Giáo án Ngữ văn 6 - Tiết 121 Văn bản: Sang thu của Hữu Thỉnh

KiÓm tra bµi cò: Trong bµi th¬ “Mïa xu©n nho nhá” cña nhµ th¬ Thanh H¶i, em thÝch nhÊt khæ th¬ nµo? V× sao? Giíi thiÖu bµi míi: Mïa thu lµ mïa ®Ñp nhÊt trong n¨m, lµ nguån kh¬i gîi bao nhiªu c¶m høng cho thi ca nh¹c häa. Còng lÊy c¶m høng tõ mïa thu, H÷u ThØnh ®· kh¾c häa mét bøc tranh thu chèn lµng quª rÊt ®Æc s¾c. Chóng ta sÏ ®Õn víi bøc tranh ®ã qua bµi th¬ “Sang thu”. TiÕt 121. V¨n b¶n: Sang Thu H÷u ThØnh Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung cÇn ®¹t - Em biÕt g× vÒ H÷u ThØnh vµ xuÊt xø bµi th¬ Sang thu? - Giíi thiÖu ch©n dung H÷u ThØnh. - Gi¸o viªn nhÊn m¹nh ý chÝnh. - Gi¸o viªn h­íng dÉn ®äc. - Gi¸o viªn ®äc mÉu. - Häc sinh ®äc. - NhËn xÐt häc sinh ®äc. - Häc sinh t×m hiÓu chó thÝch SGK. - Bµi th¬ viÕt theo thÓ g×? - Ph­¬ng thøc biÓu ®¹t chÝnh? - Bµi th¬ thuéc thÓ lo¹i g×? - Bµi th¬ cã thÓ chia lµm mÊy phÇn? - Häc sinh ®äc khæ 1. - Kh«ng gian lµng quª sang thu ®­îc t¸c gi¶ c¶m nhËn tõ nh÷ng chi tiÕt, h×nh ¶nh nµo? - Cã g× ®Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt ë nh÷ng chi tiÕt nµy? - Tõ”bçng” diÔn t¶ tr¹ng th¸i nµo cña sù c¶m nhËn? - Con ng­êi c¶m nhËn mïa thu tõ h­¬ng æi, chi tiÕt ®ã nãi lªn ®iÒu g×? -“H­¬ng æi” ph¶ vµo trong giã se, em c¶m nhËn nh­ thÕ nµo vÒ néi dung lêi th¬ nµy? - Em h×nh dung ra h×nh ¶nh g× tõ lêi th¬ “S­¬ng chïng ch×nh qua ngâ” ? -Tõ h×nh nh­ gîi cho em hiÓu g× vÒ c¶m xóc cña nhµ th¬? - Tõ khæ th¬ thø nhÊt, em c¶m nhËn nh­ thÕ nµo vÒ bøc tranh chuyÓn mïa tõ h¹ sang thu vµ c¶m xóc cña nhµ th¬? Häc sinh ®äc khæ II - §Êt trêi sang thu ®­îc nhµ th¬ c¶m nhËn tõ nh÷ng biÓu hiÖn nµo cña sù vËt? - C¸ch sö dông tõ ng÷ ë trong hai c©u th¬ nay trªn cã g× ®éc ®¸o ? - Em c¶m nhËn nh­ thÕ nµo tõ hai chi tiÕt th¬: “S«ng dÒnh dµng”/ “chim véi v·” ? - C¶m nhËn cña em vÒ h×nh ¶nh th¬: “ Cã ®¸m m©y mïa h¹ V¾t n÷a m×nh sang thu” ? - Khæ th¬ thø hai gióp em c¶m nhËn nh­ thÕ nµo vÒ bøc tranh thu vµ c¶m xóc cña nhµ th¬? - Häc sinh ®äc khæ III - §Êt trêi sang thu ®­îc nhµ th¬ miªu t¶ qua nh÷ng chi tiÕt nµo? - Khæ th¬ cã nh÷ng tÇng nghÜa nµo? - NghÜa t¶ thùc cña