Giáo án Ngữ văn 6, học kỳ I, năm 2012 - 2013

TuÇn 1 : Bµi 1 TiÕt 1,2 : Con Rång, ch¸u Tiªn B¸nh ch­ng, b¸nh giÇy TiÕt 3: Tõ vµ cÊu t¹o tõ tiÕng viÖt TiÕt 4: Giao tiÕp, v¨n b¶n vµ ph­¬ng thøc biÓu ®¹t TiÕt 1,2 : Con Rång, ch¸u Tiªn B¸nh ch­ng, b¸nh giÇy Ngµy so¹n : Ngµy d¹y : Môc tiªu : - HiÓu ®Þnh nghÜa s¬ l­îc vÒ truyÒn thuyÕt. HiÓu néi dung, ý nghÜa cña hai truyÒn thuyÕt : Con rång, ch¸u tiªn vµ B¸nh ch­ng, b¸nh giÇy. HiÓu ra vµ hiÓu ®­îc nh÷ng ý nghÜa cña nh÷ng chi tiÕt t­ëng t­îng, kú ¶o cña hai truyÖn. KÓ ®­îc hai truyÖn. B. ChuÈn bÞ cña GV- HS: Gi¸o viªn: So¹n gi¸o ¸n, chuÈn bÞ b¶ng phô, Häc sinh: So¹n bµi. C. TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y vµ häc 1. æn ®Þnh tæ chøc : 2. KiÓm tra bµi cò : 3. Bµi Míi : V¨n b¶n: Con Rång, Ch¸u Tiªn Ho¹t ®éng cña GV- HS Néi dung Gv kiÓm tra bµi so¹n cña häc sinh, giíi thiÖu bµi míi. Néi dung, ý nghÜa cña truyÖn con Rång ch¸u Tiªn lµ g×? V× sao d©n gian ta qua bao ®êi, rÊt tù hµo vµ yªu thÝch c©u chuyÖn nµy? Ho¹t ®éng 1: GV ®äc diÔn c¶m mét ®o¹n cña v¨n b¶n. Cã thÓ t¹m ph©n truyÖn thµnh 3 ®o¹n, yªu cÇu 3 häc sinh ®äc. Häc sinh ®äc GV nhËn xÐt g¾n gän vµ gãp ý. Mçi ®o¹n nªn chän mét chç ®Ó söa c¸ch ®äc cho häc sinh. PhÇn chó thÝch cã thÓ t¸ch riªng hoÆc tiÕn hµnh khi häc sinh ®äc tõng ®o¹n GV h­íng dÉn häc sinh n¾m ®­îc mÊy ý quan träng trong ®Þnh nghÜa. Häc sinh nghe. Ho¹t ®éng 2: GV t×m nh÷ng chi tiÕt trong truyÖn thÓ hiÖn tÝnh chÊt kú l¹ lín lao, phi th­êng vÒ nguån gèc vµ h×nh d¹ng cña L¹c Long Qu©n vµ ¢u C¬. GV : Nh÷ng chi tiÕt nµo thÓ hiÖn hµnh ®éng cña L¹c Long Qu©n phi th­êng? GV : Tõ viÖc t×m nh÷ng chi tiÕt t­ëng t­îng, kú ¶o, em hiÓu thÕ nµo lµ nh÷ng chi tiÕt t­ëng t­îng, kú ¶o? H·y nãi râ vai trß cña chóng trong truyÖn ? GV : ViÖc kÕt duyªn cña Long Qu©n vµ ¢u C¬ vµ viÖc ¢u C¬ sinh në cã g× l¹? Long Qu©n vµ ¢u C¬ chia con nh­ thÕ nµo vµ ®Ó lµm g×? Theo truyÖn nµy th× ng­êi ViÖt lµ con ch¸u cña ai? Häc sinh th¶o luËn ë líp : TruyÖn Con Rång, Ch¸u Tiªn cã ý nghÜa g×? Nh»m gi¶i thÝch ®iÒu g×? Chi tiÕt c¸i bäc tr¨m trøng kh¼ng ®Þnh ®iÒu g×? Häc sinh ®äc l¹i lêi hÑn cña Long Qu©n, thÓ hiÖn ý nguyÖn g× cña ng­êi x­a? §Õn ®©y cã thÓ gi¶i thÝch tõ “§ång Bµo” GV h­íng dÉn ®äc: §äc thªm ®Ó hiÓu ®Çy ®ñ ý nghÜa cña truyÖn. Ho¹t ®éng 3 Häc sinh ®äc phÇn ghi nhí Häc sinh häc thuéc lßng phÇn ghi nhí. GV : Sù gièng nhau Êy kh¼ng ®Þnh sù gÇn gòi vÒ céi nguån vµ sù giao l­u v¨n ho¸ gi÷a c¸c téc ng­êi trªn ®Êt n­íc ta. Bµi tËp vÒ nhµ : C©u 2,4,5 ( trang 3) * Giíi thiÖu bµi: Cè thñ t­íng Ph¹m V¨n §ång nãi: “Nh÷ng truyÒn thuyÕt d©n gian th­êng cã c¸i cèt lâi lµ sù thËt lÞch sö mµ nh©n d©n ta, qua nhiÒu thÕ hÖ, ®· lý t­ëng hãa, göi g¾m vµo ®ã t©m t×nh thiÕt tha cña m×nh, cïng víi th¬ vµ méng, ch¾p ®«i c¸nh cña trÝ t­ëng t­îng d©n gian, lµm nªn nh÷ng t¸c phÈm v¨n ho¸ mµ ®êi ®êi con ng­êi cßn ­a thÝch”. I. §äc : §äc v¨n b¶n: §o¹n 1: Tõ ®Çu ®Õn “ Long Trang” §o¹n 2: TiÕp theo ®Õn “ lªn ®­êng” §o¹n 3: PhÇn cßn l¹i. T×m hiÓu chó thÝch: §Þnh nghÜa truyÒn thuyÕt. TruyÒn thuyÕt lµ lo¹i truyÖn d©n gian truyÒn