Giáo án Ngữ văn 6 - Tuần 21 - Trường THCS Long Điền Tiến, năm 2012

TUẦN: 21 Ngày soạn: 5/1/2012 Ngày dạy: Tiết 77 Văn bản: SÔNG NƯỚC CÀ MAU Đoàn Giỏi I/ MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: 1. kiến thức: Sơ giản về tác giả và tác phẩm đất rừng phương nam; vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc sống của con người một vùng đất phương Nam; tác dụng của biện pháp nghệ thuật đươcx5 sử dụng trong đoạn trích. 2. Kĩ năng: Nắm được nội dung văn bản truyện hiện đại có yếu tố miêu tả kết hợp với thuyết minh; đọc diễn cảm phù hợp với nội dung văn bản; nhận biết các biện pháp nghệ thuật sử dụng trong văn bản và vận dụng khi làm bài văn miêu tả cảnh thiên nhiên. 3. Thái độ: HS yêu quý cảnh quan thiên nhiên, sông nước Cà Mau- mảnh đất tận cùng phía nam của Tổ quốc. II/ CHUẨN BỊ: - Giáo viên: Giáo án, SGK, TLTK,… - Học sinh: Bài soạn, SGK, bảng phụ,… III/ CÁC BƯỚC LÊN LỚP 1/ Ổn định: Kiểm tra sĩ số. Nhận xét vệ sinh lớp. 2/ Kiểm tra bài cũ: - Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn là gì? Trả lời: Gián tiếp làm cho DC chết, bài học ấy nói lên qua lời khuyên của Choăt.(6 điểm) - Em học được những gì từ nghệ thuật miêu tả và kể chuyện của Tô Hoài? Trả lời:Loài vật biết nói năng, suy nghĩ giống như con người, nhằm nêu lên những bài học về luân lí, đạo đức của con người.( 4 điểm) 3/ Dạy bài mới: HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY HĐ CỦA TRÒ GHI BẢNG Hoạt động 1: Hướng dẫn đọc - hiểu chú thích: - H/dẫn đọc: Giọng giới thiệu, liệt kê, nhấn mạnh các tên riêng. Đoạn đầu đọc chậm càng về sau nhanh dần. Cảnh chợ đọc giọng vui, linh hoạt. - GV đọc xen kẽ HS. Nhận xét cách đọc. - H/dẫn hiểu từ khó ở mục chú thích. - Văn bản SNCM nằm trong một cuốn truyện dài. Nếu tách ra, văn bản này có cấu tạo như một bài văn tả cảnh. Ở đây, cảnh SNCM được miêu tả theo trình tự: + Ấn tượng ban đầu về toàn cảnh. + Cảnh kênh, rạch, sông, ngòi… + Cảnh chợ Năm Căn. - Hãy xác định các đoạn văn ứng với từng cảnh đó trên văn bản? - Nghe, thực hiện. - Lắng nghe. - Đọc - Đọc phần chú thích. + Ấn tượng ban đầu về toàn cảnh. + Cảnh kênh, rạch, sông, ngòi… + Cảnh chợ Năm Căn. - Xác định: + Cảnh 1: từ đầu… “màu xanh đơn điệu” + Cảnh 2: tiếp theo… “khói sóng ban mai” + Cảnh 3: Còn lại. I/Tìm hiểu chung: 1. Đọc: 2. Chú thích: - Tác giả: ( SGK). - Văn bản: Trích từ chương XVIII truyện đất rừng phương Nam. 3. Bố cục: + Cảnh 1: từ đầu… “màu xanh đơn điệu” + Cảnh 2: tiếp theo… “khói sóng ban mai” + Cảnh 3: Còn lại. Hoạt động 2: Hướng dẫn đọc -hiểu văn bản: ?/ Những gì trong thiên nhiên đã gợi cho con người nhiều ấn tượng khi đi qua vùng này? - Ấn tượng cụ thể đối với Sông ngòi , kênh rạch ra sao? Trời, nước, cây, tiếng sóng biển? Tóm lại: Em hình dung ntn về cảnh sông nước Cà Mau qua ấn tượng ban đầu của tác giả?* ?/ Quan sát đoạn 2- SGK, em có nhận xét gì về cách đặt tên cho các dòng sông, kênh rạch ở đây? ?/ Những địa danh này gợi ra đặc điểm gì về thiên nhiên ở đây?* ?/ Ở đoạn văn tiếp theo, tác giả tập trung tả con sông Năm Căn và rừng đước. Hãy tìm những chi tiết nổi bật miêu tả sự rộng lớn, hùng vĩ của dòng sông và rừng đước? ?/ Tác giả đã dùng nghệ thuật gì khi miêu tả? Tác dụng của cách tả này? ?