Giáo án Ngữ văn 6 - Kỳ II

TiÕt 88: (Ngµy 11/02/2006) ph­¬ng ph¸p t¶ c¶nh; viÕt bµi tËp lµm v¨n t¶ c¶nh (ë nhµ) A/ Môc tiªu bµi häc: Gióp h/sinh: N¾m ®­îc c¸ch t¶ c¶nh, h×nh thøc, bè côc bµi v¨n t¶ c¶nh. RÌn kü n¨ng quan s¸t, lùa chän chi tiÕt, h×nh ¶nh ®Ó t¶, ®Ó tr×nh bµy bè côc bµi viÕt. b/ tiÕn tr×nh bµi d¹y: * æn ®Þnh líp: * KiÓm tra bµi cò: ? H·y nªu nh÷ng kinh nghiÖm mµ em häc tËp ®­îc vÒ miªu t¶ c¶nh qua v¨n b¶n “S«ng n­íc Cµ Mau” vµ “V­ît th¸c”. * Bµi míi: - Häc sinh ®äc c¸c ®o¹n v¨n. - Gi¸o viªn chia c«ng viÖc chuÈn bÞ theo nhãm. ? V¨n b¶n a) t¶ ®èi t­îng nµo ? ? Nh©n vËt D­îng H­¬ng Th­ ®ang lµm c«ng viÖc g× ? ? Qua h×nh ¶nh D­îng H­¬ng Th­, em cã thÓ h×nh dung ®­îc c¶nh g× ? ? V× sao em l¹i cã thÓ h×nh dung ®­îc c¶nh s¾c khóc s«ng cã nhiÒu th¸c d÷ ®ã ? ? V¨n b¶n b) t¶ c¶nh g× ? ? C¶nh ®­îc t¶ theo tr×nh tù nµo ? ? Theo em, tr×nh tù t¶ ®ã cã hîp lý kh«ng ? ? LËp dµn ý cho v¨n b¶n c) ? ? Tr×nh tù miªu t¶ cña v¨n b¶n c) ? (Tõ kh¸i qu¸t ®Õn cô thÓ, tõ ngoµi vµo trong. C¸ch t¶ hîp lý bëi c¸i nh×n cña ng­êi t¶ lµ h­íng tõ bªn ngoµi.) ? VËy qua c¸c vÝ dô trªn, em thÊy ®Ó lµm tèt bµi v¨n t¶ c¶nh, chóng ta cÇn l­u ý nh÷ng g× ? I. ph­¬ng ph¸p viÕt v¨n t¶ c¶nh: *. V¨n b¶n a): T¶ D­îng H­¬ng Th­ trong mét chÆng ®­êng cña cuéc v­ît th¸c. => H×nh dung c¶nh s¾c ë khóc s«ng cã nhiÒu th¸c d÷. Bëi ng­êi v­ît th¸c ph¶i ®em hÕt g©n søc, tinh thÇn ®Ó chiÕn ®Êu chèng chäi th¸c d÷ (qua ngo¹i h×nh, ®éng t¸c). *. V¨n b¶n b): T¶ c¶nh s¾c mét vïng s«ng n­íc Cµ Mau. - Theo tr×nh tù tõ d­íi s«ng nh×n lªn bê, tõ gÇn ®Õn xa. - Tr×nh tù t¶ hîp lý bëi ng­êi t¶ ®ang ngåi trªn thuyÒn xu«i tõ kªnh ra s«ng. *. V¨n b¶n c): Gåm 3 phÇn. - Më bµi: Gåm 3 c©u ®Çu. T¶ kh¸i qu¸t t¸c dông, cÊu t¹o, mµu s¾c luü tre lµng. - Th©n bµi: T¶ kü lÇn l­ît 3 vßng luü tre. - KÕt bµi: T¶ m¨ng tre -> Suy nghÜ cña ng­êi viÕt. * Ghi nhí: SGK. Ii. H­íng dÉn luyÖn tËp: Bµi tËp 1: Häc sinh th¶o luËn nhãm, thèng nhÊt chung. a) Tr×nh tù t¶ c¶nh líp häc trong giê lµm bµi tËp lµm v¨n. Tõ ngoµi vµo trong (kh«ng gian). Tõ khi trèng vµo líp ®Õn hÕt giê (thêi gian). KÕt hîp c¶ 2 tr×nh tù trªn. b) H×nh ¶nh tiªu biÓu: - C¶nh c« gi¸o trªn bôc gi¶ng. - C¶nh häc sinh chê ®îi ®Ò bµi. - C¶nh nhËn ®Ò. - C¶nh lµm bµi, thu bµi. - Quang c¶nh thiªn nhiªn. c) Giao cho c¸c nhãm viÕt më bµi, kÕt bµi vµ tr×nh bµy. Bµi tËp 2: X¸c ®Þnh tr×nh tù t¶ giê ra ch¬i. a) Tr×nh tù th¬× gian: - Giê ra ch¬i tíi. - Häc sinh ïa ra s©n. - Häc sinh ch¬i ®ïa. - C¸c trß ch¬i diÔn ra. - Trèng vµo líp. b) Tr×nh tù kh«ng gian: - Tõ c¸c cöa líp häc. - C¸c gãc s©n. - Gi÷a s©n. - PhÇn tËp trung ®«ng häc sinh nhÊt (Trß ch¬i míi l¹, hÊp dÉn). *. C¸c nhãm lùa chän mét c¶nh ®Ó viÕt thµnh ®o¹n v¨n miªu t¶ - Tr×nh bµy. Bµi tËp 3: - §äc bµi v¨n. - LËp dµn ý. a) Më bµi: - Tªn v¨n b¶n “BiÓn ®Ñp” b) Th©n bµi: C¶nh ®Ñp cña biÓn trong nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau. Buæi sím n¾ng vµng. Buæi chiÒu giã mïa ®«ng b¾c. Ngµy m­a rµo. Buæi sím n¾ng mê. Buæi chiÒu l¹nh. Buæi chiÒu n¾ng tµn m¸t dÞu. Buæi tr­a xÕ. BiÓn, trêi ®æi mµu. c) KÕt bµi: NhËn xÐt, lý gi¶i v× sao biÓn ®Ñp. Iii. Bµi viÕt (ë nhµ): §Ò bµi: T¶ quang c¶nh buæi s¸ng ë thµnh phè quª h­¬ng em. Gîi ý: (HoÆc t¶ c¶nh ®Ñp mµ em ®· gÆp) *. Më bµi: Giíi thiÖu kh¸i qu¸t. (VÝ dô: Mét ngµy míi b¾t ®Çu!) *. Th©n bµi: - Khung c¶nh thµnh phè lóc r¹ng ®«ng. - Ho¹t ®éng cña thµnh phè khi trêi s¸ng râ. (L­u ý: - Chän ®iÓm nh×n ®Ó t¶ cho phï hîp. Cã thÓ ®øng yªn trªn mét tÇng nhµ nµo ®ã, hoÆc di chuyÓn. - Cã thÓ chän thêi gian s¸ng mïa hÌ, … *. KÕt bµi: Nªu c¶m xóc. iv. h­íng dÉn vÒ nhµ : - ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo. tuÇn 23 – bµi 22 TiÕt 89+90 (Ngµy 15/02/2006) v¨n b¶n: buæi häc cuèi cïng (An-ph«ng-x¬ §«-®ª). TrÇn ViÖt - Anh Vò dÞch. A/ Môc tiªu bµi häc: Gióp h/sinh: - N¾m ®­îc cèt truyÖn, nh©n vËt vµ t­ t­ëng cña truyÖn: Qua c©u chuyÖn buæi häc tiÕng Ph¸p cuèi cïng ë vïng An-d¸t, truyÖn ®· thÓ hiÖn lßng yªu n­íc trong mét biÓu hiÖn cô thÓ lµ t×nh yªu tiÕng nãi cña d©n téc. - N¾m ®­îc t¸c dông cña ph­¬ng thøc kÓ chuyÖn tõ ng«i thø nhÊt vµ nghÖ thuËt thÓ hiÖn t©m lý nh©n vËt qua ng«n ng÷, cö chØ, ngo¹i h×nh, hµnh ®éng. b/ tiÕn tr×nh bµi d¹y: * æn ®Þnh líp: * KiÓm tra bµi cò: - Trong v¨n b¶n "V­ît th¸c", Vâ Qu¶ng ®· cho chóng ta ®­îc thÊy nghÖ thuËt t¶ c¶nh, t¶ ng­êi tõ ®iÓm nh×n trªn con thuyÒn theo hµnh tr×nh v­ît th¸c rÊt tù nhiªn, sinh ®éng. Qua bµi v¨n, em c¶m nhËn nh­ thÕ nµo vÒ thiªn nhiªn vµ con ng­êi lao ®éng ®· ®­îc miªu t¶ ? - Qua nh÷ng h×nh ¶nh miªu t¶, t¸c gi¶ Vâ Qu¶ng ®· thÓ hiÖn t/c g× ? T×nh yªu thiªn nhiªn, yªu con ng­êi VN chÝnh lµ nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña t×nh yªu ®Êt n­íc VN. Cßn nhµ v¨n Ph¸p An-ph«ng-x¬ §«-®ª biÓu hiÖn t×nh yªu ®Êt n­íc cña m×nh nh­ thÕ nµo. C¸c em cïng ®Õn víi bµi häc h«m nay. (L­u ý häc sinh c¸ch viÕt tõ phiªn ©m). * Bµi míi: - TËp truyÖn ng¾n næi tiÕng: "ChuyÖn ngµy thø hai" "Nh÷ng bøc th­ göi tõ cèi xay giã cña t«i" * H­íng dÉn ®äc. - V¨n b¶n dµi nªn chØ ®äc mét ®o¹n. - Chó thÝch: c¸o thÞ, thÊt trËn. + Thuéc tõ lo¹i nµo ? + Gi¶i nghÜa b»ng c¸ch nµo ? ? X¸c ®Þnh c¸c sù viÖc chÝnh trong truyÖn ? NhËn xÐt ý kiÕn cña b¹n ? ? Dùa vµo c¸c sù viÖc chÝnh, nªu bè côc cña truyÖn ? ? Theo dâi vµo diÔn biÕn c¸c sù viÖc chÝnh, em h·y kÓ tãm t¾t truyÖn ? ? H·y cho biÕt truyÖn ®­îc kÓ b»ng ng«i thø mÊy ? (Ng«i thø nhÊt qua lêi nh©n vËt Ph...). ? C¸ch kÓ chuyÖn b»ng ng«i thø nhÊt cã t¸c dông g× ? ? Trong truyÖn, ai lµ nh©n vËt chÝnh, v× sao ? ? Trong truyÖn ng¾n "Bøc tranh ...", T¹ Duy Anh ®· miªu t¶ nh©n vËt ng­êi anh qua diÔn biÕn t©m tr¹ng. ë v¨n b¶n nµy, An-ph«ng-x¬ §«-®ª còng miªu t¶ Ph... qua diÔn biÕn t©m tr¹ng cña nh©n vËt. ? VËy, diÔn biÕn t©m tr¹ng cña Ph... tr¶i qua nh÷ng thêi ®iÓm nµo ? Chóng ta cïng theo dâi phÇn ®Çu c©u truyÖn. ? Trªn ®­êng tíi tr­êng, Ph... cã ý ®Þnh g× ? ? V× sao cËu bÐ l¹i cã ý ®Þnh trèn häc ? ? Qua ®ã, em thÊy Ph... lµ cËu bÐ nh­ thÕ nµo ? (Nh­ng ý ®Þnh trèn häc Êy chØ tho¸ng qua vµ cËu bÐ ®· ba ch©n, bèn c¼ng ch¹y ®Õn tr­êng.) ? MÆc dï rÊt véi, Ph... ®· kÞp nhËn ra nh÷ng ®iÒu kh¸c l¹ nµo ë trô së x· ? ? Tr­íc ®iÒu kh¸c l¹ ®ã, Ph... ®· suy nghÜ g× ? ? Suy nghÜ ®ã thÓ hiÖn cËu bÐ cã t©m hån nh­ thÕ nµo ? ? Víi t©m hån nh¹y c¶m, Ph... tiÕp tôc nhËn thÊy nh÷ng ®iÒu kh¸c l¹ nµo ë tr­êng, trong líp häc ? ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch x©y dùng c¸c chi tiÕt nµy ? (§©y lµ nh÷ng chi tiÕt cã kh¶ n¨ng kh¸i qu¸t rÊt cao, bëi v× chóng võa gîi kh«ng khÝ ch©n thùc, võa ngÇm b¸o hiÖu ®iÒu ch¼ng lµnh, mét biÕn cè träng ®¹i ®· vµ ®ang x¶y ra - vïng An-d¸t ®· r¬i vµo tay qu©n Phæ). ? §iÒu ®ã khiÕn Ph... cã c¶m gi¸c g× ? (Vµ chi tiÕt khiÕn cho Ph... ng¹c nhiªn h¬n c¶ lµ sù xuÊt hiÖn cña d©n lµng trong líp häc. H×nh ¶nh cô H«de tõng lµ x· tr­ëng, h×nh ¶nh b¸c ph¸t th­ - hä lµ nh÷ng ng­êi ®· biÕt ch÷. VËy t¹i sao hä l¹i cã mÆt ë ®©y. Bao nhiªu lµ th¾c m¾c, b¨n kho¨n.) VËy chóng ta cïng theo dâi tiÕp trang 51. - §äc l¹i c©u nãi cña thÇy Hamen. ? ThÇy gi¸o ®· nãi ®iÒu g× ? ? Lóc ®ã, Ph... cã c¶m gi¸c vµ th¸i ®é nh­ thÕ nµo ? ? Tõ sù c¨m giËn ®ã, Ph... ®· cã nh÷ng suy nghÜ, th¸i ®é nµo n÷a ? (C¸c em cïng suy nghÜ vµ th¶o luËn nhãm). PhiÕu häc tËp. - T×m c¸c chi tiÕt thÓ hiÖn suy nghÜ, th¸i ®é, hµnh ®éng cña Ph... sau khi nghe thÇy nãi: "H«m nay lµ bµi häc Ph¸p v¨n cuèi cïng cña c¸c con". (- Häc sinh ®äc l¹i yªu cÇu. - Gi¸o viªn ph¸t phiÕu häc tËp, nªu nhiÖm vô cô thÓ cña tõng nhãm. - Thu phiÕu vµ nªu nh÷ng chi tiÕt c¸c em t×m ®­îc. + Ch¨m chó nghe gi¶ng, thÊy sao m×nh hiÓu bµi ®Õn thÕ. + Tù nhñ khi khi nghe tiÕng bå c©u gï. ? Tõ nh÷ng chi tiÕt trªn, em h·y t×m nh÷ng tõ ng÷ ®Ó kh¸i qu¸t lªn t©m tr¹ng, th¸i ®é cña Ph... ? ? Theo dâi diÔn biÕn t©m tr¹ng Ph..., chóng ta cã nhËn xÐt g× ? ? §Ó diÔn t¶ biÕn ®æi t©m lý m¹nh mÏ ®ã, t¸c gi¶ ®· dïng nh÷ng kiÓu c©u, dÊu c©u nµo ? (D­êng nh­ nçi ©n hËn ®ang vß xÐ t©m can cËu bÐ, khiÕn nh÷ng c©u v¨n nh­ bÞ hôt hÉng, bÞ c¾t vôn ra víi nh÷ng dÊu c¶m, dÊu chÊm löng; c¸c c©u tù sù, miªu t¶, biÓu c¶m ®an xen; kÕt hîp lêi ®èi tho¹i víi lêi ®éc tho¹i. Chøng tá cËu bÐ ®ang xóc ®éng v« cïng. ? Cã ý kiÕn cho r»ng: Sù xóc ®éng cña Ph... cã lÏ tËp trung kh¸ râ ë lêi tù nhñ cña cËu bÐ: "LiÖu ng­êi ta cã b¾t c¶ nh÷ng chó chim bå c©u còng ph¶i hãt b»ng tiÕng §øc kh«ng nhØ ?". ? Em cã ®ång ý kh«ng ? V× sao ? (TiÕng hãt lµ nhu cÇu tèi thiÓu cña loµi chim hiÒn lµnh, v« téi. Häc b»ng tiÕng mÑ ®Î lµ nhu cÇu tèi thiÓu cña Ph... vµ c¶ d©n lµng vïng An-d¸t. C©u v¨n mang mét ý nghÜa Èn dô s©u s¾c. Loµi chim hay chÝnh Ph... vµ c¸c b¹n cña cËu ®ang bÞ t­íc ®i c¸i quyÒn tèi thiÓu Êy. ChiÕn tranh thËt tµn b¹o ! Lêi tù nhñ cña cËu bÐ nh­ thÓ hiÖn ®­îc nçi xãt xa, ®au ®ín cña nh÷ng ng­êi d©n khi ®Êt n­íc mÊt tù do. ? Vµ tÊt c¶ sù xóc ®éng Êy ®· kh¼ng ®Þnh t×nh c¶m nµo cña cËu bÐ ? (Yªu thÇy, biÕt ¬n thÇy, yªu tiÕng Ph¸p - §ã chÝnh lµ biÓu hiÖn cña lßng yªu n­íc.) Nh­ vËy, t×nh yªu ®Êt n­íc trong mét biÓu hiÖn cô thÓ lµ t×nh yªu tiÕng mÑ ®Î ®· ®­îc thÓ hiÖn râ qua nhËn thøc cña Ph.... Vµ ®ã còng chÝnh lµ nhËn thøc cña nh÷ng ng­êi d©n vïng An-d¸t yªu tiÕng Ph¸p, yªu n­íc Ph¸p cña m×nh. Vµ cã lÏ t×nh c¶m yªu n­íc Êy lu«n tiÒm Èn trong t©m hån mçi con ng­êi ë mçi d©n téc. Nh­ t©m sù cña mét nhµ th¬ Nga: "M¬ hå thÊm tõng ©m thanh tiÕng mÑ. T«i bçng tØnh ra