Giáo án Ngữ văn 6 - Học kỳ II

Häc kú II TiÕt 73 Ngµy So¹n:…………………. Bµi häc ®­êng ®êi ®Çu tiªn ( TrÝch “ DÕ MÌn phiªu l­u kÝ _ T« Hoµi) A/ Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - HiÓu ®­îc phÇn giíi thiÖu chung vÒ v¨n b¶n. - HiÓu ®­îc nghÖ thuËt miªu t¶ loµi vËt sinh ®éng, lêi kÓ ë ng«i thø nhÊt tù nhiªn, ng«n ng÷ chÝnh x¸c, giµu tÝnh t¹o h×nh. B/ §å dïng Tranh minh ho¹ ( Tù s­u tÇm ) C/ TiÕn tr×nh bµi d¹y: * æn ®Þnh líp: * KiÓm tra vë so¹n bµi: * Bµi míi: §äc chó thÝch * ? Nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ cuéc ®êi & sù nghiÖp nhµ v¨n T« Hoµi? ( GV giíi thiÖu ¶nh ch©n dung t/g ) Gi¸o viªn cã thÓ giíi thiÖu cho c¸c em 1 sè t¸c phÈm cña T« Hoµi. ? Qua chuÈn bÞ bµi ë nhµ, em cã thÓ cho biÕt t¸c phÈm viÕt vÒ ®Ò tµi g×? Gåm mÊy ch­¬ng? ? Em cã thÓ nªu ng¾n gän néi dung t¸c phÈm. ? Nªu vÞ trÝ cña ®o¹n trÝch trong t¸c phÈm? - §äc hµo høng, kiªu h·nh, to, vang, chó ý nhÊn giäng ë c¸c tÝnh tõ, ®éng tõ miªu t¶ khi DÕ MÌn t¶ ch©n dung m×nh. - Giäng trÞch th­îng – DÕ MÌn trªu chÞ Cèc. - Giäng chËm, buån, s©u l¾ng, cã phÇn bi th­¬ng – DÕ mÌn hèi hËn. - Chó ý nh÷ng ®o¹n ®èi tho¹i. ? C©u chuyÖn ®­îc kÓ ë ng«i thø nhÊt theo lêi cña nh©n vËt chÝnh? T¸c dông? ? Tãm t¾t ®o¹n trÝch? (Gi¸o viªn gäi häc sinh tãm t¾t tiÕp søc). Gi¸o viªn kiÓm tra l¹i chó thÝch trong SGK. ? V¨n b¶n cã thÓ gåm mÊy phÇn? X¸c ®Þnh giíi h¹n vµ nªu néi dung chÝnh tõng phÇn? ? T×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ h×nh d¸ng cña DM? ? Khi miªu t¶ h×nh ¶nh “Chµng DÕ” t¸c gi¶ ®· sö dông nhiÒu tõ lo¹i, lo¹i tõ nµo? ? Qua ®ã, em nhËn xÐt g× vÒ vÎ ®Ñp h×nh d¸ng cña DM? ? T×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ hµnh ®éng cña DM? ? Khi miªu t¶ hµnh ®éng “Chµng DÕ” t¸c gi¶ ®· sö dông nhiÒu tõ lo¹i, lo¹i tõ nµo? ? Qua ®ã, em nhËn xÐt g× vÒ hµnh ®éng cña DM? ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ tr×nh tù miªu t¶? ? C¸ch miªu t¶ nh­ vËy cã t¸c dông g×? (H×nh ¶nh nh©n vËt hiÖn lªn râ nÐt, thªm sinh ®éng, võa miªu t¶ h×nh d¹ng chung, võa lµm næi bËt c¸c chi tiÕt quan träng cña ®èi t­îng). ? Vµ qua lêi miªu t¶ Êy, em h×nh dung ra h×nh ¶nh DÕ MÌn nh­ thÕ nµo? ? Cã ý kiÕn cho r»ng: Mang vÎ ®Ñp nh­ vËy nªn DÕ MÌn cã quyÒn “lÊy lµm h·nh diÖn víi bµ con vÒ vÎ ®Ñp cña m×nh”. Em cã ý kiÕn nh­ thÕ nµo? (Häc sinh th¶o luËn). - §/ : §ã lµ t/c chÝnh ®¸ng. - Kh«ng nhÊt trÝ: NÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc râ rµng th× t×nh c¶m Êy rÊt gÇn víi thãi kiªu c¨ng, tù phô, xem th­êng mäi ng­êi, hung h¨ng, xèc næi, g©y h¹i cho b¶n th©n vµ mäi ng­êi. ? Vµ ë DÕ MÌn ®iÒu ®ã ®· ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? i. Giíi thiÖu chung: 1. T¸c gi¶: - T« Hoµi tªn thËt lµ NguyÔn Sen, (1920), lín lªn ë NghÜa §« - Hoµi §øc – Hµ T©y(CÇu GiÊy – Hµ Néi). ¤ng viÕt v¨n tõ tr­íc CMT8/1945, viÕt nhiÒu thÓ lo¹i, rÊt thµnh c«ng vÒ miªu t¶, v¨n viÕt cho thiÕu nhi. 2. T¸c phÈm DÕ mÌn phiªu l­u ký. - In lÇn ®Çu n¨m 1941, lµ t¸c phÈm næi tiÕng vµ ®Æc s¾c cña T« Hoµi viÕt vÒ loµi vËt dµnh cho thiÕu nhi. - T¸c phÈm gåm 10 ch­¬ng. 3. §o¹n trÝch "Bµi häc ..." - TrÝch tõ ch­¬ng I. i/ §äc, hiÓu v¨n b¶n: 1. §äc - kÓ tãm t¾t: - T¹o nªn