Giáo án Ngữ văn 6 - Tiết 81 + 82 Văn bản: Bức tranh của em gái tôi (Tạ Duy Anh)

Giáo án: Ngữ văn 6 - Giáo viên: Dơng Thi Cúc - Trờng THCS Cổ Đông, Sơn Tây, Hà Nội. Ngày soạn: 22.1.2009. Tiết 81+82 Văn bản: Bức tranh của em gái tôi (Tạ Duy Anh) Mục tiêu bài học: * Kiến thức: Giúp học sinh: - Nắm vữmg nội dung ý nghĩa của truyện, nghệ thuật kể chuyện và miêu tả tâm lí nhân vật của tác giả. * Kĩ năng :Tích hợp với tiếng Việt ở phép so sánh, tập làm văn ở văn miêu tả. * Tình cảm, thái độ: Yêu mến các tp truyện ngắn. B. Chuẩn bị: - Giáo viên: +. Đọc sách giáo viên và sách bài soạn- Soạn bài - Học sinh: + Soạn bài theo câu hỏi sgk. C. Các bước lên lớp: * ổn định tổ chức.ktss. * Kiểm tra bài cũ: 1- Qua đoạn trích Sông nước Cà Mau, em cảm nhận được gì về vùng đất này? 2- Qua văn bản này, em học tập được tác giả điều gì khi viết văn miêu tả? 3.BTTN.ở vùng Cà Mau, Người ta gọi ten đất, tên sông theo cách nào? A. Theo những danh từ mĩ lệ. B. Theo thói quen trong đời sống. C. Theo cách của cha ông để lại. D. Theo đặc điểm riêng biệt của đất, của sông. ( Đáp án A). *Các hoạt động dạy học. HĐ1.Giới thiệu bài. Cuộc đời ai cũng có những lỗi lầm khiến ta ân hận. Song sự ân hận và hhối lỗi đó lại làm tâm hồn ta trong trẻo hơn, lắng dịu hơn. truyện Bức tranh của em gái tôi, viết về anh em Kiều Phương rất thành công trong việc thể hiện chủ đề tế nhị đó HĐ2. Bài mới. - Yêu cầu hs mđọc chú thích. i. Đọc - tìm hiểu chung: ? Nêu hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm? * GV: Bổ sung: Tạ Duy Anh là hội viên hội nhà văn VN; hiện công tác tại nhà xuất bản Hội Nhà văn. Ông đã từng nhận giải thưởng tuyện ngắn nông thôn do báo Văn nghệ, báo Nông nghiệp và Đài tiếng nói VN tổ chức; giải thưởng truyện ngắn của tạp chí Văn nghệ quân đội... - GV nêu yêu cầu đọc, đọc mẫu 1 đoạn. - Gọi HS đọc 4 chú thích trong SGK * GV: Yêu cầu HS kể tóm tắt theo bố cục - Chuyện về hai anh em Mèo - Kiều Phương anh trai bực vì em nghịch. - Mèo bí mật học vẽ, tài năng hội hoạ bất ngờ được phát hiện. - Tâm trạng và thái độ của người anh trước sự việc ấy. - Em gái thành công, cả nhà mừng vui. - Người anh hối hận vô cùng. ? Theo em truyện được kể theo ngôi thứ mấy? ? Nhân vật chính trong truyện là ai? vì sao em cho đó là nhân vật chính? ? Việc tác giả chọn ngôi kể như vậy có thích hợp không? ? Có thể đặt lại nhan đề của truyện như thế nào? 1. Tác giả, - Tạ Duy Anh sinh 9/9/1959 quê Hà Tây là cây bút trẻ nổi lên trong thời kì đổi mới văn học những năm 1980. 2. Tác phẩm. Truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi đạt giải nhì trong cuộc thi thiếu nhi năm 1998. 