Giáo án Ngữ văn 7 - Trường THCS Nguyễn Tri Phương - Tiết 5, 6: Cuộc chia tay của những con búp bê

TuÇn 2 : TiÕt 5,6 : CUỘC CHIA TAY CỦA NHỮNG CON BÚP BÊ Ngµy so¹n : 1/9/08 (Khánh Hoài) Ngµy d¹y : 6/9/08 A-Mục tiêu: - Kiến thức: + Thấy được những tình cảm chân thành, sâu nặng của hai anh em trong câu chuyện. + Cảm nhận được nỗi đau đớn xót xa của những bạn chẳng may rơi vào hoàn cảnh gia đình bất hạnh. - Kĩ năng: Rèn kĩ năng đọc tóm tắt cốt truyện một cách mạch lạc, xúc động. - Thái độ: + Giáo dục HS biết thông cảm và chia sẻ với những người bạn có hoàn cảnh gia đình bất hạnh. + Học tập đức tính vị tha, nhân hậu, tình cảm trong sáng và cao đẹp của anh em Thành, Thủy. B-Chuẩn bị của thầy và trò: - Thầy: SGK, bài soạn. - Trò: SGK, vở bài tập . C-Kiểm tra bài cũ: - Đọc văn bản “Mẹ tôi “Ét - môn - đô đê A - mi - xi em thấy người bố có thái độ như thế nào đối với En - ri - cô ? Vì sao? - Qua bức thư em hiểu mẹ của En - ri - cô là người như thế nào? Bố đã khuyên En - ri - cô điều gì? - Qua văn bản “Mẹ tôi” tác giả muốn nhắc nhở chúng ta điều gì? D-Bài mới: * Vào bài: Trong cuộc sống bên cạnh những trẻ em được sống trong gia đình hạnh phúc, có cha mẹ yêu thương, chăm sóc, được học hành thì cũng có những em có hoàn cảnh bất hạnh phải chia lìa người thân khiến các em đau đớn, xót xa. Đó chính là hoàn cảnh của 2 em Thành, Thủy trong văn bản “Cuộc chia tay của những con búp bê”. Hoạt động của thầy và trị Nội dung GV hướng dẫn HS tìm hiểu phần giới thiệu. Đọc tiểu dẫn SGK trang 26 cho biết “cuộc chia tay của những con búp bê”của tác giả nào?Đạt giải gì? GV gọi HS đọc văn bản tìm hiểu truyện. Văn bản này là một truyện ngắn.Truyện kể về việc gì?Ai là nhân vật chính? Truyện kể theo ngơi thứ mấy?Tác dụng của ngơi kể ấy? GV đặt câu hỏi gợi mở cho HS thảo luận(4’) 1/Những con búp bê gợi cho em những suy nghĩ gì? 2/Trong truyện chúng cĩ chia tay thật khơng? 3/Tại sao chúng phải chia tay chúng cĩ lỗi gì? 4/Tại sao khơng nĩi cuộc chia tay của Thành và Thủy mà là của những con búp bê? Khi mẹ ra lệnh chia đồ chơi ra,thái độ của Thành và Thủy như thế nào? Trước khi cha mẹ li hơn hai anh em cĩ tình cảm ra sao? Khi phải chia tay tình cảm của hai anh em như thế nào? GV chia nhĩm cho HS thảo luận Lời nĩi và hành động của Thủy khi chia búp bê cĩ mâu thuẫn khơng ?Theo em cĩ cách nào để giải quyết mâu thuẫn ấy?Kết thúc truyện Thủy chọn cách giải quyết nào?Chi tiết này cĩ ý nghĩa gì ? Ngồi chia tay với anh,với búp bê Thủy cịn chia tay với ai? Tâm trạng của Thủy như thế nào khi đến trường?Tại sao Thủy lại cĩ tâm trạng ấy? Biểu hiện của cơ giáo ra sao khi hay tin Thủy khơng đi học nữa? Tâm trạng của bọn trẻ ra sao? Tâm trạng của Thành ra sao khi Thủy ra khỏi trường? Thành cĩ tâm trạng như thế nào? Cảnh vật lúc ấy ra sao? Lúc này trong lịng Thành cĩ gì khác lạ? Tại sao tâm hồn Thành đang nổi lên giơng bão? I.Giới thiệu Truyện