tíi gi©y phót l¹ lïng. T«i chît hiÓu ng­êi ch÷a t«i khái bÖnh. Ch¼ng thÓ lµ ai ngoµi tiÕng mÑ th©n th­¬ng." Vµ xóc ®éng cø d©ng trµo trong thi sü L­u Quang Vò khi «ng viÕt vÒ tiÕng ViÖt cña m×nh: " ¤i tiÕng ViÖt suèt ®êi t«i m¾c nî. Quªn næi m×nh quªn ¸o mÆc c¬m ¨n Trêi xanh qu¸ m«i t«i håi hép qu¸ TiÕng ViÖt ¬i, tiÕng ViÖt ©n t×nh !" ? Cßn c¸c em, chóng ta ®· vµ sÏ lµm g× ®Ó thÓ hiÖn t×nh yªu tiÕng ViÖt, ®Êt ViÖt th©n th­¬ng ? (ViÖc h¨ng h¸i häc tËp ë tiÕt häc nµy ®· phÇn nµo chøng tá c¸c em rÊt yªu m«n V¨n, nghÜa lµ yªu tiÕng ViÖt. Chóng ta sÏ cïng nhau lµm cho tiÕng ViÖt ngµy cµng giµu ®Ñp vµ trong s¸ng. C¸c em cã ®ång ý nh­ vËy kh«ng ?) * Trë l¹i víi diÔn biÕn t©m tr¹ng nh©n vËt Ph ... - NhËn xÐt nghÖ thuËt miªu t¶ diÔn biÕn t©m tr¹ng nh©n vËt Ph... cña t¸c gi¶. (- Miªu t¶ diÔn biÕn t©m tr¹ng hîp lý. Lèi viÕt nhÑ nhµng, gîi c¶m, trong s¸ng, giµu chÊt th¬. KÕt hîp tù sù, miªu t¶, biÓu c¶m; lêi ®èi tho¹i, ®éc tho¹i ®an xen; x©y dùng h×nh ¶nh so s¸nh ®Æc s¾c. - Miªu t¶ ng­êi qua diÔn biÕn t©m tr¹ng.) ? Thµnh c«ng nghÖ thuËt ®ã ®· gióp em hiÓu g× vÒ nh©n vËt Ph... ? (Hån nhiªn, ch©n thËt, yªu thÇy, yªu tiÕng Ph¸p.) ? Tõ ®ã, em cã nh÷ng t×nh c¶m nµo dµnh cho cËu bÐ ? ? Trong buæi häc cuèi cïng, nh©n vËt thÇy gi¸o Hamen ®· ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo ? (Th¶o luËn nhãm.) ? ý nghÜa cña truyÖn lµ g× ? ? Nh÷ng nÐt nghÖ thuËt ®Æc s¾c cña truyÖn lµ ? ? T×m nh÷ng c©u v¨n cã phÐp so s¸nh vµ nªu t¸c dông cña phÐp so s¸nh Êy ? - H/s ®äc ghi nhí SGK. I. Giíi thiÖu chung: 1. T¸c gi¶: (1840-1897), nhµ v¨n Ph¸p. 2. T¸c phÈm: SGK. II. ®äc, hiÓu v¨n b¶n: 1. §äc, chó thÝch: C¸o thÞ, thÊt trËn. 2. Bè côc, tãm t¾t v¨n b¶n: Gåm 3 ®o¹n: - § 1: Tõ ®Çu ®Õn "... mµ v¾ng mÆt con": H×nh ¶nh Ph... tr­íc buæi häc. - § 2: TiÕp ®Õn "... nhí m·i buæi häc cuèi cïng nµy": DiÔn biÕn buæi häc cuèi cïng. - § 3: Cßn l¹i: KÕt thóc buæi häc cuèi cïng. * NhËn xÐt lêi kÓ cña b¹n. VÒ nhµ c¸c em tiÕp tôc kÓ truyÖn. - Ng«i thø nhÊt qua lêi nh©n vËt Ph... - T¹o sù tho¶i m¸i khi tiÕp nhËn v× ng­êi ®· chøng kiÕn, tham gia diÔn biÕn c©u chuyÖn tõ ®Çu ®Õn cuèi kÓ l¹i; gãp phÇn thuËn lîi trong viÖc béc lé t©m tr¹ng cña nh©n vËt lµ ng­êi kÓ chuyÖn. - Cã thÓ ph©n tÝch v¨n b¶n tù sù theo bè côc hoÆc theo diÔn biÕn t©m tr¹ng cña nh©n vËt. Víi truyÖn nµy, chóng ta chän c¸ch ph©n tÝch theo diÔn biÕn t©m tr¹ng nh©n vËt. 3. Ph©n tÝch nh©n vËt: a, Nh©n vËt Phr¨ng: * Tr­íc buæi häc: - §Þnh trèn häc. => M¶i ch¬i, l­êi häc, sî thÇy. - NhËn thÊy ®iÒu kh¸c l¹: + ë trô së x·: => Tin ch¼ng lµnh. => T©m hån nh¹y c¶m. + ë tr­êng. + ë líp häc. => V« cïng ng¹c nhiªn, b¨n kho¨n. - Nghe thÇy gi¸o nãi ®©y lµ buæi häc Ph¸p v¨n cuèi cïng: -> Cho¸ng v¸ng, c¨m giËn kÎ thï, hiÓu nguyªn nh©n ... - Mµ t«i th× ... - VËy lµ sÏ ... - Tù giËn m×nh ... - ThÊy nh÷ng quyÓn s¸ch nh­ nh÷ng ng­êi b¹n cè tri, ®au lßng ph¶i gi· tõ chóng. - Quªn lóc thÇy ph¹t, thÇy vôt. - Téi nghiÖp thÇy ! - Lóng tóng, ®øng ®ung ®­a, lßng rÇu rÜ, kh«ng d¸m ngÈng ®Çu lªn v× kh«ng ®äc ®­îc bµi. - TiÕc nuèi, tù giËn m×nh, xÊu hæ, ®au lßng, ©n hËn. - Ham häc, yªu, biÕt ¬n thÇy; yªu tiÕng Ph¸p. => BiÕn ®æi t©m lý m¹nh mÏ. b, Nh©n vËt thÇy Hamen - Trang phôc: chiÕc mò lôa ®en, ¸o r¬®anhgèt , ... => trang träng. => Chøng tá ý nghÜa hÖ träng cña buæi häc cuèi cïng. + Th¸i ®é ®èi víi häc sinh: Lêi lÏ dÞu dµng nh¾c nhë nh­ng kh«ng quë m¾ng; kiªn nhÉn gi¶ng bµi nh­ muèn truyÒn hÕt mäi hiÓu biÕt cña m×nh cho häc trß. + Nãi vÒ viÖc häc tiÕng Ph¸p: H·y yªu quý, gi÷ g×n vµ trau dåi cho m×nh ng«n ng÷ d©n téc v× ®ã lµ tµi s¶n quý b¸u, lµ ch×a kho¸ ®Ó më ngôc tï khi mét d©n téc r¬i vµo vïng n« lÖ. => Nh÷ng lêi nãi s©u s¾c, tha thiÕt, biÓu lé t×nh c¶m yªu n­íc s©u ®Ëm vµ lßng tù hµo vÒ tiÕng nãi cña m×nh. + H/®, cö chØ lóc buæi häc kÕt thóc: D»n m¹nh viªn phÊn, viÕt thËt to; "N­íc Ph¸p mu«n n¨m"; mÆt t¸i nhît, giäng nghÑn ngµo. c, H×nh ¶nh nh÷ng nh©n vËt kh¸c: - Cô H«de - tõng lµ x· tr­ëng; b¸c ph¸t th­ cò, ... -> nh÷ng ng­êi ®· biÕt ch÷ vµ c¶ d©n lµng: ch¨m chó tËp ®¸nh vÇn, n©ng s¸ch b»ng hai tay, giäng run run. - C¸c em nhá: ch¨m chó, im ph¨ng ph¾c, cÆm côi v¹ch nh÷ng nÐt sæ víi mét tÊm lßng, mét ý thøc. => H×nh ¶nh c¶m ®éng, thÓ hiÖn t×nh c¶m thiªng liªng vµ tr©n träng cña ng­êi d©n ®èi víi viÖc häc tiÕng d©n téc cña m×nh. d, ý nghÜa t­ t­ëng vµ nh÷ng ®Æc s¾c nghÖ thuËt cña truyÖn: - C©u nãi "Khi mét d©n téc ..." nªu bËt gi¸ trÞ thiªng liªng vµ søc m¹nh to lín cña tiÕng nãi d©n téc trong cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp, tù do. TiÕng nãi cña mçi d©n téc ®­îc h×nh thµnh vµ vun ®¾p b»ng sù s¸ng t¹o cña biÕt bao thÕ hÖ qua hµng ngµn n¨m, ®ã lµ thø tµi s¶n tinh thÇn v« cïng quý b¸u cña mçi d©n téc. V× vËy khi bÞ kÎ x©m l­îc ®ång ho¸ vÒ ng«n ng÷, tiÕng nãi d©n téc m×nh bÞ mai mét th× d©n téc Êy khã cã thÓ giµnh l¹i ®­îc ®éc lËp, thËm chÝ r¬i vµo nguy c¬ bÞ diÖt vong. D©n téc ViÖt Nam chóng ta ®· tõng chÞu h¬n 1000 n¨m B¾c thuéc, 80 n¨m d­íi ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n Ph¸p nh­ng tiÕng ViÖt vÉn lµ tiÕng nãi ®­îc sö dông réng r·i hµng ngµy, ®­îc gi÷ g×n, ph¸t triÓn ®Ó ngµy cµng trong s¸ng vµ giµu ®Ñp. - Ph¶i biÕt yªu quý, gi÷ g×n vµ häc tËp ®Ó n¾m v÷ng tiÕng nãi cña d©n téc m×nh. - KÓ chuyÖn b»ng ng«i thø nhÊt qua lêi nh©n vËt chÝnh. - Miªu t¶ nh©n vËt qua ý nghÜ, t©m tr¹ng vµ qua ngo¹i h×nh, cö chØ, lêi nãi, hµnh ®éng. - Ng«n ng÷ tù nhiªn, giäng kÓ ch©n thµnh, xóc ®éng; sö dông nhiÒu c©u c¶m, tõ biÓu c¶m, phÐp so s¸nh, lêi nãi h×nh ¶nh mang ý nghÜa Èn dô. * Ghi nhí: SGK. Iii. luyÖn tËp: - Bµi tËp tr¾c nghiÖm tr 28. - ViÕt ®o¹n v¨n miªu t¶ h×nh ¶nh thÇy Hamen hoÆc chó bÐ Ph... (Th¶o luËn). iv. h­íng dÉn vÒ nhµ : - KÓ tãm t¾t truyÖn. - Hoµn thµnh bµi viÕt ®o¹n v¨n. - T×m ®äc bµi th¬ "TiÕng ViÖt" cña L­u Quang Vò. - ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo. TiÕt 91 (Ngµy 16/02/2006) nh©n ho¸ A/ Môc tiªu bµi häc: Gióp h/sinh: - N¾m ®­îc kh¸i niÖm nh©n ho¸, c¸c kiÓu nh©n ho¸. - N¾m ®­îc t¸c dông chÝnh cña nh©n ho¸. - BiÕt dïng c¸c kiÓu nh©n ho¸ trong bµi viÕt cña m×nh. b/ tiÕn tr×nh bµi d¹y: * æn ®Þnh líp: * KiÓm tra bµi cò: ? ThÕ nµo lµ so s¸nh, c¸c kiÓu so s¸nh ? Cho vÝ dô ? ? NhËn biÕt vµ nªu t¸c dông cña phÐp so s¸nh trong bµi tËp 3 (tr 43). * Bµi míi: Gi¸o viªn cho c©u v¨n: Nh÷ng hµng c©y ®u ®­a nh­ vÉy gäi chóng em tíi gÇn h¬n n÷a ! (H/s cã thÓ ph¸t hiÖn: phÐp so s¸nh (v× cã dïng tõ "nh­") -> G/v chuyÓn ý : nh©n ho¸. - Häc sinh ®äc vÝ dô ? (Trªn b¶ng g/v ghi cét ngang) VD1 NhËn xÐt 1 Ghi nhí 1 VD2 NhËn xÐt 2 Ghi nhí 2 - §äc l¹i nh÷ng sù vËt ®­îc kÓ tíi trong ®o¹n th¬ mµ c« gi¸o ®· g¹ch ch©n? (tr¸nh tr­êng hîp h/s ®äc c¶ nh÷ng tõ chØ s/v kh¸c: ¸o, g­¬m, ...) ? Nh÷ng sù vËt nµy ®· ®­îc gäi vµ miªu t¶ b»ng nh÷ng tõ ng÷ nµo ? ? Nh÷ng tõ "«ng, mÆc ¸o, ..." vèn ®­îc dïng ®Ó gäi, t¶ ®èi t­îng nµo ? => VËy mµ nh÷ng tõ ng÷ vèn ®­îc dïng ®Ó gäi, t¶ con ng­êi l¹i ®­îc TK§ dïng ®Ó gäi, t¶ sù vËt. §ã lµ t/g ®· nh©n ho¸ c¸c SV "trêi, c©y mÝa, kiÕn" ? Em hiÓu thÕ nµo lµ nh©n ho¸ ? Bµi tËp nhanh: Cho biÕt v¨n b¶n nµo em ®· häc sö dông thµnh c«ng phÐp nh©n ho¸? (Bµi häc ®­êng ®êi ...) - Quan s¸t vÝ dô 2: ? So s¸nh c¸ch diÔn ®¹t ? - Nh­ vËy c¸ch diÔn ®¹t 1 cã sö dông phÐp nh©n ho¸ ®· cã t¸c dông râ rÖt. VËy em cã thÓ kh¸i qu¸t t¸c dông cña phÐp nh©n ho¸ ? Bµi tËp nhanh: Cho VD: "Nh÷ng chïm cæ thô ®øng ..." + X¸c ®Þnh phÐp nh©n ho¸. + Nªu t¸c dông. - §äc l¹i ghi nhí. - G/v trë l¹i VD 1 phÇn I - X¸c ®Þnh kiÓu nh©n ho¸ ? -> Giíi thiÖu c¸c vÝ dô tiÕp theo. - Cho h/s x¸c ®Þnh phÐp nh©n ho¸ trong c¸c vÝ dô SGK. - G/v ®­a ra 3 kiÓu nh©n ho¸. - H/s g¹ch nèi VD víi kiÓu nh©n ho¸. - Nh¾c l¹i c¸c kiÓu nh©n ho¸ ? * G/v l­u ý häc sinh. - X¸c ®Þnh phÐp nh©n ho¸ (x/® sù vËt - tõ ng÷ gäi, t¶). - Mçi phÐp nh©n ho¸ ®­îc t¹o ra b»ng c¸ch nµo ? (KiÓu nh©n ho¸). - T¸c dông cña phÐp nh©n hãa trong mçi vÝ dô. => Dïng tõ ng÷ ®Ó nh©n ho¸ ph¶i phï hîp víi ®èi t­îng: L·o diÒu h©u (®éc ¸c) mµ kh«ng dïng: Anh diÒu h©u. ? NhËn xÐt c¸ch diÔn ®¹t cña 2 c¸ch viÕt: C¸ch 1: nh©n ho¸. C¸ch 2: miªu t¶ th«ng th­êng. ? Nªn chän c¸ch viÕt nµo cho v¨n biÓu c¶m, v¨n thuyÕt minh. (BiÓu c¶m: Béc lé c¶m xóc - khen ngîi c« bÐ chæi r¬m ... ThuyÕt minh: Chñ yÕu dïng ph©n tÝch, nªu ®Þnh nghÜa....) => Gi¸o viªn kÕt hîp bµi tËp 3 vµ treo l¹i VD a ë phÇn II - c¸c kiÓu nh©n ho¸, ®Ó l­u ý h/s c¸ch viÕt hoa nh÷ng danh tõ riªng lµ tõ chØ SV nãi chung nh­ng ®· ®­îc nh©n ho¸ trë thµnh c¸c nh©n vËt. I. nh©n ho¸ lµ g×? 1. VÝ dô: SGK. 2. NhËn xÐt: Sù vËt Tõ ng÷ ®Ó gäi , miªu t¶ - Trêi - C©y mÝa - KiÕn - ¤ng, mÆc ¸o ra trËn. - Móa g­¬m - Hµnh qu©n => Lµ nh÷ng tõ ng÷ vèn dïng ®Ó gäi, t¶ con ng­êi. -> Nh©n ho¸ lµ gäi, t¶ sù vËt b»ng nh÷ng tõ ng÷ vèn gäi, t¶ con ng­êi. (Gi¶i nghÜa: "nh©n ho¸".) - C¸ch 2: Mang tÝnh chÊt miªu t¶, t­êng thuËt sù vËt mét c¸ch th«ng th­êng. - C¸ch 1: Dïng phÐp nh©n ho¸ gióp cho ng­êi ®äc nh­ thÊy ngay tr­íc m¾t quang c¶nh sù vËt tr­íc mét trËn m­a rµo d÷ déi. §Æt bµi th¬ vµo khung c¶nh s¸ng t¸c nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng Mü ¸c liÖt, chóng ta cßn nhËn thÊy .... -> Nh©n ho¸ lµm cho thÕ giíi ... 3. Ghi nhí: SGK. ii. c¸c kiÓu nh©n ho¸: VÝ dô KiÓu nh©n ho¸ a 1. Trß ch¬i, x­ng h«... b 2. Dïng tõ vèn chØ h/®éng c 3. Dïng tõ vèn gäi ng­êi. ghi nhí: SGK Iii. luyÖn tËp: Bµi tËp 1, 4: Tµu: mÑ, con. Xe: anh, em, tÝu tÝt -> BËn r«n, ®«ng vui. (KiÓu 1,2). Bµi tËp 3: (Th¶o luËn). Bµi tËp 4: - LÊy mét ®o¹n v¨n trong "§µn gia sóc trë vÒ" cña A.