/ Trong câu “Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông cửa lớn, xuôi về Năm Căn” theo em có những động từ nào chỉ cùng một hoạt động của con thuyền? ?/ Có thể thay đổi trình tự những động từ ấy trong câu văn được không? Tại sao? Diễn giải: Thoát ra: Con thuyền vượt qua khó khăn, nguy hiểm; Đổ ra: Con thuyền từ nhỏ đổ ra lớn; Xuôi về: con thuyền nhẹ nhàng xuôi theo dòng chảy êm ả →Cách dùng từ chính xác, tinh tế. ?/ Quan sát đoạn cuối, tìm những chi tiết, hình ảnh thể hiện sự tấp nập, đông vui, trù phú và độc đáo của chợ nông thôn Cà Mau? Nhận xét nghệ thuật miêu tả trong đoạn văn cuối: Với lối kể liệt kê đó đã giúp em hình dung cảnh tượng chợ Năm Căn như thế nào?* Lệnh cho hs đọc ghi nhớ - Sông ngòi , kênh rạch. - Trời, nước, cây - Tiếng sóng biển - Bộc lộ: + Nhiều sông ngòi, cây cối. + Thiên nhiên đầy hấp dẫn, bí ẩn - Dựa vào đặc điểm rừng để gọi tên (Mái Gầm, Bọ Mắt, 3 Khía…) - Phong phú đa dạng và hoang sơ. - Trao đổi cá nhân nêu: + Nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác; Cá hàng đàn đen trũi như người bơi ếch giỡn đầu sóng trắng. + Rừng đước dựng cao ngất như hai dayc tường thành vô tận; Cây đước ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dopngf sông, đắp từng bậc màu xanh… - So sánh, khiến cảnh hiện lên cụ thể sinh động, người đọc dễ hình dung. - Động từ: Chèo, đổ, xuôi - Không! Vì sẽ làm sai lệch nội dung, đặc biệt là trạng thái con thuyền trong mỗi câu. - Tìm, nêu: + Những đống gỗ cao như núi, những bến vận hà nhộn nhịp dọc dài theo bờ sông, những ngôi nhà bè ban đêm soi ánh đèn Măng Xông sáng rực mặt nước như những khu phố nổi… + Độc đáo: Chợ họp trên mặt nước với những nhà bè như những khu phố nổi, những con thuyền bán hàng len lỏi mọi nơi, có thể mua mọi thứ mà không cần bước ra khỏi thuyền. • Sự đa dạng về màu sắc, trang phục, tiếng nói của người bán hàng thuộc nhiều dân tộc: Hoa, Miên, người Chà Châu Giang… - Kể liệt kê. - Đông vui, tấp nập, độc đáo, hấp dẫn Hs đọc II/ Tìm hiểu văn bản: 1/ Ấn tượng ban đầu về cảnh sông nước Cà Mau: + Nhiều sông ngòi, cây cối. + Thiên nhiên còn nguyên sơ, hấp dẫn, đầy bí ẩn. 2/ Cảnh sông ngòi, kênh rạch Cà Mau: - Phong phú đa dạng và hoang sơ 3/ Cảnh chợ Năm Căn: - Tấp nập, trù phú, đông vui - Mang nét độc đáo của vùng Cà Mau * Tổng kết: Ghi nhớ SGK tr 23 Hoạt động 3: Hướng dẫn luyện tập: ?/ Qua đoạn trích SNCM, tác giả đã giúp em cảm nhận được gì về cảnh thiên nhiên và sinh hoạt của vùng đất này? - Em có học tập được gì về nghệ thuật tả cảnh từ văn bản này? - Em có nhận xét gì về tác giả Đoàn Giỏi? - Gọi học sinh đọc ghi nhớ SGK - Thiên nhiên phong phú, hoang sơ mà tươi đẹp; sinh hoạt độc đáo, hấp dẫn. - Biết quan sát, so sánh, nhận xét đối tượng miêu tả. - Am hiểu cuộc sống Cà Mau, có tấm lòng gắn bó với vùng đất này III/ LUYỆN TẬP Nghệ thuật: Miêu tả từ bao quát đến cụ thể, lựa chọn tù ngữ gợi hình, cính xác, kết hợp với các biện pháp tu từ, sử dụng ngôn ngữ địa phương, kết hợp miêu tả và thuyết minh. 4/ Củng cố: Bài văn miêu tả cảnh gì?( Cảnh sông nước Cà mau) - Em cảm nhận được gì về vùng Cà Mau- cực nam của Tổ quốc?( Vẻ đẹp rộng lớn, hùng vĩ, giàu sức sống, tấp nập, trù phú, độc đáo). 5/ Hướng dẫn: - Học, nắm vững nội dung ghi nhớ. - Soạn bài: Bức tranh của em gái tôi.