miÖng, kÓ vÒ c¸c nh©n vËt vµ sù kiÖn liªn quan ®Õn lÞch sö thêi qu¸ khø. Th­êng cã yÕu tè t­ëng t­îng, kú ¶o ThÓ hiÖn th¸i ®é vµ c¸ch ®¸nh gi¸ cña nh©n d©n ®èi víi c¸c sù kiÖn vµ nh©n vËt lÞch sö. II. T×m hiÓu v¨n b¶n : 1. Nh÷ng chi tiÕt t­ëng t­îng, kú ¶o vÒ L¹c Long Qu©n vµ ¢u C¬: + VÒ nguån gèc vµ h×nh d¹ng : L¹c Long Qu©n vµ ¢u C¬ ®Òu lµ “ ThÇn”. Long Qu©n lµ thÇn nßi rång, ¢u C¬ thuéc dßng tiªn. Long Qu©n søc khoÎ v« ®Þch, cã nhiÒu phÐp l¹”, ¢u C¬ “ xinh ®Ñp tuyÖt trÇn”. + VÒ sù nghiÖp më n­íc : Long Qu©n gióp d©n diÖt trõ nh÷ng loµi yªu qu¸i ®Ó æn ®Þnh cuéc sèng, d¹y d©n c¸ch trång trät ch¨n nu«i, ¨n ë. + VÒ chuyÖn sinh në : c¸i bäc tr¨m trøng. + Nh÷ng chi tiÕt t­ëng t­îng, kú ¶o : ®­îc hiÓu lµ nh÷ng chi tiÕt kh«ng cã thËt, ®­îc t¸c gi¶ d©n gian s¸ng t¹o nh»m môc ®Ých nhÊt ®Þnh. + Vai trß cña nh÷ng chi tiÕt t­ëng t­îng, kú ¶o trong truyÖn : T« ®Ëm tÝnh chÊt kú l¹, lín lao, ®Ñp ®Ï cña nh©n vËt, sù kiÖn. ThÇn kú ho¸, linh thiªng ho¸ nguån gèc gièng nßi, d©n téc ®Ó chóng ta thªm tù hµo, tin yªu, t«n kÝnh tæ tiªn, d©n téc m×nh. Lµm t¨ng søc hÊp dÉn cña t¸c phÈm. + Häc sinh th¶o luËn, tr¶ lêi: Chi tiÕt t­ëng t­îng, kú ¶o thÓ hiÖn ë chuyÖn ¢u C¬ sinh në c¸i bäc tr¨m trøng. L¹c Long Qu©n vµ ¢u C¬ chia con ®Ó cai qu¶n vµ g©y dùng ®Êt n­íc Ng­êi ViÖt lµ Con Rång, Ch¸u Tiªn. 2. ý nghÜa cña truyÖn Con Rång, Ch¸u Tiªn: + Gi¶i thÝch, suy t«n nguån gèc cao quý, thiªng liªng cña céng ®ång ng­êi ViÖt. Tõ bao ®êi ng­êi ViÖt tin vµo tÝnh x¸c thùc cña nh÷ng ®iÒu “truyÒn thuyÕt” vÒ sù tÝch tæ tiªn vµ tù hµo vÒ nguån gèc, gißng gièng tiªn Rång rÊt cao quý, linh thiªng cña m×nh. + §Ò cao nguån gèc chung vµ biÓu hiÖn ý nguyÖn ®oµn kÕt, thèng nhÊt cña nh©n d©n ë mäi miÒn ®Êt n­íc. Ng­êi ViÖt Nam, dï miÒn xu«i hay miÒn ng­îc, dï ë ®ång b»ng, miÒn nói hay ven biÓn, trong n­íc hay n­íc ngoµi ®Òu cã chung céi nguån, ®Òu lµ con mÑ ¢u C¬ ( ®ång bµo – cïng mét bäc ) , v× vËy ph¶i th­¬ng yªu, ®oµn kÕt. C¸c ý nghÜa Êy gãp phÇn quan träng vµo viÖc x©y dùng, båi ®¾p nh÷ng søc m¹nh tinh thÇn d©n téc. III. Ghi nhí : - SGK trang 8 IV. LuyÖn tËp : Häc sinh tr¶ lêi c©u hái phÇn luyÖn tËp. C©u 1: TruyÖn “Qu¶ trøng në ra tr¨m con ng­êi” – D©n téc M­êng, TruyÖn “ Qu¶ bÇu mÑ” – D©n téc Kh¬mó C©u 2: Häc sinh kÓ l¹i chuyÖn Con Rång, Ch¸u Tiªn víi nh÷ng yªu cÇu sau: + §óng cèt truyÖn, chi tiÕt c¬ b¶n. + Cè g¾ng dïng lêi v¨n ( nãi) cña m×nh ®Ó kÓ. + KÓ diÔn c¶m. * Rót kinh nghiÖm : V¨n b¶n: B¸nh ch­ng, b¸nh giÇy ( H­íng dÉn ®äc thªm ) 1. æn ®Þnh tæ chøc : 2. KiÓm tra bµi cò : 3. Bµi míi : Ho¹t ®éng cña GV - HS Néi dung H§ 1 Gi¸o viªn cho häc sinh ®äc l¹i truyÖn, mçi häc sinh ®äc mét ®o¹n. GV nhËn xÐt ng¾n gän, söa c¸ch ®äc cho häc sinh. H§ 2 Gv h­íng dÉn häc sinh th¶o luËn theo c©u hái phÇn “ §äc hiÓu v¨n b¶n”. + C©u hái 1 : Vua Hïng chän ng­êi nèi ng«i trong hoµ c¶nh nµo? víi ý ®Þnh ra sao vµ b»ng h×nh thøc g×? + C©u hái 2 : V× sao trong c¸c con vua, chØ cã Lang Liªu ®­îc thÇn gióp ®ì? + C©u hái 3 : V× sao hai thø b¸nh cña Lang Liªu ®­îc Vua cha chän ®Ó tÕ Trêi, §Êt, Tiªn v­¬ng vµ Lang