§«®ª. (PhiÕu häc tËp). - H/s x¸c ®Þnh phÐp nh©n ho¸, kiÓu nh©n ho¸, t¸c dông cña phÐp nh©n ho¸ (c¶ c¸ch viÕt hoa danh tõ chØ SV trë thµnh nh©n vËt). Bµi tËp 5: ViÕt ®o¹n v¨n cã nh©n ho¸. (Th¶o luËn) - G/v ®­a t×nh huèng: Khi nhËn bµi tËp nµy, cã b¹n ®· ®­a ra ý kiÕn: Em h·y viÕt ®o¹n v¨n miªu t¶ vÒ em bÐ míi sinh. Em cã ®ång ý víi b¹n kh«ng ? V× sao ? iv. h­íng dÉn vÒ nhµ : - Häc, hiÓu bµi. - Hoµn thµnh bµi tËp. - T×m thªm c¸c vÝ dô cã phÐp nh©n ho¸. - ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo. TiÕt 92: (Ngµy 16/02/2006) ph­¬ng ph¸p t¶ ng­êi A/ Môc tiªu bµi häc: Gióp h/sinh: - N¾m ®­îc c¸ch t¶ ng­êi vµ bè côc, h×nh thøc mét ®o¹n, mét bµi v¨n t¶ ng­êi. - LuyÖn tËp kü n¨ng quan s¸t vµ lùa chän, tr×nh bµy nh÷ng ®iÒu quan s¸t, lùa chän ®­îc theo thø tù hîp lý. b/ tiÕn tr×nh bµi d¹y: * æn ®Þnh líp: * KiÓm tra bµi cò: ? Nh÷ng ®iÒu cÇn l­u ý vÒ ph­¬ng ph¸p t¶ c¶nh ? ? Tr×nh bµy ®o¹n v¨n t¶ c¶nh cña m×nh ? * Bµi míi: - G/v giao nhiÖm vô cho c¸c nhãm t×m hiÓu c¸c ®o¹n, b¸o c¸o kÕt qu¶ th¶o luËn. ? Mçi ®o¹n v¨n ®ã t¶ ai ? ? Ng­êi ®ã cã ®Æc ®iÓm g× næi bËt ? ? §iÒu næi bËt ®ã ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng tõ ng÷, h×nh ¶nh nµo ? ? §o¹n nµo tËp trung kh¾c ho¹ ch©n dung nh©n vËt, ®o¹n nµo t¶ ng­êi g¾n víi c«ng viÖc ? ? Yªu cÇu lùa chän chi tiÕt vµ h×nh ¶nh ë mçi ®o¹n nh­ thÕ nµo ? (Trªn b¶ng gi¸o viªn ghi cét ngang: §o¹n v¨n T¶ ai Tõ ng÷, chi tiÕt t¶ C¸ch t¶ Yªu cÇu => Trªn ®©y lµ 3 vÝ dô vÒ v¨n t¶ ng­êi. ? VËy ®Ó viÕt ®­îc ®o¹n v¨n t¶ ng­êi, chóng ta cÇn tiÕn hµnh nh÷ng viÖc g× ? ? VÝ dô 3 ®­îc coi nh­ lµ mét bµi v¨n t¶ ng­êi hoµn chØnh. X¸c dÞnh bè côc cña bµi v¨n ? ? Nªu nhiÖm vô cña tõng phÇn trong bè côc ? * G/v chia c«ng viÖc cho c¸c nhãm th¶o luËn: (L­u ý: - T×m tÊt c¶ c¸c chi tiÕt th­êng miªu t¶ cho ®èi t­îng. - NÕu t¶ ®èi t­îng trong khi lµm viÖc hoÆc t¶ ch©n dung th× sÏ lùa chän c¸c chi tiÕt trong ®ã cho phï hîp). I. ph­¬ng ph¸p viÕt mét ®o¹n v¨n, bµi v¨n t¶ ng­êi: 1. VÝ dô: SGK tr 59, 60.. 2. NhËn xÐt: + §o¹n a: T¶ D­îng H­¬ng Th­ ®ang chÌo thuyÒn v­ît th¸c - nh­ mét pho t­îng ®ång ®óc, c¸c b¾p thÞt cuån cuén. -> §o¹n a t¶ ng­êi g¾n víi c«ng viÖc. + §o¹n b: T¶ ch©n dung Cai Tø, lµ ng­êi ®µn «ng gian hïng: thÊp gÇy, tuæi ®é, cÆp l«ng mµy... -> §o¹n b ®Æc t¶ ng­êi, tËp trung kh¾c ho¹ ch©n dung nh©n vËt: t¶ vãc d¸ng, ®é tuæi, mÆt ... + §o¹n c: T¶ 2 ®« vËt tµi m¹nh lµ Qu¾m §en vµ Qu¶n Ng÷: ..... -> §o¹n c t¶ ng­êi g¾n víi ho¹t ®éng: (®ang lµm g× ? t­ thÕ ra sao, ch©n tay, mÆt mòi khi lµm viÖc nh­ thÕ nµo ?) ghi nhí: SGK Ii. luyÖn tËp: Bµi tËp 1: - Nªu c¸c chi tiÕt tiªu biÓu mµ em sÏ lùa chän khi miªu t¶ c¸c ®/t. + Em bÐ 4, 5 tuæi: M¾t ®en lãng l¸nh; m«i ®á chon chãt, hay c­êi toe toÐt, thØnh tho¶ng thß lß mòi, r¨ng són, nãi ch­a sâi, hay hãng chuyÖn. + Cô giµ: Da nh¨n nheo, ... + C« gi¸o say s­a gi¶ng bµi: TiÕng nãi, nhÞp ch©n b­íc, ... Bµi tËp 2: - LËp dµn ý c¬ b¶n cho bµi v¨n miªu t¶ mét trong ba ®èi t­îng ë bµi tËp 1. Chän ®èi t­îng 3: C« gi¸o ®ang say s­a gi¶ng bµi. Chia c¸c nhãm chuÈn bÞ c¸c phÇn: MB, TB, KB. Bµi tËp 3: - §iÒn tõ thÝch hîp vµo chç trèng: => H×nh ¶nh «ng Qu¶n Ng÷ chuÈn bÞ vµo síi vËt. Bµi tËp 4: ViÕt ®o¹n v¨n t¶ ng­êi (®èi t­îng tù chän). * H/s tr×nh bµy bµi viÕt, nhËn xÐt. iii. h­íng dÉn vÒ nhµ : - N¾m ®­îc ph­¬ng ph¸p lµm v¨n t¶ ng­êi. ( L­u ý: T¶ ng­êi ®Æt trong khung c¶nh thiªn nhiªn hoÆc th«ng qua c¸ch nh×n khung c¶nh thiªn nhiªn ®Ó béc lé t©m tr¹ng ng­êi.) - Hoµn thµnh bµi tËp. - ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo. tuÇn 24 – bµi 23 TiÕt 93+94: (Ngµy 24/02/2006) v¨n b¶n: ®ªm nay b¸c kh«ng ngñ (Minh HuÖ). A/ Môc tiªu bµi häc: Gióp h/sinh: - C¶m nhËn ®­îc vÎ ®Ñp cña h×nh t­îng B¸c Hå trong bµi th¬ víi tÊm lßng yªu th­¬ng mªnh m«ng, sù ch¨m sãc ©n cÇn ®èi víi c¸c chiÕn sü vµ ®ång bµo, thÊy ®­îc t×nh c¶m yªu quý, kÝnh träng cña chiÕn sü >< B¸c Hå. - N¾m ®­îc nh÷ng ®Æc s¾c nghÖ thuËt cña bµi th¬: KÕt hîp miªu t¶, kÓ chuyÖn víi biÓu hiÖn c¶m xóc, t©m tr¹ng; nh÷ng chi tiÕt gi¶n dÞ, tù nhiªn mµ giµu søc truyÒn c¶m, thÓ th¬ 5 ch÷ thÝch hîp víi bµi th¬ cã yÕu tè kÓ chuyÖn. b/ tiÕn tr×nh bµi d¹y: * æn ®Þnh líp: * KiÓm tra bµi cò: 1) TruyÖn " BTCEGT", "BHCC" vµ "BH ..." cã ®Æc ®iÓm chung g× vÒ c¸ch kÓ chuyÖn ? A. KÓ theo thø tù thêi gian. B. Ng«i kÓ thø nhÊt. C. C¸c phÐp s/s, nh©n ho¸, Èn dô ®­îc sö dông réng r·i. D. KÓ kh«ng theo thø tù thêi gian. 2) Tr×nh bµy ®o¹n v¨n nªu c¶m nhËn cña em vÒ h×nh t­îng nh©n vËt Ph hoÆc thÇy Hamen trong "BHCC". * Bµi míi: ? Nªu nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ t¸c gi¶ Minh HuÖ. ? Nªu xuÊt xø cña bµi th¬. ( chó ý vÒ hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬) - §äc nhÞp chËm, giäng thÊp ë ®o¹n ®Çu vµ nhÞp nhanh h¬n, giäng lªn cao h¬n mét chót ë ®o¹n sau. Khæ th¬ cuèi cÇn ®äc chËm vµ m¹nh ®Ó kh¼ng ®Þnh nh­ mét ch©n lý. - T×m hiÓu mét sè chó thÝch (tõ ®Þa ph­¬ng, tõ l¸y gîi t¶). " §ªm ..." lµ mét bµi th¬ tr÷ t×nh ®­îc tr×nh bµy nh­ mét c©u chuyÖn vÒ mét ®ªm kh«ng ngñ cña B¸c Hå trªn ®­êng ®i chiÕn dÞch trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. ? Trong c©u chuyÖn cã nh÷ng nh©n vËt nµo ? ViÕt vÒ hoµn c¶nh, thêi gian, ®Þa ®iÓm nµo ? ? Theo em, ai lµ nh©n vËt tr/t©m ? (Nh©n vËt tr/t©m lµ B¸c Hå ®­îc hiÖn lªn qua c¸i nh×n vµ t©m tr¹ng cña anh chiÕn sü, qua c¶ nh÷ng lêi ®èi tho¹i gi÷a 2 ng­êi). Nh­ vËy, tÊt c¶ nh÷ng lêi t¶, kÓ vÒ B¸c ®Òu tõ ®iÓm nh×n vµ t©m tr¹ng anh ®éi viªn - ng­êi võa chøng kiÕn võa tham gia vµo c©u chuyÖn => ? T¸c dông: Lµm cho h×nh t­îng B¸c hiÖn ra mét c¸ch tù nhiªn, cã tÝnh kh¸ch quan l¹i ®­îc ®Æt trong m/q/h gÇn gòi, Êm ¸p víi ng­êi chiÕn sü. ? Theo dâi lêi kÓ cña anh ®éi viªn, chóng ta nhËn thÊy cã nh÷ng chÆng (t) nµo ? (Chóng ta sÏ ph©n tÝch bµi th¬ theo d/b t©m tr¹ng cña anh ®éi viªn vµ B¸c Hå trong ®ªm m­a rõng ViÖt B¾c n¨m x­a). (Trªn b¶ng g/v ghi lµm 2 cét: H×nh t­îng anh ®éi viªn H×nh t­îng B¸c Hå * §äc khæ th¬ ®Çu: ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch më ®Çu bµi th¬ ? (NÕu bµi th¬ lµ mét c©u chuyÖn th× c¸ch më ®Çu nµy ®· t¹o lªn ®­îc