Giáo án Ngữ văn 7 - Tiết 29: Qua đèo ngang

Ngày soạn :10-10-2008 Tiết 29 : Văn bản : QUA ĐÈO NGANG Bà Huyện Thanh Quan *************&'************ I.MỤC TIÊU:Giúp học sinh: 1.Kiến thức: -Hình dung được cảnh tượng Đèo Ngang lúc tác giả đặt chân đến: heo hút ,hoang vắng, có sự sống con người nhưng còn thưa thớt… -Tâm trạng cô đơn, nhớ nước thương nhà của Bà Huyện Thanh Quan lúc qua đèo. 2. Kĩ năng: Rèn luyện cho hs kĩ năng đọc diễn cảm, phân tích thơ Đường luật thất ngôn bát cú. 3.Thái độ::Giáo dục hs lòng yêu quê hương ,trân trọng những giá trị văn hoá tinh thần của dân tộc II.CHUẨN BỊ: 1.Giáo viên: +Tham khảo tài liệu , thiết kế giáo án, chuẩn bị ĐDDH: bảng phụ ghi nội dung bài thơ,ảnh Đèo Ngang +Phương án tổ chức lớp học: gợi mở, nêu vấn đề, giảng bình, tổ chức thảo luận nhóm 2.Học sinh: Đọc trước văn bản ,soạn bài theo các câu hỏi ở sgk. III. HOẠT ĐỘNG DẠY- HỌC 1.Ổn định tổ chức(1’) : Giáo viên kiểm tra sĩ số, tác phong học sinh, vệ sinh lớp học 2..Kiểm tra bài cũ (4’) : Đọc thuộc lòng bài thơ Bánh trôi nước và nêu cảm nhận của mình về bài thơ. Phân tích rõ cảm nhận ấy. Gợi ý trả lời: Nêu cảm nhận về bài thơ Bánh trôi nước theo các ý cơ bản: + Vẻ đẹp của người phụ nữ trong xã hội cũ và thân phận chìm nổi của họ (được nữ sĩ Xuân Hương thể hiện). + Tác giả cảm thông cho thân phận của họ,…(có phân tích rõ cảm nhận ) 3.Bài mới (38’): Giới thiệu bài: Bên cạnh nữ sĩ Hồ Xuân Hương, Đoàn Thị Điểm thì Bà Huyện Thanh Quan cũng là một nhà thơ tiêu biểu của nước ta giai đoạn thế kỉ XVIII -XIX . Tác phẩm của bà tuy không nhiều nhưng đều là những bài thơ hay, có sức lôi cuốn người đọc mạnh mẽ bởi những giá trị ý nghĩa được thể hiện trong các bài thơ. Tiết học hôm nay ,các em sẽ được tìm hiểu một tác phẩm tiêu biểu của nhà thơ , bài thơ “Qua Đèo Ngang”. *TIẾN TRÌNH BÀI DẠY TG HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH NỘI DUNG 7’ 28’ 3’ H/động 1: H/dẫn hs tìm hiểu chung -Gv gọi hs đọc mục chú thích * ở sgk. -Em hãy trình bày vài nét về tác giả bài thơ ? -Gv nhận xét,kết luận một số nét về tác giả , tác phẩm. -Gv hướng dẫn hs cách đọc văn bản,đọc mẫu - Gọi hs đọc lại văn bản. -Gv nghe,nhận xét cách đọc của học sinh -Gv lưu ý về một số từ ngữ khó trong bài thơ -Gv kết luận -Bài thơ được viết theo thể thơ gì? Em hiểu biết gì về thể thơ đó? -Gv giảng về thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật -Em hãy chỉ ra bố cục của bài thơ? -Theo em bài thơ này được viết theo phương thức biểu đạt nào? Vì sao em biết? -Giáo viên sơ kết, chuyển ý. H/động 3: Hướng dẫn hs phân tích văn bản. -Gọi hs đọc lại hai câu đề. -Cảnh Đèo Ngang được gợi tả vào thời điểm nào? -Thời điểm đó gợi cho emù một cảm giác như thế nào? -Cảnh Đèo Ngang được gợi tả qua những hình ảnh nào? -Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả của tác giả? -Em hiểu nghĩa của từ chen như thế nào? -Việc sử dụng điệp từ trong lời thơ này đã mang lại một giá trị như thế nào? -Gv nhận xét, giảng bình về đặc sắc nghệ thuật thể hiện nội dung ý nghĩa -Như vậy ,phần đề của bài thơ đã gợi hình một Đèo Ngang như thế nào? -Gv kết luận,chuyển ý -Gọi hs đọc hai câu thực. -Cảnh tượng Đèo Ngang ở đây có sự bổ sung nào trong chi tiết tả cảnh? -Theo em có gì độc đáo trong nghệ thuật miêu tả của tác giả? Tác dụng?