Giáo án Ngữ văn 7 - Tiết 53: Tiếng gà trưa

Tư liêụ tham khảo: Vêf quan điêmr dạy bài Tiêngs gà trưa Tags: Xuân Quỳnh, chương trình giảng dạy, như thế nào, được đưa vào, tính nhân văn, phù hợp với, bài thơ, giáo dục, lớp 7, giáo viên, học sinh, gà, tiếng, trưa, cảm Bài thơ “Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh lần đầu tiên được đưa vào chương trình giảng dạy ở trường phổ thông (Chương trình thay sách lớp 7). Đây là bài thơ mang tính giáo dục, tính nhân văn cao, hoàn toàn phù hợp với lứa tuổi. Tuy nhiên... ... qua dự một số giờ dạy thử nghiệm cũng như qua ý kiến trao đổi của một số giáo viên, các tiết dạy bài Tiếng gà trưa thường diễn ra đơn điệu, ít khơi gợi được cảm xúc của học sinh. Chúng tôi muốn cùng các thầy cô giáo dạy ngữ văn lớp 7 đi tìm nguyên nhân và giải pháp cho thực tế nói trên. Thứ nhất: Bài thơ được viết vào năm 1968, thời kì kháng chiến chống Đế quốc Mỹ. Đây là thời điểm có ý nghĩa lớn lao, tác động trực tiếp đến mạch nguồn cảm xúc của bài thơ. Lớp lớp thanh niên đã phải từ biệt những gì thân thuộc nhất của tuổi thơ, của mái ấm gia đình, của quê hương để lên đường ra trận. Chỉ những ai trải qua hoàn cảnh ấy, mới hiểu vì sao nhà thơ Xuân Quỳnh lại chọn xuất phát điểm của cảm xúc là trên đường hành quân xa, người lính bất chợt nghe thấy tiếng gà nhảy ổ Cục...cục tác cục ta. Như vậy, nếu giáo viên không tái hiện lại một cách sống động về những chặng đường hành quân dằng dặc của người lính trong những năm tháng đầy thử thách ấy thì khó có thể làm cho học sinh hiện nay đồng cảm được với nỗi nhớ nhung của nhà thơ. Thứ hai: Bài thơ mang đậm sắc thái dân gian, bản sắc của một vùng nông thôn ở thời kì mà nền kinh tế còn bó hẹp trong lĩnh vực nuôi trồng. Ổ rơm hồng những trứng nở ra những con gà mái mơ, mái vàng là thành quả của sự tần tảo, sự chắt chiu từng ngày, từng tháng của người bà lo cho con cháu. Song song với những lo âu, tính toán sao cho trứng đủ, gà đầy “ Để cuối năm bán gà, cháu được quần áo mới” là niềm vui, là kỉ niệm gắn bó giữa bà và cháu, khi từng ngày, từng giờ được chứng kiến gà nhảy ổ, gà đẻ ra trứng hồng, đàn gà con lông mượt lóng lánh như màu nắng, sự tò mò xem trộm gà đẻ của cháu, lời mắng yêu của bà làm cháu lo lắng một cách hồn nhiên... Học sinh của ta hiện nay đang sống ở thời kì công nghiệp hoá, hiện đại hoá với một đời sống khá đủ đầy, khó có thể hình dung ra tâm trạng “lo đàn gà toi” của mỗi mùa đông tháng giá, khi trời đầy sương muối. Trong xu thế chăn nuôi của nhiều gia đình, gà công nghiệp đang lấn dần gà ta, những sắc màu riêng biệt, ấm cúng của đàn gà ta được nhà thơ tái hiện một cách sinh động không còn in đậm trong tâm trí trẻ em hôm nay. Vì vậy, giáo viên nên linh hoạt bằng nhiều cách như sưu tầm thêm một số tranh dân gian về gà , đọc những câu thơ thuở nhỏ của nhà thơ Trần Đăng Khoa viết về tiếng gà gắn liền với những gì mộc mạc, thân thương nhất của làng quê Việt Nam. Nếu chỉ căn cứ vào sách giáo khoa, Sách giáo viên để giảng dạy thì sẽ không tránh khỏi sự đơn điệu, hiệu quả thẩm mĩ, giáo dục sẽ không cao. Và một khi học sinh không có sự rung động thì cũng không thể cảm nhận được tư tưởng chủ đề chung của toàn bài: Những kỉ niệm thân thuộc của tuổi thơ, tình cảm bà cháu đã đi vào cuộc chiến đấu cùng với các chiến sĩ, khắc sâu thêm tình cảm với quê hương, đất nước, góp vào tình cảm chung của thời đại, thể hiện rõ nhất ở đoạn kết: Cháu chiến đấu hôm nay Vì lòng yêu Tổ Quốc Vì xóm làng thân thuộc Bà ơi, cũng vì bà Vì tiếng gà cục tác Ổ trứng hồng tuổi thơ Theo Giáo dục và Thời đại Việt Báo (Theo_DanTri) Chế Lan Viên từng viết về cái tâm trạng nhớ quê da diết khi nghe tiếng gà gáy: Nhớ biển miền Trung tiếng sóng đùa / Nhớ nhà cha mẹ, cảnh trường xưa / Nhớ chao ôi nhớ!  Trời xanh thế! /  Gà lại dồn thêm tiếng gáy trưa!  Tiếng gà gáy trong thơ Việt Nam, theo nhận xét của Phan Cự Đệ và Mã Giang Lân (1), là tiếng gà rất Việt Nam, nó khác biệt với tiếng cuốc, tiếng oanh, hay tiếng nhạn trong thơ Đường.  Tiếng gà gáy trong buổi trưa hè có một tác động phi thường, như khơi dậy những tiềm thức và tầng u ẩn của tâm hồn con người trong cộng đồng làng xóm Việt Nam . Nó khơi dậy cái gốc gác văn hóa nông nghiệp của người Việt.  Hình ảnh con gà không chỉ xuất hiện trong thơ ca mà còn được thể hiện trên ngọn bút của những họa sĩ dân gian.  Trong bộ tranh truyền thống làng Đông Hồ, tranh gà và lợn vẩn chiếm đa số.  Bộ tranh gà lợn được trang trọng treo trong nhà nhân dịp Tết để diễn tả niềm mong ước được sung túc, viên mãn, hay dồi dào sức khỏe (tranh gà trống) trong năm sắp đến.  Hãy để vài phút nhìn và chiêm nghiệm những nét vẽ dân tộc đậm đà trong tranh gà lợn.  Bình luận về màu sắc trong tranh gà tranh lợn, một học giả nhận xét: “Tranh gà tranh lợn đỏ như xôi gấc, vàng như lúa chín, xanh như lá mạ, hay vàng như nghệ kho cá, xanh như cốm non, đỏ như ngô già, nâu như đất cày, toàn những màu sắc quen thuộc thân mến từ bao nhiêu đời người rồi. Những màu sắc ấy in sâu vào tâm não nông dân, hết thế hệ này đến thế hệ khác thành những màu sắc dân tộc rồi.  Những màu sắc xanh đỏ chói rực của tranh Tàu, tranh Tây nó chướng quá, nó không mộc mạc, quen thuộc như những màu xanh, đỡ  thô kệch, điềm đạm thật thà của tranh lợn, tranh gà.” (2).  Chả thế mà Nhà thơ Hoàng Cầm tóm tắt ý nghĩa của những bức tranh gà lợn bằng hai câu thơ: “Tranh Đông Hồ gà lợn nét tươi trong / Màu dân tộc sáng bừng trên giấy điệp”.    Nghĩ về con gà. Một làng quê êm ả bên con sông nhỏ. Một buổi trưa hè nóng bức oi ả. Cái nắng chói chang làm khô đống lúa ngoài sân mới gặt về. Một vài ngọn gió hiu hiu thổi qua. Một đàn gà vô tư nhặt lúa. Tiếng gà gáy ó ò o ...     Đám gà bên kia sông phụ họa: ò ó o.  Đám gà hàng xóm cũng họa theo cái điệp khúc đồng quê mà hình như tự nhiên đã giao phó cho chúng tự bao giờ.  Lúc nào cũng đúng giờ Ngọ.  Một hình ảnh đầm ấm, no đủ của miền quê Việt Nam .  Trong bài Nắng mới, Lưu Trọng Lư tả thật hay cái hình ảnh lung linh đó:     Mỗi lần nắng mới hắt bên song,   Xao xác gà trưa gáy não nùng,   Lòng rượi buồn theo thời dĩ vãng,   Chập chờn sống lại những ngày không.    Nắng.  Làn gió.  Sân nhà.  Tiếng gà gáy.  Những thành tố đó có thể khuấy động hồn quê của mọi người Việt.  Xao xác gà trưa gáy não nùng hay lạ!  Trong tâm khảm của bất cứ người Việt nào, kể cả những người ở thành thị, cũng hàm chứa một chút cái nhà quê.  (Hoài Thanh đã từng nhận xét như thế).  Sống trong thời đại chạy đua với thời gian trong cái xã hội mà có người gọi là “hiện đại” này, chúng ta ngày càng đi xa cái nhà quê đó; nhưng một khi có dịp nghe tiếng gà gáy trong cái nắng chang chang thì chúng ta quay về cái nhà quê ấy tức khắc.    Ngµy so¹n: 19/11/08 Ngµy d¹y: 24 /11/08 TuÇn 14 - Bµi 13 - TiÕt 53, 54 V¨n b¶n: TiÕng gµ tr­a Xu©n Quúnh - I. Môc tiªu cÇn ®¹t. Gióp HS : - C¶m nhËn ®c vÎ ®Ñp trong s¸ng ®»m th¾m cña nh÷ng kû niÖm vÒ tuæi th¬ vµ t/c bµ ch¸u trong bµi th¬. - ThÊy ®­îc nghÖ thuËt cña bµi th¬. - RÌn kü n¨ng ph©n tÝch h×nh ¶nh trong th¬ tr÷ t×nh. II. ChuÈn bị: 1 GV: GA§T 2 HS: §äc vµ so¹n v¨n b¶n. III. TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng: 1. æn ®Þnh tæ chøc. 2. KTBC.? §äc thuéc diÔn c¶m bµi th¬ "C¶nh khuya" + BT tr¾c nghiÖm Bµi th¬ ®­îc s¸ng t¸c trong hoµn c¶nh nµo? Tr­íc c¸ch m¹ng th¸ng T¸m, B¸c Hå míi vÒ níc Nh÷ng n¨m ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p Nh÷ng n¨m th¸ng hoµ b×nh ë miÒn B¾c sau kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p Nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng ®Õ quèc Mü x©m l­îc -> §¸p ¸n ®óng; B 3. Bµi míi: * GV chiÕu tranh vÒ gµ §«ng Hå-> giíi thiÖu: Tù ngµn ®êi x­a, con gµ ®· lµ vËt nu«i gÇn gòi, th©n thiÕt ®èi víi mäi ng­êi, mäi gia ®×nh VN. Nã ®· trë thµnh vËt phÈm thê cóng tæ tiªn, tÕ c¸o trêi ®Êt; lµ con vËt linh thiªng trong 12 con gi¸p. Con gµ ®i vµo th¬ ca nh¹c ho¹ . Con gµ ®i vµo lêi ru : Con gµ côc t¸c l¸ chanh, mÑ ¬i ®i chî mua hµnh cho t«i; con gµ ®i vµo tranh §«ng Hå trë thµnh nÐt v¨n ho¸ ®Æc tr­ng cña xø Kinh B¾c. Con gµ g¾n bã víi tuæi Êu th¬ cña mçi ng­êi ®Ó råi khi ®i xa nã ®· trë thµnh mét phÇn t©m hån...§ã lµ nh÷ng xóc c¶m cña nh÷ng anh bé ®éi hµnh qu©n trªn ®­êng ra mÆt trËn khi nghe ©m thanh tiÕng gµ nh¶y æ ®­îc diÔn t¶ rÊt ®Æc s¾c trong bµi th¬: " TiÕng gµ tr­a". ND cña bµi th¬ ntn h«m nay c« cïng c¸c em t×m hiÓu... Ho¹t ®éng cña GV & HS Néi dung * H­íng dÉn c¸ch ®äc: -GV ®äc mét l­ît -> 2 HS ®äc l¹i mét l­ît. -> HS nhËn xÐt, GV uèn n¾n. ? Dùa vµo chó thÝch, em h·y tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ nhµ th¬ Xu©n Quúnh? * GV giíi thiÖu thªm: * Cuéc ®êi: - MÊt mÑ tõ khi cßn rÊt nhá, cha th­êng xuyªn ®i c«ng t¸c v¾ng nhµ, XQ& chÞ g¸i lµ §«ng Mai ë víi bµ néi, lín lªn nhê bµn tay ch¨m sãc chi chót cña bµ. -> Tuæi th¬ thiÖt thßi, thiÕu thèn, cay cùc. - XQ mÊt khi míi 46 tuæi trong mét tai n¹n giao th«ng. - XQ tõng lµ diÔn viªn móa, häc ViÕt v¨n vµ lµm biªn tËp b¸o, viÕt truyÖn cho thiÕu nhi - Tõng cã mÆt trªn tuyÕn ®­êng Tr­êng S¬n thêi k× cuéc k/c chèng Mü diÔn ra gay go, ¸c liÖt nhÊt(1967- 1968). - GV chiÕu c¸c t¸c phÈm th¬ XQ ? Bµi th¬ TiÕng gµ tr­a ®­îc viÕt trong hoµn c¶nh nµo? ? Em hiÓu g× thêi ®iÓm nµy? -> §©y lµ thêi ®iÓm cã ý nghÜa lín lao, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn m¹ch nguån c¶m xóc cña nhµ th¬. Lớp lớp thanh niên đã phải từ biệt những gì thân thuộc nhất của tuổi thơ, của mái ấm gia đình, của quê hương để lên đường ra trận. Chỉ những ai trải qua hoàn cảnh ấy, tr¶i qua những chặng đường hành quân dằng dặc của người lính trong những năm tháng đầy thử thách ấy mới hiểu vì sao nhà thơ Xuân Quỳnh lại chọn xuất phát điểm của cảm xúc là trên đường hành quân xa, người lính bất chợt nghe thấy tiếng gà nhảy ổ Cục...cục tác cục ta. * GV H­íng dÉn t×m hiÓu tõ khã. ( chiÕu tranh gµ m¸i m¬, gµ toi) ? Bµi th¬ ®­îc viÕt theo thÓ th¬ nµo? ? Em nhËn xÐt g× vÒ sè c©u trong tõng khæ th¬, c¸ch ng¾t nhÞp gieo vÇn? ! H·y kÓ 1 sè bµi th¬ ®· häc viÕt theo thÓ nµy? ? Ph­¬ng thøc