ngắn “cuộc chia tay của những con búp bê”của tác giả Khánh Hồi ,được trao giả nhì trong cuộpc thi thơ- văn viết về quyền trẻ em do viện Khoa học Giáo Dục và tổ chức cứu trợ trẻ em Rát-đa Béc-men Thụy Điển tổ chức 1992. II. Đọc hiểu. Truyện kể về cuộc chia tay của hai anh em ruột khi gia đình tan vỡ.Hai anh em Thành và Thủy điều là nhân vật chính. Truyện kể theo ngơi thứ nhất.Người xưng tơi trongtruyện “Thành” là người chứng kiến sự việc xảy ra,cũng như là người chịu nổi đau như em gái mình. Cách lựa chọn ngơi kể cĩ tác dụng giúp cho tác giả thể hiện được một cách sâu sắc những suy nghĩ tình cảm và tâm trạng của nhân vật. 1.Ý nghĩa của tên truyện. Những con búp bê vốn là đồ chơi của tuổi nhỏ,thường gợi lên sự ngộ nghĩnh,trong sáng ngây thơ. Cuối cúng Thủy đã đặt con Vệ Sĩ cạnh con Em Nhỏ. Chúng khơng cĩ tội gì,chỉ vì cha mẹ của Thành và Thủy li hơn nên chúng phải chịu chia tay. _ Tác giả mượn truyện những con búp bê phải chia tay để nĩi lên một cách thắm thía nỗi đau xĩt và vơ lí của cuộc chia tay hai anh em (Thành- Thủy). _ Búp bê là những đồ chơi của tuổi nhỏ,gợi lên sự ngộ nghĩnh trong sáng,ngây thơ vơ tội.Cũng nhu6 Thành và Thủy khơng cĩ lỗi gì…thế mà phải chia tay nhau. 2. Tình cảm của hai anh em Thành và Thủy. _ Thủy : run lên bần bật,cặp mắt tuyệt vọng,hai bờ mi sưng mọng. _ Thành : cắn chặt mơi…..nước mắt như tuơn ra. _ Thủy mang kim ra tận sân vận động vá áo cho anh. _ Thành giúp em học,chiều nào cũng đĩn em đi học về _ Khi phải chia tay hai anh em càng thương yêu và quan tân lẫn nhau + Chia đồ chơi,Thành nhường hết cho em. + Thủy thương anh “khơng cĩ ai gác đêm cho anh ngủ nên nhường lại anh con Vệ Sĩ” Tác giả phát hiện nét tinh tế của trẻ thơ trong nhân vật Thủy .Giận giữ khi chia búp bê ra nhưng lại sợ đêm đêm khơng cĩ con Vệ Sĩ gác cho anh. Cách giải quyết mâu thuẫn là gia đình Thành Thủy đồn tụ. Kết thúc truyện Thủy đã để lại cho anh con Vệ Sĩ.Điều đĩ cho thấy Thủy là một em gái vừa giàu lịng vị tha,vừa thương anh vừa thương cả những con búp bê. àThành và Thủy rất mực gần gũi,thương yêu chia sẽ và quan tâm lẫn nhau. 3. Thủy chia tay với lớp học. _ Khĩc thúc thích vì Thủy phải chia xa mãi mãi nơi này và khơng cịn đi học nữa. _ Cơ giáo tái mặt,nước mắt giàn giụa. _ Bọn trẻ khĩc mỗi lúc một to hơn. àMọi người điều ngạc nhiên thương xĩt và đồng cảm với nỗi bất hạnh của Thủy. 4. Tâm trạng của Thành khi ra khỏi trường. _ Thành “kinh ngạc khi thấy mọi người đi lại bình thường và nắng vẫn vàng ươm trùm lên cảnh vật”.Trong tâm hồn Thành đang nổi giơng nổi bảo vì sắp phải chia tay với em gái. Thành rất đau xĩt khi phải chịu sự mất mát và đỗ vỡ. Cảnh vật rất đẹp,rất bình yên. Tâm hồn Thành đang nổi giơng,nỗi bão khi sắp phải chia tay với em gái nhỏ. _ Thành cảm nhận được sự bất hạnh của hai anh em và sự cơ đơn của mình trước sự vơ tình của người và cảnh. III.Kết luận Cuộc chia tay đau đớn và đầy cảm động của hai em bé trong truyện khiến người đọc thắm thía rằng:tổ ấm gia đình là vơ cùng quí giá và quan trọng.Mọi người hãy cố gắng và gìn giữ,khơng nên vì bất kì lí do gì làm tổn hại đến tình cảm tự nhiên,trong sáng ấy. E-Hướng dẫn tự học: 1) Bài vừa học: - Tóm tắt truyện. - Nắm nội dung bài học. - Đọc bài học thêm . 2) Bài sắp học: - Soạn bài: Bố cục (và mục lục) trong văn bản . + Tìm hiểu bố cục và những yêu cầu về bố cục . *************************** TiÕt 7: BỐ CỤC TRONG VĂN BẢN Ngµy so¹n : 4/9/08 Ngµy d¹y : 10/9/08 A-Mục tiêu: - Kiến thức: + HS thấy tầm quan trọng của bố cục trong văn bản , trên cơ sở đó có ý thức xây dựng bố cục khi tạo lập văn bản . + Hiểu được thế nào là một bố cục rành mạch và hợp lý để bước đầu xây dựng được những bố cục rành mạch. - Kĩ năng: Rèn kĩ năng biết cách bố trí sắp xếp các phần các đoạn theo một trình tự hợp lý. - Thái độ: Hiểu được tầm quan trọng của bố cục và có ý thức xây dựng bố cục trước khi tạo lập văn bản . B-Chuẩn bị của thầy và trò: - Thầy: SGK, bài soạn, bảng phụ. - Trò: SGK, vở bài tập. C-Kiểm tra bài cũ: - Em hiểu thế nào là liên kết trong văn bản ? - Muốn làm cho văn bản có tính liên kết ta phải sử dụng những phương tiện liên kết nào? D-Bài mới: * Vào bài: Trong việc tạo lập văn bản nếu ta chỉ biết liên kết các câu trong văn bản thôi thì chưa đủ. Văn bản còn cần có sự mạch lạc, rõ ràng. Muốn vậy phải sắp xếp các câu, các đoạn theo một trình tự hợp lí, đó chính là bố cục trong văn bản . Bài học hôm nay sẽ giúp ta biết cách làm đó. Hoạt động của thầy và trị Nội dung Văn bản sẽ như thế nào nếu các ý trong đĩ khơng được sắp sếp theo trật tự,thành hệ thống? Vì sao khi xây dựng văn bản,cần phải quan tâm tới bố cục? Đọc hai câu chuyện mục 2 SGK 29 và trả lơì câu hỏi? Hai câu chuyện trên rõ bố cục chưa? Tại sao văn bản Ngữ Văn 6 dễ tiếp nhận,cịn văn bản ví dụ khĩ tiếp nhận? Để văn bản cĩ bố cục rành mạch rõ ràng phải cĩ các điều kiện nào? Cách kể chuyện ở 2b bất hợp lí ở chổ nào? Các ý ở văn bản này cĩ gì thay đổi? Khi thực hiện một văn bản các phần,các đoạn phải sắp sếp như thế nào? Trình tự sắp sếp các phần trong bố cúc cĩ tác dụng gì? Một bài văn thường cĩ mấy phần?Kể tên các phần? Hãy nêu nhiệm vụ của 3 phần cĩ trong văn bản? Ghi lại bố cục của truyện “cuộc chia tay của những con búp bê”?Nhận xét về bố cục của văn bản? Bố cục bài tập 3 rành mạch chưa? GV hướng dẫn HS bổ sung ý kiến thêm. I. Bố cục và những yêu cầu bố cục trtong văn bản. 1. Bố cục của văn bản. Nĩ sẽ khơng được gọi là văn bản vì người đọc khơng hiểu. Văn bản khơng thể được viết một cách tùy tiện mà phải cĩ bố cục rõ ràng.Bố cục là sự bố trí,sắp sếp các phần,các đoạn theo một trình tự,một hệ thống rành mạch và hợp lí. 2. Những yêu cầu về bố cục trong văn bản. So với văn bản Ngữ Văn 6 văn bản như thế là lộn xộn. Vì nội dung văn bản chưa liền nhau. Các điều kiện để bố cục được rành mạch và hợp lí. _ Nội dung các phần các đoạn trong văn bản phải thống nhất,chặt chẽ với nhau;đồng thời giữa chúng phải cĩ sự phân biệt rạch rịi. Cách kể ấy khiến cho câu chuyện khơng nêu bật được ý nghĩa phê phán mà cịn buồn cười. Sự thay đổi làm cho câu chuyện mất đi yếu tố bất ngờ,khiến cho những tiếng cười khơng bật ra được,và câu chuyện khơng tập trung vào việc phê phán. Các phần các đoạn trong văn bản phải được sắp sếp theo một trình tự hợp lí trước sau. _ Trình tự sắp sếp các phần,các đoạn phải giúp cho người viết(người nĩi)dễ dàng đạt được mục đích giao tiếp đã đặt ra. 3. Các phần của bố cục. Văn bản thường cĩ 3 phần :mở bài,thân bài.kết bài. Mở bài khơng chỉ đơn thuần là sự thơng báo đề tài mà văn bản cịn phải cố gắng làm cho người đọc(người nghe) cĩ thể đi vào đề tài một cách dễ dàng,tự nhiên,hứng thú và ít nhiều hình dung bước đi của bài. Kết bài khơng chỉ cĩ nhiệm vụ nhắc lại đề tài hay đưa ra những lời hứa hẹn,nêu cảm tưởng….. mà phải làm cho văn bản để lại ấn tượng tốt đẹp cho người đọc. Văn bản được xây dựng theo một bố cục gồm 3 phần:mở bài,thân bài,kết bài. II. Luyện tập. 2/30 GV hướng dẫn HS kể lại bố cục như SGK rồi kể lại. Cách bố cục ấy,dù đã rành mạch và hợp lí,thì cũng khơng hẳn là bố cục duy nhất và khơng phải bao giờ bố cục cũng gồm 3 phần.Vì thế vẫn cĩ thể sáng tạo,theo bố cục khác. 3/30 Bố cục văn bản báo cáo chưa thật rành mạch và hợp lí.Các điểm 1,2,3 ở cthân bài thì mới kể việc học tốt chú chưa phải là trình bày kinh nghiệm học tập.Trong khi đĩ điểm 4 lại khơng nĩi về học tập. Sau những thủ tục chào mừng hội nghị và tự giời thiệu mình,bản báo cáo nên lần lược trình bày kinh nghiệm học tập của bạn đĩ,sau đĩ nêu : nhờ rút ra những kinh nghiệm như thế mà việc học tập của bạn đã tiến bộ như thế nào.Cuối cùng người báo cáo cĩ thể nĩi lên nguyện vọng muốn được nghe các ý kiến trao đổi gĩp ý cho bản báo cáo và chúc hội ngị thành cơng. E-Hướng dẫn tự học: 1) Bài vừa học: - Thuộc ghi nhớ . - Làm bài tập 3 . 2) Bài sắp học: Soạn bài: “Mạch lạc trong văn bản” - Trả lời các câu hỏi SGK/ 31, 32. **************** TiÕt 8: MẠCH LẠC TRONG VĂN BẢN Ngµy so¹n : 4/9/08 Ngµy d¹y : 10/9/08 A-Mục tiêu: - Kiến thức: Giúp HS thấy được tính phổ biến và sự hợp lí của dạng bố cục 3 phần: MB, TB, KB, nhiệm vụ của mỗi phần, chú ý đến sự mạch lạc trong các bài tập làm văn. - Kĩ năng: Rèn kĩ năng viết câu, đoạn văn mạch lạc, rõ ràng. - Thái độ: Hiểu được tầm quan trọng của mạch lạc trong văn bản . B-Chuẩn bị của thầy và trò: - Thầy: SGK, bài soạn - Trò: SGK, vở bài tập C-Kiểm tra bài cũ: - Thế nào là bố cục trong văn bản ? - Các điều kiện để bố cục được rành mạch, hợp lí là gì? D-Bài mới: * Vào bài: Để văn bản dễ hiểu, có ý nghĩa và rành mạch, hợp lí không chỉ có tính chất liên kết mà còn phải có sự sắp xếp , trình bày các câu, đoạn theo một thứ tự hợp lí. Tất cả những cái đó