khæ th¬ lµ g×? - Tõ ý nghÜa t¶ thùc ®ã nhµ th¬ muèn Èn dô ®iÒu g× vÒ con ng­êi vµ cuéc ®êi? - Tõ khæ th¬ thø 3, em c¶m nhËn nh­ thÕ nµo vÒ bøc tranh thu vµ c¶m xóc cña nhµ th¬? - Em h·y kh¸i qu¸t nh÷ng nÐt ®Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt cña bµi th¬. - Bµi th¬ gîi lªn trong em nh÷ng c¶m nhËn g× vÒ thiªn nhiªn, ®Êt trêi, con ng­êi lóc sang thu? - Qua bµi th¬ em hiÓu g× vÒ t©m hån t×nh c¶m cña nhµ th¬ H÷u ThØnh ? - Ngoµi th¬ “sang thu” cña H÷u ThØnh, em cßn biÕt nh÷ng bµi th¬ nµo viÕt vÒ mïa thu? Cã g× kh¸c trong miªu t¶ mïa thu cña c¸c nhµ th¬ ë nh÷ng bµi th¬ ®ã? Häc sinh ®äc ghi nhí s¸ch gi¸o khoa. - Trong bµi th¬ “Sang thu” em thÝch nhÊt h×nh ¶nh th¬ nµo? Nªu c¶m nhËn cña em vÒ h×nh ¶nh th¬ ®ã. - Bµi th¬ cã nh÷ng tõ l¸y nµo? Nªu t¸c dông cña nh÷ng tõ l¸y ®ã. I T×m hiÓu chung: 1/ T¸c gi¶, t¸c phÈm: (sgk) -T¸c gi¶: HiÖn lµ tæng th­ ký héi nhµ v¨n ViÖt Nam. -T¸c phÈm: Bµi th¬ rót tõ tËp th¬ “ Tõ chiÕn hµo ®Õn thµnh phè” cña H÷u ThØnh –NXB V¨n häc-Hµ Néi-1991. 2/ §äc vµ gi¶i nghÜa tõ khã: - §äc: Giäng nhÑ, nhÞp chËm, khoan thai, trÇm l¾ng, tho¸ng suy t­. Sau mçi khæ dõng l¹i l©u h¬n so víi sau mçi c©u. - Gi¶i nghÜa tõ khã(SGK) 3/ ThÓ lo¹i: - ThÓ th¬ 5 ch÷, c¶ bµi cã 3 khæ, mçi khæ 4 c©u, Ýt vÇn. + Khæ I: VÇn c¸ch (se-vÒ). + Khæ II: VÇn liÒn (v·-h¹). + Khæ III: VÇn th«ng-kh«ng thËt chØnh(m­a-ngê). - Ph­¬ng thøc biÓu ®¹t: Miªu t¶ kÕt hîp víi biÓu c¶m. Miªu t¶ ®Ó biÓu c¶m. - ThÓ lo¹i: Th¬ tr÷ t×nh. 4/ Bè côc: 3 phÇn. - Khæ I: C¶m nhËn kh«ng gian lµng quª sang thu. - Khæ II: C¶m nhËn trêi m©y, s«ng n­íc sang thu. - Khæ III: C¶m nhËn kh«ng gian ®Êt trêi sang thu. II Ph©n tÝch: Khæ I: Bçng nhËn ra h­¬ng æi Ph¶ vµo trong giã se S­¬ng chïng ch×nh qua ngâ H×nh nh­ thu ®· vÒ. - B»ng quan s¸t tinh tÕ vµ c¶m gi¸c trùc tiÕp, giong th¬ ªm nhÑ, sö dông tõ l¸y vµ biÖn ph¸p nh©n hãa. - Tõ bçng thÓ hiÖn tr¹ng th¸i cã phÇn ng¹c nhiªn, ngì ngµng cña con ng­êi tr­íc sù thay ®æi cña thêi tiÕt. - H­¬ng æi cho thÊy mïa thu ®­îc c¶m nhËn tõ n¬i lµng quª cña con ng­êi sèng g¾n bã víi lµng quª miÒn B¾c (c©y æi, qu¶ æi lµ thø c©y qu¶ gÇn gòi quen thuéc víi lµng quª