Giáo án Ngữ văn 7 - Tuần 10 – Tiết 39: Từ trái nghĩa

Tuần 10 – Tiết 39 Ngày soạn : 3 /11 / 2007 I) MỤC TIÊU BÀI HỌC : Giúp HS : - Củng cố và nâng cao kiến thức về từ trái nghĩa . - Thấy được tác dụng của việc sử dụng từ trái nghĩa . II) CÁC BƯỚC LÊN LỚP : 1 .Ổnn định : 2. Kiểm tra bài củ : Đọc thuộc lòng bài thơ hồi hương ngẫu thư (bản phiên âm và bản dịch thơ của Trần Trọng Sang ). Nêu nội dung biểu cảm của bài thơ ? -> HS đọc bài thơ và trả lời theo mục ghi nhớ SGK. 3. Bài mới : a. giới thiệu bài : Vốn từ vựng tiếng việt rất phong phú và đa dạng, nhất là về nghĩa của từ . Trong giao tiếp, chúng ta thường sử dụng rất nhiều từ loại,trong đó có nhiều từ loại khá quen thuộc và tiện dụng, song cũng có khi ta chưa sử dụng đúng ý nghĩa của nó, chẳng hạn như loại từ trái nghĩa. Vậy để biết cách sử dụng loại từ trái nghĩa NTN cho đúng, chúng ta sẽ tìm hiểu qua tiết học này . b. Tiến trình dạy và học : Hoạt động 1 : Tìm hiểu thế nào là từ trái nghĩa . Đọc 2 bản dịch thơ “ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh” của Tương Như vàbản dịch thơ” Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê” của Trần Trọng Sang . ? Tìm các cặp từ trái nghĩa trong 2 bản dịch thơ trên ? - Ở bài đầu có cặp từ trái nghĩa : + ngẩng > < cúi (trái nghĩa về hoạt động của đầu theo hướng lên xuống . + Trẻ > < già : trái nghĩa về tuổi tác . + Đi > < trở lại : trái nghĩa về sự di chuyển . # GV đưa ra tiếp VD và hỏi. ? Tìm từ trái nghĩa với già( trong rau già, cau già ? -> rau già > < tuổi trẻ. Già là loại từ nhiều nghĩa. ? Trong một từ nhiều nghĩa có những cặp từ trái nghĩa khác nhau. ? Qua phần tìm hiểu trên, em hãy cho biết thế nào là từ trái nghĩa ? SH đọc to ghi nhớ khung thứ 1 . Hoạt động 2 : Tìm hiểu việc sử dụng từ trái nghĩa . ? Trong hai bản dịch thơ trên, em cho biết sử dụng từ trái nghĩa có tác dụng gì ? -> Tạo phép đối, để tạo các hình tượng tương phản,gây ấn tượng mạnh , làm cho cách diễn đạt thêm sinh động . ? Hãy tìm một số câu thành ngữ có sử dụng từ trái nghĩa và nêu tác dụng ? VD : Ba chìm bảy nổi ; Đầu xuôi đuôi lọt ; lên bổng xuống trầm ; trống đánh xuôi kèn thổi ngược; chó tha đi mèo kéo lại … Tác dụng: tạo ra sự đăng đối làm cho lời nói thêm sinh động ? Qua phần tìm hiểu, em hãy cho biết việc sử dụng từ trái nghĩa có tác dụng gì ? HS đọc to ghi nhớ khung thứ 2 SGK Hoạt động 3 : Hướng dẩn HS luyện tập . 1/ Tìm những từ trái nghĩa trong các câu ca dao, tục ngữ sau đây - Chị em như chuối nhiều tàu, Tấm lành đùm tấm rách, đừng nói nhau nặng lời . - Số cô chẳng giàu thì nghèo Ngày ba mươi tết thịt treo trong nhà . - Ba năm được một chuyến sai Áo ngắn đi mượn , quần dài đi thuê . -Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng, Ngày tháng mười chưa cười đã tối . 2/ Tìm những từ trái nghĩa với những từ in đậm trong các cụm từ sau đây : cá tươi (cá ươn ) tươi hoa tươi ( hoa héo ) yếu ăn yếu (ăn khỏe ) học lực yếu (học lực khá, giỏi) 3/ Điền các từ trái nghĩa thích hợp vào các thành ngữ sau ? - Chân cứng…….. - vô thưởng vô …….. - Có đi ………… - Bên trọng bên …… - Gần nhà ……….ngõ - buổi ……..buổi cái …đá mềm ; … vô phạt ; … có lại; …bên khinh ; …xa ngõ; buổi đực…… 4/ Hãy viết một đoạn văn ngắn về tình cảm quê hương, có sử dụng từ trái nghĩa . ( HS về nhà thực hiện bài tập này ) 4) Củng cố : ? Thế nào là từ trái nghĩa ? Tác dụng của việc sử dụng từ trái nghĩa ? HS nhắc lại ghi nhớ . 5) Dặn dò : học thuộc ghi nhớ của bài từ trái nghĩa trang 128 SGK . Rút kinh nghiệm : I) TÌM HIỂU BÀI : 1/ Thế nào là từ trái nghĩa : VD: - Ngẩng đầu nhìn trăng sáng Cúi đầu nhớ cố hương . -> ngẫng >< cuối - Trẻ đi già trở lại nhà . -> trẻ>< trở lại - Cau già > < cau non , - Rau già > < rau non , => Ghi nhớ khung thứ 1 SGK tr128. 2/ Sử dụng từ trái nghĩa : - Ngẩng đầu nhìn trăng sáng, Cúi đầu nhớ cố hương -Trẻ đi già trở lại nhà , - Lá lành đùm lá rách . à Tạo phép đối, hình tượng tương phản, nhằm gây ấn tượng mạnh . => Ghi nhớ khung thứ hai của bài từ trái nghĩa SGK trang 128 . 3/ Luyện tập : Hướng dẫn HS thực hiện các bài tập trong SGK trang 129 .