người ta gọi là mạch lạc trong văn bản . Hoạt động của thầy và trị Nội dung GV gọi HS đọc mục 1a để tìm hiểu mạch lạc trong văn bản và trả lời câu hỏi. Xác định mạch lạc cĩ những tình chất gì theo mục 1a? Thế nào là mạch lạc trong văn bản? Đọc mục 2a SGK trang 31 và trả lời câu hỏi SGK. Chủ đề liên kết các sự việc trên cĩ thành một thể thống nhất khơng? Các đoạn văn ấy cĩ mối liên hệ với nhau như thế nào? Thế nào là văn bản cĩ tính mạch lạc? Tìm hiểu tính mạch lạc trong bài tập ? Cảm nhận về tính mạch lạc trong “cuộc chia tay của những con búp bê” I.Mạch lạc và những yêu cầu về mạch lạc trong văn bản. 1. Mạch lạc trong văn bản. Mạch lạc là: _ Trơi trảy thành dịng,thành mạch. _ Tuần tự đi qua khắp các phần các đoạn trong văn bản. _ Thơng suốt liên tục,khơng đứt đoạn Trong văn bản : mạch lạc là sự tiếp nối các câu,các ý theo một trình tự nhất định. 2. Các điều kiện để văn bản cĩ tính mạch lạc. a.Một văn bản như truyện “cuộc chia tay của những con búp bê”cĩ thể kể về nhiều sự việc,nĩi về nhiều nhân vật.Nhưng nội dung truyện luơn bám sát đề tài luơn xoay quanh một sự việc chính với nhân vật chính. b. “Cuộc chia tay của những con búp bê”thì mạch văn đĩ chính là cuộc chia tay:hai anh em Thành và Thủy buộc phải chia tay.Nhưng hai con búp bê của các em,tình anh em của các em thì khơng thể chia tay.Khơng một bộ phận nào trong thiêng truyện lại khơng liên quan đến chủ đề đau đớn và tha thiết đĩ.Mạch lạc và liên kết cĩ sự thống nhất với nhau. c. Một văn bản cĩ thể mạch lạc thì:các đoạn trong đĩ liên hệ với nhau về khơng gian,thời gian,tâm lí ,ý nghĩa,miễn là tự nhiên hợp lí. Một văn bản cĩ tính mạch lạc là: _ Các phần các đoạn các câu trong văn bản địều nĩi về một đề tài,biểu hiện một chủ đề chung xuyên suốt. _ Các phần các đoạn các câu trong văn bản được tiếp nối theo một trình tự rõ ràng,hợp lí,trước sau hơ ứng nhau nhằm làm cho chủ đề liền mạch và gợi được nhiều hứng thú cho người đọc(người nghe). II. Luyện tập. 1/32 Tính mạch lạc trong văn bản b. Văn bản (2) Ý tứ chủ đạo xuyên suốt tồn đoạn văn của Tơ Hồi:sắc vàng trù phú đầm ấm của làng quê vào mùa đơng,giữa ngày mùa.Ý tứ ấy dẫn dắt theo dịng chảy hợp lí,phù hợp. Câu đầu giới thiệu bao quát về sắc vàng trong thời gian(mùa đơng,giữa ngày mùa)và trong khơng gian(làng quê).Sau đĩ tác giả nêu lên biểu hiện của sắc vàng trong khơng gian và thời gian đĩ. Hai câu cuối là nhận xét,cảm xúc về màu vàng. àMạch văn thơng suốt bố cục mạch lạc. 2/34 Ý tứ chủ đạo của câu chuyện xoay quanh cuộc chia tay của hai anh em và hai con búp bê.Việc thuật lại qúa tĩ mỉ nguyên nhân dẫn đến cuộc chia tay của hai ngừơi lớn cĩ thể làm ý chỉ đạo bị phân tán khơng giữ được sự thống nhất,do đĩ làm mất sự mạch lạc của câu chuyện. E-Hướng dẫn tự học: 1) Bài vừa học: - Học thuộc ghi nhớ. - Làm bài tập 1b, 2, SGK/33, 34 2) Bài sắp học: Soạn bài: Những câu hát về tình cảm gia đình.