Liªu ®­îc chän nèi ng«i vua? + C©u hái 4 : ý nghÜa cña truyÒn thuyÕt “ B¸nh ch­ng, b¸nh giÇy” GV h­íng dÉn häc sinh ®äc Yªu cÇu häc sinh häc thuéc 1.Trao ®æi ý kiÕn ë líp: ý nghÜa cña phong tôc ngµy TÕt nh©n d©n ta lµm b¸nh ch­ng, b¸nh giÇy. 2. §äc truyÖn nµy, em thÝch chi tiÕt nµo? V× sao? GV gîi ý. Häc sinh chØ ra vµ ph©n tÝch mét chi tiÕt mµ häc sinh c¶m thÊy thÝch nhÊt. Bµi tËp vÒ nhµ: C©u 4, 5 ( SBT, tr3) Giíi thiÖu bµi: I . §äc: §äc v¨n b¶n: §o¹n 1 : Tõ ®Çu ®Õn “ chøng gi¸m” §o¹n 2 : TiÕp theo ®Õn “ h×nh trßn” §o¹n 3 : PhÇn cßn l¹i. §äc chó thÝch II . T×m hiÓu v¨n b¶n : Hoµn c¶nh: GiÆc ngoµi ®· yªn, Vua cã thÓ tËp trung lo cho d©n ®­îc no Êm. Vua giµ, muèn truyÒn ng«i. ý cña vua: Ng­êi nèi ng«i ph¶i nèi tiÕp chÝ h­íng vua, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i con tr­ëng. H×nh thøc: §iÒu vua ®ßi hái mang tÝnh chÊt mét c©u ®è ®Æc biÖt ®Ó thö tµi. Trong truyÖn cæ d©n gian, gi¶i ®è lµ mét trong nh÷ng thö th¸ch ®èi víi nh©n vËt. Trong c¸c Lang, Lang Liªu lµ ng­êi thiÖt thßi nhÊt. Tuy lµ Lang nh­ng chµng sím lµm viÖc ®ång ¸ng, gÇn gòi víi d©n th­êng. Chµng lµ ng­êi duy nhÊt hiÓu ®­îc ý thÇn, vµ thùc hiÖn ®­îc ý thÇn. ThÇn ë ®©y lµ nh©n d©n. Ai cã thÓ suy nghÜ vÒ lóa g¹o s©u s¾c, tr©n träng lóa g¹o cña trêi ®Êt vµ còng lµ kÕt qu¶ cña må h«i, c«ng søc con ng­êi nh­ nh©n d©n. Nh©n d©n rÊt quý träng c¸i nu«i sèng m×nh, c¸i m×nh lµm ra ®­îc. Hai thø b¸nh cã ý nghÜa thùc tÕ ( quý träng nghÒ n«ng, quý träng h¹t g¹o nu«i sèng con ng­êi vµ lµ s¶n phÈm do chÝnh con ng­êi lµm ra) Hai thø b¸nh cã ý nghÜa s©u xa: t­îng trêi, t­îng ®Êt, t­îng mu«n loµi. Hai thø b¸nh hîp ý Vua, chøng tá ®­îc tµi ®øc con ng­êi cã thÓ nèi chÝ Vua. §em c¸i quý nhÊt trong trêi ®Êt, cña ®ång ruéng, do chÝnh tay m×nh lµm ra mµ tiÕn cóng Tiªn v­¬ng, d©ng lªn cha th× ®óng lµ ng­êi con tµi n¨ng, th«ng minh, hiÕu th¶o, tr©n träng nh÷ng ng­êi sinh thµnh ra m×nh. TruyÖn nh»m gi¶i thÝch nguån gèc sù vËt: Hai thø b¸nh - b¸nh Ch­ng, b¸nh GiÇy. Nguån gèc nµy g¾n liÒn víi ý nghÜa s©u xa cña hai lo¹i b¸nh: B¸nh GiÇy t­îng tr­ng cho bÇutrêi, B¸nh Ch­ng t­îng tr­ng cho mÆt ®Êt. §Ò cao lao ®éng, ®Ò cao nghÒ n«ng. Lang Liªu – nh©n vËt chÝnh, hiÖn lªn nh­ mét ng­êi anh hïng v¨n ho¸. B¸nh ch­ng, b¸nh giÇy cµng cã ý nghÜa bao nhiªu th× cµng nãi lªn tµi n¨ng, phÈm chÊt cña Lang Liªu bÊy nhiªu. III . Ghi nhí : SGK ( Trang 12 ) IV . LuyÖn tËp: ý nghÜa phong tôc ngµy TÕt nh©n d©n ta lµm b¸nh ch­ng, b¸nh giÇy lµ ®Ò cao nghÒ n«ng, ®Ò cao sù thê cóng Trêi, §Êt vµ tæ tiªn cña nh©n d©n ta. Cha «ng ®· x©y dùng phong tôc tËp qu¸n cña m×nh tõ nh÷ng ®iÒu gi¶n dÞ nh­ng rÊt thiªng liªng, giµu ý nghÜa. Quang c¶nh ngµy TÕt nh©n d©n ta gãi hai thø b¸nh nµy cßn cã ý nghÜa gi÷ g×n truyÒn thèng v¨n ho¸, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc vµ lµm sèng l¹i c©u chuyÖn “ B¸nh ch­ng, b¸nh giÇy” trong kho tµng truyÖn cæ d©n gian ViÖt Nam. Gîi ý hai chi tiÕt ®Æc s¾c vµ giµu ý nghÜa: + Lang Liªu n»m méng thÊy thÇn ®Õn khuyªn b¶o “ ...” . §©y lµ chi tiÕt thÇn kú lµm t¨ng søc hÊp hÉn cho truyÖn. Chi