miÒn B¾c) - Ph¶ lµ táa vµo, thæi vµo, trén lÉn vµo. Giã se lµ giã thu se l¹nh chø ch­a ph¶i lµ giã heo may. H­¬ng æi trén lÉn trong giã thu se l¹nh lµm thøc dËy mïi h­¬ng b×nh dÞ ngät ngµo mµ rÊt ®æi th©n th­¬ng trong kh«ng gian v­ên ngâ. - Kh«ng chØ vËn dông kh¶ n¨ng khøu gi¸c, nhµ th¬ cßn sö dông tèi ®a thÞ gi¸c cña m×nh khi miªu t¶ lµn s­¬ng. - S­¬ng chïng ch×nh cã thÓ lµ bëi giã rÊt nhÑ, s­¬ng còng tr«i rÊt chËm. ë ®©y lµn s­¬ng ®­îc nh©n hãa nh­ mét mét c« th«n n÷ duyªn d¸ng, ngËp ngõng kh«ng muèn rêi v­ên quª ngâ xãm. - C¶m xóc ngì ngµng tr­íc c¶nh thu sang. - H×nh ¶nh thêi kh¾c giao mïa n¬i lµng quª diÔn ra chËm r¶i, nhÑ nhµng, thanh khiÕt, tinh kh«i trong c¶m nhËn ngì ngµng, ng¹c nhiªn cña t¸c gi¶. C©u th¬ cuèi cïng “H×nh nh­ thu ®· vÒ” mét lÇn n÷a nãi lªn t©m tr¹ng ngì ngµng ®ã cña nhµ th¬. * Kh«ng gian lµng quª chuyÓn mïa tõ h¹ sang thu vµ t©m tr¹ng ngì ngµng cña nhµ th¬. Khæ II: S«ng ®­îc lóc dÒnh dµng Chim b¾t ®Çu véi v· Cã ®¸m m©y mïa h¹ V¾t n÷a m×nh sang thu. - Sö dông tõ l¸y “dÒnh dµng, véi v·”. -S«ng dÒnh dµng: n­íc s«ng lín nh­ng kh«ng cuén ch¶y. Tõ dÒnh dµng lµ tõ l¸y t¹o h×nh ®· nh©n hãa con s«ng. S«ng còng nh­ l­u luyÕn víi h¬n víi lµng quª, nªn n­íc kh«ng muèn ch¶y ra biÓn c¶. - Tõ l¸y véi v· gîi h×nh ¶nh nh÷ng ®µn chim bay ®i tró ®«ng. - Hai biÓu hiÖn tr¸i ng­îc nhau nh­ng cïng ph¶n ¸nh mét hiÖn t­îng ®ã lµ thêi tiÕt b¸t ®Çu sang thu, giã se l¹nh ®· vÒ. - Chi tiÕt h×nh ¶nh th¬ ®­îc t¹o b»ng trÝ liªn t­ëng, t­ëng t­îng bay bçng vµ biÖn ph¸p tu tõ, nh©n hãa. - §©y lµ hai c©u th¬ hay nhÊt bµi th¬ lµ h×nh ¶nh ®Æc s¾c nhÊt cña bøc tranh thu ®­îc s¸ng t¹o b»ng trÝ liªn tuëng thó vÞ. Sù thËt kh«ng thÓ cã ®¸m m©y nµo nh­ thÕ. V× lµm sao cã sù ph©n chia r¹ch rßi mïa thu, mïa h¹ trªn bÇu trêi mµ m¾t nh×n thÊy ®­îc. §ã chØ lµ ®¸m m©y trong liªn t­ëng, t­ëng t­îng cña nhµ th¬. H×nh ¶nh ®ã lµm cho bøc tranh thu nång nµn, sinh ®éng h½n lªn.Ta h×nh dung trªn bÇu trêi nh÷ng ®¸m m©y mïa thu vÉn cßn v­¬ng n¾ng mïa h¹. §¸m m©y nh­ tÊm kh¨n voan cña ng­êi thiÕu n÷ nèi hai mïa lµ mét liªn t­ëng rÊt ®éc ®¸o, rÊt riªng cña H÷u ThØnh khi viÕt vÒ mï thu. - Còng