2. Đọc và giải nghĩa từ khó: - Yêu cầu đọc: Phân biệt rõ giữa lời kể, các đối thoại diễn biến tâm lí của nhân vật người anh. - Giải nghĩa từ khó: Các chú thích: 4 chú thích trong SGK 3. Kể tóm tắt: - Ngôi kể: ngôi thứ nhất, người anh xưng tôi. - Nhân vật chính trong truyện là người anh và Kiều Phương vì chủ đề sâu sắc của truyện là lòng nhân hậu và thói đố kị, trong đó nhân vật trung tâm là người anh, mang chủ đề chính của truyện: sự thất bại của lòng đố kị. - Ngôi kể rất thích hợp với chủ đề, hơn nữa để cho sự hối lỗi được bày tỏ một cách chân thành hơn, đáng tin cậy hơn. - Đặt nhan đề khác: + Chuyện anh em Kiều Phương + Ân hận, ăn năn + Tôi muốn khóc quá! Hoạt động 3: Tìm hiểu nội dung văn bản ii. Tìm hiểu chi tiết ? Nhân vật người anh được miêu tả chủ yếu ở đời sống tâm trạng. em thấy tâm trạng người anh diễn biến trong các thời điểm nào? - HS: Diễn biến qua các thời điểm: + Thái độ thường ngày đối với em + Khi mọi người thấy em có tài vẽ và được giải + khi nhận ra hình ảnh của mình trong bức tranh của cô em gái. ? Trong cuộc sống thường ngày, người anh đối xử với em gái như thế nào? 1. Nhân vật người anh: a. Trong cuộc sống thường ngày với cô em gái: - Coi thường bực bội: Gọi em gái Kiều Phương là Mèo, bí mật theo dõi việc làm bí mật của em, chê bai em gái bẩn thỉu, nghịch ngợm, trẻ con. - Tò mò, kẻ cả của đứa trai được làm anh hơn tuổi. Tiết 2: ? Thái độ của mọi người trong nhà ra sao khi tài năng của Mèo được phát hiện? ? Riêng thái độ của người anh ra sao? ? Vì sao người anh lại buồn rầu như vậy? ? Phân tích diễn biến tâm trạng của người anh khi lén lút xem tranh của em? ? Tại sao người anh lại "lén trút ra một tiếng thở dài" sau khi xem tranh của em gái? ? Nếu cần nói lời khuyên em sẽ nói gì với người anh lúc này? - HS: Ghen tị là thói xấu làm người ta nhỏ bé đi. Ghen tị sẽ chia rẽ tình cảm tốt đẹp của con người. ghen tị với em, sẽ không có tiư cách làm anh. ? Bức chân dung được miêu tả như thế nào? -?Tại sao tác giả viết: "Mặt chú bé như toả ra một thứ ánh sáng rất lạ." Theo em đó là thứ ánh sáng gì? ? Tìm những từ ngữ tả thái độ và tâm trạng của người anh lúc đó? ? Phân tích lô gích diễn biến tâm trạng ấy? ? Theo em nhân vật người anh đáng yêu hay đáng ghét vì sao? ? Cuối truyện người anh muốn nói với mẹ: " Không phải con đâu. đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy." Câu nói ấy gợi cho em suy nghĩ gì về nhân vật người anh? ? Tại sao bức tranh chứ không phải nhân vật nào khác lại có sức mạnh cảm hoá người anh đến thế? ? Em có thích người anh như thế không? ? Trong truyện này, nhân vật người em gái hiện lên với những nét đáng yêu, đáng quý nào về ính tình và tài năng? ? Theo em tài năng hay tấm lòng của cô em gái đã cảm hoá được người anh? ? ở nhân vật này, điều gì khiến em cảm mến nhất? ? Tại sao tác giả lại để người em vẽ bức tranh người anh "hoàn thiện " đến thế? b. Khi bí mật về tài vẽ của Mèo được chú Tiến Lê phát hiện: - Mọi người: xúc động, mừng rỡ, ngạc nhiên (Bố, mẹ, chú Tiến Lê) - Người anh: Buồn rầu, muốn khóc, thất vọng vì mình bất tài bị cả nhà lãng quên, bỏ rơi. Chú cảm thấy khó chịu hay gắt gỏng và không thể thân với em gái vì tái giỏi hơn mình. Người anh tự ái đố kị ngay cả với em ruột của mình.ị đó là bước chuyển biến nhất trong diễn biến tâm trạng của người anh. + Không nén nỗi sự tò mò về thành công của em gái - trút tiếng thở dài nhận ra sự thật đáng buồn với mình (em có tài thật còn mình thì kém cỏi) người anh càng trở nên hay gắt gỏng bực bội, xét nét vô cớ với em. + Miễn cưỡng trước thành công bất ngờ của em, miễn cưỡng cùng gia đình đi xem triễn lãm tranh được giải của Mèo. c. Khi bất ngờ đứng trước bức chân dung rất đẹp của mình do em gái vẽ: - Tư thế nhân vật trong tranh: đẹp, cảnh đẹp, trong sáng. ánh sáng lạ ấy phải chăng là ánh sáng của lòng mong ước, của bản chất trẻ thơ: cả cặp mắt suy tư và mơ mộng nữa.Rõ ràng người em gái không vẽ bức chân dung người anh bằng dáng vẻ hiện tại mà bằng tình yêu, lòng nhân hậu, bao dung, tin tưởng vào bản chất tốt đẹp của anh trai mình. - Tâm trạng được miêu tả rất cụ thể và ấn tượng: + Giật sững: Bám lấy tay mẹ... đây là từ ghép: Giật mình và sững sờ. + Thôi miên: là từ chỉ trạng thái con người bị chế ngự mê man, vô thức không điều khiển được lí trí, bị thu hút cả tâm trí vào bức tranh. + Ngạc nhiên: vì hoàn toàn không ngờ em gái Mèo vẽ bức tranh đẹp quá, ngoài sức tưởng tượng của người anh. + Hãnh diện: tự hào cũng rất đúngvà tự nhiên vì hoá ra mìnhđẹp đẽ nhường ấy. Đây chính là niềm tự hào trẻ thơ chính đáng của người anh. - Xấu hổ: vì mình đã xa lánh và ghen tị với em gái, tầm thường hơn em gái. - Người anh đáng trách nhưng cũng rất đáng cảm thông vì những tính xấu trên chắc chắn cũng chí nhất thời. Sự hối hận day dứt nhận ra tài năng quan trọng hơn, nhận ra tâm hồn trong sáng của em gái chứng tỏ cậu ta cũng biết sửa mình, muốn vươn lên, cũng biết tính ghen ghét đố kị là xấu - Cuối truyện người anh đã nhận ra thói xấu của mình; nhận ra tình cảm trong sáng, nhân hậu của em gái; biết xấu hổ, người anh có thể trở thành người tốt như bức tranh của cô em gái. - GV bình: Bức tranh là nghệ thuật. Sức mạnh của nghệ thuật là tìm kiếm cái Đẹp, làm cho con người, nâng con người lên bậc thang cao nhất của cái Đẹp, đó là chân - thiện - mĩ. 2. Nhân vật người em - cô em gái Kiều Phương: - Tính tình: hồn nhiên, trong sáng, độ lượng, nhân hậu. - Tài năng: vẽ sự vật có hồn, vẽ những gì yêu quí nhất, vẽ đẹp những gì mình yêu mến nhất như con mèo, người anh. - Cả tài năng và tấm lòng nhưng nhiều hơn vẫn là tấm lòng trong sáng đẹp đẽ dành cho người rhân và nghệ thuật. - Tấm lòng trong sáng dành cho người thân và nghệ thuật - Bức tranh là tình cảm tốt đẹp của em dành cho anh. Em muốn anh mình thật tốt đẹp. GV bình: Cái gốc của nghệ thuật là ở tấm lòng tốt đẹp của con người dành cho con người. Sứ mẹnh của nghệ thuật là hoàn thiện vẻ đẹp của con người. đây là một ý tưởng nghệ thuật sâu sắc mà tác giả gửi gắm vào tác phẩm này. ? Học xong truyện, em tự rút ra cho bản thân những bài học gì? ? Về nghệ thuật XD nhân vật, em học được điều gì? *Ghi nhớ - SGK tr35 Hoạt động 4: iII. Luyện tập: 1. Tả nhân vật người anh theo tưởng tượng của em? 2. Viết đoạn văn thật lại tâm trạng của người anhtrong truyện khi đứng trước bức tranh được giải nhất của em gái? * Củng cố: GV khái quát lại nội dung bài học. *. Hướng dẫn học tập: Học bài, thuộc ghi nhớ. Hoàn thiện phần luyện tập Soạn: luyện nói về quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả.