Giáo án Ngữ văn 6 - Tuẩn 5

TuÇn 5 - TiÕt 17 : Sä Dõa . Ngµy so¹n : Ngµy d¹y : I. Môc tiªu cÇn ®¹t . - Gióp häc sinh hiÓu ®­îc thÕ nµo lµ truyÖn cæ tÝch ,hiÓu ®­îc gi¸ trÞ néi dung ,nghÖ thuËt vµ ý nghÜa cña truþÖn Sä Dõa vµ mét sè ®Æc ®iÓm tiªu biÓu cña kiÓu nh©n vËt mang lèt xÊu xÝ . - RÌn kü n¨ng tãm t¾t truyÖn ,kü n¨ng ph©n tÝch chi tiÕt truyÖn b»ng truyÖn cæ tÝch . - Gi¸o dôc c¸c em biÕt yªu th­¬ng ®ång bµo víi nh÷ng c¶nh ngé Ðo le ,yªu chÝnh nghÜa ghÐt gian tµ ,tin yªu cuéc sèng . II. ChuÈn bÞ . - ThÇy : ChuÈn bÞ tranh minh ho¹ ,nghiªn cøu bµi d¹y . - Trß : T×m hiÓu tr­íc bµi häc ,tËp ®äc diÔn c¶m ,kÓ tãm t¾t truyÖn . III. TiÕn tr×nh hoÆt ®éng d¹t vµ häc . A. æn ®Þnh tæ chøc (1') : KiÓm tra sè l­îng . B. KiÓm tra bµi cò (4') . ? KÓ tãm t¾t truyÖn " Sù tÝch Hå G­¬m " ?ViÖc ®ßi g­¬m vµ tr¶ l¹i g­¬m cã ý nghÜa g× ? C. Bµi míi . Gv giíi thiÖu bµi : Trong kho tµng v¨n häc d©n gian ViÖt Nam ,truyÖn cæ tÝch còng lµ lo¹i truyÖn cã nhiÒu ng­êi ­a thÝch , trong lo¹i truyÖn nµy ,cã nh÷ng truyÖn ng­êi mang lèt vËt ,lèt qu¸i ,th«ng minh ,giái giang tr­íc bÞ coi th­êng ,sau míi ®­îc h­ëng h¹nh phóc ,So Dõa lµ mét trong nh÷ng truyÖn nh­ thÕ .®Ó hiÓu ®­îc dông ý cña d©n gian khi s¸ng t¹o truyÖn cæ tÝch giê häc h«m nay chóng ta cïng t×m hiÓu v¨n b¶n : Sä Dõa . Gv cho häc sinh t×m hiÓu phÇn chó thÝch sgk/53 . ? Qua sù chuÈn bÞ bµi ë nhµ em cho biÕt thÕ nµo lµ truyÖn cæ tÝch ? : - TruyÖn cæ tÝch lµ lo¹i truyÖn d©n gian kÓ vÒ cuéc ®êi cña mét sè kiÓu nh©n vËt quen thuéc : + Nh©n vËt bÊt h¹nh nh­ ng­êi må c«i ,con riªng ,ng­êi em ót ,ng­êi cã h×nh d¹ng x©u xÝ . + Nh©n vËt th«ng minh vµ nh©n vËt ngèc nghÕch . + Nh©n vËt lµ nh©n vËt biÕt nãi n¨ng hµnh ®éng tÝnh c¸ch nh­ con ng­êi - TruyÖn cæ tÝch th­êng cã yÕu tè hoang ®­êng thÓ hiÖn ­íc m¬ ,niÒm tin cña nh©n d©n vÒ chiÕn th¾ng cuèi cïng cña c¸i thiÖn ®èi víi c¸i ¸c ,c¸i tèt ®èi víi c¸i xÊu ,sù c«ng b»ng ®èi víi sù bÊt c«ng . Gv ®­a b¶ng phô hoÆc ®Ìn chiÕu kh¸i niÖn truyÖn cæ tÝch Gv gäi häc sinh ®äc . ?Sä Dõa thuéc lo¹i truyÖn cæ d©n gian nµo ? ? Nh©n vËt trong truyÖn thuéc kiÓu nh©n vËt nµo ? Gv nªu yªu cÇu ®äc : ®©y lµ v¨n b¶n truyÖn cæ tÝch lªn khi ®äc cÇn ®äc giäng chËm r·i ,b×nh tÜnh ,thay ®æi giäng phï hîp tõng nh©n vËt :Sä Dõa ,Phó «ng ,bµ mÑ . Gv ®äc mÉu ®o¹n truiyÖn tõ ®Çu ®Ðn ®Æt tªn cho nã lµ Sä Dõa .sgk/50. ? Nªu néi dung ®o¹n c« võa ®äc ? - Sù ra ®êi cña Sä Dõa . Gv Sä Dõa ra ®êi vµ lín lªn nh­ thÕ nµo? Em ®äc tiÕp ®o¹n truyÖn tõ " Lín lªn .......cho chµng " sgk/51. ? NhËn xÐt ®o¹n b¹n võa ®äc ? ?Nªu néi dung ®o¹n b¹n võa ®äc ? - Sä Dõa ®i ë vµ ch¨n bß cho phó «ng . Gv khi SäDõa ®i ë vµ ch¨n bß cho Phó «ng n¶y sinh t×nh c¶m víi c« ót nh­ thÕ nµo mét em ®äc tiÕp ®o¹n truyÖn tõ chç "Cuèi mïa ë .......võa ghen tøc sgk/51. ? Nªu néi dung ®o¹n truyÖn b¹n võa ®äc ? - Sä Dõa muèn há con g¸i phó «ng lµm vî . Gv Khi lÊy c« ót lµm vî ,hai vî chång Sä Dõa sèng víi nhau nh­ thÕ nµo vµ chuyÖn g× ®· x¶y ra ®èi víi hä .Em ®äc tiÕp ®o¹n truyÖn "Hai vî chång Sä Dõa .........®¶o hoang v¾ng sgk/52. Gv nhËn xÐt häc sinh ®äc . ?