biÓu ®¹t cña bµi th¬? ? X¸c ®Þnh nh©n vËt tr÷ t×nh trong bµi th¬? ? Theo em bµi th¬ cã thÓ chia lµm mÊy phÇn? ND cña mçi phÇn? ? C¶m høng cña tg trong bµi th¬ ®­îc kh¬i gîi tõ ®iÒu g×? Tr¾c nghiÖm 1. Xuyªn suèt bµi th¬ lµ h×nh ¶nh hay ©m thanh g×? A. TiÕng gµ tr­a B. Ng­êi bµ, C. Ng­êi chiÕn sÜ D. Qu¶ trøng hång 2. H·y s¾p xÕp l¹i tr×nh tù ph¸t triÓn m¹ch c¶m xóc trong bµi th¬: A. T×nh bµ ch¸u B. TiÕng gµ tra - hoµi niÖm tuæi th¬ C. T×nh yªu quª h­¬ng, ®Êt n­íc GV: Trong bµi th¬, côm tõ tiÕng gµ tr­a ®iÖp l¹i bèn lÇn ë ®Çu mçi khæ th¬. Nã lµ dßng nh¹c chñ ©m võa kÕt nèi c¸c ®o¹n th¬ võa ®iÓm nhÞp cho tõng cung bËc c¶m xóc cña nh©n vËt tr÷ t×nh. HS ®äc khæ th¬ ®Çu. ?TiÕng gµ cÊt lªn trong hoµn c¶nh nµo? ( thêi gian, kh«ng gian)? ? Thêi gian, kh«ng gian ®ã gióp em h×nh dung mét khung c¶nh miÒn quª nh­ thÕ nµo? GV: Trong tg, kh«ng gian Êy, bçng ng­êi lÝnh nghe thÊy vang lªn tiÕng gµ "côc...côc t¸c côc ta". C©u th¬ gîi h/a nh÷ng chÞ gµ m¸i mÆt ®á h©m hia ®ang b¸o c«ng sau khi ®· lµm xong c¸i viÖc thiªng liªng: Mçi ngµy vui mét qu¶ trøng hång. ? TiÕng gµ ®· lµm dËy lªn trong lßng ng­êi lÝnh nh÷ng c¶m gi¸c g×? ? Ba c©u th¬ sö dông phÐp tu tõ nµo ? ? §iÖp tõ nghe ( 3 lÇn) cã t¸c dông g×? GV: §iÖp tõ nghe nèi nhau, nh¾c l¹i ba lÇn nh­ nh÷ng d­ ba k× diÖu cña tiÕng gµ.C©u th¬ ghi ©m tiÕng gµ nghe rÊt ®çi gÇn gòi th©n th­¬ng. * ChiÕu ®o¹n Vidio clip: Bé ®éi hµnh qu©n ? Em thö h×nh dung & miªu t¶ l¹i con ®­êng hµnh qu©n & h/a nh÷ng ng­êi lÝnh ra mÆt trËn trong buæi tr­a Êy? GV: Con ®­êng hµnh qu©n tõ B¾c vµo Nam dµi d»ng dÆc, khi qua ®Ìo, qua dèc, khi qua suèi qua rõng, v× ph¶i hµnh qu©n theo con ®­êng riªng th­êng lµ ®i t¾t xuyªn rõng cho nhanh, võa ®Ó ®¶m b¶o bÝ mËt nªn rÊt Ýt cã ®iÒu kiÖn qua n¬i cã ng­êi d©n sinh sèng. Cã lÏ tõ khi xa nhµ lªn ®­êng ra mÆt trËn ®Õn lóc nµy ng­êi lÝnh míi ®­îc dõng ch©n bªn xãm nhá. V× thÕ mµ trong phót nghØ ng¬i hiÕm hoi, ©m thanh tiÕng gµ míi lµm ng­êi lÝnh v« cïng xóc ®éng. TH¶O LUËN NHãM ? PhÐp Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c cã sù chuyÓn ®æi nh­ thÕ nµo? ->HS th¶o luËn 1 phót -> §¹i diÖn nhãm b¸o c¸o kÕt qu¶. ? PhÐp ADCDCG ®· diÔn t¶ c¶m gi¸c trong lßng ng­êi chiÕn sÜ nh­ thÕ nµo? ? T¹i sao trong bao nhiªu ©m thanh cña lµng quª, anh lÝnh l¹i ®Æc biÖt xóc ®éng víi tiÕng gµ? GV: TiÕng gµ trèng g¸y s¸ng gäi ng­êi thøc dËy ra ®ång " ß ã o... giôc ®µn tr©u ra ®ång", tiÕng gµ m¸i côc t¸c b¸o hiÖu r»ng ®· ®Î ®­îc qu¶ trøng hång quý gi¸. Ai ®· tõng ë lµng quª, tõng nu«i