sù th©n mËt, gÇn gòi gi÷a ng­êi kÓ vµ b¹n ®äc; dÔ biÓu hiÖn t©m tr¹ng, ý nghÜ, th¸i ®é cña nh©n vËt ®èi víi nh÷ng g× x¶y ra ë xung quanh & ®èi víi chÝnh m×nh. 2. Chó thÝch: 3. Bè côc: - 2 ®o¹n. + §1: Tõ ®Çu… “§øng ®Çu thiªn h¹ råi”. Miªu t¶ vÎ ®Ñp c­êng tr¸ng cña DÕ MÌn. + §2: Cßn l¹i: Bµi häc ®­êng ®êi ®Çu tiªn cña DÕ MÌn. 4. Ph©n tÝch: a) H×nh d¸ng, tÝnh c¸ch cña DÕ MÌn. “T«i lµ mét chµng DÕ thanh niªn c­êng tr¸ng”. * H×nh d¸ng: - §«i cµng nh½n bãng; Vuèt: Cøng, nhän ho¾t; ®«i c¸nh: dµi; ®Çu to næi tõng t¶ng; hai r¨ng ®en nh¸nh; r©u dµi uèn cong. / TÝnh tõ, ®éng tõ => VÎ ®Ñp c­êng tr¸ng, ®Çy søc sèng * Hµnh ®éng: §¹p phanh ph¸ch, vç c¸nh phµnh ph¹ch, nhai ngoµm ngo¹m, trÞnh träng vuèt r©u. / Dïng nhiÒu ®éng tõ, tÝnh tõ, tõ l¸y. => Hµnh ®éng hïng dòng, r¾n rái - LÇn l­ît miªu t¶ tõng bé phËn c¬ thÓ g¾n miªu t¶ h×nh d¸ng vµ miªu t¶ hµnh ®éng. => VÎ ®Ñp c­êng tr¸ng, trÎ trung, ®Çy søc sèng, tù tin, yªu ®êi cña DÕ MÌn. * TÝnh c¸ch. - §i ®øng oai vÖ, cµ khÞa víi bµ con trong xãm …. - T­ëng m×nh s¾p ®øng ®Çu thiªn h¹ råi. => Qu¸ kiªu c¨ng, hîm hÜnh, kh«ng tù biÕt m×nh. * TiÓu kÕt: ? §øng tr­íc h×nh ¶nh DÕ MÌn trong ®o¹n I. Em cã th¸i ®é, t×nh c¶m ra sao? (Th¶o luËn). (Yªu quý: sèng tù lËp, cã vÎ ®Ñp… Bùc m×nh: Qu¸ kiªu c¨ng, …). ? TÊt c¶ nh÷ng t×nh c¶m ®ã ®­îc t¹o nªn khi ta ®­îc chøng kiÕn nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ rÊt ®Æc s¾c víi nghÖ thuËt nh©n ho¸ tµi t×nh? ? VËy theo em chi tiÕt nµo lµ ®Æc s¾c, thó vÞ nhÊt, v× sao? H­íng dÉn vÒ nhµ: Häc bµi So¹n tiÕp bµi nµy. TiÕt 74 Ngµy so¹n:…………………….. Bµi häc ®­êng ®êi ®Çu tiªn ( TiÕp) ( TrÝch “ DÕ MÌn phiªu l­u kÝ _ T« Hoµi) A/ Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - C¶m nhËn ý nghÜa, néi dung cña truyÖn: TÝnh kiªu c¨ng cña tuæi trÎ cã thÓ lµm h¹i ®Õn ng­êi kh¸c, khiÕn ta ph¶i ©n hËn suèt ®êi, cÇn sèng ®oµn kÕt víi mäi ng­êi. - HiÓu ®­îc nghÖ thuËt miªu t¶ loµi vËt sinh ®éng, lêi kÓ ë ng«i thø nhÊt tù nhiªn, ng«n ng÷ chÝnh x¸c, giµu tÝnh t¹o h×nh. B/ §å dïng Tranh minh ho¹ ( Tù s­u tÇm ) C/ TiÕn tr×nh bµi d¹y: * æn ®Þnh líp: * KiÓm tra bµi cò: ? H×nh ¶nh chó DÕ MÌn hiÖn ra víi vÎ ®Ñp nh­ thÕ nµo? ? Em suy nghÜ g× vÒ tÝnh c¸ch cña DÕ MÌn? * Bµi míi: ? Ng­êi hµng xãm ®Çu tiªn trong cuéc sèng tù lËp cña DÕ MÌn lµ DÕ Cho¾t. H·y xem DÕ MÌn nh×n DÕ Cho¾t b»ng con m¾t nh­ thÕ nµo? ? Th¸i ®é cña DÕ MÌn ®èi víi DÕ Cho¾t ra sao? ? Qua ®ã chóng ta dÔ dµng nhËn ra h×nh ¶nh DÕ Cho¾t trong c¸i nh×n cña DÕ MÌn? ? Sù viÖc ®· x¶y ra ? ? T¹i sao DÕ MÌn lµm nh­ vËy ? ? §ã lµ hµnh ®éng mang tÝnh chÊt nh­ thÕ nµo? ? V× sao em l¹i cã ®¸nh gi¸ nh­ vËy? ? Sau sù viÖc ®¸ng tiÕc x¶y ra víi DÕ Cho¾t, DÕ MÌn cã th¸i ®é nh­ thÕ nµo? ? Th¸i ®é Êy gióp chóng ta hiÓu thªm nÐt tÝnh c¸ch nµo ë DÕ MÌn? ? Vµ em h·y h×nh dung DÕ MÌn ®· cã t©m tr¹ng nh­ thÕ nµo khi ®øng lÆng håi l©u tr­íc nÊm må cña DÕ Cho¾t? (H/s tù do th¶o luËn). ? Bµi häc ®­êng ®êi ®Çu tiªn cña DÕ MÌn lµ g×? (Nªn biÕt sèng ®oµn kÕt, th©n ¸i víi mäi ng­êi. kÎ kiªu c¨ng cã thÓ lµm h¹i ng­êi kh¸c khiÕn ph¶i ©n hËn suèt ®êi). ? V¨n b¶n ®· cã nh÷ng ®Æc ®iÓm nghÖ thuËt g× næi bËt? (T­ëng t­îng trªn c¬ së sù thËt). * Häc sinh ®äc ghi nhí. ? §äc