tiÕt nµy cßn nªu bËt gi¸ trÞ cña h¹t g¹o ë mét ®Êt n­íc mµ c­ d©n sèng b»ng nghÒ n«ng vµ g¹o lµ l­¬ng thùc chÝnh, ®­îc ­a thÝch cña nh©n d©n. §ång thêi chi tiÕt nµy cßn nªu bËt gi¸ trÞ cña h¹t g¹o mét c¸ch s©u s¾c, ®¸ng quý, ®¸ng tr©n träng cña s¶n phÈm do con ng­êi tù lµm. + Lêi Vua nãi víi mäi ng­êi vÒ hai lo¹i b¸nh. §©y lµ c¸ch “ ®oc”, c¸ch th­ëng thøc, nhËn xÐt vÒ v¨n ho¸. Nh÷ng c¸i b×nh th­êng, gi¶n dÞ song l¹i chøa ®ùng rÊt nhiÒu ý nghÜa s©u s¾c. NhËn xÐt cña Vua vÒ b¸nh ch­ng, b¸nh giÇy còng chÝnh lµ ý nghÜa, t­ t­ëng, t×nh c¶m cña nh©n d©n vÒ hai lo¹i b¸nh nãi riªng vµ vÒ phong tôc lµm hai lo¹i b¸nh vµo ngµy TÕt. *rót kinh nghiÖm : TiÕt 3: Tõ vµ cÊu t¹o tõ tiÕng viÖt Ngµy so¹n : Ngµy d¹y : Môc tiªu Gióp häc sinh hiÓu ®­îc thÕ nµo lµ tõ vµ ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña tõ TiÕng ViÖt. Kh¸i niÖm vÒ tõ §¬n vÞ cÊu t¹o cña tõ ( tiÕng) c¸c kiÓu cÊu t¹o tõ ( tõ ®¬n, tõ phøc, tõ ghÐp, tõ l¸y) B. ChuÈn bÞ cña GV- HS: Gi¸o viªn: §äc SGK, SGV, S¸ch tham kh¶o, soan bµi, b¶ng phô.. Häc sinh: §äc tr­íc bµi. C. TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y vµ häc 1. æn ®Þnh tæ chøc : 2. KiÓm tra bµi cò : 3. Bµi Míi : Ho¹t ®éng cña GV - HS Néi dung KiÓm tra bµi cò: H·y tr×nh bµy ng¾n ngän nh÷ng ®Æc ®iÓm tiªu biÓu cña thÓ lo¹i TruyÒn ThuyÕt. Trong truyÒn thuyÕt Con Rång, Ch¸u Tiªn em thÝch chi tiÕt nµo nhÊt? v× sao? Ho¹t ®éng 1 LËp danh s¸ch c¸c tiÕng vµ c¸c tõ trong c©u sau C©u v¨n trªn ®­îc t¹o bëi bao nhiªu tõ ? bao nhiªu tiÕng? GV ®­a thªm vÝ dô Ho¹t ®éng 2 Mçi lo¹i ®¬n vÞ tiÕng dïng ®Ó lµm g×? §¬n vÞ tõ dïng ®Ó lµm g×? Khi nµo mét tiÕng ®­îc gäi lµ mét tõ? GV ®­a vÝ dô, häc sinh lËp danh s¸ch tõ vµ tiÕng trong c©u. Tõ nh÷ng vÝ dô trªn, gi¸o viªn gióp häc sinh rót ra ®Þnh nghÜa vÒ tõ ( SGK . 13) Ho¹t ®éng 3 Häc sinh t×m tõ mét tiÕng vµ tõ hai tiÕng cã trong c©u. Häc sinh ghi ®óng c¸c tõ mét tiÕng vµ tõ hai tiÕng vµo c¸c cét theo b¶ng mÉu trong s¸ch gi¸o khoa. Ho¹t ®éng 4 Ph©n tÝch ®Æc ®iÓm cña tõ vµ ®¬n vÞ cÊu t¹o tõ. Dùa vµo b¶ng häc sinh ®· lËp gi¸o viªn gióp häc sinh lÇn l­ît t×m hiÓu c¸c néi dung. Ho¹t ®éng 5 HÖ thèng ho¸ kiÕn thøc Ho¹t ®éng 6 Cã thÓ cã nh÷ng kh¶ n¨ng s¾p xÕp tõ nh­ sau Tõ l¸y miªu t¶ c¸i g×? NghÜ tñi th©n, c«ng chóa ót ngåi khãc thót thÝt BT5: Thi t×m nhanh c¸c tõ l¸y. Bµi míi: I. Tõ lµ g×? 1. LËp danh s¸ch tõ vµ tiÕng trong c©u ThÇn/ d¹y/ d©n/ c¸ch/ trång trät,/ ch¨n nu«i / vµ / c¸ch/ ¨n ë.( Con Rång, ch¸u Tiªn) C©u v¨n ®­îc t¹o bëi 9 tõ, 12 tiÕng ( cã 3 tõ gåm 2 tiÕng) 2. C¸c ®¬n vÞ ®­îc gäi lµ tõ vµ tiÕng cã g× kh¸c nhau? TiÕng dïng ®Ó t¹o tõ Tõ dïng ®Ó t¹o c©u Khi mét tiÕng cã thÓ dïng ®Ó t¹o c©u, tiÕng Êy cã thÓ trë thµnh tõ. VD : Trong trêi ®Êt, kh«ng cã g× quý b»ng h¹t g¹o. ( 8 tõ, 9 tiÕng) Ghi nhí: Tõ lµ ®¬n vÞ ng«n ng÷ nhá nhÊt dïng ®Ó t¹o c©u. II. Tõ ®¬n vµ tõ phøc: 1. Dùa vµo nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ë bËc TiÓu häc, h·y ®iÒn c¸c tõ trong c©u d­íi ®©y vµo b¶ng ph©n lo¹i. VD : Tõ/ ®Êy,/ n­íc/ ta/ ch¨m/ nghÒ/ trång trät,/ ch¨n nu«i/ vµ/ cã/ tôc/ ngµy/ TÕt/ lµm/ b¸nh ch­ng/ b¸nh giÇy. ( B¸nh ch­ng, b¸nh giÇy) Cét tõ ®¬n : Tõ, ®Êy, n­íc, ta, ch¨m, nghÒ, vµ, cã, tôc, ngµy, TÕt, lµm. Cét tõ l¸y : trång trät Cét tõ ghÐp : ch¨n nu«i, b¸nh ch­ng, b¸nh giÇy. CÊu t¹o cña tõ ghÐp vµ tõ l¸y cã g× gièng nhau vµ kh¸c nhau? Ph©n biÖt tõ ®¬n vµ tõ phøc : Tõ gåm 1 tiÕng lµ tõ ®¬n, tõ gåm 2 hay nhiÒu tiÕng lµ tõ phøc. Ph©n biÖt tõ ®¬n vµ tõ phøc : Nh÷ng tõ phøc ®­îc t¹o ra b»ng c¸ch ghÐp nh÷ng tiÕng cã quan hÖ víi nhau vÒ nghÜa ®­îc gäi lµ tõ ghÐp, cßn nh÷ng tõ phøc cã quan hÖ l¸y ©m gi÷a c¸c tiÕng gäi lµ tõ l¸y. §¬n vÞ cÊu t¹o cña TiÕng ViÖt lµ tiÕng. Ghi nhí : SGK- tr 14. III. LuyÖn tËp: Bµi tËp 1. ( tr.14) a) C¸c tõ : nguån gèc, con ch¸u thuéc kiÓu tõ ghÐp. b) Tõ ®ång nghÜa víi nguån gèc : céi nguån, gèc g¸c. c) Tõ ghÐp chØ quan hÖ th©n thuéc : cËu mî, c« d×, chó ch¸u, anh em,… Bµi tËp 2 (tr.14) Theo giíi tÝnh( nam, n÷ ) : «ng bµ, cha mÑ, anh chÞ, cËu mî, chó d×, chó thÝm. Theo bËc ( trªn d­íi) : b¸c ch¸u, chÞ em, anh em, d× ch¸u, cha con, mÑ con,… Bµi tËp 3 (tr.14) C¸ch chÕ biÕn : B¸nh r¸n, b¸nh n­íng, b¸nh hÊp, b¸nh nhóng, b¸nh tr¸ng,… ChÊt liÖu lµm b¸nh : B¸nh nÕp, b¸nh tÎ, b¸nh ®Ëu xanh, b¸nh khoai, b¸nh cèm, b¸nh kem … TÝnh chÊt cña b¸nh : B¸nh dÎo, b¸nh phång,.. H×nh d¸ng b¸nh : b¸nh gãi, b¸nh quÊn thõng, b¸nh tai voi, b¸nh cuèn,… Bµi tËp 4 : Miªu t¶ tiÕng khãc cña con ng­êi. Nh÷ng tõ l¸y kh¸c cã cïng t¸c dông : Nøc në, sôt sïi, r­ng røc, Bµi tËp 5: a) T¶ tiÕng c­êi: khóc khÝch, s»ng sÆc, h« h«, ha h¶, hÒnh hÖch, b) T¶ tiÕng nãi : khµn khµn, lÌ nhÌ, thá thÎ, lÐo nhÐo, lÇu bÇu, c) T¶ d¸ng ®iÖu : lõ ®õ, l¶ l­ít, nghªnh ngang, ng«ng nghªnh, Rót kinh nghiÖm : TiÕt 4: giao tiÕp, v¨n b¶n vµ ph­¬ng thøc biÓu ®¹t Ngµy so¹n : Ngµy d¹y : Môc tiªu Huy ®éng kiÕn thøc cña häc sinh vÒ c¸c lo¹i v¨n b¶n mµ häc sinh tõng biÕt. H×nh thµnh s¬ bé kh¸i niÖm: v¨n b¶n, môc ®Ých giao tiÕp, ph­¬ng thøc biÓu ®¹t. B. ChuÈn bÞ cña GV- HS: Gi¸o viªn: §äc SGK, SGV, S¸ch tham kh¶o, soan bµi, b¶ng phô… Häc sinh: §äc tr­íc bµi. C. TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y vµ häc 1. æn ®Þnh tæ chøc : 2. KiÓm tra bµi cò : 3. Bµi míi : + Giíi thiÖu bµi : Thùc tÕ cuéc sèng chóng ta ®· ®­îc tiÕp xóc vµ sö dông nhiÒu víi c¸c lo¹i s¸ch b¸o, ®äc truyÖn, viÕt th­, viÕt ®¬n… nh­ng cã thÓ ch­a biÕt gäi chóng lµ v¨n b¶n hoÆc ch­a biÕt dïng ®óng môc ®Ých. Giê häc h«m nay sÏ gióp chóng ta s¬ bé hiÓu ®­îc v¨n b¶n lµ g×? cã nh÷ng kiÓu v¨n b¶n nµo vµ môc ®Ých sö dông cô thÓ cña v¨n b¶n ra sao Ho¹t ®éng 1 GV : Trong ®êi sèng, khi cã mét t­ t­ëng, t×nh c¶m, nguyÖn väng,… cÇn biÓu ®¹t cho mäi ng­êi hay ai ®ã biÕt, th× em lµm thÕ nµo? Khi muèn biÓu ®¹t t­ t­ëng, t×nh c¶m, nguyÖn väng Êy mét c¸ch ®Çy ®ñ, trän vÑn, em ph¶i lµm thÕ nµo? Häc sinh ®äc c©u ca dao ®Ó t×m hiÓu tÝnh chÊt v¨n b¶n.( GV thay néi dung bµi ca dao kh¸c ). C©u ca dao nµy ®­îc s¸ng t¸c ®Ó lµm g×? nã muèn nãi lªn vÊn ®Ò ( chñ ®Ò ) g×? Hai c©u 6 vµ 8 liªn kÕt nhau nh­ thÕ nµo? ( VÒ luËt th¬ vµ vÒ ý) Nh­ thÕ ®· biÓu ®¹t trän vÑn mét ý ch­a? Theo em c©u ca dao ®· coi lµ mét v¨n b¶n hay ch­a? Ho¹t ®éng 2 Lêi ph¸t biÓu cña thÇy ( c«) hiÖu tr­ëng trong lÔ khai gi¶ng n¨m häc míi cã ph¶i lµ mét v¨n b¶n hay kh«ng? V× sao? Bøc th­ em viÕt cho b¹n bÌ hay cho ng­êi th©n cã ph¶i lµ mét v¨n b¶n kh«ng? Nh÷ng ®¬n xin häc, bµi th¬, truyÖn cæ tÝch, c©u ®èi, thiÕp mêi dù ®¸m c­íi,… cã ph¶i ®Òu lµ v¨n b¶n hay kh«ng? Tõ nh÷ng vÝ dô trªn, c¸c em hiÓu thÕ nµo lµ V¨n b¶n? I. T×m hiÓu chung vÒ v¨n b¶n vµ ph­¬ng thøc biÓu ®¹t a) Khi cÇn biÓu ®¹t mét t­ t­ëng, nguyÖn väng, t×nh c¶m ®Ó ng­êi kh¸c biÕt ta cã thÓ nãi hay viÕt, cã thÓ nãi mét tiÕng, mét c©u hay nhiÒu c©u. b) Khi muèn biÓu ®¹t t­ t­ëng, t×nh c¶m, nguyÖn väng Êy mét c¸ch trän vÑn, ta nãi hay viÕt ph¶i ®Çy ®ñ, râ rµng ý ®Ó ng­êi kh¸c hiÓu (cã nghÜa lµ nãi cã ®Çu cã ®u«i, m¹ch l¹c, cã lý lÏ,..) Nh­ vËy lµ ta ®· t¹o lËp ®­îc v¨n b¶n, ®· thùc hiÖn ®­îc ho¹t ®éng giao tiÕp. c) §äc c©u ca dao vµ tr¶ lêi c©u hái cña gi¸o viªn: BÇu ¬i th­¬ng lÊy bÝ cïng Tuy r»ng kh¸c gièng nh­ng chung mét giµn. C©u ca dao nh»m khuyªn nhñ, nh¾c nhë vÒ sù ®oµn kÕt, ®ïm bäc lÉn nhau cña con ng­êi trong cïng mét tËp thÓ, mét x· héi, mét céng ®ång. Sù liªn kÕt gi÷a c©u 6 vµ c©u 8 rÊt chÆt chÏ: - VÒ luËt thi : TiÕng thø 6 cña c©u 6 vÇn víi tiÕng thø 6 cña c©u 8 : cïng- chung. - VÒ ý : C©u ca dao gåm 2 c©u: C©u 1 nãi râ ý khuyªn nhñ, chñ ®Ò lµ ®oµn kÕt th­¬ng yªu. C©u 2 nãi râ thªm v× sao ph¶i ®oµn kÕt, th­¬ng yªu gi÷a con ng­êi víi con ng­êi. C©u sau lµm râ ý c©u tr­íc C©u ca dao ®· biÓu ®¹t trän vÑn 1 ý, gi÷a hai c©u v¨n cã chñ ®Ò thèng nhÊt, cã sù liªn kÕt chÆt chÏ C©u ca dao lµ mét v¨n b¶n d) Lêi ph¸t biÓu còng lµ v¨n b¶n v× lµ chuçi lêi cã chñ ®Ò. Chñ ®Ò lêi ph¸t biÓu cña thÇy hiÖu tr­ëng th­êng nªu thµnh tÝch nh÷ng n¨m häc qua, nªu nhiÖm vô n¨m häc míi, kªu gäi, cæ vò häc sinh, GV hoµn thµnh tèt nhiÖm vô n¨m häc. §©y lµ v¨n b¶n nãi. e)Bøc th­ lµ v¨n b¶n viÕt, cã thÓ thøc, cã chñ ®Ò xuyªn suèt lµ th«ng b¸o t×nh h×nh vµ quan t©m ®Õn ng­êi nhËn th­. f) C¸c thiÕp mêi, ®¬n tõ ®Òu lµ v¨n b¶n v× chóng cã môc ®Ých, yªu cÇu th«ng tin vµ cã thÓ thøc nhÊt ®Þnh. V¨n b¶n lµ chuçi lêi nãi miÖng hay viÕt cã chñ ®Ò thèng nhÊt, cã liªn kÕt, m¹ch l¹c, vËn dông ph­¬ng thøc biÓu ®¹t phï hîp ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých giao tiÕp. 2. v¨n b¶n vµ ph­¬ng thøc biÓu ®¹t v¨n b¶n: TT KiÓu v¨n b¶n Ph­¬ng thøc biÓu ®¹t Môc ®Ých giao tiÕp VÝ dô v¨n b¶n cô thÓ 1 Tù sù Tr×nh bµy diÔn biÕn sù viÖc TruyÖn TÊm C¸m 2 Miªu t¶ T¸i hiÖn tr¹ng th¸i sù vËt con ng­êi 3 BiÓu c¶m Bµy tá t×nh c¶m, c¶m xóc. C©u ca dao : Anh ®i anh nhí quª nhµ Nhí canh rau muèng, nhí cµ dÇm t­¬ng. 4 NghÞ luËn Bµn luËn, nªu ý kiÕn ®¸nh gi¸ Tôc ng÷ : Tay lµm hµm nhai, tay quai miÖng trÔ. Cã hµm ý nghÞ luËn 5 ThuyÕt minh Giíi thiÖu ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt, ph­¬ng ph¸p Nh÷ng tê h­íng dÉn sö dông thuèc, ®å dïng. 6 Hµnh chÝnh c«ng vô Tr×nh bµy ý muèn, quyÕt ®Þnh, thÓ hiÖn quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm gi÷a ng­êi vµ ng­êi. §¬n tõ, b¸o c¸o, giÊy mêi 3. Ghi nhí: Giao tiÕp lµ ho¹t ®éng truyÒn ®¹t, tiÕp nhËn t­ t­ëng, t×nh c¶m b»ng ph­¬ng tiÖn ng«n tõ. V¨n b¶n lµ mét chuçi lêi nãi miÖng hay bµi viÕt cã chñ ®Ò thèng nhÊt, cã liªn kÕt, m¹ch l¹c, vËn dông ph­¬ng thøc biÓu ®¹t phï hîp ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých giao tiÕp. Cã 6 kiÓu v¨n b¶n th­êng gÆp víi c¸c ph­¬ng thøc biÓu ®¹t t­¬ng øng: tù sù, miªu t¶, biÓu c¶m, nghÞ luËn, thuyÕt minh, hµnh chÝnh- c«ng vô. Mçi kiÓu v¨n b¶n cã môc ®Ých giao tiÕp riªng. II. LuyÖn tËp: C¸c ®o¹n v¨n, th¬ d­íi ®©y thuéc ph­¬ng thøc biÓu ®¹t nµo? Tù sù Miªu t¶ NghÞ luËn BiÓu c¶m ThuyÕt minh TruyÒn thuyÕt “ Con Rång, Ch¸u Tiªn” thuéc kiÓu v¨n b¶n nµo ? v× sao em biÕt nh­ vËy? TruyÒn thuyÕt “ Con Rång, Ch¸u Tiªn” thuéc kiÓu v¨n b¶n Tù sù v× c©u chuyÖn ®· kÓ l¹i diÔn biÕn sù viÖc vÒ thÇn L¹c Long Qu©n vµ ¢u C¬, vÒ triÒu ®¹i Vua Hïng. 3. ( SBT . 8 ) Hai bµi ca dao thuéc ph­¬ng thøc biÓu c¶m nh»m béc lé c¶m xóc, c¶m th¸n, t¸c gi¶ bµi ca mong ®­îc sù c¶m th«ng.Bµi ca dao kÓ mét c©u chuyÖn vÒ 2 nh©n vËt lµ tß vß vµ nhÖn : ph­¬ng thøc tù sù. Rót kinh nghiÖm : TuÇn 2 - Bµi 2 TiÕt 5 : Th¸nh Giãng TiÕt 6 : Tõ m­în TiÕt 7, 8 : T×m hiÓu chung vÒ v¨n tù sù TiÕt 5 th¸nh giãng Ngµy so¹n : Ngµy d¹y : A- Môc tiªu -N¾m ®­îc néi dung, ý nghÜa vµ mét sè nÐt nghÖ thuËt tiªu biÓu cña truyÖn “Th¸nh Giãng KÓ l¹i ®­îc truyÖn nµy B. ChuÈn bÞ cña GV- HS: Gi¸o viªn: So¹n gi¸o ¸n, chuÈn bÞ b¶ng phô, Häc sinh: So¹n bµi. C. TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y vµ häc 1. æn ®Þnh tæ chøc : 2. KiÓm tra bµi cò : 3. Bµi míi : Ho¹t ®éng cña GV - HS Néi dung KiÓm tra bµi cò: ThÕ nµo lµ v¨n b¶n? Nªu nh÷ng kiÓu v¨n b¶n th­êng gÆp víi c¸c ph­¬ng thøc biÓu ®¹t cña tõng kiÓu v¨n b¶n. Ho¹t ®éng1 GV chia truyÖn thµnh 4 ®o¹n, gäi häc sinh ®äc vµ nhËn xÐt vÒ c¸ch ®äc. Ho¹t ®éng2 Trong truyÖn “ Th¸nh Giãng” cã nh÷ng nh©n vËt nµo? Ai lµ nh©n vËt chÝnh? Em h·y t×m, liÖt kª vµ nªu râ ý nghÜa cña nh÷ng chi tiÕt ®ã? Häc sinh th¶o luËn theo nhãm sau ®ã tr×nh bµy. Lª TrÝ ViÕn viÕt : “ Kh«ng nãi lµ ®Ó b¾t ®Çu nãi lêi quan träng, nãi lêi yªu n­íc, lêi cøu n­íc”. Hå ChÝ Minh : “ Ai cã sóng dïng sóng, ai cã g­¬m dïng g­¬m, kh«ng cã g­¬m th× dïng cuèc, thuæng, gËy géc” B¶y nong c¬m, ba nong cµ, uèng mét ly n­íc, c¹n ®· khóc s«ng ( DÞ B¶n Kh¾c ) Sù v­¬n vai cña Giãng cã liªn quan ®Õn truyÒn thèng truyÖn cæ d©n gian. Thêi cæ, nh©n d©n quan niÖm ng­êi anh hïng ph¶i khæng lå vÒ thÓ x¸c, søc m¹nh vµ chiÕn c«ng. H·y nªu ý nghÜa cña h×nh t­îng Giãng? Th¶o luËn: TruyÒn thuyÕt th­êng liªn quan ®Õn sù thËt lÞch sö. §©y lµ c©u hái liªn quan ®Õn c¶m nhËn, së thÝch c¸ nh©n cña häc sinh. GV t«n träng, khuyÕn khÝch nh÷ng ý kiÕn ®ã H Đ 3 H Đ 4: HD v ề nhà Giíi thiÖu bµi: §¸nh giÆc cøu n­íc th¾ng lîi lµ chñ ®Ò lín, c¬ b¶n, xuyªn suèt lÞch sö V¨n häc ViÖt Nam nãi chung, V¨n häc d©n gian nãi riªng. “Th¸nh Giãng” lµ truyÖn d©n gian thÓ hiÖn rÊt tiªu biÓu vµ ®éc ®¸o chñ ®Ò nµy. TruyÖn kÓ vÒ ý thøc vµ søc m¹nh ®¸nh giÆc cã tõ rÊt sím cña ng­êi ViÖt cæ. “ Th¸nh Giãng” cã nhiÒu chi tiÕt nghÖ thuËt hay vµ ®Ñp, chøng tá tµi n¨ng s¸ng t¹o cña tËp thÓ nh©n d©n ë nhiÒu n¬i, nhiÒu thêi. C©u truyÖn d©n gian nµy ®ãng vai trß quan träng trong viÖc gi¸o dôc lßng yªu n­íc vµ b¶o vÖ truyÒn thèng anh hïng d©n téc qua c¸c thêi ®¹i cho ®Õn ngµy nay. I. §äc : - §o¹n 1 : Tõ ®Çu ®Õn “ n¨m ®Êy” - §o¹n 2 : tiÕp theo ®Õn “ cøu n­íc” - §o¹n 3 : phÇn cßn l¹i + §äc chó thÝch : chó ý c¸c chó thÝch khã (1), (2), (10),… II. T×m hiÓu v¨n b¶n : 1. H×nh t­îng ng­êi anh hïng lµng Giãng GV : Trong truyÖn cã nhiÒu nh©n vËt : bµ mÑ, sø gi¶, nhµ vua, d©n lµng, Th¸nh Giãng. Nh©n vËt Th¸nh Giãng lµ nh©n vËt chÝnh ®­îc x©y dùng b»ng rÊt nhiÒu chi tiÕt t­ëng t­îng, kú ¶o vµ giµu ý nghÜa. VÒ nguån gèc ra ®êi : Sù ra ®êi thÇn kú (NhiÒu diÔn b¶n kh¸c cña truyÖn Th¸nh Giãng cã hµm ý g¾n Giãng víi L¹c Long Qu©n : Long Qu©n b¶o cho vua Hïng biÕt cßn 3 n¨m n÷a giÆc sÏ ®Õn , lóc ®ã cho ng­êi ®i kh¾p n­íc cÇu ng­êi tµi giái, thÇn t­íng sÏ xuÊt hiÖn – B¶n kÓ trong LÜnh Nam ChÝch Qu¸i) VÒ nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt: + TiÕng nãi ®Çu tiªn cña Th¸nh Giãng lµ tiÕng nãi ®ßi ®¸nh giÆc : ca gîi ý thøc ®¸nh giÆc, cøu n­íc; ý thøc ®¸nh giÆc cøu n­íc t¹o cho ng­êi anh hïng nh÷ng kh¶ n¨ng, hµnh ®éng kh¸c th­êng, thÇn kú. Giãng lµ h×nh ¶nh cña nh©n d©n, lóc b×nh th­êng th× lu«n ©m thÇm nh­ng khi n­íc nhµ gÆp c¬n nguy hiÓm, hä liÒn s½n sµng ®¸p lêi cøu n­íc. + Giãng ®ßi ngùa s¾t, roi s¾t, gi¸p s¾t ®Ó ®¸nh giÆc. GËy s¨t g·y, nhæ tre bªn ®­êng ®Ó ®¸nh giÆc : ®Ó ®¸nh giÆc ta ph¶i chuÈn bÞ tõ l­¬ng thùc, ®­a c¶ nh÷ng thµnh tùu v¨n ho¸, kü thuËt vµo cuéc chiÕn ®Êu; Giãng ®¸nh giÆc kh«ng chØ b»ng vò khÝ, mµ b»ng c¶ c©y cá cña ®Êt n­íc, b»ng g× cã thÓ giÕt ®­îc giÆc. + Bµ con lµng xãm vui lßng gãp g¹o nu«i cËu bÐ: Giãng lín lªn tõ thøc ¨n, ®å mÆc cña nh©n d©n, søc m¹nh dòng sÜ cña Giãng ®­îc nu«i d­ìng tõ nh÷ng c¸i b×nh th­êng, gi¶n dÞ, nh©n d©n ta rÊt yªu n­íc, ai còng mong Giãng lín nhanh ®¸nh giÆc cøu n­íc. C¶ d©n lµng ®ïm bäc, nu«i d­ìng Giãng, Giãng ®©u chØ lµ con cña mét bµ mÑ, mµ lµ cña nh©n d©n. Giãng tiªu biÓu cho søc m¹nh cña toµn d©n. + Giãng lín nhanh nh­ thæi, v­¬n vai thµnh tr¸ng sÜ : ThÓ hiÖn tÝnh chÊt phi th­êng cña nh©n vËt, viÖc cøu n­íc d­êng nh­ lµm cho Giãng lín lªn, kh«ng lín lªn nhanh th× lµm sao ®¸p øng ®­îc nhiÖm vô cøu n­íc. Giãng v­¬n vai lµ thÓ hiÖn sù tr­ëng thµnh v­ît bËc, vÒ hïng khÝ, tinh thÇn cña mét d©n téc tr­íc n¹n ngo¹i x©m. + §¸nh giÆc xong, Giãng cëi ¸o gi¸p s¾t ®Ó l¹i vµ bay th¼ng vÒ trêi : Giãng ra ®êi ®· phi th­êng th× ra ®i còng phi th­êng. Nh©n d©n yªu mÕn tr©n träng, muèn gi÷ m·i h×nh ¶nh ng­êi anh hïng nªn ®· ®Ó Giãng trë vÒ víi câi v« biªn, bÊt tö. H×nh t­îng Giãng ®­îc bÊt tö ho¸ b»ng c¸ch Êy. Bay lªn trêi, Giãng lµ non n­íc, lµ ®Êt trêi, lµ biÓu t­îng cña ng­êi d©n V¨n Lang. Giãng vÉn sèng m·i, ®¸nh giÆc xong, kh«ng trë vÒ lÜnh th­ëng, Giãng kh«ng hÒ ®ßi hái c«ng danh. DÊu tÝch chiÕn c«ng Giãng ®Ó l¹i cho quª h­¬ng, xø së. 2. ý nghÜa cña h×nh t­îng Giãng: Giãng lµ h×nh t­îng tiÓu biÓu, rùc rì cña ng­êi anh hïng ®¸nh giÆc gi÷ n­íc. Trong V¨n häc d©n gian nãi riªng, VHVN nãi chung, ®©y lµ h×nh t­îng ng­ê