Giáo án Ngữ văn 12 - Tuần 13 – Tiết 37, 38 đọc văn: Sóng (Xuân Quỳnh)

TUẦN 13 – TIẾT 37,38 NS: 15 /11/ 2008 Đọc văn: Sĩng (Xuân Quỳnh) A.Mục tiêu bài học: 1.Kiến thức : - Cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn và niềm khát khao của người phụ nữ trong tình yêu thủy chung bất diệt - Nắm được một số nét đặc sắc về nghệ thuật kết cấu, xây dựng hình ảnh,nhịp điệu và ngơn từ của bài thơ. 2.Kĩ năng : Đọc hiểu và phân tích một bài thơ . 3.Thái độ : Khát vọng tình yêu là khát vọng chân chính của con người . B. Phương tiện và Phương pháp: 1. Phương tiện: SGK,SGV,giáo án mẫu 2.Phương pháp: Đàm thoại(Phát vấn phát hiện,lí giải minh hoạ tìm tòi-Trao đổi,thảo luận nhóm)(theo câu hỏi SGK) C.Chuẩn bị: 1.Công việc chính: @.Giáo viên: SGK,SGV,GA,Tài liệu,Công cụ : @.Học sinh: Học bài cũ,Chuẩn bị bài mới 2.Nội dung tích hợp: Ca dao tình yêu,Tôi yêu em(Puskin),Bài thơ số 28(Tagor),thơ Xuân Diệu,Các phép tu từ ngữ âm-cú pháp,”Thuyền và Biển” D.Tiến trình: 1.Oån định ,sỉ số: 2.Bài cũ: 3.Bài mới: Tình yêu!!!Thơ tình!!! XQ được xem là một trong số những thi sĩ viết thơ tình hay nhất trong nền thơ VN từ sau năm 1975. Tình yêu trong thơ chị vừa nồng nhiệt,táo bạo,vừa thiết tha say đắm,dịu dàng; hồn nhiên giàu trực cảm mà lắng sâu những trải nghiệm suy tư. Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung cần đạt * Tìm hiểu phần tiểu dẫn Em hãy trình bày những nét chính về cuộc đời và thơ của Xuân Quỳnh ? GV:- 1988 mất do tai nạn giao thông cùng với con và chồng là nhà soạn kịch Lưu Quang Vũ - Cuộc đời đa đoan,nhiều lo âu,vất vả -> Cái Tôi giàu vẻ đẹp nữ tính: Rất thành thật,giàu đức hi sinh và lòng vị tha. Khát vọng sống,khát vọng yêu chân thành,mãnh liệt luôn gắn liền với cảm thức lo âu về sự tàn phai,đổ vỡ cùng với những dự cảm về bất trắc “ Lời yêu mỏng mảnh như lời khói Ai biết lòng anh có đổûi thay” Và luôn coi tình yêu là cứu cánh: “Thuyền và Biển” “ Đó tình yêu em muốn nói cùng anh Nguồn gốc của muôn vàn khát vọng Lòng tốt để duy trì sự sống Cho con người thực sự người hơn” . Hoàn cảnh ra đời và xuất xứ bài thơ Sóng ? Gv gọi 3 học sinh đọc bài thơ . Gv đọc(Chú ý vấn đề đọc-qua nghe âm thanh bài thơ HS đã có cảm nhận về cái hay của bài thơ) Sau khi nghe bạn đọc bài thơ, em có cảm nhận chung về bài thơ này như thế nào ? HS trả lời câu hỏi 1 Phần hướng dẫn học bài (Nhịp điệu,âm thanh của bài thơ giống như nhịp điêu âm thanh nào trong thiên nhiên)? *Yếu tố nàotạo nên nhịp điệu bài thơ như sóng biển? @Nếu bài thơ được viết theo thể thơ lục bát hoặc thể thơ khác thì sẽ thế nào?Đọc những câu thơ thể hiện rõ nhịp điệu của bài thơ? -Nhịp điệu của sóng biển cũng chính là nhịp điệu,là âm thanh gì của con người HS trả lời câu hỏi 2 Phần hướng dẫn học bài(hình tượng nổi bât trong bài thơ)? -Phân tích nghĩa thực và nghĩa biểu tượng của hình tượng sóng? “Vì tình yêu muôn thuở Có bao giờ đứng yên” (Thuyền và biển) HS trả lời câu hỏi 3 Phần hướng dẫn học bài? Người phụ nữ đang yêu đang tìm thấy sự tương đồng giữa tâm trạng mình với con sóng . Hãy chỉ ra sự tương đồng đó ? Cấu trúc song hành sóng và em tạo nét độc đáo gì cho bài thơ? Học sinh thảo luận nhóm.