c©u cuèi cña ®o¹n trÝch vµ em c¶m nhËn ®­îc nÐt ®Æc s¾c g×? (§©y lµ lèi kÕt thóc võa cã kh¶ n¨ng gãi kÕt sù viÖc l¹i võa më ra h­íng suy nghÜ => H/s tËp viÕt. b) Bµi häc ®­êng ®êi ®Çu tiªn cña DÕ MÌn. * DÕ Cho¾t – Ng­êi hµng xãm ®Çu tiªn cña DÕ MÌn. Nh­ mét g· nghiÖn thuèc phiÖn, c¸nh ng¾n ngñn, r©u mét mÈu, mÆt mòi ngÈn ng¬, cã lín mµ kh«ng cã kh«n, … * Th¸i ®é cña DÕ MÌn. - Gäi lµ “chó mµy” (mÆc dï b»ng tuæi). - HÕch r¨ng, x× mét h¬i râ dµi, m¾ng kh«ng chót bËn t©m, … => DÕ Cho¾t yÕu ít, xÊu xÝ, l­êi nh¸c, ®¸ng khinh trong c¸i nh×n cña DÕ MÌn. - DÕ MÌn trªu chÞ Cèc => Muèn ra oai víi DÕ Cho¾t, ®ã kh«ng ph¶i lµ hµnh ®éng dòng c¶m mµ lµ hµnh ®éng ng«ng cuång. - Khi nghe Cèc mæ DÕ Cho¾t: KhiÕp, n»m in thin thÝt. - DÕ Cho¾t bÞ chÞ Cèc hiÓu lÇm, mæ ®au => DÕ MÌn hèt ho¶ng lo sî bÊt ngê vÒ c¸i chÕt vµ lêi khuyªn cña DÕ Cho¾t. - DÕ MÌn cßn cã t×nh c¶m ®ång lo¹i, cßn biÕt ¨n n¨n, hèi lçi. III/ ý nghÜa cña truyÖn: - Bµi häc ®Çu tiªn cña DÕ MÌn lµ t¸c h¹i cña tÝnh nghÞch ranh, Ých kû. Hèng h¸ch h·o tr­íc ng­êi yÕu nh­ng l¹i hÌn nh¸t tr­íc kÎ m¹nh, kh«ng tÝnh ®Õn hËu qu¶ ra sao. Bµi häc vÒ sù ngu xuÈn cña tÝnh kiªu ng¹o ®· dÉn ®Õn téi ¸c. - TruyÖn ®­îc viÕt theo lèi ®ång tho¹i, loµi vËt còng biÕt suy nghÜ, nãi ng­êi. PhÐp nh©n ho¸ tµi t×nh dùa trªn nh÷ng am hiÓu kü cµng vÒ loµi vËt. - Sö dông ng«n ng÷ miªu t¶ sinh ®éng, s¾c nÐt khiÕn h×nh ¶nh nh©n vËt hiÖn lªn sinh ®éng vµ hÊp dÉn. iv. LuyÖn tËp: C©u cuèi cña ®o¹n trÝch võa thuËt l¹i sù viÖc, võa gîi t¶ t©m tr¹ng mang ý nghÜa s©u s¾c. *H­íng dÉn vÒ nhµ: - Häc bµi. - So¹n vµ nghiªn cøu bµi “Phã tõ” TiÕt 75 Ngµy so¹n ………………….. Phã tõ A/ Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - N¾m ®­îc kh¸i niÖm phã tõ. - HiÓu vµ nhí ®­îc c¸c lo¹i ý nghÜa chÝnh cña phã tõ. - BiÕt ®Æt c©u cã chøa phã tõ ®Ó thÓ hiÖn c¸c ý nghÜa kh¸c nhau. B/ §å dïng B¶ng phô C/ TiÕn tr×nh bµi d¹y: * æn ®Þnh líp * KiÓm tra bµi cò: ? KÓ tªn c¸c lo¹i tõ em ®· ®­îc häc? ? X¸c ®Þnh c¸c tõ lo¹i trong VD ? DÕ Cho¾t lµ tªn t«i ®· ®Æt cho nã mét c¸ch trÞch th­îng & chÕ giÔu. * Bµi míi: §äc VD b¶ng phô. ? C¸c tõ “®·, còng, vÉn, ch­a, thËt, …" bæ sung ý nghÜa cho nh÷ng tõ nµo? ? §äc l¹i nh÷ng tõ ng÷ ®­îc bæ sung ý nghÜa? ? Nh÷ng tõ ®­îc bæ sung ý nghÜa thuéc lo¹i tõ nµo? ? Nh­ vËy trong c¸c côm ®éng tõ, côm tÝnh tõ nh÷ng tõ lµm n/v bæ sung ý nghÜa ë vÞ trÝ nµo? => §ã lµ nh÷ng phã tõ. ? VËy em hiÓu thÕ nµo lµ phã tõ? BT nhanh: X¸c ®Þnh phã tõ trong VD? - ThÕ råi Cho¾t t¾t thë. T«i th­¬ng l¾m. - Ai ¬i chua ngät ®· tõng. Non xanh n­íc b¹c ta ®õng quªn nhau. ? §äc VD. ? X¸c ®Þnh c¸c phã tõ trong VD? ? S¾p xÕp c¸c phã tõ ë c¸c VD trong phÇn I & II vµo b¶ng? ? Em cã thÓ bæ sung c¸c phã tõ kh¸c vµo b¶ng ph©n lo¹i ? * L­u ý: Ph©n biÖt phã tõ vêi ®éng tõ. - T«i ra ngoµi ch¬i. §éng tõ - §Çu t«i to ra. Phã tõ ? Nªu c¸c lo¹i phã tõ. (Tiªu chÝ ph©n lo¹i phã tõ chÝnh lµ dùa vµo néi dung vµ ý nghÜa mµ c¸c phã tõ ®ã bæ sung cho ®éng tõ, tÝnh tõ) ®· ®Õn; kh«ng cßn ngöi. thêi gian phñ ®Þnh I. Phã Tõ lµ g×: 1. VÝ dô: B¶ng phô 2. NhËn xÐt: a) §· ®i; còng ra; vÉn ch­a thÊy ThËt lçi l¹c. b Soi g­¬ng ®­îc; rÊt ­a nh×n; to ra; rÊt b­íng. - Nh÷ng tõ “®·, vÉn, còng, …” bæ sung ý nghÜa cho c¸c ®éng tõ, tÝnh tõ. - Nh÷ng tõ “®·, vÉn, còng …” cã thÓ ®øng tr­íc hoÆc ®øng sau ®éng tõ, tÝnh tõ. 3. Ghi nhí: SGK. iI. C¸c lo¹i phã tõ: - Phã tõ: l¾m, ®õng, kh«ng, ®·. ®ang. - ý nghÜa: + ChØ thêi gian : ®·, ®ang. + ChØ møc ®é : ThËt, rÊt, l¾m. + Sù tiÕp diÔn tg tù : còng. + Sù phñ ®Þnh : kh«ng, ch­a, ch¼ng. + Sù cÇu khiÕn : §õng, h·y. + KÕt qu¶ & hg : ®­îc, ra. + Kh¶ n¨ng : VÉn, ch­a. * Ghi nhí: iiI. LuyÖn tËp: Bµi tËp 1: §äc vµ x¸c ®Þnh phã tõ §Òu lÊm tÊm; … tiÕp diÔn Bµi tËp 2: ViÕt ®o¹n v¨n “ThuËt l¹i sù viÖc DÕ MÌn trªu chÞ Cèc” trong ®ã cã sö dông phã tõ vµ nªu ý nghÜa cña phã tõ ®ã? iv. h­íng dÉn vÒ nhµ : - HiÓu phã tõ vµ c¸c lo¹i phã tõ. - BiÕt x¸c ®Þnh chÝnh x¸c c¸c phã tõ. - BiÕt so s¸nh viÖc sö dông phã tõ vµ kh«ng sö dông phã tõ ®Ó dïng cho phï hîp. - ViÕt ®o¹n v¨n cã sö dông phã tõ. - ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo. TiÕt 76 Ngµy so¹n ………………….. T×m hiÓu chung vÒ v¨n miªu t¶ A/ Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - N¾m ®­îc nh÷ng hiÓu biÕt chung nhÊt vÒ v¨n miªu t¶ tr­íc khi ®i s©u vµo mét sè thao t¸c chÝnh nh»m t¹o lËp v¨n b¶n nµy. - NhËn diÖn mét sè bµi v¨n, ®o¹n v¨n miªu t¶. - HiÓu ®­îc trong nh÷ng t×nh huèng nµo th× dïng v¨n miªu t¶. B/ §å dïng T­ liÖu, b¶ng phô C/ TiÕn tr×nh bµi d¹y: * æn ®Þnh líp: * KiÓm tra bµi cò: B¶ng phô ? Nªu c¸c ph­¬ng thøc biÓu ®¹t mµ em ®· nghe giíi thiÖu? ? Em ®· ®­îc häc c¸ch t¹o lËp v¨n b¶n theo ph­¬ng thøc biÓu ®¹t nµo? ? §o¹n ®Çu cña v¨n b¶n “Bµi häc ®­êng ®êi ...” ®­îc viÕt theo ph­¬ng thøc biÓu ®¹t nµo? A. Tù sù B. Miªu t¶. C. BiÓu c¶m. * Bµi míi: * HS ®äc vµ suy nghÜ vÒ 3 t×nh huèng trong SGK. ë t×nh huèng nµocÇn sö dông v¨n m/ t¶? - Em cã thÓ nªu thªm mét vµi t×nh huèng t­¬ng tù cÇn sö dông v¨n miªu t¶. (Häc sinh th¶o luËn). ? VËy em hiÓu sù cÇn thiÕt ph¶i sö dông v¨n miªu t¶ nh­ thÕ nµo? ? Nªu ghi nhí.? I. ThÕ nµo lµ v¨n miªu t¶: - C¶ 3 t×nh huèng ®Òu cÇn sö dông v¨n miªu t¶ v× c¨n cø vµo c¸c hoµn c¶nh vµ môc ®Ých giao tiÕp: + TH 1: T¶ con ®­êng vµ ng«i nhµ ®Ó ng­êi kh¸ch nhËn ra, kh«ng bÞ l¹c. + TH 2: T¶ c¸i ¸o cô thÓ ®Ó ng­êi b¸n hµng kh«ng lÊy lÉn ®ì mÊt thêi gian. + TH 3: T¶ ch©n dung ng­êi lùc sü. => V¨n miªu t¶ gióp ng­êi ®äc, ng­êi nghe h×nh dung ra ®­îc nh÷ng ®. ®iÓm, tÝnh chÊt næi bËt cña mét sù vËt, hiÖn t­îng nµo ®ã. * Ghi nhí: SGK. II. luyÖn tËp BT nhanh. §äc 2 ®o¹n v¨n miªu t¶ DÕ MÌn & DÕ Cho¾t trong v¨n b¶n “Bµi häc ®­êng ®êi ®Çu tiªn”. ? Hai ®o¹n v¨n nµy gióp em h×nh dung ®­îc ®Æc ®iÓm næi bËt nµo cña 2 nh©n vËt ? (+ H×nh ¶nh DÕ MÌn: to lín, c­êng tr¸ng, m¹nh mÏ. + H×nh ¶nh DÕ Cho¾t: èm yÕu, gÇy cßm, ®¸ng th­¬ng). ? Qua ®ã em hiÓu ®Ó viÕt ®­îc nh÷ng c©u, ®o¹n… miªu t¶ hay th× ng­êi viÕt cÇn ph¶i lµm g×? (Gi¸o viªn cã thÓ giíi thiÖu: Mét sè kinh nghiÖm viÕt v¨n miªu t¶ cña nhµ v¨n T« Hoµi). ? X¸c ®Þnh nh÷ng c¶nh vËt, h×nh ¶nh ®­îc miªu t¶ trong mçi ®o¹n ? - §o¹n 1: H×nh ¶nh DÕ MÌn khoÎ, ®Ñp, c­êng tr¸ng* HS th¶o luËn ®Ò a. - Sù thay ®æi cña trêi, m©y, c©y cá. * h­íng dÉn vÒ nhµ : - HiÓu kh¸i niÖm v¨n miªu t¶. - ViÕt ®o¹n v¨n miªu t¶. - ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo. TiÕt 77 Ngµy so¹n ………………….. S«ng n­íc