§o¹n truyÖn b¹n võa ®äc kÓ vÒ néi dung g× ? - Sä Dõa ph¶i xa vî ®i sø . ? Sau khi ®i sø trë vÒ truþÖn g× x¶y ra ®èi víi Sä Dõa ,em chó ý ®o¹n cßn l¹i . ? §äc ®o¹n truyÖn cßn l¹i ?Nªu néi dung ®o¹n truyÖn võa ®äc ? - Vî chång Sä Dõa gÆp nhau ,hai c« chÞ bá ®i biÖt xø . Gv cho häc sinh gi¶i nghÜa mét sè tõ khã sgk ,theo dâi phÇn chó thÝch sgk gi¶i nghÜa nh÷ng tõ sau . + Phó «ng : Ng­êi giµu cã . + Phµm trÇn : Câi trÇn tôc ,câi ®êi trªn thÕ gian . + Gia nh©n : Ng­êi gióp viÖc trong nhµ . + §i sø :®i giao thiÕp víi n­íc ngoµi theo lÖnh cña vua . Gv trong v¨n b¶n cßn mét sè tõ khã trong qua tr×nh ph©n tÝch ta sÏ t×m hiÓu . ? Qua phÇn ®äc cña b¹n vµ sù chuÈn bÞ bµi ë nhµ ,em h·y chØ ra nh÷ng sù viÖc chÝnh trong v¨n b¶n ? - Sä Dõa ra ®êi . - Sä Dõa ®i ë tr¨n bß cho phó «ng . - Sä Dõa lÊy con g¸i ót phó «ng ,Sä Dõa ®i häc ,thi ®ç tr¹ng ,®i­ sø . - Vî Sä Dõa gÆp n¹n d¹t vµo ®¶o hoang . - Vî chång Sä Dõa gÆp nhau ,më tiÖc mõng .Hai c« chÞ bá ®i biÖt xø . ? Dùa vµo nh÷ng sù viÖc chÝnh ,em h·y kÓ tãm t¾t truyÖn . - Gäi 1-2 häc sinh kh¸ kÓ tãm t¾t . Gv nhËn xÐt . ? V¨n b¶n Sä Dõa ®­îc viÕt theo ph­¬ng thøc biÎu ®¹t chÝnh nµo ? - Tù sù ? V× sao em biÐt ®©y lµ v¨n b¶n tù sù / - V× c¸c sù viÖc ®­îc tr×nh bµy theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh ,sù viÖc nµo diÔn ra tr­íc kÎ tr­íc ,sù viÖc nµo diÔn ra sau kÓ sau . ? V¨n b¶n ®­îc tr×nh bµy theo trïnh tù nµo ? - Tr×nh tù thêi gian . ? Chó ý c¸c sù viÖc trªn b¶ng, em cho biÕt v¨n b¶n ®­îc chia lµm mÊy phµn ? Nªu giíi h¹n tõng phÇn ? - V¨n b¶n chia lµm 3 phÇn . Gv cho häc sinh nhËn xÐt bµi cña b¹n . Gv c« ®ång ý víi c¸ch chia ®o¹n cña b¹n thµnh 3 phÇn vµ 3 phÇn nµy t­¬ng øng víi ba phÇn : Më ®Çu c©u chuyÖn ,diÔn biÕn truyÖn ,kÕt thóc truyÖn ,chóng ta sÏ ®i t×m hiÓu v¨n b¶n theo bè côc nµy . Gv l­u ý cho häc sinh ,®©y lµ bè côc cña mét v¨n b¶n tù sù chø kh«ng ph¶i bè côc cña mét bµi v¨n tù sù ,c¸c em cÇn ph©n biÖt râ tr¸nh nhÇm lÉn . ? §äc ®o¹n më ®Çu truyÖn ? ? Theo dâi truyÖn vµ cho biÕt Sä Dõa sinh ra trong hoµn c¶nh nµo ? - Bµ mÑ uèng n­íc ë mét c¸i sä dõa bªn gèc c©y vµ cã thai . ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ sù thô thai ®ã / - Sä Dõa ®­îc thô thai trong hoµn c¶nh k× l¹ . ? Gia ®×nh Sä Dõa cã hoµn c¶nh nh­ thÕ nµo ? - NghÌo ,cha mÑ ®i ë ,ngoµi 50 vÉn ch­a cã con . - Sä Dõa ch­a sinh ra ®· mÊt cha . ? Sä Dõa ®­îc ra ®êi víi h×nh d¹ng nh­ thÕ nµo ? - Kh«ng chan ,kh«ng tay ,trßn nh­ qu¶ dõa . ? Qua chi tiÕt nµy ,em cã nhËn xÐt g× vÒ h×nh d¸ng cña Sä Dõa khi míi sinh ra ? - DÞ h×nh ,dÞ d¹ng ,xÊu xÝ . ? Qua nh÷ng chi tiÕt trªn ,em thÊy më ®Çu cau chuyÖn giíi thiÖu víi chóng ta ®iÒu g× ? ? T×m mét vµi chi tiÕt nãi vÒ sù k× l¹ cña Sä Dõa ? - Bµ mÑ uèng n­íc trong c¸i g¸o dõa vµ thô thai ,sinh ra Sä Dõa . ? Ngoµi ra më ®Çu truyÖn cßn giíi thiÖu víi chóng ta ®iÒu g× n÷a ? ? V× sao l¹i gäi lµ dÞ h×nh ,dÞ d¹ng ? - V× sinh ra kh«ng ch©n ,kh«ng tay ,trßn nh­ qu¶ dõa . ? NÕu em ®­îc tËn nh×n thÊy Sä Dõa em cã c¶m nhËn g× ? - ThÊy rÊt sî . - ThÊy th­¬ng c¶m cho bµ mÑ Sä Dõa . ? Em h·y so s¸nh c©u nãi ®Çu tiªn cñe Sä Dõa víi c©u nãi ®Çu tiªn cña Th¸nh Giãng ? - Th¸nh Giãng : Xin ®anh giÆc cøu n­íc . - Sä dõa : Xin mÑ ®õng vøt con ®i . ? Víi c©u nãi Êy cña Sä Dõa gîi cho em c¶m nghÜ g× ? - Lµm mäi ng­êi mñi lßng th­¬ng xãt ,thÓ hiÖn niÒm tin yªu cuéc sèng . Gv: Tr­íc lêi van xin tha thiÕt cña ®øa con m×nh ®øt ruét sinh ra ,mÑ Sä Dõa ®· ®Ó con l¹i vµ ®Æt tªn lµ Sä Dõa ? V× sao VËy ? - V× Sä Dõa ra ®êi cã h×nh hµi trßn nh­ mét qu¶ dõa lªn mÑ míi ®Æt tªn nh­ vËy . Gv:C©u nãi c¶u Sä Dõa b×nh dÞ mµ c¶m ®äng vµ giµu ý ngh·i ,cã lÏ c¸i lÝ ,c¸i t×nh ,®Òu b×nh th­êng vµ ®Òu kú diÖu ,®Òu tiÒm Èn trong c©u nãi ®ã . + b×nh th­êng bëi ®ã lµ c©u nãi ,lêi van xin cña ®øa con khi biÕt ý ®Þnh mÑ muèn vøt bá nã . + K× l¹ v× ®ã lµ mét qu¸i thai ,võa sinh ra ®· nãi thÊu t×nh ®¹t lý . + Nghe nãi nh­ vËy bµ mÑ nµo mµ nì lßng vøt bá ,bëi bªn trong c¸i dÞ h×nh ,dÞ d¹ng cã cÝ b×nh th­êng ,tiÕng nãi cña con ng­êi ,nÕu thªm tiÕng nãi th× c¸i côc thÞt kia chØo lµ quai thai ®¸ng sî . Vµ ë ®©y víi bÊt h¹nh cña Sä Dõa ,nh©n d©n x­a ®· ­íng ng­êi ®äc chó ý ®Õn nh÷ng ng­êi nghÌo ,nh÷ng ®øa trÎ khoong may m¾n tõ lóc lät lßng . ? Em h·y so s¸nh sù ra ®êi cña c¸c nh©nvËt trong nh÷ng v¨n b¶n ®· häc :Th¸nh Giãng ,con Rång Ch¸u Tiªn ,Sä Dõa ? - Hä ®Òu sinh ra trong h÷ng hoµn c¶nh k× l¹ ,kh¸c th­êng nh­ng mçi ng­êi mçi vÎ . - Tuy nhiªn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau ë chç nh÷ng ng­êi kia sinh ra ®· khoe m¹nh ,®Ñp ®Ï ,cßn Sä dõa l¹i ph¶i mang lèt qu¸i thai g¬m giÕc .®ã còng chÝnh lµ hoµn c¶nh ®Æc biÖt ,bÊt h¹nh ®Çu tiªn cña Sä Dõa . Gv: VËy ,víi vÎ ngoµi xÊu xÝ Êy ,cuéc ®êi Sä Dõa sÏ ra sao ,giê sau chóng ta t×m hiÓu tiÕp . I.Giíi thiÖu v¨n b¶n (5'). *Kh¸i niÖm .sgk/53 * V¨n b¶n Sä Dõa thuéc lo¹i truyÖn cæ tÝch . - Nh©n vËt thuéc vµo lo¹i cã h×nh d¹ng xÊu xÝ bÊt h¹nh . II. §äc vµ t×m hiÓu bè côc v¨n b¶n (10'). 1. §äc vµ kÓ . 2. Bè côc cña v¨n b¶n . - V¨n b¶n chia lµm 3 phÇn . + PhÇn 1 : " tõ ®Çu ............®Æt tªn cho nã lµ sä dõa ". Sù ra ®êi cña Sä Dõa . + PhÇn 2: Tõ chç " lín lªn ..............®¶o hoang v¾ng " . Sä Dõa ®i ë ch¨n bß ,lÊy vî ,®ç tr¹ng ,®i sø . + PhÇn 3. Cßn l¹i . Vî chång Sä Dõa gÆp nhau ,hai c« chÞ bá ®i biªtÑ xø . III. T×m hiÓu chi tiÕt v¨n b¶n ( 20') . 1. Më ®Çu c©u chuyÖn . - Giíi thiÖu Sä Sõa ®­îc thô thai trong hoµn c¶nh k× l¹ . - Giíi thiÖu Sä Dõa ra ®êi kú l¹ ,dÞ h×nh ,dÞ d¹ng ,x©u xÝ D. Cñng cè (3') . ? H·y kÓ l¹i tom t¾t sù ra ®êi cña Sä Dõa ? ? Qua sù ra ®êi kh¸c th­êng cña Sä Dõa ,em hiÓu nh©n d©n x­a bµy tá th¸i ®é g× ? - Nh©n d©n muèn quan t©m ®Õn kiÕp ng­êi ®au khæ ,thÊp hÌn nhÊt vÒ d¸ng vÎ bÒ ngoµi . E. H­íng dÉn vÒ nhµ (2'). - KÓ l¹i truyÖn b»ng ng«n ng÷ cña m×nh . - T×m nh÷ng chi tiÕt kú l¹ - nªu ý nghÜa cña nh÷ng chi tiÕt Êy . - T×m hiÓu tiÕp phÇn cßn l¹i . IV. Rót kinh nghiÖm . ......................................................................... TiÕt 18 Sä Dõa (tiÕp ). Ngµy so¹n : Ngµy d¹y : I. Môc tiªu cÇn ®¹t : - Thùc hiÖn tiÕp nh­ tiÕt 17. II/ ChuÈn bÞ : + ThÇy : Nghiªn cøu so¹n bµi. + Trß : §äc tiÕp phÇn cßn l¹i. III/ TiÕn tr×nh tæ chøc d¹y vµ häc. A. æn ®Þnh tæ chøc: KiÓm tra sè l­îng. B. KiÓm tra bµi cò. ? KÓ l¹i ®o¹n më ®Çu truyÖn ? KÓ vÒ h×nh d¹ng Sä dõa, nh©n d©n x­a muèn nãi ®Õn con ng­êi nµo trong x· héi? C. Bµi míi . - Gäi Hs ®äc " Lín lªn .... ®em cho chµng " ? Nªu néi dung chÝnh cña ®o¹n truyÖn? GV: Sä dõa lín lªn mµ vÉn ch¼ng kh¸c lóc nhá , cø l¨n l«ng lèc, ch¼ng ®­îc viÖc g×, khi ®ã mÑ Sä dõa cã t©m tr¹ng nh­ thÕ nµo? - Bµ buån l¾m vµ than phiÒn. ? Theo em " tÝch sù " mµ bµ mÑ muèn nãi tíi lµ g×? - Sä dõa ch¼ng lµm ®­îc Ých lîi g× , muèn m·i mµ ch¼ng cã kÕt qu¶ g×. ? Em hiÓu nh­ thÕ nµo vÒ t©m tr¹ng bµ sau lêi than phiÒn ®ã? - ThÊt väng vÒ con. GV: Víi bµ cuéc ®êi nghÌo khæ , hiÕm hoi chång mÊt lµ nh÷ng nçi khæ chång chÊt , bµ chØ cßn le lãi mét hi väng nhá vµo ®øa con yªu quÝ thÕ mµ ®øa con l¹i ch¼ng ®­îc nh­ bµ mong muèn , ch¼ng ®ì ®Çn bµ ®­îc g×. ? Tr­íc lêi than phiÒn cña mÑ , Sä dõa cã ph¶n øng nh­ thÕ nµo? - Xin víi mÑ cho ®i ë ch¨n bß. ? Ph¶n øng ®ã chøng tá Sä dõa lµ ng­êi nh­ thÕ nµo? ? Khi mÑ Sä Dõa sang hái phó «ng cho con m×nh ®i , phó «ng cã th¸i ®é nh­ thÕ nµo? V× sao? - NgÇn ng¹i v× c¶ ®µn bß mµ giao cho th»ng ng­êi kh«ng ra ng­êi , ngîm kh«ng ra ngîm Êy , ch¨n d¾t lµm sao. GV: Nh­ng råi tÝnh qua tÝnh l¹i , phó «ng ®· nhËn lêi vµ nghÜ nu«i Sä dõa ch¼ng tèn lín , c«ng s¸ ch¼ng lµ bao. - Hs ®äc ®o¹n " ThÕ lµ Sä dõa ...mõng l¾m" . / 50 ? Nªu néi dung chÝnh cña ®o¹n? ? C©u nµo thÓ hiÖn néi dung chÝnh cña ®o¹n? nã ®øng ë vÞ trÝ nµo trong c©u? GV: C©u v¨n thÓ hiÖn tËp trung nhÊt néi dung chÝnh cña mét ®în ng­êi ta gäi lµ c©u chñ ®Ò , ®Æc ®iÓm cña c©u nµy nh­ thÕ nµo giê sau chóng ta t×m hiÓu . ? Víi t×nh tr¹ng nh­ vËy , Sä dõa ®· ch¨n bß b»ng c¸ch nµo? - Hµng ngµy l¨n sau ®µn bß ra ®ång , toãi ®Õn l¨m sau ®µn bß vÒ chuång , con nµo con Êy no c¨ng . ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ Sä dõa qua viÖc ch¨n bß? GV: Vµ v× ch¨n bß ®­îc viÖc , Sä dõa ®· khiÕn phó «ng hµi lßng. GV: §Õn ngµy mïa , t«i tí ph¶i ra ®ång hÕt , 3 c« g¸i phó «ng ph¶i thay nhau mang c¬m cho Sä dõa , hai c« chÞ h¾t hñi ¸c nghiÖt víi Sä dõa, ? V©y cßn c« ót , c« cã th¸i ®é nh­ thÕ nµo? - HiÒn lµnh , th­¬ng ng­¬ig , tö tÕ víi Sä dõa. ? Do hiÒn lµnh tö tÕ víi ng­êi, c« ót ®· ph¸t hiÖn ra ®iÒu g×? - Sä dõa ngåi trªn vâng ®µo thæi s¸o cho ®µn bß gÆm cá. ? Tõ " kh«i ng« " em ®· gÆp ë v¨n b¶n nµo? ®­îc hiÓu nghÜa lµ g×? - VÎ mÆt th«ng minh, s¸ng sña. ? §©y lµ c¸ch gi¶i nghÜa tõ nµo ®· häc? - §­a ra tõ ®ång nghi· víi tõ ®· häc ®­îc gi¶i thÝch. ? §Õn ®©y em hiÓu v× sao Sä dõa cã thÓ ch¨n bß giái? - Sä dõa cÇn cï. - Sä dõa thæi s¸o hay. Gv; Sau nhiÒu lÇn chøng kiÕn, c« ót ®· nghÜ nh­ thÕ nµo vÒ Sä dõa? - Kh«ng ph¶i lµ ng­êi " phµm trÇn " ? VËy " phµm trÇn " lµ ng­êi nh­ thÕ bµo? - Câi trÇn tôc , câi ®êi trªn thÕ gian. Gv : Kh«ng ph¶i ng­êi phµm trÇn nghÜa lµ Sä dõa kh«ng ph¶i lµ ng­êi b×nh th­êng nh­ mäi ng­êi . NghÜ nh­ vËy nªn tõ ®ã c« ót ®em lßng yªu Sä dõa , cã cña ngon vËt l¹ ®Òu dÊu ®em cho Sä dõa. T×nh c¶m cña c« ót cã ®­îc Sä Dõa ®¸p l¹i hay kh«ng em h·y ®äc sgk tõ chç. " Cuèi mïa ... Ghen tøc / 51" ? §o¹n truyÖn kÓ vÒ viÖc g×? GV: Cuèi mïa , Sä dõa dôc mÑ sang hái con g¸i Phó «ng lµm vî. ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ t×nh huèng nµy? V× sao? - BÊt ngê , thó vÞ , v× Sä dõa kh«ng ra ng­êi ra ngîm. - Sä dõa nghÌo khã mµ d¸m hái con nhµ giµu. GV: Trong x· héi x­a, cã sù ph©n biÖt gi÷a kÎ giµu ng­êi nghÌo, hái vî g¶ chßng lµ ph¶i m«n ®¨ng hËu ®èi . V× thÕ viÖc Sä dõa hái con g¸i Phó «ng lµ viÖc lµm " §òa mèc mµ ®ßi chßi m©m son". MÑ Sä dõa v« cïng söng sèt cßn Phó «ng c­êi mØa mai . ? Em hiÓu g× vÒ c¸i c­êi mØa mai cña phó «ng? GV. Tuy vËy phó «ng vÉn th¸ch c­íi , Phó «ng th¸ch c­íi 1 chÜnh vµng cèm, ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ lÔ th¸ch c­íi cña Phó «ng? GV. LÔ vËt Êy ®Õn con vua, ch¸u chóa còng khã lßng thùc hiÖn ®­îc, huèng chi mÑ con ng­êi ®i ë lÇn håi tõng b÷a nh­ Sä Dõa. Ph¶i ch¨ng cè t×nh ®­a ra sù th¸ch c­íi Êy Phó «ng hi väng Sä Dõa sÏ v× nghÌo mµ tõ bá ý ®Þnh. ThÕ nh­ng ®iÒu g× bÊt ngê ®· ®Õn víi Phó «ng? - §óng ngµy hÑn, Sä Dõa mang ®Çy ®ñ lÔ vËt, cã c¶ chôc gia nh©n m¹ng lÔ rÊt trÞnh träng. ? Nhê ®©u mµ Sä Dõa cã ®­îc nh÷ng thø ®ã? - Nhê phÐp l¹ cña b¶n th©n . GV: Theo m« tip cña truyÖn cæ tÝch th× khi nh©n vËt l©m vµo hoµn c¶nh bÕ t¾c th× th­êng lµ lóc ®­îc sù gióp ®ì cña nh÷ng lùc l­îng th× khi nh©n vËt l©m vµo hoµn c¶nh bÕ t¾c th× th­êng lµ lóc ®­îc sù gióp ®ì cña nh÷ng lùc l­îng thÇn linh nh­ «ng tiªn, «ng bôt . Sä Dõa kh«ng nhê sù gióp ®ì cña nh÷ng thÕ lùc ®ã , mµ nhê ë chÝnh phÐp l¹ tµi n¨ng cña m×nh . ? Tr­íc thùc tÕ mÑ con Sä Dõa mang ®Çy ®ñ lÔ vËt song Phó «ng ngoa m¾t v× cña nh­ng l¹i tá ra lóng tóng , theo em v× sao? - V× thùc tÕ ch­a bao giê Phó «ng nghÜ r»ng m×nh sÏ g¶ con gi¸ cho Sä Dõa . - §Ó gì thÕ bÝ Phó «ng cho gäi 3 c« con g¸i ra ®Ó hái . ? §iÒu bÊt ngê g× ®· x¶y ra víi Phó «ng? - C« con g¸i ót ®· e lÖ b»ng lßng . GV: Vèn ®· thÇm th­¬ng trém nhí nªn c« ®· b»ng lßng lµm vî Sä Dõa ? ViÖc c« ót lÊy Sä Dõa ph¶n ¸nh ­íc m¬ g× cña nh©n d©n ta? - ­íc m¬ vÒ sù b×nh ®¼ng, c«ng b»ng gi÷a c¸c tÇng líp . ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ ­íc m¬ ®ã cña nh©n d©n ta? Trong ngµy c­íi Sä Dõa vµ c« ót ®iÒu g× ®· x¶y ra? - Sä Dõa l¨n lãc th­êng ngµy biÕn mÊt thay vµo ®ã lµ chµng trai kh«i ng« tuÊn tó. ? V× sao tr­íc ®ã c¶ hai c« chÞ kh«ng ®ång ý lÊy Sä Dõa - V× khinh miÖt ng­êi nghÌo, xÊu xÝ dÞ d¹ng. GV: Vµ hä ®· kh«ng thÓ kh«ng ng¹c nhªn trong ngµy c­íi Sä Dõa ®· thay h×nh ®æi d¹ng . ChuyÓn : Sau ngµy c­íi , vî chång Sä Dõa sèngªra sao , cã chuyÖn g× x¶y ra ta t×m hiÓu tiÕp. trang 51,52. GV Gäi Hs ®äc ®o¹n tõ : Hai vî chång tr. 51 .... hoang v¾ng tr. 52" ? §o¹n truyÖn kÓ vÒ viÖc g× ? ? Cuéc sèng cña ®«i vî chång trÎ ra sao ? - Hä sèng rÊt h¹nh phóc . ? Sau ngµy c­íi Sä Dõa tá ra lµ chµng trai nh­ thÕ nµo ? - Sä Dõa th«ng minh ,ch¨m häc ,miÖt mµi ®Ìn s¸ch chê khoa thi . Gv: KÕt qu¶ cña nh÷ng th¸ng ngµy ®äc s¸ch Êy lµ Sä Dõa ®· ®ç tr¹ng nguyªn . ? Em hiÓu "tr¹ng nguyªn " lµ g× ? - Lµ häc vÞ cao nhÊt trong hÖ thèng thi cö ngµy x­a . ? Theo em ,nhê ®©u mµ Sä D­a cã ®­îc thµnh c«ng Êy ? - B»ng sù miÖt mµi ®Ìn s¸ch ,ch¨m chØ ,trÝ th«ng minh ,tai n¨ng cña b¶n th©n Sä Dõa . Gv: Sä Dõa kh«ng Ø l¹i vµo tµi l¹ vèn cã n÷a mµ b»ng chÝnh sù cè g¾ng