Đề tài: Quan niệm về tình yêu của XQ trong khổ thơ đầu? So với quan niệm về tình yêu thường thấy trong thơ xưa? Các nhóm trả lời!! GV diễn giảng các ý bên!! Nhu cầu lí giải nhận thức về tình yêu, người yêu luôn là ẩn số thú vị . - Nhà thơ Xdiệu-ông hoàng của thơ tình đã từng băn khăn “ Làm sao cắt nghĩa được tình yêu” và ông lí giải: “ Có nghĩa gì đâu một buổi chiều Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt Bằng mây nhè nhẹ gió hiu hiu” => XQ lí giải có gì khác Cảmxúc cơ bản nhất của TY là gì? XQ diễn tả độc đáo chỗ nào? Em có nhận xét gì về cách bộc lộ tình yêu của tg? Em hiểu như thế nào về đoạn thơ : ở ngoài kia đại dương ………… Mây vẫn bay về xa . Qua tâm hồn người phụ nữ đang yêu em nhận ra nét đẹp trong TY ở đây là gì? Nêu nhận xét chung của em về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích ? HS đọc Ghi nhớ SGK!! HS về sưu tầm những câu thơ tình yêu có hình tượng sóng!! I. Đọc –Hiểu văn bản: 1. Tác giả :. - Nguyễn Thị Xuân Quỳnh( 1942 – 1988 ), quê ở Hà Đông,Hà Tây. - Mồ côi mẹ từ nhỏ,XQ ở với bà nội. Từng là diễn viên múa của đoàn văn công nhân dân TW - Tác phẩm tiêu biểu : Tơ tằm – Chồi biếc, Hoa dọc chiến hào, … - Thơ Xuân Quỳnh là tiếng nói của một tâm hồn trắc ẩn, hồn hậu, chân thực luôn da diết trong khát vọng hạnh phúc đời thường. -Xuân Quỳnh là một trong số nhà thơ tiêu biểu nhất của thế hệ các nhà thơ trẻ thời kháng chiến chống Mĩ 2. Hoàn cảnh sáng tác : 1967 chuyến đi thực tế ở vùng biển Diêm Điền (Thái Bình) . Bài thơ “Sóng” in trong tập “Hoa dọc chiến hào” là một bài thơ đặc sắc viết về tình yêu,rất tiêu biểu cho phong cách thơ XQ. II. Hướng dẫn cảm thụ văn bản: 1. Nhịp điệu,âm điệu bài thơ Dữ dội và dịu êm Oàn ào và lặng lẽ -Nhịp điệu,âm điệu của những con sĩng ngồi biển cả -Thể thơ năm chữ cùng với sự ngắt nhịp linh hoạt,phối âm gợi nhịp sóng biển và cả sóng lòng -Phương thức tổ chức từ ngữ hình ảnh: +Dữ dội-Dịu êm +Sĩng-emà sóng biển,sóng lòng lúc dịu êm,nhẹ nhàng khi dồn dập dữ dộiàThể hiện chiều sâu tâm hồn con người trong tình yêu . => Nhịp của sĩng lịng:nhiều cảm xúc,cung bậc,sắc thái trong trái tim,tâm hồn nữ thi sĩ. 2. Hình tượng sóng: -Lớp nghĩa thực: là sóng biển cụ thể,sinh động,với nhiều trạng thái mâu thuẫn,trái ngược nhau: +Dữ dội,dịu êm,ồn ào,lặng lẽ… -Lớp nghĩa biểu tượng:Sóng như có linh hồn,có tính cách,tâm trạng,biết bộc bạch giải bày.Đó là ẩn dụ về sóng tâm hồn của người phụ nữ đang yêu:khi bồng bột sôi nổi,lúc kín đáo sâu sắc,vưà đắm say vừa tỉnh táo,vừa nồng nhiệt vừa âm thầm… -> Diễn tả trạng thái bất yên,thao thức nhưng tràn đầy hạnh phúc => Hình tượng “sóng” diễn tả tinh tế mà sâu sắc tình cảm,trạng thái tâm hồn của người phụ nữ đang yêu. 3. Nét tương đồng của hình tượng sóng và em: - Sóng là hình ảnh biểu tượng cho tâm hồn người con gái - Em là cái Tôi trữ tình của nhà thơ => Sóng và em tuy 2 mà 1 lúc phân chia,lúc hoà hợp để nói lên những phương diện phong phú phức tạp nhiều khi mâu thuẫn nhưng thống nhất trong tâm hồn người con gái đang yêu. - Cấu trúc song hành Sóng và Em tạo chiều sâu nhận thức và nét độc đáo cho bài thơ: sóng biển xôn xao,triền miên vô tận gợi liên đến sóng lòng dào dạt,tràn đầy khát khao tình yêu, hạnh phúc lứa đôi. 4. Tâm hồn của người phụ nữ đang yêu: * “Dữ dội … tận bể” - Tính khí người con gái đang yêu cũng như Sóng mang nhiều trạng thái đối cực:Dữ dội-Dịu êm,ồn ào- lặng lẽ -Trái tim người con gái đang yêu không chấp nhận sự tầm thường nhỏ hẹp luôn vươn tới cái cao cả,tìm sự đồng điệu tâm hồn giống như sóng muốn tìm ra biển lớn (Sông không hiểu nổi mình-Sóng tìm ra tận bể) è Nét mới mẻ trong quan niệm về tình yêu của XQ : khát khao yêu đương nhưng không còn nhẫn nhục, cam chịu nữa. Nếu sông không hiểu nỗi mình thì sóng quyết tìm ra tận bể để đến với cái rộng lớn,bao dung => Râùt quyết liệt * Con sóng -> ngày xưa => Vẫn thế –TY+NT -> ngày sau -Tình yêu là khát vọng muôn đời của nhân loại mà mãnh liệt nhất là tuổi trẻ .Cũng như sóng TY mãi mãi trường tồn cùng thời gian * Sóng – từ –gió Gío –từ - đâu -Em không biết –khi ta yêu nhau -Băn khoăn về khởi nguồn,thời điểm bắt đầu của tình yêu .XQ lí giải một cách hồn nhiên,dễ thương:TY cũng như sóng biển,gió trời làm sao mà hiểu hết được.Nó cũng tự nhiên hồn nhiên như thiên nhiên và cũng khó hiểu bất ngờ như thiên nhiên=> TY là một hiện tượng tâm lí khác thường,đầy bí ẩn. * Con sóng->dưới lòng sâu ->trên mặt nước =>nhớ bờ-ngày đêm không ngủ đượcè mượn sóng để diễn tả mãnh liệt trái tim đang yêu. Nỗi nhớ thường trực cả khi thức ,khi ngủ bao trùm cả không gian thời gian.Nỗi nhớ cồn cào, da diết không thể nào yên.Nó cuồn cuộn dào dạt như những đợt sóng biển triền miên vô hồi vô hạn qua thể thơ 5 chữ gần như không ngắt nhịp=>diễn tả cung bậc tình cảm mãnh liệt nhất của tác giả “Lòng em nhớ đến anh …còn thức” - Mượn sóng nói hộ lòng chưa đủ nhà thơ trực tiếp bộc lộ nỗi nhớ nó len lỏi trong tiềm thức xâm nhập cả vào trong giấc mơ è khát khao yêu đương được bộc lộ mãnh liệt nhưng cũng thật giản dị:Sóng chỉ khao khát tới bờ cũng như em luôn khao khát có anh -> XQ nói lên chân thành táo bạo không hề giấu giếm khát vọng tình yêu sôi nổi mãnh liệt của người phụ nữ điều hiếm thấy trong văn học VN trước đó . * ở ngoài kia… về xa” - Tin vào sức mạnh của tình yêu một TY lớn như con sóng nhất định sẽ “tới bờ”ø dù muôn vời cách trở” - Trái tim nhạy cảm của nhà thơ nhận ra và thấm thía sự hữu hạn của kiếp người và chút dự cảm lo âu trong tình yêu “cuộc đời tuy dài” nhưng “năm tháng vẫn qua..” -> khó có điều gì là vĩnh viễn TY cũng vậy “lời yêu mỏng mảnh như lời khói Ai biết tình anh có đổi thay” * Làm sao ….. còn vỗ” - Khát vọng được sống hết mình trong tình yêu,muốn hoá thân vĩnh viễn thành TY muôn thuở è Nét đẹp tâm hồn của người phụ nữ đang yêu: -Sự chân thành,tha thiết,mãnh liêt trong tình yêu -Tâm hồn của người phụ nữ rất phong phú:khát vọng,suy tư,nhớ nhung,chung thủy -Luôn vươn tới sự cao đẹp trong tình yêu,tin tưởng vào sự bất tử của tình yêu III. Tổng kết-Luyện tập: 1.Tổng kết - Nghệ thuật : + Thể thơ 5 chữ, âm hưởng nhịp nhàng, đắp đổi luân phiên bằng trắc khắc hoạ nhịp sóng . + Phương thức tổ chức ngôn từ, hình ảnh mượn hình tượng sóng để diễn tả cõi lòng người con gái đang yêu . - Nội dung : tình cảm chân thành tha thiết mà tự nhiên hồn hậu . 2.Tìm những câu thơ tình yêu có hình ảnh sóng Ví dụ:Sóng chẳng đi đến đâu Nếu chiều nay em không đến-Dù sóng có làm anh nghiêng ngã vì em (Hữu Thỉnh) … 4. Củng cố : -Vì sao Xuân Quỳnh dùng hình tượng sóng để thể hiện tâm hồn phụ nữ trong tình yêu!? 5. Dặn dò : - Học thuộc bài thơ . - Chuẩn bị bài : Luyện tập vận dụng các phương thức biểu đạt trong bài văn nghị luận. @Câu hỏi 1.Cảm nhận của anh chị về bài thơ “Sóng”? 2.Yếu tố nào tạo nên nhịp điệu,âm điệu ấn tượng của bài thơ? a.Thể thơ năm chữ b.Hình tượng sóng c.Hình tượng em d.Từ láy D.Rút kinh nghiệm Xuân Quỳnh-Lưu Quang Vũ Sóng-Hồn Trương Ba da hàng thịt