cµ mau ( §oµn Giái ) A/ Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - C¶m nhËn ®­îc sù phong phó vµ ®éc ®¸o cña thiªn nhiªn s«ng n­íc Cµ Mau. - N¾m ®­îc nghÖ thuËt miªu t¶ cña t¸c gi¶. - HiÓu ®­îc t×nh c¶m mµ nhµ v¨n dµnh cho mét vïng quª. Tõ ®ã båi d­ìng t×nh yªu quª h­¬ng, ®Êt n­íc. B/ §å dïng ¶nh ch©n dung t¸c gi¶. Tranh ¶nh s­u tÇm C/ TiÕn tr×nh bµi d¹y: * æn ®Þnh líp: * KiÓm tra bµi cò: 1) Qua v¨n b¶n: “Bµi häc ®­êng ®êi ®Çu tiªn” em thÊy nh©n vËt DÕ MÌn cã nÐt tÝnh c¸ch nµo? * Bµi míi: * Giíi thiÖu nhµ v¨n §oµn Giái. - H·y cho biÕt hiÓu biÕt cña em vÒ nhµ v¨n §oµn Giái ? - C¸c b¹n bæ xung , GV hoµn chØnh - Tãm t¾t t¸c phÈm “§Êt rõng ph­¬ng Nam”. - VÞ trÝ ®o¹n trÝch. - Giäng ®äc h¨m hë, liÖt kª, giíi thiÖu nhÊn m¹nh c¸c tªn riªng. Cµng cuèi ®o¹n, ®äc nhanh h¬n, vui, linh ho¹t. ? V¨n b¶n cã thÓ ®­îc coi nh­ mét bµi v¨n t¶ c¶nh, x¸c ®Þnh bè côc cña bµi v¨n. ? Theo em bµi v¨n ®· t¶ c¶nh theo tr×nh tù nµo? ? Lêi t¶ trong bµi v¨n lµ cña nh©n vËt “T«i”. VËy em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch miªu t¶ vµ c¶m nhËn c¶nh? * §äc l¹i ®o¹n 1. ? Nh÷ng dÊu hiÖu nµo cña thiªn nhiªn Cµ Mau gîi cho con ng­êi nhiÒu Ên t­îng khi ®i qua vïng ®Êt nµy ? ? C¸c Ên t­îng ®ã ®­îc diÔn t¶ qua nh÷ng gi¸c quan nµo? (Nh­ vËy, ®Ó miªu t¶ phong c¶nh sèng ®éng, nhµ v¨n dïng c¸c chÊt liÖu ®/s ®­îc c¶m thô trùc tiÕp qua c¸c gi¸c quan nhÊt lµ …& ®Ó cã thÓ n¾m b¾t nhanh nh¹y nhÊt c¸c ®Æc ®iÓm cña ®èi t­îng miªu t¶). ? Th«ng qua sù c¶m nhËn cña t¸c gi¶, em cã nh÷ng h×nh dung nµo vÒ toµn c¶nh vïng s«ng n­íc Cµ Mau? (Th¶o luËn). * §äc ®o¹n 2. ? NhiÒu ý kiÕn cho r»ng c¶nh ë ®©y rÊt ®éc ®¸o. VËy ®ã lµ nh÷ng nÐt ®éc ®¸o nµo? ? T×m nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ lµm nªn nh÷ng nÐt ®éc ®¸o cña tªn s«ng, tªn ®Êt xø nµy ? ? C¸ch ®Æt tªn nh­ vËy cã ®2 g×? ? Vµ tõ ®ã nh÷ng ®Þa danh nµy ®· gîi ra ®Æc ®iÓm g× vÒ thiªn nhiªn vµ cuéc sèng Cµ Mau? ? Ngoµi nh÷ng nÐt ®éc ®¸o cña tªn s«ng, tªn ®Êt, dßng ch¶y vµ rõng ®­íc NC còng cã rÊt nhiÒu nÐt hÊp dÉn. H·y t×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ h×nh ¶nh nµy? ? Nªu nhËn xÐt cña em vÒ c¸ch sö dông tõ ng÷, h×nh ¶nh ë ®o¹n t¶ nµy? ? Em h×nh dung nh­ thÕ nµo vÒ c¶nh dßng s«ng, rõng ®­íc NC? ? §äc ®o¹n v¨n miªu t¶ c¶nh chî N¨m C¨n em cã c¶m gi¸c g× ? ? H·y t×m c¸c chi tiÕt t¹o cho em c¶m gi¸c ®ã? ? Khi giíi thiÖu c¸c chi tiÕt ®ã t¸c gi¶ ®· dïng ph­¬ng thøc biÓu ®¹t nµo? ? ChÝnh nhê lèi kÓ liÖt kª c¸c chi tiÕt hiÖn thùc ®· cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo? ? §ã lµ c¶nh t­îng nh­ thÕ nµo? ? §o¹n trÝch ®· cho em nh÷ng c¶m nhËn g× vÒ vïng s«ng n­íc Cµ Mau? ? Qua ®ã em hiÓu thªm g× vÒ t¸c gi¶? ? Em häc tËp ®­îc g× vÒ nghÖ thuËt t¶ c¶nh cña v¨n b¶n. I. Giíi thiÖu chung: 1. T¸c gi¶: (1925 – 1989) §oµn Giái th­êng viÕt vÒ cuéc sèng, thiªn nhiªn & con ng­êi ë Nam Bé. 2. T¸c phÈm: - “§Êt rõng ph­¬ng Nam” - 1957. - “S«ng n­íc Cµ Mau” – trÝch tõ ch­¬ng XVIII cña t¸c phÈm. Ii. §äc hiÓu v¨n b¶n: 1. §äc: 2. Chó thÝch: SGK. 3: Bè côc: 3 phÇn. - T¶ c¶nh theo tr×nh tù: Ên t­îng ban ®Çu vÒ toµn c¶nh, sau ®ã giíi thiÖu lÇn l­ît tõng c¶nh kªnh, r¹ch, s«ng, ngßi, c¶nh chî N¨m C¨n. - Miªu