- Tiết sau học Tiếng Việt: So sánh. IV/ RÚT KINH NGHIỆM ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… Ngày soạn: 5/1/2012 Ngày dạy: Tiết 78 Tiếng Việt: SO SÁNH I/ MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: 1. Kiến thức:Nắm được khái niệm và cấu tạo của so sánh, các kiểu so sánh thường gặp. 2. Kĩ năng: Nhận diện được phép so sánh, nhận biết và phân tích hiệu quả nghệ thuật của phép so sánh trong văn bản. 3. Thái độ: HS có ý thức vận dụng phép so sánh trong văn nói và văn viết của bản thân. II/ CHUẨN BỊ: - Giáo viên: Giáo án, SGK, bảng phụ… - Học sinh: Bài soạn, SGK, bảng phụ,… III/ CÁC BƯỚC LÊN LỚP 1/ Ổn định: - Kiểm tra sĩ số. - Nhận xét vệ sinh lớp. 2/Kiểm tra bài cũ : - Phó từ là gì? Có mấy loại phó từ? Kiểm tra bài tập ở nhà của HS. -Trả lời: + Phó từ là những từ đi kèm với động từ, tính từ, bổ sung ý nghĩa cho động từ, tính từ( 5 điểm). + Có 2 loại phó từ: Phó từ đứng trước động từ, tính từ( đã, đang, cũng, vẫn); Phó từ đứng sau động từ, tính từ( lắm, vào, ra, được,…)( 5 điểm). 3/ Dạy bài mới: HĐ CỦA THẦY HĐ CỦA TRÒ GHI BẢNG Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hiểu khái niệm so sánh: - Cho HS đọc ví dụ a, b SGK. ?/ Xác định từ ngữ chứa hình ảnh SS (Vật được SS)? ?/ Những s/vật, s/việc nào được SS với nhau? ?/ Dựa vào cơ sở nào để SS như vậy? GV: Nét tương đồng (Giống nhau về hình thức, tính chất, vị trí, chức năng…) giữa sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác. Cụ thể: Trẻ em: Mầm non của đất nước→ Là sự tươi non, đầy sức sống, chứa chan hi vọng, tương đồng về hình thức, tính chất của “búp trên cành” của cây cối trong thiên nhiên. ?/ Theo em, sự SS giữa sự vật, sự việc như vậy có mục đích gì? - GV: Bổ sung: Tạo ra hình ảnh mới mẻ cho sự vật, sự việc quen thuộc; gợi cảm giác cụ thể, thích thú, hấp dẫn khi nghe, nói, đọc, viết. ?/ Qua tìm hiểu, cho biết SS là gì? - Nhận xét kết hợp ghi bảng. - Gọi HS đọc mục ghi nhớ SGK. - Đọc. - Xác định: + Búp trên cành, dãy tường thành vô tận. + Trẻ em được so sánh với búp trên cành; rừng đước dựng lên cao ngất so sánh với hai dãy tường thành vô tận. - Suy nghĩ, trả lời + Dựa trên nét tương đồng. + Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. - Nêu khái niệm (SGK) I/ So sánh là gì? - Là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt. * ghi nhớ Hoạt động 2: Tìm hiểu cấu tạo của phép so sánh: ?/ Treo bảng phụ yêu cầu HS điền các SS tìm được ở phần 1 vào bảng phụ. (Lưu ý: Không phải so sánh nào cũng có đầy đủ các bộ phận như trong bảng.) - Tìm thêm ví dụ và điền thêm vào bảng. - Em có nhận xét gì về mô hình cấu tạo của phép so sánh? - GV kết luận: Phép so sánh có cấu tạo đầy đủ gồm 4 yếu tố, khi sử dụng có thể lược bỏ một yếu tố nào đó. - Yêu cầu HS điền tiếp vào bảng so sánh câu a, b của BT 3 và nhận xét. - Cho HS đọc tiếp mục 2 phần ghi nhớ. - Đọc Vế A PDSS TSS Vế B Trẻ em như Búp trên cành Rừng đước dựng lên cao ngất như 2 dãy trường thành vô tận Tiếng suối trong như tiếng hát xa Thân em như hạt mưa sa - Nhận xét, bổ sung. - Thực hiện: Nhận xét: a) Vắng mặt từ chỉ phương diện so sánh, từ so sánh. b) Từ so sánh và vế B được đảo lên trước vế A. - Đọc - Chia 4 nhóm thực hiện và trình bày: + Thầy thuốc như mẹ hiền. + Đêm nằm vuốt bụng thở dài. Thở ngắn bằng chạch thở dài bằng lươn. (Ca dao) + Dù ai nói … kiềng 3 chân. II/ Cấu tạo của phép so sánh: - Vế A: Tên sự vật sự việc được so sánh. - Vế B: Tên sự vật sự việc dùng để so sánh. - Từ chỉ phương diện so sánh. - Từ chỉ ý so sánh (Từ so sánh) * ghi nhớ Hoạt động 2: Hướng dẫn luyện tập: III/ Luyện tập: Bài 1: Tìm ví dụ so sánh: - Người với người: + Người là Cha, là Bác, là Anh. Quả tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ. (Tố Hữu) - Vật với vật: + Sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện. - Vật với người: + Đôi ta như lửa mới nhen Như trăng mới mọc như đèn mới khêu. (Ca dao) - Đọc, xác định, nhận xét, bổ sung. Bài 2: Điền từ thích hợp: - Khoẻ như voi, trâu, hùm, bò tót, Trương Phi,... - Đen như: Cột nhà cháy, củ súng, củ tam thất, bồ hóng,… - Trắng như: Tuyết, bông, ngà, vôi, trứng gà bóc, cước,… - Cao như: Núi, sếu, cái sào… 4/ Củng cố: Nêu mô hình cấu tạo của phép so sánh.( dựa vào ghi nhớ trả lời). 5/ Hướng dẫn - Học ghi nhớ. - Làm tiếp BT3 ở nhà. - Chuẩn bị bài: So sánh tiếp theo. - Tiết sau học Làm văn: Quan sát, tưởng tượng, so sánh, nhận xét trong văn miêu tả. IV/ RÚT KINHNGHIỆM ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… Ngày sọan: 5/1/2012 Ngày dạy: Tiết 79, 80 Làm văn: QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH, NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ I/ MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: 1. Kiến thức: Mối quan hệ trực tiếp của quan sát, so sánh, tưởng tượng và nhận xét` trong văn miêu tả; vai trò , tác dụng của so sánh, quan sát, tưởng tuợng av2 nhận xét trong văn miêu tả. 2. Kĩ năng: Quan sát, tưởng tượng và so sánh trong khi miêu tả, nhận diện và vận dụng được những thao tác cơ bản trong đọc và viết văn miêu tả. 3. Thái độ: HS có ý thức vận dụng những thao tác cơ bản trên trong đọc và viết bài văn miêu tả. II/ CHUẨN BỊ: - Giáo viên: Giáo án, SGK, TLTK,… - Học sinh: bài soạn, SGK, bảng phụ,… III/ CÁC BƯỚC LÊN LỚP: 1/ Ổn định: - Kiểm tra sĩ số. - Nhận xét vệ sinh lớp. 2/ Kiểm tra bài cũ: Thế nào là văn miêu tả? Trả lời: Giúp cho người đọc, người nghe hình dung được những đặc điểm, tính chất nổi bật của sự vật, sự việc, con người, phong cảnh. Làm cho nó hiện lên trước mắt người đọc. Tìm đoạn văn miêu tả trong văn bản: Sông nước Cà Mau. 3/ Dạy bài mới: HĐ CỦA THẦY HĐ CỦA TRÒ GHI BẢNG Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hiểu vai trò, tác dụng của quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả: - Gọi 3 HS đọc 3 đoạn văn trong SGK. - Đoạn văn 1 giúp em hình dung đặc điểm gì của Dế Choắt? - Những đặc điểm nổi bật của Dế Choắt được thể hiện ở những từ ngữ và hình ảnh nào? - Đoạn 2; 3 tả cảnh gì? Ở đâu? Như thế nào? Các từ ngữ thể hiện ra sao? Để viết được các đoạn văn trên, người viết cần phải có những năng lực cơ bản nào? - Tìm những câu văn có sự liên tưởng, tưởng tượng và so sánh trong các đoạn trên. - Đọc - TL: + Tái hiện hình ảnh yếu đuối tội nghiệp của Dế Choắt: Gầy gò, lêu nghêu, bè bè, nặng nề… + Cảnh Sông nước CM vừa đẹp vừa thơ mộng: Giăng chi chít như mạng nhện, trời xanh, nước xanh, rừng xanh, rì rào bất tận, mênh mông, ầm ầm như thác. + Cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ: hàng ngàn bông hoa là hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, hàng ngàn búp nõn nà là hàng ngàn ánh nến trong xanh, lóng lánh, lung linh…Chào Mào, Sáo Sậu, Sáo Đen,… đàn đàn lũ lũ …trò chuyện và tranh cãi nhau, ồn mà vui. + Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét…cần sâu sắc, dồi dào, tinh tế. - Tìm, nêu: + Như gã thuốc phiện, như người cởi trần… + Như mạng nhện, như thác, như người bơi ếch, như dãy tường thành vô tận. + Như tháp đèn, như ngọn lửa, như nến xanh… I/ Vai trò, tác dụng của quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả. - Sự liên tưởng, tưởng tượng và so sánh trong các đoạn trên có gì sâu sắc? - GV: + So sánh dáng “gầy gò lêu ngêu” của Dế Choắt với dáng của “gã thuốc phiện” đã gợi lên trong người đọc hình ảnh 1 chú DC đi đứng xiêu vẹo, lờ đờ, ngật ngưỡng. (Tích hợp GD phòng chống ma tuý). + So sánh “Đôi cánh DC…mặc áo ghi-lê” gợi hình ảnh đôi cảnh vừa ngắn ngủn vừa xấu… Các hình ảnh so sánh trên đều đặc sắc vì nó thể hiện chính xác, cụ thể về đối tượng và gây bất ngờ, lí thú cho người đọc. - Treo bảng phụ có nội dung câu hỏi 3 SGK, yêu cầu HS so sánh với đoạn 2 ở mục 1. Những chữ bỏ đi đã ảnh hưởng đến đoạn văn miêu tả này như thế nào? - Trả lời, nhận xét, bổ sung. - Thảo luận nhóm - trả lời, nhận xét: Tất cả những chữ bị lượt bỏ đi đều là những động từ, tính từ, những so sánh, liên tưởng và tưởng tượng khiến đoạn văn trở nên khô khan, chung chung, mất đi sự sinh động, không gợi trí tưởng tượng cho người đọc. - Đọc Muốn miêu tả được, trước hết, người ta phải biết quan sát rồi từ đó nhận xét, liên tưởng, tưởng tượng, ví von, so sánh…để làm nổi bật những đặc điểm tiêu biểu của sự vật. Hoạt động2 : Hướng dẫn luyện tập - Gọi HS đọc BT1 SGK Tr 28. - Đoạn văn miêu tả cảnh nào? Vì sao biết? Những hình ảnh đó đặc sắc, tiêu biểu không? ?/ Tìm 5 từ ngữ thích hợp điền vào chỗ có dấu (…) trong đoạn văn. - Gọi HS đọc, xác định yêu cầu của BT 2. ?/ Tìm những hình ảnh, chi tiết tả Dế Mèn: đẹp- khoẻ- một thanh niên cường tráng nhưng kiêu căng, hợm hĩnh. - Gọi HS đọc, xác định yêu cầu của BT 4: - Nếu tả quang cảnh buổi sáng ở quê hương, em sẽ liên tưởng và so sánh những gì với: + Mặt trời + Bầu trời + Núi (đồi) + Những ngôi nhà - Đọc. - Trả lời. - Trao đổi cá nhân, trả lời: - Đọc, xác định - Trả lời cá nhân: - Đọc, xác định. - Phát biểu III/ Luyện tập: 1/ Tả cảnh Hồ Gươm (Hoàn Kiếm). + Nhờ những hình ảnh chi tiết rất tiêu biểu: cầu son bắc từ bờ ra đền, tháp giữa hồ… chỉ Hồ Gươm mới có. Gương bầu dục; uốn, cong cong; cổ kính; xám xịt; xanh um. 2/ Các chi tiết: + Rung rinh, bóng mỡ; + Đầu to nổi từng mãng; + Răng đen nhánh như ngoàm ngoạp. + Trịnh trọng, khoan thai, vuốt râu và lấy làm hãnh diện lắm. + Râu dài, rất hùng tráng. 4/ + Mặt trời: Mâm lửa, mâm vàng, quạ đen… + Bầu trời: Lồng bàn khổng lồ, nửa quả cầu xanh… + Núi (đồi): Bát úp, cua kềnh… + Những ngôi nhà: Viên gạch, bao diêm… 4/ Củng cố: Gọi HS đọc ghi nhớ SGK 5/ Dặn dò: - Học thuộc ghi nhớ. - - Hướng dẫn làm BT3: Quan sát và ghi chép những đặc điểm nổi bật nhất của căn phòng hay ngôi nhà em đang ở. Có thể chọn: Hướng nhà, nền, mái, tường, cửa, trang trí… - Tiết sau học Văn học: Bức tranh của em gái tôi. IV/ RÚT KINH NGHIỆM ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… PHẦN BGH KÍ DUYỆT HT