gµ, míi hiÓu thÊu gi¸ trÞ cña nh÷ng ©m thanh ®ã. Qu¶ trøng - Êy lµ sù mong mái - ch¾t chiu tõng ngµy cña ng­êi n«ng d©n khi mµ ®êi sèng cßn khã kh¨n, nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp, ch¨n nu«i nhá lÎ. Anh lÝnh trong bµi th¬ kh«ng ph¶i lµ tr­êng hîp ngo¹i lÖ. Khi anh nhá, anh còng ®· tham gia c«ng viÖc nhµ, theo dâi gµ ®Î tõng ngµy... GV: Bµi th¬ ra ®êi ®óng vµo thêi ®iÓm c¶ n­íc chèng Mü s«i sôc, quyÕt liÖt. §o¹n th¬ më ®Çu kÓ mét sù viÖc rÊt ®êi th­êng, gãp phÇn lµm dÞu bít c¸i kh«ng khÝ nãng bøc cña chiÕn tranh, më ra mét kh«ng gian, thêi gian thanh b×nh s©u l¾ng, ®em ®Õn cho ng­êi lÝnh thêi chiÕn tranh còng nh­ ng­êi ®äc h«m nay chót thêi gian yªn tÜnh trong câi lßng ®Ó l¾ng s©u suy c¶m. ¢m thanh tiÕng gµ nh­ bÊm vµo c¸i nót khëi ®éng cho mäi xóc c¶m d©ng trµo, trçi dËy bao kØ niÖm n¬i lßng ng­êi lÝnh trÎ. BµI TËP TR¾C NGHIÖM : T×nh c¶m nµo cña ng­êi lÝnh ®­îc tiÕng gµ tr­a thøc dËy qua ®o¹n th¬ võa t×m hiÓu? A. T×nh yªu lµng xãm quª h¬ng. B. T×nh bµ ch¸u. C. T×nh yªu nh÷ng chó gµ m¸i m¬. => §¸p ¸n A ? Qua khæ th¬ ®Çu, em c¶m nhËn g× vÒ t©m hån cña nhµ th¬ XQ? GV: Trong th¬ hiÖn ®¹i VN, cã bµi th¬ còng lÊy c¶m høng tõ ©m thanh tiÕng gµ ®Ó gîi nhí, gîi th­¬ng. VÝ nh­ L­u Träng L­ : Mçi lÇn....nh÷ng ngµy kh«ng -> Nhí mÑ khi ng­êi cßn sèng, lóc nhµ th¬ lªn 10 tuæi. Nhµ th¬ kh¸c: tiÕng gµ tr­a xao x¸c g¸y bªn s«ng. Cßn ®©y lµ con gµ côc t¸c... Trong giê phót nghØ ng¬i hiÕm hoi, tiÕng gµ gäi vÒ nh÷ng kÝ øc tuæi th¬. Nh÷ng kØ niÖm nh­ th­íc phim quay chËm lÇn l­ît hiÖn vÒ trong håi øc cña anh lÝnh trÎ, lµm sèng l¹i bao kØ niÖm hån nhiªn, t­¬i ®Ñp nhÊt cña ®êi ng­êi. - HS ®äc khæ th¬ 2 ? Trong m¹ch håi øc ®ã, tr­íc tiªn lµ dßng kØ niÖm vÒ ®iÒu g×? ( ChiÕu tranh æ trøng) ? §ã lµ mét h/a ntn? ? H/a ®µn gµ hiÖn lªn trong viÖc cô thÓ nµo cña ng­êi nu«i gµ? V× sao em biÕt nh­ vËy? ( Tõ nµy ) ? Tõ nµy ( 2 lÇn) cho em h×nh dung hai bµ ch¸u ®ang cã cö chØ g×? Ta h×nh dung t©m tr¹ng hai bµ ch¸u? ( ChØ trá vµo tõng con gµ, ®Õm gµ ). GV: Ngµy nµo còng vËy 2 buæi sím, chiÒu khi cho gµ ¨n, ng­êi ta ph¶i ®Õm ®Ó kiÓm xem gµ cßn ®ñ kh«ng. ? C¸c tõ: ®èm tr¾ng, vµng, ãng thuéc tõ lo¹i g× , ®­îc dïng ®Ó lµm g×? ? C©u th¬ t¶ con gµ m¸i vµng sö dông phÐp tu tõ g×? ? Nhµ c¸c em cã nu«i gµ kh«ng? H/a hai bµ ch¸u trong bµi th¬ víi h/a ®µn gµ cã gièng nh­ nhµ chóng m×nh kh«ng? ( C©u hái ®Öm, t¹o kh«ng khÝ líp häc) ? Em h·y cho biÕt: qua c¸c tÝnh tõ gîi t¶ & phÐp so s¸nh, h/a ®µn gµ hiÖn lªn nh­ thÕ nµo? ( ChiÕu tranh ®µn gµ ®Ñp) GV: Bøc tranh ®µn gµ cña XQ cã sù phèi s¾c thÇn t×nh. Mét gam mµu s¸ng t­¬i m¸t dÞu, cã mµu hång cña trøng gµ trong æ r¬m. Cã s¾c ®èm tr¾ng cña con gµ m¸i m¬, cã mµu l«ng ãng ¶ cña con gµ m¸i vµng. CÊu tróc c¸c c©u th¬ song hµnh ®èi xøng, ch÷ nµy ®iÖp 2 lÇn-> D­êng nh­ cã c¶ h/a 2 bµ ch¸u ®ang chØ tay, ng¾m nghÝa ®µn gµ víi mét niÒm vui lín v× theo t©m lÝ ng­êi d©n : Tèt con ng­êi, t­¬i con cña lµ niÒm h¹nh phóc lín. ? VËy t×nh c¶m cña em víi nh÷ng con gµ, víi c¶ ®µn gµ nh­ thÕ nµo? => HS Tù BéC Lé ? Cã ®­îc nh÷ng ®µn gµ nh­ thÕ, ph¶i nhê vµo ®iÒu g×? GV: ë n«ng th«n VN cã rÊt nhiÒu c¸c b¹n nhá nu«i gµ, ch¨m chót con gµ mµ bè mÑ, «ng bµ cho riªng ®Ó khi gµ lín b¸n ®i lÊy tiÒn may quÇn ¸o hoÆc lµ mua s¸ch vë. H/a con gµ, ®µn gµ ®· rÊt g¾n bã, th©n thiÕt víi mçi bÐ th¬. * GV h­íng dÉn HS lµm bµi tËp: §V ng¾n kho¶ng 10 dßng, tr×nh bµy c¶m xóc cña em trªn c¬ së ph©n tÝch ý cña ®o¹n th¬. §äc - hiÓu chó thÝch: * §äc: - Bµi th¬ n¨m tiÕng víi nhÞp 3/2, 2/3: ®äc nhÊn m¹nh c¸c ®iÖp tõ, ®iÖp ng÷: " TiÕng gµ tr­a" ë ®Çu c¸c ®o¹n 2,3,4,7. - Giäng ®äc: Vui t­¬i, båi håi, ph©n biÖt lêi m¾ng yªu ( Lêi tho¹i) cña bµ víi lêi kÓ, t¶, biÓu c¶m cña nhµ th¬ trong vai anh bé ®éi hµnh qu©n xa ®ang nhí bµ, nhí nhµ, nhí quª...Chó ý m« pháng ©m thanh tiÕng gµ, giäng cao h¬n. 1. T¸c gi¶, t¸c phÈm: a. T¸c gi¶: Xu©n Quúnh: ( 1942 -1988), quª ë lµng La Khª- ThÞ x· Hµ §«ng , TØnh Hµ T©y. - Lµ mét nhµ th¬ ®Çy tµi n¨ng víi nhiÒu tËp th¬ hay ®· ®­îc nhËn gi¶i th­ëng cña Héi Nhµ v¨n VN: BÇu trêi trong qu¶ trøng( 1982-1983), Hoa cá may ( 1990). - Mét trong nh÷ng nhµ th¬ n÷ næi tiÕng thêi k× kh¸ng chiÕn chèng Mü, lµ nhµ th¬ n÷ xuÊt s¾c cña nÒn th¬ ca hiÖn ®¹i VN. - >Th¬ XQ th­êng viÕt vÒ nh÷ng ®iÒu b×nh dÞ, gÇn gòi trong ®êi sèng. ->Mét hån th¬ trÎ trung s«i næi, biÓu lé nh÷ng rung c¶m, kh¸t väng cña mét tr¸i tim phô n÷ ch©n thµnh, tha thiÕt, ®»m th¾m. * T¸c phÈm chÝnh: T¬ t»m- chåi biÕc, Hoa däc chiÕn hµo, Giã Lµo c¸t tr¾ng, Lêi ru trªn mÆt ®Êt, S©n ga chiÒu em ®i… + C¸c t¸c phÊm viÕt cho thiÕu nhi: BÇu trêi trong qu¶ trøng, Chó gÊu trong vßng ®u quay, Mïa xu©n trªn c¸nh ®ång, VÉn cã «ng tr¨ng kh¸c… b. T¸c phÈm: TiÕng gµ tr­a viÕt n¨m 1968 - thêi kú ®Çu cña cuéc k/c chèng Mü. - In trong tËp th¬ "Hoa däc chiÕn hµo" (1968). * Gi¶i nghÜa tõ: SGK II §äc - hiÓu v¨n b¶n. * ThÓ th¬ 5 tiÕng, cã c©u 3 tiÕng; mçi khæ kh«ng h¹n ®Þnh vÒ sè c©u, ng¾t nhÞp, gieo vÇn linh ho¹t linh ho¹t theo m¹ch c¶m xóc. - §ªm nay B¸c kh«ng ngñ. * PTB§VB: BC +TS + MT - > Nh©n vËt tr÷ t×nh: anh lÝnh trªn ®­êng hµnh qu©n. * Bè côc: - PhÇn 1: Khæ ®Çu: TiÕng gµ tr­a kh¬i nguån c¶m xóc - PhÇn 2: Khæ 2, 3, 4, 5: TiÕng gµ tr­a gäi vÒ nh÷ng kØ niÖm tuæi th¬. - PhÇn 3: Khæ 6, 7: TiÕng gµ tr­a gîi niÒm suy ngÉm. * C¶m høng th¬: B¾t ®Çu tõ ©m thanh tiÕng gµ. -> M¹ch c¶m xóc: ¢m thanh tiÕng gµ - Hoµi niÖm tuæi th¬ ->T×nh bµ ch¸u -> T×nh quª h­¬ng ®Êt n­íc. =>§¸p ¸n ®óng: 1. A 2. B -> A -> C 1. ¢m thanh tiÕng gµ kh¬i nguån c¶m xóc: (Khæ th¬ ®Çu): * Hoµn c¶nh: - TG: buæi tr­a - Kh«ng gian: Trªn ®­êng hµnh qu©n xa, bªn xãm nhá. -> V¾ng lÆng , thanh b×nh, yªn ¶. * C¶m gi¸c: - Nghe .... tuæi th¬ -> §iÖp tõ nghe, phÐp Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c. => T¹o sù mÒm m¹i cho lêi th¬, ©m h­ëng ng©n vang lay ®éng lßng ng­êi. -> (Con ®­êng khã kh¨n, gian khæ, bôi ®á, n¾ng g¾t. Nh÷ng ng­êi lÝnh sau chÆng ®­êng dµi ®· thÊm mÖt. MÆt ®á r¸t, tr¸n ®Ém må h«i, bµn ch©n r· rêi...) ->ADC§CG: Tõ ©m thanh tiÕng gµ t¸c ®éng trùc tiÕp vµo thÝnh gi¸c - ®Õn c¶m gi¸c vÒ sù thay ®æi trong kh«ng gian : xao ®éng n¾ng tr­a-> thÞ gi¸c - ®Õn c¶m gi¸c vÒ sù thay ®æi tr¹ng th¸i c¬ thÓ : bµn ch©n ®ì mái-> xóc gi¸c - ®Õn tr¹ng th¸i t©m t­ëng, t×nh c¶m -> t©m hån: gäi vÒ tuæi th¬. => C¶m gi¸c båi håi, xèn xang, xua tan bao vÊt v¶ mÖt nhäc, ®¸nh thøc tuæi th¬, x«n xao hoµi niÖm.. -> §ã lµ ©m thanh cña sù b×nh yªn. Nã b×nh dÞ quen thuéc g¾n bã thiÕt tha víi cuéc sèng. * XQ cã mét t©m hån thËt tinh tÕ, nh¹y c¶m, thiÕt tha yªu cuéc ®êi. 2. ¢m thanh tiÕng gµ tr­a gäi vÒ nh÷ng kØ niÖm tuæi th¬: a. KØ niÖm vÒ æ trøng & ®µn gµ: - H/a: æ r¬m hång nh÷ng trøng -> RÊt quý, ®Ñp ®Ï, th©n thuéc, th¬ méng. - H/a ®µn gµ: Nµy con gµ m¸i m¬... ...L«ng ãng nh­ mµu n¾ng. -> Bµ ch¸u ®ang cho gµ ¨n, ®øng tr«ng cho gµ kh«ng mæ tranh nhau, ng¾m ®µn gµ ¨n thãc -> niÒm vui b×nh dÞ. -> TÝnh tõ miªu t¶ - >So s¸nh. => H×nh ¶nh ®µn gµ ®«ng ®óc, sèng ®éng, ®Ñp nh­ tranh. -> RÊt ®¸ng yªu. => Sù tÇn t¶o, ch¨m chót, ch¾t chiu cña ng­êi nu«i gµ. * LuyÖn tËp: §äc diÔn c¶m bµi th¬ * BTVN: TËp viÕt ®o¹n v¨n PBCN cña em vÒ khæ th¬ ®Çu. 4.Cñng cè: - Qua tiÕt häc thø nhÊt vÒ bµi th¬, ta cÇn n¾m ®­îc : Khæ th¬ thø nhÊt lµ ©m thanh tiÕng gµ kh¬i nguçn c¶m xóc hÕt søc tinh tÕ. ¢m thanh tiÕng gµ nh­ bÊm vµo c¸i nót khëi ®éng cho mäi xóc c¶m d©ng trµo, trçi dËy bao kØ niÖm n¬i lßng ng­êi lÝnh trÎ. - Khæ th¬ thø hai lµ dßng kØ niÖm ®Çu tiªn vÒ nh÷ng n¨m th¸ng tuæi th¬. 5. H­íng dÉn häc ë nhµ. - Häc thuéc bµi th¬, lµm BT ®· giao. - So¹n tiÕp bµi.