t¶ vµ c¶m nhËn c¶nh b»ng quan s¸t vµ c¶m nhËn trùc tiÕp, khiÕn c¶nh hiÖn lªn sinh ®éng qua c¸c so s¸nh, liªn t­ëng, c¶m xóc cña ng­êi kÓ. 4. Ph©n tÝch: a. Ên t­îng ban ®Çu vÒ toµn c¶nh s«ng n­íc Cµ Mau: - S«ng, ngßi, kªnh, r¹ch: Ch»ng chÞt. - Trêi, n­íc, c©y : Xanh. - TiÕng sãng biÓn : R× rµo. => C¶m nhËn b»ng thÞ gi¸c, thÝnh gi¸c. => §ã lµ mét vïng thiªn nhiªn cßn nguyªn s¬, ®Çy bÝ Èn, hÊp dÉn víi nhiÒu s«ng, ngßi, c©y cèi & tÊt c¶ ®­îc phñ kÝn b»ng mét mµu xanh. b, C¶nh s«ng, ngßi, kªnh, r¹ch Cµ Mau: + §éc ®¸o. - C¸ch ®Æt tªn s«ng, tªn ®Êt: Theo ®Æc ®iÓm riªng. - Trong dßng ch¶y N¨m C¨n. - Trong rõng ®­íc N¨m C¨n. * C¸ch ®Æt tªn d©n d·, méc m¹c theo lèi d©n gian. => Thiªn nhiªn vµ cuéc sèng phong phó, ®a d¹ng, nguyªn s¬. Thiªn nhiªn vµ cuéc sèng lao ®éng cña con ng­êi g¾n bã víi nhau. * Dßng s«ng NC: - N­íc Çm Çm. - C¸ hµng ®µn ®en tròi nh­… * Rõng ®­íc NC: - Dùng cao ngÊt nh­ ... - Ngän b»ng t¨m t¾p, líp nµy chång lªn líp kia «m lÊy dßng s«ng, ®¾p tõng bËc mµu xanh. => T¶ trùc tiÕp b»ng thÞ gi¸c, thÝnh gi¸c víi c¸c tÝnh tõ, ®éng tõ gîi t¶. - Dïng nhiÒu so s¸nh. => C¶nh cô thÓ, sinh ®éng mang vÎ ®Ñp hïng vÜ, trï phó, lªn th¬, mét vÎ ®Ñp nh­ chØ cã ë trong thêi xa x­a. c, C¶nh chî N¨m C¨n: - Võa quen thuéc võa l¹ lïng qua viÖc liÖt kª hµng lo¹t c¸c chi tiÕt, bót ph¸p kÓ ®­îc chó träng. => Gîi cho ng­êi ®äc nh÷ng h×nh dung vÒ c¶nh vËt chî N¨m C¨n: §«ng vui, tÊp nËp, ®éc ®¸o vµ hÊp dÉn. 5. Tæng kÕt - Ghi nhí: - C¶nh thiªn nhiªn phong phó, hoang s¬, t­¬i ®Ñp, sinh ®éng, ®éc ®¸o, hÊp dÉn. - T¸c gi¶ lµ ng­êi am hiÓu cuéc sèng Cµ Mau vµ cã tÊm lßng g¾n bã víi m¶nh ®Êt nµy. - BiÕt quan s¸t, so s¸nh, nhËn xÐt vÒ ®èi t­îng miªu t¶, cã tÝnh chÊt say mª víi ®èi t­îng miªu t¶ ®Ó ®­a ra nh÷ng nÐt ®éc ®¸o cña c¶nh. * §äc ghi nhí Iii. LuyÖn tËp: - §äc ®o¹n th¬ cña Xu©n DiÖu. - ViÕt ®o¹n v¨n tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ vïng s«ng n­íc Cµ Mau. - Häc xong v¨n b¶n, em cã nhËn xÐt nh­ thÕ nµo vÒ thiªn nhiªn, c¶nh s¾c ®Êt n­íc ta. III. h­íng dÉn vÒ nhµ : - Hoµn thµnh ®o¹n v¨n. - Häc tËp phong c¸ch t¶ c¶nh cña t¸c gi¶. - Cã thÓ t­ëng t­îng vµ vÏ vµi nÐt tranh vÒ c¶nh s«ng n­íc Cµ Mau. - ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo. TiÕt 78 Ngµy so¹n ………………….. So s¸nh A/ Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - N¾m ®­îc kh¸i niÖm vµ cÊu t¹o cña so s¸nh. - BiÕt c¸ch quan s¸t sù gièng nhau gi÷a s/v nµy ®èi chiÕu víi s/v kh¸c ®Ó t×m ra sù t­¬ng ®ång hoÆc ®èi lËp gi÷a chóng ®Ó t¹o ra nh÷ng so s¸nh ®óng vµ hay. - BiÕt sö dông so s¸nh trong qu¸ tr×nh t¹o lËp v¨n b¶n, nhÊt lµ v¨n b¶n miªu t¶. B/ §å dïng B¶ng phô C/ TiÕn tr×nh bµi d¹y: * æn ®Þnh líp: * KiÓm tra bµi cò: ? Nªu vai trß cña phã tõ vµ c¸c ý nghÜa mµ phã tõ ®¶m nhiÖm ? ? Cho VD vµ x¸c ®Þnh phã tõ. * Bµi míi: GV treo B¶ng phô HS quan s¸t vµ ®äc vÝ dô trªn b¶ng phô ? B»ng kiÕn thøc cò, em h·y tËp hîp c¸c tõ chøa h×nh ¶nh so s¸nh trong c¸c VD ? ? Trong mçi phÐp so s¸nh trªn nh÷ng sù vËt, sù viÖc nµo ®­îc so s¸nh víi nhau? ? V× sao cã thÓ so s¸nh nh­ vËy? ? So s¸nh nh­ vËy ®Ó lµm g×? ? Em cã thÓ nªu c¶m nhËn vÒ c¸c h×nh ¶nh so s¸nh trong 2 VD ? (G b×nh). ? Qua ®ã em hiÓu phÐp so s¸nh lµ g×? BT nhanh. - Ph¸t hiÖn h×nh ¶nh so s¸nh vµ nªu c¶m nhËn cña em vÒ h×nh ¶nh so s¸nh: “Con MÌo v»n vµo tranh, to h¬n c¶ con Hæ nh­ng nÐt mÆt l¹i v« cïng dÔ mÕn”. ? §iÒn nh÷ng tËp hîp tõ chøa h×nh ¶nh so s¸nh vµo m« h×nh. H lµm vµo b¶ng phô, phiÕu häc tËp. ? Nªu thªm c¸c tõ so s¸nh mµ em biÕt ? ? NhËn xÐt cÊu t¹o phÐp so s¸nh trong VD 3a? ? Qua m« h×nh cÊu t¹o phÐp so s¸nh, em h·y nªu ghi nhí? BT nhanh: Ghi l¹i mét sè h×nh ¶nh so s¸nh trong v¨n b¶n “Bµi häc ®­êng ®êi ®Çu tiªn” & “SNCM” theo m« h×nh trªn. (Nhãm). ? Häc sinh quan s¸t mÉu so s¸nh? ? T×m thªm VD so s¸nh? I. So s¸nh lµ g×: 1. VÝ dô : B¶ng phô ( Ghi vÝ dô SGK ) 2. NhËn xÐt: + Nh÷ng tËp hîp tõ chøa h×nh ¶nh so s¸nh: - TrÎ em nh­ bóp trªn cµnh. - Rõng ®­íc dùng cao ngÊt nh­ hai … + C¸c h×nh ¶nh cã thÓ so s¸nh ®­îc víi nhau v× gi÷a chóng cã nh÷ng ®iÓm gièng nhau nhÊt ®Þnh. + So s¸nh nh­ vËy nh»m lµm næi bËt ®­îc nh÷ng c¶m nhËn cña ng­êi viÕt vÒ SV, SV lµm cho SV, SV næi bËt h¬n, c©u th¬ v× thÕ mµ sinh ®«ng, gîi c¶m h¬n. 3. Ghi nhí: SGK: iI. CÊu t¹o cña phÐp so s¸nh: - Cã nhiÒu tõ so s¸nh: Gièng, gièng nh­, b»ng, nh­, nh­ lµ … - Cã thÓ phÐp so s¸nh kh«ng cã tõ so s¸nh. - Cã thÓ vÕ B ®¶o lªn tr­íc vÕ A. * Ghi nhí: SGK: IiI. luyÖn tËp : Bµi tËp 1: ? ChØ râ c¸c h×nh ¶nh so s¸nh trong VD? a) So s¸nh ®ång lo¹i: - So s¸nh ng­êi víi ng­êi. “Ng­êi lµ Cha, lµ B¸c, lµ Anh... - So s¸nh vËt víi vËt. Con s«ng ch¶y dµi nh­ mét d¶i lôa. b) So s¸nh kh¸c lo¹i: - VËt víi ng­êi: “§­êng në ngùc, nh÷ng hµng dg liÔu nhá ®· lªn xanh nh­ tãc tuæi m­êi l¨m.” - Cô thÓ víi trõu t­îng: “ ChÝ ta lín nh­ nói Thiªn Thai Êy §á rùc chiÒu h«m, dËy c¸nh ®ång. Lßng ta nh­ n­íc H­¬ng Giang Êy Xanh biÕc lßng s«ng nh÷ng bãng th«ng.” Bµi tËp 2: Y/c: Dùa vµo c¸c thµnh ng÷ ®· biÕt, h·y viÕt tiÕp vÕ B vµo chç trèng ®Ó t¹o thµnh phÐp so s¸nh. §¸p ¸n +KhoÎ nh­ voi, + KhoÎ nh­ v©m, +§en nh­ cét nhµ ch¸y... Bµi tËp 3: Yªu cÇu: H·y t×m nh÷ng c©u v¨n trong bµi “S«ng n­íc CM” cã sö dông so s¸nh? §¸p ¸n nh­ nh÷ng ®¸m m©y nhá, n­íc ®æ Çm Çm nh­ th¸c, nh­ hai d·y tr­êng thµnh h­íng dÉn vÒ nhµ : - HiÓu vÒ phÐp so s¸nh. - Hoµn thµnh bµi tËp.. - ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo TiÕt 79 Ngµy so¹n: ………………….. Quan s¸t, t­ëng t­îng, So s¸nh vµ nhËn xÐt trong v¨n miªu t¶ A/ Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - ThÊy ®­îc vai trß vµ t¸c dông cña viÖc quan s¸t, t­ëng t­îng, so s¸nh vµ nhËn xÐt trong bµi v¨n miªu t¶. - B­íc ®Çu h×nh thµnh cho häc sinh kü n¨ng trªn. - NhËn diÖn vµ vËn dông ®­îc nh÷ng thao t¸c c¬ b¶n trªn víi ®äc vµ t¹o lËp v¨n b¶n miªu t¶. B/ §å dïng B¶ng phô C/ TiÕn tr×nh bµi d¹y: * æn ®Þnh líp: * KiÓm tra bµi cò: B¶ng phô 1) NhËn xÐt nµo sau ®©y ch­a chÝnh x¸c vÒ vai trß vµ ®Æc ®iÓm cña v¨n miªu t¶? A) Gióp häc sinh h×nh dung ®­îc nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt cña 1 SV, SV, con ng­êi. B) Lµm hiÖn ra tr­íc m¾t nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt cña 1 …. C) Béc lé râ nhÊt n¨ng lùc quan s¸t cña ng­êi viÕt, ng­êi nãi. D) Béc lé râ nhÊt t©m tr¹ng cña ng­êi, vËt ®­îc miªu t¶. * Bµi míi: * §äc c¸c ®o¹n v¨n. ? Mçi ®o¹n v¨n h×nh dung ®­îc nh÷ng ®Æc ®iÓm