(cho hs trao đổi ,trả lời) -Gv nhận xét , giảng bình về nghệ thuật thể hiện nội dung ý nghĩa của hai câu thực(sau khi hs trình bày.) -Như vậy , phần thực của bài thơ đã tả thực sự sống ở đèo Ngang,nhưng đó là một sự sống như thế nào? -Hai câu thực của bài thơ tuy tả cảnh nhưng cũng đã hé mở về tâm trạng của nhà thơ .Theo em đó là tâmtrạng gì? -Gv sơ kết về hai câu thực. -Gv gọi hs đọc hai câu luận. -Nội dung 2 câu luận có gì khác với 4 câu thơ đầu? *.Gv cho hs thảo luận nhóm các câu hỏi: -Trong bài thơ thất ngôn bát cú thì hai câu luận có cấu trúc đối nhau. Em hãy chỉ ra các biểu hiện của phép đối ấy về: ý, thanh điệu ? -Ngoài phép đối thì 2 câu thơ còn sử dụng biện pháp tu từ gì? -Giá trị ý nghĩa của phép đối cũng như của biện phapù tu từ ấy là gì? -Gv giảng bình về nghệ thuật thể hiện nội dung ý nghĩa. -Như vậy , hai câu luận đã đi vào bày tỏ nỗi lòng của con người,đó là nỗi lòng gì? -Gọi hs đọc hai câu cuối. -Hai câu cuối, toàn cảnh Đèo Ngang hiện lên qua những từ ngữ , hình ảnh nào -Em hình dung về một không gian như thế nào qua những từ ngữ ấy? -Giữa không gian ấy thì con người lặng lẽ một mình đối diện với nỗi cô đơn qua lời thơ: Một mảnh tình riêng ta với ta -Em hiểu như thế nào là “tình riêng ta với ta”? -Vậy theo em tình riêng ấy của tác giả là gì? -Gv nhận xét, kết luận -Em có nhận xét gì về nghệ thuật diễn đạt ý của hai câu thơ cuối? -Theo em phép đối này có giá trị ý nghĩa như thế nào? -Gv giảng bình về đặc sắc nghệ thuật của phép đối. H/động 4: H/dẫn hs củng cố,tổng kết. -Một bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật thường có hai nội dung : cảnh và tình. Vậy em hãy chỉ các nội dung ấy ở bài thơ này? -Gv kết luận sau khi học sinh trả lời -Em có đánh giá chung gì về nghệ thuật thể hiện của bài thơ? -Gv khắc sâu kiến thức cho học sinh, tổng kết tiết học. -Hs đọc mục chú thích * ở sgk -Hs trình bày vài nét về tác giả -Hs nghe giáo viên trình bày về tác giả. -Nghe giáo viên đọc. -Hs đọc lại văn bản. -Hs nghe ,rút kinh nghiệm về cách đọc -Hs chú ý nghĩa các từ ngữ khó -Bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật( trình bày về thể thơ) -Nghe và hiểu -Học sinh : bài thơ này có bố cục 4 phần , mỗi phần 2 câu: đề ,thực, luận, kết -Hs:Bài thơ được viết theo phương thức biểu cảm. Vì bài thơ chủ yếu là bộc lộ tình cảm của con người. -Hs đọc lại hai câu đề. -Thời điểm : buôỉ chiều, bóng xế tà. -Hs cảm nhận:Cảm giác buồn ,vắng lặng. -Hs phát hiện:Cảnh Đèo Ngang ù : cỏ, cây, đá, lá, hoa. (cỏ cây chen đá, lá chen hoa). -Hs: sử dụng điệp từ : chen -chen : lẫn vào nhau ,xâm lấn lẫn nhau không ra hàng lối. ® Tạo nên một cảnh tượng hoang sơ, rậm rạp… -Hs hình dung:Cảnh rậm rạp ,hoang sơ, vắng lặng, buồn. -Hs đọc hai câu thực. -Hs:Có thêm sự sống của con người : tiều vài chú, chợ mấy nhà. -Hs trao đổi, trả lời:Tác giả sử dụng từ láy, phép đối,từ tượng hình, đảo ngữ :® gợi tả hình dáng vất vả ,nhỏ nhoi thưa thớt của con người giữa núi rừng rậm rạp,bao la, sự thưa thớt của những ngôi nhà ven sông,… -Hs:Ơû đây với một sự sống ít ỏi, thưa thớt, hoang sơ, cảnh tượng bao la bát ngát. - Có thể trả lời:Tâm trạng buồn man mác của lòng người trước cảnh tượng hoang sơ , thưa thớt,vắng lặng, xa lạ. -Hs đọc hai câu luận. -Hs: 2 câu thơ đi vào bộc lộ tình cảm, cảm xúc của con người -Hs chỉ rõ: - về ý: nhớ nước- thương nhà. -về thanh điệu: TT BB BTT BB TT TBB - Biện pháp tu từ ẩn dụ :Tác giả mượn tiếng chim để bày tỏ lòng người. -Hs: thể hiện được 2 trạng thái cảm xúc đan xen trong tác giả, nỗi buồn nhớ nước , hoài cổ cùng với nỗi thương nhà da diết, bâng khuâng,… -Hs:nỗi nhớ nước thương nhà của tác giả khi đứng trước Đèo Ngang hoang sơ. -Hs đọc hai câu cuối. -Đó là: trời ,non ,nước . -Có thể hình dung:Đó là một không gian mênh mông, xa lạ, tĩnh vắng… -Hs:Đó là tâm sự sâu kín, một mình mình biết, một mình mình hay. -Hs trao đổi, trả lời: đó là tình thương nhà ,nỗi nhớ nước da diết, âm thầm, lặng lẽ của tác giả, nỗi buồn thầm lặng của nhà thơ. -Tác giả đã sử dụng phép đối. -Hs:Làm nổi bật được nỗi buồn cô đơn thầm lặng của con người trước trời mây non nước bao la … +Bốn câu đầu: Bức tranh Đèo Ngang tĩnh vắng, hoang sơ, bao la ,buồn … +Bốn câu cuối: Tâm trạng khắc khoải ,nhớ nước thương nhà, nỗi buồn thầm lặng cô đơn của tác giả… -Học sinh :Từ ngữ có sức gợi tả ,biểu cảm cao ,sử dụng nghệ thuật ẩn dụ, đối đặc sắc. -Học sinh đọc ghi nhớ sgk. I.Tìm hiểu chung 1. Tác giả: -Tên thật là Nguyễn Thị Hinh, sống ở thế kỉ XIX, quê: Hà Nội -Là một trong những nữ sĩ tài danh hiếm có của thời đại ngày xưa. 2. Tác phẩm -Thể thơ:Thất ngôn bát cú Đường luật. -Bố cục:4 phần( đề, thực, luận,kết) III.Tìm hiểu chi tiết 1.Hai câu đề. -Thời điểm : bóng xế tà. - Cảnh : cỏ cây chen đá,lá chen hoa. "điệp từ ÞCảnh rậm rạp, hoang sơ, vắng lặng, buồn. 2.Hai câu thực. -Lom khom -tiều vài chú -Lác đác -chợ mấy nhà. ®Phép đối, từ láy tượng hình , đảo ngữ ÞSự sống ít ỏi, thưa thớt trước không gian bao la. 3.Hai câu luận. Nhớ nước … con quốc quốc Thương nhà …cái gia gia "Phép đối, ẩn dụ, chơi chữ ÞNỗi buồn nhớ nhà ,nhớ về quá khứ đất nước . 4.Hai câu kết -Cảnh Đèo Ngang :trời ,non ,nước. - Mảnh tình riêng ta với ta. ® Phép đối Þ Nỗi buồn cô đơn thầm lặng cũa con người trước cảnh vật IV.Tổng kết :Ghi nhớ :Sgk. 4. Dặn dò về nhà: (2’): ø -Xem lại nội dung bài học, đọc lại bài thơ, học thuộc lòng bài thơ và phần ghi nhớ ở sgk. -Chuẩn bị tiếp bài mới: Văn bản : Bạn đến chơi nhà của tác giả Nguyễn Khuyến. Yêu cầu: đọc trước văn bản từ 3-4 lần, đọc kĩ phần chú thích * ở sgk, soạn bài theo hệ thống câu hỏi ở sgk. Cần chú ý về : + Cảm xúc của nhà thơ khi bạn đến chơi + Gia cảnh của chủ nhà + Ý nghĩa của bài thơ? IV.RÚT KINH NGHIỆM, BỔ SUNG: …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. (TÔI CHỈ GỬI MẪU TIẾT 29( QUÝ ĐỒNG NGHIỆP XEM). NẾU AI CẦN, XIN LIÊN HỆ SỐ ĐIỆN THOẠI: 01225565201, TÔI SẼ GỬI TIẾP NHỮNG TIẾT KHÁC CỦA BỘ GIÁO ÁN NGỮ VĂN 7.)