nç lùc cña b¶n th©n .Chang ®· thi cö ®â ®¹t ,c« ót ®­îc lµm bµ tr¹ng . ®ã lµ phÇn th­ëng xøng ®¸ng cho c« ót nÕt na ,nh©n hËu ,biÕt yªu th­¬ng mäi ng­êi . ? ThÕ råi ,nhµ vua sai tr¹ng nguyªn Sä dõa ®i sø khi ®i tr¹ng nguyªn ®· ®Ó l¹i cho vî nh÷ng g× / nh»m môc ®Ých g× ? - Hai qu¶ trøng gµ ,con dao ,hßn ®¸ löa . ®Ó phßngkhi cã viÖc g× cÇn dïng ®Õn . ? Víi viÖc lµm nµy chøng tá Sä Dõa lµ ng­êi nh­ thÕ nµo ? GV: Sau khi tr¹ng ®i sø , ®óng nh­ dù ®o¸n cña Sä Dõa , hai c« chÞ ®· t×m c¸ch h·m h¹i em , rñ em ra biÓn vµ ®Èy xuèng biÓn . ? Em cã suy nghÜ g× vÒ viÖc lµm cña 2 c« chÞ? ? Môc ®Ých viÖc lµm cña 2 c« chÞ ®ã lµ g×? - GV: Nh­ vËy , ë ®©y hai c« chÞ ®· lé râ b¶n chÊt xÊu xa Ých kû , chóng r¾p t©m h·m h¹i em lµ v× ®Þa vÞ cao sang chø ®©u lµ thËt lßng yªu Sä Dõa . Hµnh ®éng ®ã qu¶ lµ ¸c ®éc ®¸ng bÞ lªn ¸n . VËy hËu qu¶ cña viÖc lµm bÊt nh©n ®éc ¸c Êy nh­ thÕ nµo ta chuyÓn sang phÇn 3. GV: Cho Hs ®äc b»ng m¾t ®o¹n tõ " Mét h«m /trang 52 ....... ®Õn hÕt" ? Em h·y kÓ tãm t¾t néi dung ®o¹n truyÖn võa ®äc? ? Theo dâi truyÖn, ta thÊy c« ót bÞ ®Èy xuèng biÓn nh­ng ®· kh«ng chÕt mµ l¹c vµo ®¶o hoang, b»ng nh÷ng thø mang s½n bªn m×nh. C« vÉn sèng . ? §ang sèng trong nh÷ng ngµy chê ®îi ; cã thuyÒn qua th× gäi vµo cøu, c« ót ®· gÆp may m¾n g×? - Con gµ cÊt tiÕng g¸y , quan tr¹ng cho thuyÒn vµo , vî chång gÆp nhau. ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ chi tiÕt con gµ g¸y gäi quan tr¹ng? - Con gµ g¸y tiÕng ng­êi , ®©y lµ chi tiÕt kú l¹ hoang ®­êng. ? Chi tiÕt kú l¹ hoang ®­êng nµy cã ý nghÜa g×? - Nãi lªn nçi niÒm mong chê kh¾c kho¶i cña c« ót , gióp c« ót gÆp l¹i quan tr¹ng vµ trë vÒ ®Êt liÒn. GV ? Khi ®ãn vî vÒ , hiÓu râ sù t×nh , quan tr¹ng ®· lµm g×? - GiÊu vî trong buång , më tiÖc ¨n mõng . ? V× sao quan tr¹ng l¹i giÊu vî trong buång ? - Quan Tr¹ng muèn thö lßng 2 c« chÞ. ? VËy khi gÆp quan tr¹ng , 2 c« chÞ ®· cã nh÷ng biÓu hiÖn g×? - 2 c« chÞ : KhÊp khëi mõng thÇm Tranh nhau kÓ chuyÖn em. Khãc nøc në , th­¬ng tiÕc l¾m. ? qua nh÷ng chi tiÕt nµy, em cã c¶m nhËn g× vÒ 2 c« chÞ? - Lµ nh÷ng kÎ gi¶ nh©n gi¶ nghÜa. GV: Vµ khi tiÖc xong, quan tr¹ng cho gäi vî ra, 2 c« chÞ xÊu hæ qu¸, lñi ra vÒ, bá ®i biÖt xø. ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch kÕt thóc truyÖn? - Sä dõa kh«ng trõng ph¹t , kh«ng tr¶ thï mÆc dï c¶ hai xøng ®¸ng bÞ trõng ph¹t thÝch ®¸ng. T¸c gi¶ d©n gian ®Ó cho 2 c« chÞ tù thÊy bÏ bµng tr¬ trÏn mµ lÆng lÏ tù rót lui trong sù khinh rÎ c¨m ghÐt cña mäi ng­êi . C¸ch kÕt thóc ®ã võa lµ sù trõng ph¹t thÝch ®¸ng víi nh÷ng kÎ bÊt nh©n ®éc ¸c. ? Qua kÕt côc nµy ng­êi lao ®éng m¬ ­íc ®iÒu g×? - Nh©n d©n m¬ ­íc vÒ sù ®æi míi . Sä Dõa tõ th©n phËn nghÌo hÌn , xÊu xÝ trë nªn ng­êi ®Ñp ®Ï , th«ng minh thµnh ®¹t , cã ®Þa vÞ h­ëng h¹nh phóc. - ­íc m¬ vÒ sù c«ng b»ng , ng­êi lao ®éng tµi giái , ®øc ®é , ng­êi phô n÷ nh©n hËu , giµu t×nh th­¬ng ph¶i ®­îc h­ëng h¹nh phóc. - KÎ tham lam ®éc ¸c ph¶i bÞ trõng trÞ . ? TruyÖn cã nh÷ng thµnh c«ng g× vÒ nghÖ thuËt? - TruyÖn kÓ hÊp dÉn , cã nh÷ng chi tiÕt gîi c¶nh ®êi quen thuéc víi ng­êi n«ng d©n ViÖt Nam. ? C©u chuyÖn ph¶n ¸nh néi dung g×? §Ò cao ®iÒu g×? - Sä Dõa lµ truyÖn cæ tÝch vÒ ng­êi mang lèt vËt , nh©n vËt chÝnh cã h×nh hµi dÞ d¹ng bÞ mäi ng­êi xem t­êng, coi lµ v« tÝch sù . Nh­ng ®©y l¹i lµ nh©n vËt cã phong c¸ch tµi n¨ng ®Æc biÖt . Cuèi cïng , nhan vËt chÝnh khi trót bá lèt vËt , kÕt h«n cïng ng­êi ®Ñp , sèng h¹nh phóc . * ý nghÜa : TruyÖn ®Ò cao gi¸ trÞ ch©n chÝnh cña con ng­êi vµ t×nh yªu th­¬ng ®èi víi nh÷ng con ng­êi bÊt h¹nh. - Gäi Hs ®äc ghi nhí sgk. 2, DiÔn biÕn truyÖn. a, Sä dõa ë ch¨n bß ( 7' ) - Sä Dõa lµ ®øa trÎ ngoan , rÊt yªu th­¬ng mÑ , muãon ®ì ®Çn gióp ®ì mÑ bít khæ . - Sä Dõa ch¨n bß rÊt giái - Sä dõa ch¨n bß rÊt ®éc ®¸p kú l¹. ThÓ hiÖn b¶n chÊt cña Sä dõa , yªu lao ®éng kh«ng sî khã, sî khæ b, Sä dõa lÊy vî. - Phó «ng xem th­êng , chÕ diÔu , chª bai Sä Dõa . - LÔ vËt Phó «ng th¸ch c­íi qu¸ nhiÒu, qu¸ to , v­ît qu¸ møc so víi kh¶ n¨ng cña gia ®×nh Sä Dõa. - Sä Dõa lÊy c« ót ®· xo¸ ®i sù ng¨n c¸ch giµu nghÌo trong x· héi . c. Sä Dõa ®i sø (8'). - Sä Dõa biÕt lo xa, dù ®o¸n tr­íc viÖc sÏ x¶y ra - Hai c« chÞ ®éc ¸c , t×m c¸ch h·m h¹i em ®Ó thay em lµm bµ tr¹ng . 3, KÕt thóc truyÖn ( 5' ) - Vî chång Sä Dõa gÆp nhau ,më tiÖc mõng . - hai c« chÞ tù bá ®i biÖt xø . - §©y lµ kÕt thóc truyÖn cã hËu mét s¸ng t¹o tù nhiªn ,hîp lý phï hîp víi b¶n chÊt cña con ng­êi ViÖt Nam kh«ng muèn lµm ®iÒu ¸c . D. LuyÖn tËp cñng cè. ? H·y kÓ tªn mét sè truyÖn cæ tÝch vÒ kiÓu nh©n vËt xÊu xÝ mµ em biÕt? ? Em c¶m nhËn ®­îc g× vÒ nh©n vËt Sä Dõa trong truyÖn ? - Sä Dõa lµ mét chµng trai th«ng minh, tµi hoa, giµu nghÞ lùc vµ kinh nghiÖm, sím biÕt lo l¾ng vµ thùc hiÖn thµnh c«ng kÕ ho¹ch x©y dùng sù nghiÖp vµ h¹nh phóc cña m×nh. Mét thêi gian dµi Èn trong lèt qu¸i vËt , Sä Dõa ®· khiÕn cho th©n phËn cña chµng thªm li kú vµ hÊp dÉn ng­¬id ®äc. - Qua nh©n vËt Sä Dõa, nh©n d©n ta , nh÷ng ng­êi lao ®éng ch©n chÝnh nh©n vËt göi g¾m bao t×nh c¶m m¬ ­íc cña m×nh vÒ sù thay ®æi , vÒ cuéc sèng h¹nh phóc , vÒ sù ®èi xö c«ng b»ng trong x· héi. E. H­íng dÉn vÒ nhµ. - N¾m ®­îc cèt truyÖn , sù viÖc , néi dung vµ nghÖ thuËt cña truyÖn. - Lµm bµi tËp 1,2,3 trang 33. - T×m hiÓu tr­íc " Tõ nhiÒu nghÜa " vµ " HiÖn t­îng chuyÓn nghÜa tõ " IV. Rót kinh nghiÖm. ................................................................................ TiÕt 19 Tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn t­îng chuyÓn lo¹i cña tõ. Ngµy so¹n : Ngµy day: I/ Môc tiªu cÇn ®¹t. - Qua bµi häc gióp Hs hiÓu ®­îc thÕ nµo lµ tõ nhiÒu nghÜa , hiÖn t­îng chuyÓn nghÜa cña tõ , biÕt ph©n biÖt nghÜa gèc vµ nghÜa chuyÓn. - RÌn kü n¨ng nhËn biÕt , ph©n tÝch vµ sö dông tõ ®óng nghÜa. - Gi¸o dôc ý thøc lùa chän tõ chÝnh x¸c khi nãi vµ viÕt. II. ChuÈn bÞ : + ThÇy : Tra tõ ®iÓn mét sè tõ cÇn thiÕt phôc vô cho bµi d¹y. B¶ng phô chÐp vÝ dô , bµi tËp. + Trß : T×m hiÓu tr­íc bµi häc. III. TiÕn tr×nh ho¹t ®éng d¹y vµ häc. A. æn ®Þnh tæ chøc : KiÓm tra sè l­îng. B. KiÓm tra : ? KÓ diÔn c¶m truyÖn Sä Dõa vµ nªu ý nghÜa cña truyÖn? C. Bµi míi . GV: Chóng ta ®· häc bµi ý nghÜa cña tõ , nghÜa ®ã kh«ng chØ ®¬n thuÇn dïng trong mét c¸ch nãi cña mét tõ mµ nã cßn ®­îc dïng trong nh÷ng c¸ch nãi , mçi c¸ch nãi ta cã thÓ hiÓu mét nghÜa kh¸c nhau. H«m nay chóng ta cïng lµm râ vÊn ®Ò nµy qua bµi Tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn t­îng chuyÓn nghÜa cña tõ. ? Giê tr­íc c« ®· h­ìng dÉn c¸c em tra tõ ®iÓn vÒ nghÜa cña tõ " ch©n " . VËy em h·y cho biÕt nghÜa cña tõ " ch©n "? - Hs1 : Bé phËn cuèi cïng cña c¬ thÓ ng­êi hay ®éng vËt dïng ®Ó ®i ®øng. - Hs2 : Bé phËn cuèi cïng cña mét ®å vËt cã t¸c tông n©ng ®ì c¸c bé phËn kh¸c : Ch©n bµn. - Hs 3 : Bé phËn cuèi cïng cña mét ®å vËt tiÕpd gi¸p vµ b¸m chÆt mÆt nÒn : Ch©n t­êng, ch©n r¨ng . Gv dïng b¶ng phô hoÆc ®Ìn chiÕu nh¾c l¹i 3 nghÜa cña tõ "ch©n " Hs nh¾c l¹i 3 nghÜa cña tõ "ch©n " ? C¸c nghÜa cña tõ " ch©n " nµy cã ®Æc ®iÓm chung g×? - §Òu lµ bé phËn d­íi cïng. GV g¹ch ch©n trªn b¶ng phô. GV : Ngoµi ra tõ " ch©n " cßn cã mét sè nghÜa kh¸c VD trong khi ch¬i bµi cã mét ng­êi muèn tham gia nªn ®Ò nghÞ " cho tí mét ch©n " ; Khi giÕt mét con vËt , cã ng­êi nãi " cho tí ®¸nh ®ông mét ch©n" hay " cã mét ch©n trong ®éi bãng ®¸" ? VËy tõ ch©n trong nh÷ng tr­êng hîp cô thÓ nµy cã nghÜa nh­ thÕ nµo? - vÒ nhµ c¸c em t×m hiÓu thªm. ? H·y t×m nghÜa cña tõ " tai " trong tr­êng hîp sau: - Tai ng­êi : Bé phËn nh« ra ë hai bªn ®Çu cña c¬ thÓ ng­êi dïng ®Ó nghe. - Tai Êm : Lµ bé phËn nh« ra cña Êm cã h×nh d¸ng gièng tai ng­êi dïng ®Ó cÇm, n¾m. - Thiªn tai : Tai ho¹ do thiªn nhiªn g©y ra. ? Nh÷ng tõ trªn em ®· gi¶i nghÜa b»ng c¸ch nµo? - Tai, tai Êm : Tr×nh bµy kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ. - Thiªn tai: Tr×nh bµy K/n. ? H·y t×m nh÷ng nÐt chung cña tõ tai trong nh÷ng tr­êng hîp trªn? - NghÜa 1,2 cã ®iÓm chung lµ chØ bé phËn cã h×nh gièng c¸i tai. - NghÜa 3: Kh«ng cã ®iÓm chung víi nghÜa 1,2. ? T¹i sao tõ "thiªn tai" l¹i kh«ng cã ®iÓm chung víi 2 tõ trªn? - V× tai trong thiªn tai lµ tõ ®ång ©m kh¸c nghÜa , bµi häc sau chóng ta sÏ t×m hiÓu lo¹i tõ nµy. ? Em h·y t×m nghÜa cña c¸c tõ : compa, c¸ chÐp? - C¸ chÐp lµ lo¹i c¸ ®Çu nhá, ®u«i cã tia ®á hång, cã nhiÒu ®¹m. ------------------ ? Theo em , trong c¸c v¨n c¶nh kh¸c , c¸c tõ nµy cã nghÜa kh¸c kh«ng? - Nh÷ng tõ nµy chØ cã mét nghÜa. ? T­¬ng tù h·y t×m nh÷ng tõ chØ cã 1 nghÜa trong c¸c v¨n b¶n ®· häc? - Phó «ng ( con lîn, vß r­îu), ng­êi giµu cã , xe m¸y, cµ ph¸o, buång cau, con lîn , vß r­îu ®ã lµ nh÷ng tõ 1 nghÜa. ? Qua t×m hiÓu nghÜa c¸c tõ trªn, em cã nhËn xÐt g× vÒ sè l­îng nghÜa cña tõ vùng TiÕng ViÖt? ( Cã tõ cã mét nghÜa, cã tõ cã nhiÒu nghÜa.) GV h­íng dÉn Hs lµm bµi tËp 4. ? §äc vµ x¸c ®Þnh yªu cÇu cña bµi tËp? - GV ghi bµi tËp ra b¶ng phô hoÆc giÊy trong cho hs ®äc. ? Trong ®o¹n trÝch, t¸c gi¶ nªu mÊy nghÜa cña tõ " bông " ? §ã lµ nh÷ng nghÜa nµo? em cã ®ång ý kh«ng? Gv : 2 nghÜa cña tõ " bông " mµ bµi tËp nªu ra lµ ®óng song tõ ' bông ' vÊn cã thÓ cßn ®­îc dïng víi nghÜa thø 3 mµ bµi viÕt cßn thiÕu. Gv quan s¸t BT4 võa lµm ta thÊy tõ bông cã 3 nghÜa. ? 3 nghÜa nµy cã ®iÓm g× chung nhÊt? - §Òu nãi ®Õn bé phËn , b¶n chÊt cña con ng­êi. - Tõ bông lµ tõ cã nhiÒu nghÜa. ? Trong 3 nghÜa cña " bông " theo em nghÜa nµo lµ nghÜa ban ®Çu , vèn cã cña tõ? ? NghÜa nµ