nµo cña SV vµ PC ®­îc miªu t¶. ? Nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt ®ã ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng tõ ng÷, h×nh ¶nh nµo? ? §Ó viÕt ®­îc nh÷ng ®o¹n v¨n trªn, ng­êi viÕt cÇn cã n¨ng lùc g× ? ? H·y t×m nh÷ng c©u v¨n cã sù liªn t­ëng vµ so s¸nh víi mçi ®o¹n? Sù t­ëng t­îng vµ so s¸nh Êy cã g× ®éc ®¸o ? (C¸ch sö dông nh÷ng h×nh ¶nh, c¸ch so s¸nh, liªn t­ëng, t­ëng t­îng rÊt ®éc ®¸o, c¸ch quan s¸t võa bao qu¸t, võa cô thÓ, nh÷ng nhËn xÐt chÝnh x¸c, …) ? Tõ ®ã em h·y nªu vai trß cña yÕu tè quan s¸t, … ? §Ó lµm râ h¬n ®iÒu nµy, chóng ta cïng ®Õn víi VD tiÕp theo. - So s¸nh ®o¹n v¨n ®· bÞ l­îc bít tõ ng÷ víi nguyªn v¨n? ? Qua ®ã em thÊy cÇn chó ý viÖc dïng tõ ng÷ trong v¨n miªu t¶ nh­ thÕ nµo? ? H·y nªu vai trß cña c¸c yÕu tè quan s¸t, liªn t­ëng, t­ëng t­îng … I. Quan s¸t, t­ëng t­îng so s¸nh vµ nhËn xÐt trong v¨n miªu t¶: + §o¹n 1: Miªu t¶ chµng DC gÇy, èm ®¸ng th­¬ng víi c¸c tõ ng÷, h×nh ¶nh nh­: gÇy gß, lªu nghªu, bÌ bÌ, nÆng nÒ, ngÈn ngÈn ng¬ ng¬, nh­ ng­êi nghiÖn thuèc phiÖn (T¸c gi¶ kÕt hîp quan s¸t & t­ëng t­îng so s¸nh). + §o¹n 2: T¶ c¶nh S«ng n­íc Cµ Mau ®Ñp, th¬ méng, hïng vÜ… - NhËn xÐt vµ so s¸nh: Cµng ®æ dÇn vÒ h­íng … chi chÝt nh­ m¹ng nhÖn. - Quan s¸t: + ThÞ gi¸c: trêi xanh, n­íc xanh, chung quanh toµn mét s¾c xanh c©y l¸. + ThÝnh gi¸c: TiÕng r× rµo bÊt tËn cña khu rõng; tiÕng sãng r× rµo tõ biÓn §«ng. - Quan s¸t råi So s¸nh: Dßng s«ng NC mªnh m«ng, n­íc Çm Çm ®æ ra biÓn ngµy ®ªm nh­ th¸c; c¸… ThuyÒn tr«i gi÷a dßng, ….; Rõng ®­íc … + §o¹n 3: T¶ c©y g¹o vµo mïa xu©n, ®Ñp, vui, n¸o nøc nh­ ngµy héi. - Quan s¸t, liªn t­ëng, so s¸nh, nhËn xÐt: Tõ xa, … c©y G¹o nh­ …hµng ngµn b«ng hoa … * BT3: TÊt c¶ nh÷ng tõ ng÷ bÞ l­îc bá ®Òu lµ nh÷ng §T, T2, nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh, liªn t­ëng & t­ëng t­îng. ChÝnh v× vËy, khi thiÕu nh÷ng tõ ng÷ ®ã ®/v trë lªn chung chung, kh« khan, c¸c h×nh ¶nh kh«ng cßn sinh ®éng, kh«ng gîi ra ®­îc h×nh d¸ng, t­ëng t­îng cña ng­êi ®äc vÒ c¶nh vËt vµ chÝnh v× lÏ ®ã kh«ng g©y ®­îc høng thó cho ng­êi ®äc vÒ c¶nh vËt ®­îc miªu t¶. * Ghi nhí: SGK. h­íng dÉn vÒ nhµ : - Hoµn thµnh bµi tËp. - Ghi l¹i nh÷ng ®iÒu mµ em cÇn nhí vÒ c¸ch viÕt bµi v¨n miªu t¶.- ChuÈn bÞ phÇn luyÖn tËp TiÕt 80 Ngµy so¹n: …………………….. Quan s¸t, t­ëng t­îng, So s¸nh vµ nhËn xÐt trong v¨n miªu t¶( TiÕp) A/ Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - ThÊy ®­îc vai trß vµ t¸c dông cña viÖc quan s¸t, t­ëng t­îng, so s¸nh vµ nhËn xÐt trong bµi v¨n miªu t¶. - B­íc ®Çu h×nh thµnh cho häc sinh kü n¨ng trªn. - NhËn diÖn vµ vËn dông ®­îc nh÷ng thao t¸c c¬ b¶n trªn víi ®äc vµ t¹o lËp v¨n b¶n miªu t¶. B/ §å dïng B¶ng phô C/ TiÕn tr×nh bµi d¹y: * æn ®Þnh líp: * KiÓm tra bµi cò: * Bµi míi II. luyÖn tËp : Bµi tËp 1: §V miªu t¶ c¶nh Hå G­¬m. ? T¸c gi¶ ®· quan s¸t vµ miªu t¶ nh÷ng h×nh ¶nh nµo? ? Nh÷ng h×nh ¶nh nµy cã vai trß g× trong c¶nh Hå G­¬m. ? Nh÷ng h×nh ¶nh ®ã ®­îc miªu t¶ qua nh÷ng tõ ng÷ nµo? §iÒn vµo chç trèng nh÷ng tõ ng÷ thÝch hîp? C¶nh Hå G­¬m MÆt Hå. CÇu Thª Hóc. Th¸p Rïa. => Lùa chän nh÷ng h×nh ¶nh ®Æc s¾c vµ tiªu biÓu cña c¶nh ®Ó miªu t¶. ? Qua bµi tËp 1 em h·y nh¾c l¹i l­u ý