viÕt vÒ mïa thu NguyÔn KhuyÕn viÕt : TÇng m©y l¬ l÷ng trêi xanh ng¾t. Thu cña NguyÔn KhuyÕn ®· thùc sù lµ thu. Nã kh«ng cßn v­¬ng vÊn chót g× cña mïa hÌ rùc löa. Cßn H÷u ThØnh ch¾c h½n ph¶i yªu mïa thu l¾m míi vÏ ra ®­îc mét kho¶nh kh¾c giao mïa tõ h¹ sang thu nång ®­îm h¬i Êm ®Êt trêi, nång ®­îm h¬i Êm lµng quª, mang vÏ ®Ñp tinh kh«i vµ gîi hån th¬ ®Õn thÕ. Ta nh­ thÊy nhµ th¬ b©ng khu©ng tr­íc vÏ ®Ñp trêi m©y s«ng n­íc mïa thu. *Bøc tranh trêi m©y s«ng n­íc chuyÓn mïa sang thu vµ c¶m xóc b©ng khu©ng cña t¸c gi¶. Khæ III VÉn cßn bao nhiªu n¾ng §· v¬i dÇn c¬n m­a SÊm còng bít bÊt ngê Trªn hµng c©y ®øng tuæi. - Khæ th¬ cã 2 tÇng nghÜa: NghÜa t¶ thùc vµ nghÜa Èn dô. - NghÜa t¶ thùc: C¶nh vËt, thêi tiÕt thay ®æi. TÊt c¶ vÉn cßn dÊu hiÖu cña mïa h¹, nh­ng gi¶m dÇn møc ®é, c­êng ®é, ®Êt trêi lÆng lÏ vµo thu. - NghÜa Én dô: N¾ng, m­a, sÊm, hµng c©y Èn dô cho nh÷ng thay ®æi, vang ®éng cña cuéc ®êi, x· héi, còng lµ nh÷ng thay ®æi cña tuæi ®êi sang thu, tuæi ®êi con ng­êi tõng tr¶i. -Tõ nh÷ng thay ®æi mïa thu thiªn nhiªn, nhµ th¬ liªn t­ëng ®Õn thay ®æi cña mïa thu ®êi ng­êi. Khi ®· ®øng tuæi, tõng tr¶i th× con ng­êi sÏ b×nh tÜnh, tù tin h¬n tr­íc nh÷ng biÕn ®éng cña cuéc ®êi. Hai c©u th¬ cuèi bµi th¬ kh«ng chØ t¶ c¶nh thu mµ cßn chøa chÊt suy ngÉm, chiªm nghiÖm cña nhµ th¬ vÒ con ng­êi vµ cuéc sèng. * §Êt trêi chuyÓn m×nh sang thu vµ suy ngÉm cña nhµ th¬ vÒ con ng­êi, cuéc ®êi. III Tæng kÕt: 1/ NghÖ thuËt: C¶m nhËn tinh tÕ; tõ ng÷, h×nh ¶nh giµu søc biÓu c¶m, giäng th¬ ªm nhÑ. 2/ N«i dung: - H×nh ¶nh thiªn nhiªn, ®Êt n­íc, con ng­êi trong thêi kh¾c giao mïa tõ h¹ sang thu víi nh÷ng biÕn chuyÓn nhÑ nhµng mµ râ rÖt thËt lµ ®Ñp vµ gîi hån th¬. - T©m hån nh¹y c¶m, tinh tÕ, biÕt nh×n, biÕt l¾ng nghe. T×nh c¶m tha thiÕt víi thiªn nhiªn lµng quª, víi thêi tiÕt thu, víi ®Êt n­íc, con ng­êi. §ã lµ biÓu hiÖn tèt ®Ñp cña t×nh yªu víi cuéc ®êi. - Thu ®iÕu cña NguyÔn KhuyÕn viÕt vÒ thêi ®iÓm gi÷a thu. - §©y mïa thu tíi cña Xu©n DiÖu viÕt vÒ thêi ®iÓm cuèi thu. - Sang thu cña H÷u ThØnh viÕt vÒ thêi ®iÓm chím thu, g¾n thêi tiÕt thu víi ®êi ng­êi sang thu. * Ghi nhí(SGK) IV Luyªn tËp: