Giáo án Ngữ văn 7 (chuẩn kiến thức) - Tuần 3 - Tiết 10 đên tiết 14

Ngày soạn: 11/9/2008 Tuần 3 – Tiết 10 Bài 4: NHỮNG CÂU HÁT VỀ TÌNH YÊU QUÊ HƯƠNG, ĐẤT NƯỚC, CON NGƯỜI I. Mục tiêu cần đạt : Giúp học sinh - Nắm được nội dung , ý nghĩa và một số hình thức nghệ thuật tiêu biểu của ca dao, dân ca qua những bài ca dao thuộc chủ đề tình yêu quê hương, đất nước. - Thuộc những bài ca dao đã học viết thêm một số bài học và biết thêm một số bài thuộc hệ thống của chúng. II. Chuẩn bị của thầy và trò: - GV: Đọc SGK + SGV + soạn giáo án. - HS: đọc VB + soạn phần đọc hiểu + sách vở. III. Tiến trình tiết dạy: 1. Ổn định lớp: (1’) 2. Kiểm tra bài cũ : (4’) - Thế nào là ca dao, dân ca ? đọc thuộc lòng 4 bài ca dao mà em đã học - Tình cảm mà 4 bài ca dao thể hiện đó là tinh cảm gì? 3. Bài mới : Nhàvăn I-Li-a Ê-Ren-bua đã từng nói “Lòng yêu nước ban đầu là lòng yêu những vật tầm thường nhất”. Quả thật đúng như vậy, trong mỗi con người chúng ta ai cũng có một tinh yếu quê hương đất nước thiết tha, mạnh mẽ. Đằng sau những câu hát đối đáp, những lời mời, lời nhắn gửi ấy là cả một tình yêu chân chất, niềm tự hào sâu sắc tinh tế đối với quê hương, đất nước, con người … Tiết học này các em sẽ tìm hiểu những tình cảm ấy qua “Những câu hát về tình yêu quê hương đất nước, con người” TL Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Kiến thức 4’ Hoạt động 1: Hướng dẫn HS đọc VB và tìm hiểu chú thích Hoạt động 1: I. Đọc. - Gọi 2HS đọc 4 bài ca dao - Gọi 2HS đọc các chú thích từ 1à16 25’ Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản Hoạt động 2: II. Tìm hiểu văn bản. ? Nhận xét về bài 1, em đồng ý với ý kiến nào trong 4 ý kiến (SGK/tr39)? Tại sao em khẳng định như vậy. - Ý kiến b, c là đúng bởi vì ý kiến b: nhờ những từ ngữ: ở đâu, sông nào? Núi nào? Đền nào? à Nêu lên sự thắc mắc của chàng trai, cách xưng hô nàng ơi, chàng ơi, ý kiến c: hình thức đối đáp rất phổ biến trong ca dao. VD: “Bây giờ … chưa ai vào” Bài 1: - ở đâu 5 cửa nàng ơi Thành Hà Nội 5 cửa chàng ơi Sông nào … ? Sông Lục Đầu Sông nào … ? Sông Thương Núi nào … ? Đền nào … ? Núi Đức Thanh Tản Đền Sòng ? Trong bài 1, vì sao chàng trai, cô gái lại dùng những địa danh với những đặc điểm (của từng địa danh) như vậy để hỏi đáp. - Là vì ờ chặng hát đố của các cuộc hát đối đáp, đây là một hình thức để trai gái thử tài nhau, đo độ hiểu biết về kiến thức lịch sử, địa lý. Người hỏi biết chọn những nét tiêu biểu của từng loại địa danh để hỏi. Người đáp hiểu rất rõ và trả lời đúng ý người hỏi. Hỏi đáp như vậy là để thể hiện, chia sẻ sự hiểu biết cũng như niềm tự hào, TY đối với quê hương đất nước. Họ cùng chung những hiểu biết, cùng chung những tình cảm như thế. Đó là cơ sở, là cách để họ bày tỏ tình cảm với nhau. – Câu hỏi đáp hướng về nhiều địa danh ở nhiều thời kỳ của vùng Bắc Bộ. Ơû những địa danh đó không chỉ có những đặc điểm địa lý tự nhiện mà cả những dấu vết lịch sử văn hoá nổi bật. à Qua lời hỏi đáp có thể thấy chàng trai và cô gái là những con người lịch lãm, hiểu biết rộng à Thể thơ lục bát biến thể, hát đối đáp => Thể hiện niềm tự hào đối với quê hương đất nước. ? Phân tích cụm từ “Rủ nhau” ở bài (khi nào người ta nói “rủ nhau”) - Người ta dùng cụm từ “rủ nhau” khi người rủ và người được rủ có quan hệ gần gủi, thân thiết, họ có chung mối quan tâm và cùng muốn làm một việc gì đó. Ca dao có rất nhiều bài bắt đầu bằng cụm từ này: Rủ nhau đi tắm hồ sen. Nước trong bóng mát hương chen cạnh mình Bài 2: Bài ca với những địa danh và cảnh trí gợi lên TY niềm tự hào vế đất nước, nhắc nhở con cháu phải biết xây dựng và giữ gìn đất nước. ? Nêu nhận xét về cách tả cảnh của bài này - Bài ca gợi nhiều hơn dã. Địa danh và cảnh gợi một hồ gươm, một thăng long đẹp, giàu truyền thống VH Cảnh Hồ Gươm đa dạng có hồ, cầu, có đèo, đàn và tháp. Tất cả hợp thành một không gian thiên tạo và nhân tạo thơ mộng, thiêng liêng. Địa danh gợi lên âm vang lịch sử và văn hóa. ? Suy ngẫm của em về câu cuối của bài ca “Hỏi ai gây dựng nên non nước này” - Câu hỏi khẳng định và nhắc nhở về công lao xây dựng non nước của ông cha, nhắc nhở các thế hệ con cháu phải biết giữ gìn. ? Nhận xét của em về cảnh trí Huế và cách tả trong bài 3. Bài 2 phát họa cảnh vào xứ Huế rất đẹp có non, có nước. Màu sắc toàn là màu gợi vẻ đẹp nên thơ, dưới mát, sống động. Non xanh nước biếc càng đẹp khi được ví với tranh đồ họa. Bài ca vẫn gợi nhiều hơn tả. - Trả lời Bài 3: ca ngợi vẽ đẹp của xứ Huế và lời mời, lời nhắn gửi chân tình nhất của tác giả hướng tời mọi người. ? Em hãy phân tích đại từ “Ai” và chỉ ra những tình cảm ẩn chứa trong lời mời, lời nhắn gửi “Ai vô xứ Huế thì vô” - Đại từ phiến chỉ “Ai” nó có số ít hoặc số nhiều, có thể chỉ người mà bài ca trực tiếp nhắn gửi hoặc hướng tới người chưa quen biết. Lời mời, lời nhắn gửi đó một mặt thể hiện TY lòng tự hào đối với cảnh đẹp xứ Huế, mặt khác muốn chia xẻ với mọi người về cảnh đẹp và lòng tự hào đó. ? Hai dòng thơ đầu bài 4 có những nét gì đặc biệt ấy có tác dụng và ý nghĩa gì - Dòng thơ nào cũng kéo dài 12 tiếng để gợi sự dài rộng to lớn của cánh đồng. - Các điệp ngữ, đảo ngữ, phép đối xứng  à Nhìn từ phía nào cũng thấy cái mênh mông rộng lớn của cánh đồng. Bài 4: Bài ca ngợi ca vẻ đẹp của cánh đồng và vẻ đẹp mảnh mai duyên thầm của cô gái. Đó cũng là cách bày tỏ tình cảm của chàng trai đối với cô gái. ? Phân tích hình ảnh cô gái trong 2 dòng cuối của bài 4 - Hình ảnh cô gái được so sánh với “chân lua đòng” và “ngọn nắng đồng ban mai” có sự tương đồng ở nét trẻ trung phơi phới và sức sống đang xuân. ? bài 4 là lời của ai? Người ấy muốn biểu hiện tình cảm gì ? Em có cách hiểu nào khác về bài ca dao này không - Bài 4 là lời chàng trai. Chàng trai ca ngợi vẻ đẹp mênh mông của cánh đồng, đồng thời ca ngợi vẻ đẹp của cô gái. IV. Tổng kết Hoạt động 3: Hướng dẫn HS luyện tập. Hoạt động 3: Ghi nhớ SGK/tr40) ? Em có nhận xét gì về thể thơ trong 4 bài ca. - Thể thơ lụt bát biến thể (bài 1) + Thể thơ tự do (bài 4) ? Tình cảm chung thể hiện trong 4 bài ca là gì Củng cố: (3’) Em hãy nêu những biện pháp nghệ thuật được sử dụng ở bài tập 4 bài ca Dặn dò: về nhà học bài - Học thuộc 4 bài ca dao và ghi nhớ - Sưu tầm một số bài ca dao cùng chủ đề trên - Soạn bài “Những câu hát than thân” và xem trước bài “Từ láy” IV. RÚT KINH NGHIỆM: