Giáo án Ngữ văn 12 - Từ ấy (tiết1), tâc giả Tố Hữu

Trường THPT Thái Phiên Ngày soạn: 24/02/2013 GVHD: Nguyễn Thị Quế Ngày dạy : 27/02/2013 GSTT: Phạm Thị Nga Tiết : 84 TỪ ẤY (Tiết1) Tố Hữu I. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT - Cảm nhận được niềm vui lớn, lẽ sống lớn, tình cảm lớn của Tố Hữu trong buổi đầu gặp gỡ lí tưởng cộng sản - Hiểu được sự vận động của tứ thơ và những đặc sắc trong hình ảnh, ngôn ngữ, nhịp điệu,… II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG 1. Kiến thức - Niềm vui và nhận thức mới về lẽ sống, sự chuyển biến sâu sắc trong tình cảm của người thanh niên khi được giác ngộ lí tưởng cộng sản. - Thấy được nghệ thuật diễn tả tâm trạng vui sướng, say mê bằng hình ảnh tươi sáng, giọng thơ sảng khoái, nhịp thơ dồn dập. 2. Kỹ năng - Biết cách đọc – hiểu tác phẩm thơ trữ tình vào bài văn phân tích thơ trữ tình theo đặc trưng thể loại III. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN Kết hợp các phương pháp: Đọc – hiểu, nêu vấn đề, gợi mở 1. Giáo viên - Sách giáo khoa Ngữ văn 11 Cơ bản – tập 2 - Sách giáo viên - Bài giảng - Sách chuẩn kiến thức và kỹ năng - Sách thiết kế bài giảng - Tài liệu tham khảo 2. Học sinh - Sách giáo khoa ngữ văn 11cơ bản - tập 2 -Vở soạn -Vở ghi bài IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1.Ổn định lớp: - Kiểm tra sĩ số - Kiểm tra vệ sinh, nề nếp 2. Kiểm tra bài cũ: - Em hãy đọc thuộc bài thơ “Mộ” của Hồ Chí Minh và nêu cảm nhận hai câu cuối. 3. Bài mới *Dẫn vào bài Ở tiết trước, chúng ta đã tìm hiểu bài Chiều tối (Mộ) của Hồ Chí Minh, biết được đây là một nhà thơ cách mạng với một phong cách thơ độc đáo. Đó là sự kết hợp hài hòa giữa màu sắc cổ điển và hiện đại, giữa chất thép và chất trữ tình. Và hôm nay, chúng ta sẽ được tìm hiểu thêm một nhà thơ cách mạng nữa nhưng mang một phong cách riêng, đó là nhà thơ Tố Hữu. Để hiểu hơn về hồn thơ, thế giới nghệ thuật thơ Tố Hữu, cô và cả lớp sẽ đi vào tìm hiểu bài thơ “Từ ấy”. *Bài dạy: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI HỌC Hoạt động 1:Tìm hiểu chung TT1. Tìm hiểu về tác giả -GV hướng dẫn HS đọc phần tiểu dẫn và nêu đôi nét khái quát về Tố Hữu? HS trả lời, GV nhận xét, bổ sung. Một số tập thơ chính: Từ ấy, Việt Bắc, Máu và Hoa, Ra trận, Một tiếng đờn, Ta với ta…theo sát các chặng đường lớn của cách mạng dân tộc. TT2. Tìm hiểu tác phẩm -GV: HS đọc phần tiểu dẫn và cho biết hoàn cảnh sáng tác, xuất xứ của bài thơ? HS trả lời, GV nhận xét, bổ sung. Tập thơ “Từ ấy” (1937-1946) là chặng thơ đầu tiên trong đời thơ Tố Hữu, gắn liền với quá trình vận động CMVN từ khi có Đảng đến với CMT8 thành công, tập thơ gồm 3 phần: Máu lửa – Xiềng xích – Giải phóng. Tập thơ là tiếng vui tươi, trong trẻo, hân hoan nồng nhiệt của một tâm hồn trẻ khát khao lẽ sống đã bắt gặp lí tưởng, đồng thời tập thơ cũng giàu chất lãng mạn, trong trẻo, sôi nổi, trẻ trung của một cái tôi trữ tình, mới mẻ, cách mạng. Hoạt động 2. GV hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản TT1: GV gọi HS đọc bài thơ (chú ý đọc diễn cảm, giọng vui tươi) và yêu cầu HS nêu cảm nhận sau khi đọc. TT2: Tìm hiểu bố cục bài thơ GV: Bài thơ có thể chia thành mấy phần? Nội dung chính của từng phần? TT3: Tìm hiểu bài thơ *Khổ thơ 1: - GV yêu cầu HS đọc lại khổ thơ 1. Tìm hiểu 2 câu thơ đầu: - GV: “Từ ấy” là thời điểm nào? Thời điểm đó có ý nghĩa gì trong cuộc đời nhà thơ? GV bổ sung: Hai câu đầu được viết theo bút pháp tự sự, nhà thơ kể lại một kỉ niệm không quên của đời mình. “Từ ấy”là: → Thời điểm tác giả giác ngộ cách mạng và được kết nạp Đảng. → Từ bỏ cái tôi cá nhân đơn lẻ để nhập cuộc, hòa với cái ta chung. → Là thời điểm từ bỏ con người riêng tư, con người gia đình để trở thành con người toàn thể, của sự dấn thân của sự dâng hiến. - GV: Ở khổ thơ 1 có nhiều hình ảnh và động từ mạnh thể hiện niềm vui sướng, say mê khi bắt gặp lý tưởng. Em hãy cho biết đó là những hình ảnh nào và nêu ý nghĩa của những hình ảnh đó? - HS trả lời - GV bổ sung “Mặt trời chân lý”: Với Tố Hữu, lí tưởng cộng sản là đúng đắn tuyệt đối, không có thứ hai, độc tôn, là chân lí duy nhất, không phải được tiếp nhận bằng tình cảm mà bằng trí tuệ. Tố Hữu tiếp nhận lí tưởng là “chói qua tim”, cho thấy đó là sự tiếp nhận có sự hòa quyện cảm tính – lí tính, khối óc - con tim. + “Bừng nắng hạ”: Đây là đặc trưng của thơ mới, ngoại cảnh được nội tâm hóa về mặt nghệ thuật. - Tiếp tục tìm hiểu 2 câu thơ sau. -GV: Nếu ở khổ thơ 1, tác giả sử dụng bút pháp tự sự thì khổ thơ 2, tác giả sử dụng bút pháp trữ tình, lãng mạn. - GV: Tìm hình ảnh so sánh và nêu ý nghĩa của hình ảnh so sánh đó? GV bổ sung: Hồn tôi và các từ chỉ mức độ (“đậm”, “rộn”): → Một sự liên kết sáng tạo và ý nghĩa. → Cái đẹp thẩm mĩ của sự sống, sắc hương của thanh âm. - GV: Qua việc tìm hiểu khổ thơ 1, hãy cho biết nét đặc sắc về giọng điệu ? GV: Liên hệ với bài thơ: “Kết nạp Đảng trên quê hương của mẹ”: “Ngày vào Đảng đất trời như đổi khác Những vật vô tri cũng làm rưng nước mắt Đá sỏi cây cằn, sao bỗng thấy thiêng liêng? Giọng nói quen nghe, màu đất quen nhìn Bỗng chan chứa trăm điều chưa nói hết”. Đoạn thơ thể hiện niềm vui sướng, say mê trong thời khắc tiếp nhận lý tưởng. Đồng thời, lý tưởng Cộng sản đã mở ra một thế giới mới làm cho người thanh niên yêu nước thay đổi trong nhận thức về lẽ sống. TT2: Tìm hiểu khổ thơ 2 - GV gọi HS đọc khổ thơ thứ 2 - GV: Khi được lí tưởng soi rọi, quan niệm về lẽ sống được Tố Hữu thể hiện như thế nào? HS trả lời, GV nhận xét, bổ sung. -GV: Những từ ngữ biểu cảm nào trong khổ thơ diễn tả sự nhận thức mới về lẽ sống của Tố Hữu? Những từ ấy có ý nghĩa gì? HS trả lời, GV nhận xét, bổ sung. Câu 1 chỉ hành động cụ thể, 3 câu sau chỉ mục đích thông qua từ điệp “Để” tạo nhịp thơ dồn dập thôi thúc, hăm hở. Sự đồng cảm, chia sẽ, yêu thương, tình hữu ái giai cấp à Sức mạnh của tình đoàn kết, đoàn thể. Có thể thấy hai câu thơ sau cho thấy tình yêu thương của Tố Hữu không phải là tình thương chung chung mà là tình hữu ái giai cấp. Khi cái tôi chan hòa trong cái ta, khi cá nhân hòa mình tronbg một tập thể cùng lí tưởng thì sức mạnh của mỗi người sẽ được nhân lên gấp bội. Có thể thấy, với các nhà thơ lãng mạn đương thời đã được học như Xuân Diệu, Chế Lan Viên thường quay lưng lại với cuộc đời: “Tôi là con nai bị chiều giăng lưới/ Không biết đi đâu đứng sầu bóng tối” (Xuân Diệu), “Với tôi tất cả như vô nghĩa/ Tất cả không ngoài nghĩa khổ đau” (Chế Lan Viên) thì với Tố Hữu, ông lại tìm đến với đông đảo nhân dân: “ Để lòng trang trải với trăm nơi…Gần gũi nhau thêm mạnh khối đời”. I.Tìm hiểu chung 1.Tác giả - Tên thật: Nguyễn Kim Thành (1920 -2002). - Quê ở làng Phù Lai, xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. - Năm 1938 được kết nạp Đảng cộng sản, từ đó sự nghiệp thơ ca gắn liền với sự nghiệp CM. - Nội dung thơ luôn gắn bó và phản ánh chân thật những chặng đường CM gian khổ, hi sinh, nhưng cũng nhiều thắng lợi của dân tộc. 2. Tác phẩm - Ra đời khi Tố Hữu tìm đến với lí tưởng của Đảng, ánh sáng của cách mạng và thực sự được đứng vào hàng ngũ của Đảng. -Bài thơ trích trong phần “Máu lửa” của tập thơ “Từ ấy”, có ý nghĩa mở đầu cho con đường CM, con đường thi ca của Tố Hữu. II. Đọc – hiểu văn bản 1. Đọc 2. Bố cục: 3 phần - Khổ 1: Niềm vui lớn - Khổ 2: Lẽ sống lớn - Khổ 3: Tình cảm lớn 3. Tìm hiểu bài thơ 3.1. Niềm vui lớn - Hai câu đầu: “Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ Mặt trời chân lí chói qua tim” → “Từ ấy”: Là một thời điểm quan trọng, khi tác giả giác ngộ cách mạng và được kết nạp Đảng. Đây là giây phút thiêng liêng nhất trong cuộc đời Tố Hữu. “Từ ấy” là thời khắc làm thay đổi một cuộc đời, một thế giới mới mở ra, một chân trời hồng rộng mở, một tâm trạng phơi phới bay bổng rất đỗi diệu kì. - Hình ảnh: “Nắng hạ”, “mặt trời chân lý”. + “nắng hạ”: Nắng gay gắt nhất nhưng chói lọi nhất, ẩn dụ về sự nồng nhiệt của tâm hồn. + “Mặt trời chân lý” là hình ảnh ẩn dụ về lý tưởng. “Mặt trời” chỉ có một, cũng vậy đó là lý tưởng duy nhất, một thực thể vĩnh cửu, mang lại sự sống, là một nguồn sáng. “Mặt trời chân lý” tượng trưng cho ánh sáng lý tưởng mở ra trong tâm hồn nhà thơ một chân trời mới của nhận thức, tư tưởng và tình cảm. + “bừng”: Chỉ ánh sáng phát ra đột ngột, ánh sáng của sự nhận thức, bừng sáng của trí tuệ. + “chói”: chỉ ánh sáng có sức xuyên mạnh. -Hai câu sau: “Hồn tôi là một vườn hoa lá Rất đậm hương và rộn tiếng chim”. + “Hồn tôi”: Là khái niệm trừu tượng, được vật chất hóa, cảm nhận bằng các giác quan: “vườn hoa lá” (thị giác), “rất đậm hương” (khứu giác) và “rộn tiếng chim” (thính giác). - Thủ pháp liên tưởng, so sánh thể hiện vẻ đẹp và sức sống mới của tâm hồn người thanh niên khi bắt gặp lý tưởng cũng là của hồn thơ Tố Hữu. - Giọng điệu tha thiết, rộn ràng, cảm hứng lãng mạn bay bổng. → Diễn tả niềm vui sướng vô hạn của nhà thơ trong buổi đầu đến với lí tưởng Cộng sản. => Bằng bút pháp tự sự kết hợp với bút pháp trữ tình lãng mạn, đoạn thơ thể hiện tình cảm chân thành, trong trẻo và hết sức nồng nhiệt của một thanh niên lần đầu tiên bắt gặp lý tưởng Cộng sản khi đang “băn khoăn đi kiếm lẽ yêu đời”. 3.2.Lẽ sống lớn - Lẽ sống mới chính là sự nhận thức mối quan hệ giữa cá nhân, cái “tôi” của nhà thơ với mọi người, với nhân dân à Đó là mối quan hệ đoàn kết, gắn bó, chặt chẽ làm nên sức mạnh trong đấu tranh cách mạng. - Sử dụng những từ ngữ có sức biểu cảm cao: + Động từ “buộc”: Ngoa dụ àý thức tự nguyện sâu sắc và quyết tâm sắt đá của tác giả. + Từ “trang trải – trăm nơi” à tâm hồn trải rộng với cuộc đời. + “Hồn tôi – bao hồn khổ”: thể hiện sự đồng cảm sâu xa. + “Khối đời”: là hình ảnh ẩn dụ, trìu tượng hóa sức mạnh tập thể nhân dân. =>Với ý thức tự nguyện, từ bỏ cái tôi cá nhân, hòa chung vào cái ta chung của mọi người, sống chan hòa với mọi người để thực hiện lí tưởng giải phóng giai cấpà khẳng định mối liên hệ sâu sắc với quần chúng nhân dân. 4. Củng cố: - Nhắc lại các kiến thức trọng tâm của bài 5. Hướng dẫn chuẩn bị bài: - Học thuộc lòng bài thơ. - Nắm được vẻ đẹp của hình ảnh người thanh niên khi giác ngộ lí tưởng cách mạng và nghệ thuật đặc sắc của bài thơ. - Chuẩn bị bài: Các bài đọc thêm 6. Rút kinh nghiệm. .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Đà Nẵng, ngày 27/02/2013 Giáo viên hướng dẫn Giáo sinh thực tập Nguyễn Thị Quế Phạm Thị Nga