaân ) vaø ñoaïn trích Haïnh phuùc cuûa moät tang gia (Vuõ Troïng phuïng) veà maët traøo löu vaên hoïc. * Nếu văn học lãng mạn thường lấy đề tài trong thế giới tưởng tượng của nhà văn, cố gắng xây dựng hình tượng nghệ thuật sao cho phù hợp với hình tượng và ước mơ của nhà văn thì văn học hiện thực phê phán chú ý chọn đề tài trong cuộc sống hiện thực, chủ trương nhà văn là người thư kí trung thành của thời đại, quan sát thực tế để sáng tạo các điển hình. Có thể thấy rõ sự khác biệt đó qua truyện Chữ người tử tù và đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia: *Chöõ ngöôøi töû tuø (Nguyeãn Tuaân ) Höôùng veà quaù khöù vaø töôûng töôïng (Huaán Cao, caûnh cho chöõ) -Ca ngôïi veû ñeïp taøi hoa, -khí phaùch, thieân löông *Haïnh phuùc cuûa moät tang gia (Vuõ Troïng phuïng) Chuù troïng hieän taïi, söï thaät -Pheâ phaùn boä maët giaû doái thöôïng löu xaõ hoäi TDPK. Caâu 2: *Nguyeãn Tuaân -Caùi phi thöôøng -Con ngöôøi phöông dieän taøi hoa ngheä só -Keát hôïp nhieàu tri thöùc -Tuøy buùt *Toá Höõu Noäi dung tröõ tình chính trò Ngheä thuaät ñaäm ñaø tính daân toäc 4. Cuûng coá : - Ra baøi taäp veà nhaø: - Chuaån bò baøi: “Traû baøi vieát soá 3” IV. RUÙT KINH NGHIEÄM, BOÅ SUNG: