Giáo án Ngữ văn 8 Trường trung học cơ sở Hải Hoà - Hải Hậu – Nam Định

Tuần1 Bài 1: Văn bản Tôi đi học Thanh Tịnh Soạn ngày:……… Dạy ngày:…………….. Tiết1,2 Đọc hiểu văn bản A. Mục tiêu cần đạt : - Cảm nhận được tâm trạng hồi hộp , cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “tôi” ở buổi tựu trường đầu tiên trong đời. - Thấy được ngòi bút văn xuôi giầu chất thơ, gợi dư vị trữ tình man mác của Thanh Tịnh. - Tích hợp với văn tự sự, biểu cảm, so sánh, miêu tả. - Rèn kỹ năng cảm thụ , phân tích truyện ngắn. B. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy- học: Tiết 1: * ổn định tổ chức (1') * Kiểm tra : (3’)sự chuẩn bị bài ở nhà. * Bài mới.( 37’) Giới thiệu: Trong cuộc đời mỗi con người, những kỷ niệm tuổi học trò thường được lưu giữ lâu bền trong trí nhớ. Đặc biệt càng đáng nhớ hơn là các kỉ niệm, các ấn tượng của ngày khai trường đầu tiên. Truyện ngắn “Tôi đi học” đã diễn tả cảm xúc ấy ở nhân vật “tôi” gieo vào lòng ta bao nỗi lòng bâng khuông rung động nhẹ nhàng trong sáng. Đọc truyện ngắn này, chúng ta như được cùng tác giả trở về ngày đầu tiên của tuổi học trò để sống lại “ những kỉ niệm mơn man” I. Giới thiệu tác giả, tác phẩm: - HS dựa vào chú thích* tự giới thiệu tác giả , tác phẩm. - Giáo viên bổ sung: Những truyện ngắn hay nhất của tác giả Thanh Tịnh đều toát lên 1 tính chất êm dịu trong trẻo. Văn ông nhẹ nhàng mà thấm sâu, mang dư vị vừa miên mác buồn thương vừa ngọt ngào quyến luyến: “ Tôi đi học “là trường hợp như vậy. ? Cho biết nội dung chính của văn bản: - Văn bản kể về lần đầu tiên “ Tôi” đi học mang tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ thật ngây thơ,đáng yêu và đượm chất thơ. II. Đọc - Hiểu văn bản. + Đọc -Tìm hiểu chú thích. + Bố cục - Mở bài : Đoạn 1. - Thân bài: “Tôi quên thế nào ….cảnh thật” - Kết bài : Còn lại ?Toàn truyện tác giả sử dụngphương thức chính nào? Trình tự? * Phương thức chính: Tự sự- kể theo trình tự thời gian từ hiện tại nhớ về quá khứ. - Từ thiên nhiên, cuộc sống gợi cho “tôi” nhớ về kỉ niệm lần đầu tôi đi học. - Khi nhớ về những kỉ niệm được kể theo trình tự thời gian, không gian: + Tâm trạng, cảm giác của “Tôi” trên đường cùng mẹ đến trường + Tâm trạng, cảm giác của “Tôi”khi đến trường + Tâm trạng, cảm giác của “Tôi” vào lớp Chúng ta sẽ đi phân tích theo trình tự này. * Phân tích 1.Giới thiệu kỉ niệm lần đầu tiên “tôi đi học” ? Đọc từ đầu -> Tưng bừng vội vã. ? Những điều gì đã khơi dậy kỉ niệm và cảm xúc của “tôi”? Đó là những kỉ niệm, cảm xúc gì? - Cuối thu. Lá rụng, có những đám mây bàng bạc -> náo nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường : + Những cảm giác trong sáng mấy cành hoa tươi… - Mấy em nhỏ rụt rè núp dưới bóng mẹ -> lòng tưng bừng rộn rã ? Phân tích nghệ thuật sử dụng các phương thức trong đoạn này? - Đoạn sử dụng phương thức tự sự xen miêu tả, biểu cảm -> miêu tả thiên nhiên, cuộc sống làm nổi bật yếu tố hiện thực tác động, cảm xúc trào dâng khiến cho “Tôi” kể lại những kỉ niệm, cảm giác. - Khi miêu tả, biểu cảm dùng những từ láy, so sánh: “ những cảm giác….. - Quang đãng” => là hình ảnh so sánh giàu sức gợi cảm, tươi sáng, giàu chất trữ tình => cảm giác, ý nghĩ của tôi được người đọc cảm nhận cụ thể, rõ ràng hơn làm cho văn bản man mác chất trữ tình, chất thơ, trong trẻo. ? Như vậy tác giả giới thiệu kỉ niệm lần đầu tiên “ tôi” đi học được hiện về trong khung cảm - Những kỉ niệm mơn man …. Học thường hiện về trong khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp và thơ mộng - => Trong khung cảnh thực và đầy chất thơ những kỉ niệm ấy mơn man hiện về ntn? 2. Kỉ niệm lần đầu tôi đi học: ? ý niệm về trong tôi được chia là mấy ý? Cụ thể ? Trên đường cùng mẹ đến trường Khi đến trường Khi chuẩn bị vào lớp và khi vào lớp. ? Đọc phần nói về kỉ niệm của “tôi” khi cùng mẹ trên đường đến trường? Phân tích khi kể về kỉ niệm này thì tôi đã kể lại lúc đó tôi đã có những hành động, việc làm, cảm xúc, tâm trạng ntn? Trên con đường cùng mẹ đến trường. Tôi cảm thấy: + Con đường tự nhiên thấy lạ, cảnh thay đổi + Trang trọng, đứng đắn + Thèm Cầm sách rất khó khăn, nặng nhọc nhưng cẩn thận có ý nghĩ non nớt ngây thơ… nhẹ nhàng như làn mây lướt ngang trên ngọn núi lớn hơn so với mọi khi “ tôi” muốn thử sức mình. Tôi trân trọng nâng niu những vật mang theo vì nó làm cho “ tôi” thay đổi trưởng thành. ( ? NT) Đoạn văn tự sự mang đâm chất biểu cảm có xen cả miêu tả đặc biệt sự so sánh ý nghĩ non nớt của “tôi” đã làm cho văn Thanh Tịnh nhẹ nhàng, đậm chất trữ tình làm cho kỉ niệm mơn man hiện về thật đẹp, thật thơ mộng. Như vậy, khi cùng mẹ trên con đường lần đàu tiên tới trường“ tôi” có tâm trạng, cảm giác gì? (Rất hồi hộp trân trọng , cảm thân, nâng niu. GV: Lần đầu tiên đi học không chỉ để lại cho nhân vật “ tôi” cái kỉ niệm Mơn man trên con đường lần đầu tiên tới lớp mà nó còn để lại cho tất cả chúng ta cái cảm giác hồi hộp, sự trang trọng thiết tha ấy cho nên “ tôi” cũng như tất cả mọi người đều nâng niu trân trọng tất cả những gì của ngày hôm ấy. Nó không chỉ là quyển sách, vở, cái bút, cái thước mà nâng niu, trân trọng cả những cái suy nghĩ non nớt, ngây thơ để bây giờ nhớ lại rạo rực những cảm xúc bâng khuông, xao xuyến . Luyện tập: (3’) ? Em hãy nhớ lại những cảm nhận, cảm xúc của em trong lần đầu tiên trên con đường làng lần đầu tiên tơí trường đi học? - * Dặn dò : (1’) ? Đọc và phân tích đoạn còn lại? Chú ý phân tích : Tâm trạng, cảm xúc tôi khi đến trường, khi vào lớp học, tình cảm của người lớn. Tiết 2: *ổn định tổ chức(1’) * Kiểm tra bài cũ(3’) ? Phân tích tôi cùng mẹ trên đường tới trường liên hệ tới bản thân ? Bài mới (37’) ? Đoạn trích kể về kỉ nịêm của tôi khi đến trường? Có tâm trạng cảm xúc gì? Hãy phân tích ? - Tôi nhận thấy : Sân trường dầy đặc người, ai cũng quần áo sạch đẹp, tươi vui => đây là cảm nhận rất thực, trong trẻo thường khác lạ hơn so với lần trước xinh xắn, oai nghiêm, rộng cao-> lo sợ vẩn vơ => Vì ngôi trường cao to còn tôi thì bé nhỏ. - Lo sợ vì xa mẹ, vì toàn những người khác lạ. ? => Cảm nhận về ngôi trường lần này khác với lần trước vì lần này đi học, còn lần trước thì đi bẫy chim. Lần này thì lòng tôi đang có sự thay đổi lớn cho nên tôi cảm nhận thấy được sự oai nghiêm, trang trọng của ngôi trường, hay cũng chính là việc của “tôi đi học”. Tôi : bỡ ngỡ – nép - nhìn 1 nửa- bước nhẹ = con chim non - ao ước=> vì toàn những người lạ, vì lần đầu tiên tôi đi học . ? Cảm nhận hình ảnh so sánh: Sự so sánh thật tinh tế đầy chất thơ đã diễn tả tâm trang bỡ ngỡ, hồi hộp lo âu thật ngây thơ thật đáng yêu của con trẻ lần đầu tiên đến lớp. ? Khi kể về lần đầu tiên tới trường đi học tác giả đã kết hợp với những phương thức nào? Để làm gì? - Khi kể về lần đầu tiên tới trường đi học tác giả vẫn xen lẫn miêu tả với biểu cảm : Miêu tả cảnh trường, cảnh người để bộc lộ cảm xúc ngỡ ngàng hồi hộp, lo âu, bỡ ngỡ, sợ sệt thật ngây thơ, thật đáng yêu cảu nhân vật tôi và cũng thể hiện chất trữ tình trong văn xuôi của Thanh Tịnh làm cho văn của Thanh Tịnh ngọt ngào, quyết luyến. ? Đọc đoạn còn lại ? ? Hãy trình bày cảm nhận của em về hình ảnh những cậu bé khi có hồi trống vang lên? - HS miêu tả những hình ảnh các cậu bé - Cảm nhận như các cậu bé đang chơi vơi, hốt hoảng như có sức hút từ hai phía: Trường học hút các cậu đi nhưng còn rụt rè, người thân thì hút các cậu lại chưa dứt ra được cho lên hai chân cứ dềnh dàng mãi, muốn đi nhưng lại rụt rè sợ ngượng, vừa vui sướng rộn ràng lại vừa run run hốt hoảng . ? Trong văn tự sự thường có chi tiết sự việc là cao trào đỉnh điểm có lẽ lúc này là cao điểm những kỉ niệm lần đầu tiên tôi đi học. ở giây phút này người lớn đã có những cử chỉ thái độ gì? Tôi có thái độ tâm trạng ra sao? Hãy phân tích ? Ông đốc : gọi tên, động viên Tôi cảm thấy : tim ngừng đập, quên cả mẹ giật mình, lúng túng. Nhìn với cặp mắt hiền từ, cảm động. Mọi người ngắm nhìn chúng tôi : càng lúng túng Tôi có cảm giác có bàn tay dịu dàng đẩy tôi đi, Bứơc đi nặng nề Các cậu lưng lẻo nhìn, lưu luyến->khóc Tôi khóc nức nở Thầy giáo trẻ : Tươi cười đón chúng tôi vào lớp: -> Tôi thấy xa mẹ. Vào lớp -> Lạ hay hay lam nhận riêng của mình, cảm thấy bạn không xa lạ chút nào => đánh vần : Tôi đi học ? Cảm nhận của em về thái độ cử chỉ của người lớn . Các bặc phụ huynh đều chuẩn bị chu đáo cho con em, có lẽ các vị cũng đang lo lắng hồi hộp cùng con em mình Ông đốc rất từ tốn bao dung. Thầy giáo trẻ vui tính, giàu tình thương yêu. Qua cá hình ảnh về người lớn chúng ta nhận thấy trách nhiệm, tấm lòng của gia đình, nhà trường đối với thế hệ tương lai. Đó là một môi trường ấm áp trìu mến, là một nguồn nuôi dưỡng các em trưởng thành. ? Chỉ ra diễn biến tâm trạng của tôi trong giờ phút ấy. - Tôi hồi hộp chờ nghe tên mình lúng túng giật mình thảng thốt=> Giật mình khi rời bàn tay mẹ => khóc nức nở cảm thấy bước vào thế giới mới lạ và xa cách mẹ hơn bao giờ hết -> vừa xa lạ vừa gần gũi với những người xung quanh . => Như vậy từ lo sợ vẩn vơ, ngỡ ngàng thảng thốt, chơi vơi hốt hoảng tôi thấy ấm áp quyến luyến, gần gũi đến thân quen bất ngờ. Nhân vật tôi trang nghiêm bước vào giờ học đầu tiên . Thảo luận: Nhận xét về nghệ thuật kể chuyện ở phần cuối này ? Ngôi kể ở ngôi thứ nhất số ít có lúc lại chỉ sang ngôi 1 số nhiều để diễn tả tâm trạng cảm xúc không chỉ của riêng tôi mà của nhiều người bạn bè cùng trang lứa. Kể vẫn xen miêu tả, biểu cảm. Đặc sắc về miêu tả : Tả mấy cậu học trò khi nghe thấy tiếng trống; con chim đứng trên bờ cửa sổ. Biểu cảm về tâm trạng, cảm xúc của tôi, các bạn, người lớn => góp phần tạo nên chất trữ tình man mác trong trẻo =>tạo nên niềm vui trong trẻo ấp áp trong ngày tựu trường đầu tiên cũng như 1 niềm vui ấm áp của mỗi chúng ta khi nhớ lại ngày đầu tiên đến lớp. - GV cho HS hình dung về tâm trạng của con người lần đầu tiên đến lớp – liên hệ tới tâm trạng của người mẹ trong Cổng trường mở ra. III. Tổng kết ( 5’) ? Đánh giá về nghệ thuật của văn bản và rút ra những điều ghi nhớ - Truỵên ngắn được bố cục theo dòng hồi tưởng, cảm nghĩ của nhân vật theo trình tự thời gian của 1 buổi tựu trường. - Sự kết hợp hài hoà giữa kể, miêu tả, biểu cảm => tạo nên chất trữ tình của tác phẩm. - Hình ảnh thiên nhiên, ngôi trường, và các hình ảnh so sánh, nguồn cảm xúc cũng toát lên chất trữ tình thiết tha, êm dịu. => ND: Từ………tôi nhớ lại. Tâm trạng hồi hộp, ngỡ ngàng, sợ sệt, lo âu, chơi vơi hốt hoảng nhưng lại nhanh chóng thấy ấm áp quyến luyến thân thương, gần gũi với tất cả mọi người và sự vật trong lớp lần đầu tiên đi học. => Bình: Chất trữ tình (thơ) trong văn xuôi của Thanh Tịnh và của 1 số tác phẩm, cảm giác hồi hộp lo âu của tất cả mọi người khi đi học lần đầu tiên liên hệ với cá em nhỏ hiện nay. * Luyện tập: (3’) ? Trình bày lại diễn biến cảm xúc nhân vật “ Tôi” ? ( Trong vai “ Tôi”) ? Nói về cảm xúc của em trong lần đâù tiên đến trường? * Dặn dò: ( 1’) Viết thành bài văn cảm xúc của mình lần đầu đi học. Chuẩn bị tiết 3: Ôn lại từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa. Tiết 3: Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ Soạn ngày: Dạy ngày: A. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh: - Hiểu rõ cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ và mối quan hệ về cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ. - Thông qua bài học rèn tư duy trong việc nhận thức mối quan hệ giữa cái chung và cái riêng. B. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy - học. * ổn định tổ chức ( 1’) * Kiểm tra miệng ( 3’) ? Thế nào là từ đồng nghĩa? Từ trái nghĩa? VD? GV lưu ý: Xét từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa là phải xét trên cùng 1 cấp độ cái cấp độ ấy người ta gọi là cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ. * Bài mới ( 38’) I. Từ ngữ nghĩa rộng, từ ngữ nghĩa hẹp VD: SGK: GV chép bảng phụ. ? Các nhóm thảo luận trả lời các câu hỏi SGK? - Nghĩa của từ “Động vật” rộng hơn nghĩa của các từ “Thú”, “Chim”. “ Cá” vì “động vật” là từ chỉ loại chung bao gồm có “Thú”, “Chim”. “ Cá” hoặc ngược lại: “Thú”, “Chim”. “ Cá” có nghĩa hẹp hơn so với “động vật” - Nghĩa của từ “thú” rộng hơn “voi, hươu” vì “thú” là từ chỉ loại chung các động vật 4 chân bao gồm có “ voi, hươu” (Tương tự) động vật > thú. Chim, cá > voi, hươu, tu hú, sáo, cá rô…. hẹp nghĩa rộng GV chép sơ đồ vào phiếu phô tô phát các nhóm điền lại điền thêm để củng cố? Thuyết minh về nghĩa hẹp? Nhận xét? - HS điền thuyết minh( Có thể HS điền khác nhưng đúng,) - Một từ ngữ có nghĩa rộng hơn đối với những từ ngữ này, nhưng có thể có nghĩa hẹp hơn đối với 1 từ ngữ khác. Hươu Sinh vật Động vật Cá chim Thú Sáo Tu hú Voi Thực vật Mẹ, con Già, non ? Thế nào là từ ngữ nghĩa rộng, từ ngữ nghĩa hẹp? - ( SGK) "ghi nhớ. ? Từ các sơ đồ cho biết nghĩa của từ nào được gọi là cấp độ khái quát của từ nào? Nghĩa của “sinh vật” là cấp độ nghĩa khái quát của tất cả các từ Nghĩa của “động vật” là cấp độ nghĩa khái quát của tất cả các từ( dưới) Nghĩa của “thú” là cấp độ nghĩa khái quát của tất cả các từ (dưới) ?Em hiểu thế nào về cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ? - Cấp từ ngữ là phạm vi nghĩa của từ này rộng hơn bao hàm phạm vi nghĩa cuả 1 số từ ngữ khác "ghi nhớ ? Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ có gì đúng lưu ý? (có phải từ nào cũng luôn được gọi là có nghĩa khái quát không?) - Cấp độ khái quát cuả nghĩa của từ chỉ có tính chất tương đối có thể là cấp độ khái quát của những từ này nhưng lại đồng thời có thể bị nghĩa của từ khác khái quát "ghi nhớ ? Lấy ví dụ và thuyết minh VD? ( Gv có thể đưa tiếp sơ đồ trống về thực vật cho HS điền tiếp) ? Đọc lại ghi nhớ: ? Các nhóm hãy tự đố nhau tìm các từ trong cùng 1 phạm vi tìm từ có nghĩa rộng hơn, hẹp hơn. Đồ dùng học tập Bút Bút mực Thước Vở Sách Bút bi Nhựa Toán địa lý Gỗ VD: Nhóm 1 đưa: Bút thước " chỉ định nhóm khác hãy tìm các từ nghĩa hẹp, nghĩa rộng. II. Luyện tập 1. Bài tập 1: ? Yêu cầu: Lập sơ đồ cho mỗi nhóm từ ngữ. ? Cách làm: Xác định từ nghĩa rộng? Từ nghĩa hẹp Y phục Quần Quần đùi áo Quần dài áo dài Sơ mi Bài làm Vũ khí Súng Súng trường Bom Đại bác Bom bi Bom B52 ( GV có thể yêu cầu học sinh lập thêm) 2. Yêu cầu: Tìm từ ngữ có nghĩa rộng so với nghĩa của các từ ở mỗi nhóm ? Cách làm: - Phải xác định các từ ngữ ở từng nhóm cùng thuộc phạm vi khái quát nào? Tìm từ ngữ có nghĩa rộng là “chất đốt” Tìm từ ngữ có nghĩa rộng là “nghệ thuật” Tìm từ ngữ có nghĩa rộng là “thức ăn” Tìm từ ngữ có nghĩa rộng là “nhìn” Tìm từ ngữ có nghĩa rộng là “đánh” 3. Yêu cầu:Tìm các từ ngữ có nghĩa được bao hàm trong phạm vi nghĩa của mỗi từ ngữ sau đây: ? Cách làm: Tìm những từ có nghĩa hẹp hơn so với những từ đã cho Hình thức: tìm nhanh xe cộ: xe đạp, xe máy, ô tô….. Kim loại: đồng, sắt, nhôm, vàng… Hoa quả: Xoài, mận… Họ hàng: Ông, bà, cô… Mang: xách, khiêng, cầm…. 4. Yêu cầu: Chỉ ra những từ không thuộc phạm vi nghĩa của mỗi nhóm Hình thức: GV chép ra bảng phụ, hướng dẫn cách làm, gọi HS lên có thể hỏi thêm tại sao? ĐA: a. Thuốc lào b. Thủ quỹ Bút điện Hoa tai 5. Yêu cầu: Tìm 3 động từ cùng phạm vi nghĩa ( Rộng + 2 hẹp) ? Cách làm: Tìm các động từ và chọn ta những động từ nào cùng phạm vi… ĐA: Khóc: nức nở, sụt sùi…. * Củng cố, dặn dò: - Từ bài này các em có thể thấy được mối quan hệ giữa cái chung, riêng của sự vật hiện tượng; Giữa cấp độ khái quát và cụ thể của từ ngữ cũng như sự vật ( VD) và từ đó các em có cách tư duy, cách dụng từ cho đúng - Những cấp độ khái quát chỉ có tính chất tương đối. - Phạm vi nghĩa chỉ đúng trong văn cảnh. Học thuộc lý thuyết nghĩa rộng, hẹp, cấp độ khái quát. Làm lại các bài tập SGK, BT “ Bài tập , Bài tập trắc nghiệm Chuẩn bị tiết 4: Trả lời các câu hỏi Tiết 4: Tính thống nhất về chủ đề của văn bản Soạn ngày: Dạy ngày: A. Mục tiêu cần đạt: Giúp HS - Nắm được chủ đề của văn bản, tính thống nhất về chủ đề của văn bản - Biết viết một văn bản đảm bảo tính thống nhất về chủ đề - Biết xác định và duy trì đối tượng trình bày, chọn lựa, sắp xếp các phần sao cho văn bản tập trung nêu bật ý kiến, cảm xúc của mình. - Trích hợp “ Tôi đi học” và “ cấp độ khái quát..” B. Các bước tổ chức hoạt động dậy, học: * ổn định tổ chức (1’) * Kiểm tra sự chuẩn bị (3’ * Bài mới (39’) I. Chủ đề của văn bản ? Đối tượng chính mà tác giả nói tới trong “Tôi đi học” là gì? - Kỷ niệm lần đầu tiên tôi đi học là kỷ niệm sâu sắc thời thơ ấu của chính tác giả " đối tượng VB. ? Sự hồi tưởng lại kỷ niệm này đã gợi ấn tượng gì trong lòng tác giả? (Sự hồi tưởng lại kỷ niệm là để bộc lộ tâm trạng gì? - Vấn đề chủ yếu? - Hồi tưởng lại kỷ niệm lần đầu đi học của tôi là hồi tưởng lại, tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật tôi " để vấn đề chủ yếu? ? Hai ý trên là chủ đề của văn bản “tôi đi học” " Phát triển hoàn chỉnh chủ đề của văn bản “tôi đi học” và khái niệm chủ đề? - Chủ đề “tôi đi học” hồi tưởng lại kỷ niệm lần đầu tiên đi học của tác giả - hồi tưởng lại tâm trạng….tác giả để thể hiện thái độ nâng niu, nôn nao, rạo rực để bâng khuân, lưu luyến " Chủ đề là đối tượng và vấn đề chính mà văn bản biểu đạt. " Cách xác định chủ đề? Xác định: Đối tượng + Vấn đề chủ yếu, tư tưởng xuyên suất văn bản. GV: Đối tượng mà văn bản biểu đạt có thể là vật, việc, hình tượng, hay 1 vấn đề nào đó (Đề tài) có thể là thật, có thể là tưởng tượng, có thể là người, vật hay 1 vấn đề nào đấy: Chủ đề văn bản còn là vấn đề chủ yếu, tư tưởng xuyên suất văn bản, cho nên chủ đề có nội dung bao quát hơn đề tài. Chủ đề trong văn nghị luận là 1 tư tưởng là quan niệm của người viết đối với vấn đề được bàn bạc. Chủ đề trong văn bản được thuyết minh là đối tượng cần thuyết minh, trong văn tự sự là sự việc chính và ý nghĩa của nó " Khi đọc văn bản thì phải xác định đối tượng và vấn đề chính thức là đọc cái là? nó nói về vấn đề gì? hay khi tạo văn bản cũng vậy? II. Tính thống nhất về chủ đề của văn bản ? Căn cứ vào việc trả lời các câu hỏi phần II, hãy thảo luận; Tại sao các em lại xác định được chủ đề của văn bản ‘tôi đi học’ ( căn cứ vào đâu mà em xác định được đối tượng “ vấn đề chính của VB”) - Xác định được đối tượng văn bản vì căn cứ vào: + Nhan đề: “Tôi đi học” " nói về chuyện đi học của tôi. Đại từ “tôi”, việc học lần đầu được nhắc đi nhắc lại; Nó là kỷ niệm vì căn cứ vào các từ: Lòng tôi lại náo nức những kỷ niệm…..trường, tôi quên thế nào được…lòng tôi lại tưng bừng rộn rã… + Các câu đều nhắc đến kỷ niệm của buổi tựu trường đầu tiên "đối tượng này đã làm nên tính mạch lạc tính liên kết của văn bản - Xác định được vấn đề chủ yếu vì: + Khi kể về kỷ niệm lần đầu tiên đi học đều bộc lộ tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật tôi. ( HS phải chỉ ra những tâm trạng, cảm giác trong từng thời điểm, không gian) + Các từ ngữ, chi tiết thể hiện tâm trạng cảm giác: (cụ thể) " Những điều này cũng thể hiện tính mạch lạc, tính liên kết của văn bản ? Nhận xét về chủ đề? Chủ đề của văn bản thể hiện ở nội dung và hình thức: + Mọi phần văn bản, mọi chi tiết trong văn bản đều thể hiện chủ đề. + Từ nhan đề sự sắp xếp các phần mục, các từ ngữ được liên kết " tính thống nhất của chủ đề. ? GV đưa ra 1 bảng phụ có ghi tóm tắt các sự việc, tâm trạng của “tôi” 1 cách lộn xộn, với những chuỗi bất thường về nghĩa có thể thêm vào những ý lạc chủ đề cho HS nhận xét? (có thể lấy BT3) Trên đường đi học: cảnh vật thay đổi, trang trọng… Hàng năm cứ vào cuối thu…. Bỡ ngỡ, lúng tứng khi xếp hàng vào lớp… Trong lớp học: thấy xa mẹ, thấy thân quen… Trên sân trường: đông, trường oai nghiêm…. Tôi yêu thương mẹ cha, ông bà, anh chị… Các nhóm trao đổi thảo luận: - Đây là chuỗi câu lộn xộn, bất thường về nghĩa không cùng nhau bộc lộ chủ đề như văn bản “tôi đi học” " không có tính thống nhất về chủ đề. ? Em hiểu 1 VB như thế nào là VB có tính thống nhất về chủ đề của văn bản. - Văn bản có tính thống nhất về chủ đề khi tất cả các phần các chi tiết các từ ngữ ( cả nhan đề) đều biểu đạt chủ đề đã xác định, không có ý nào, phần nào, hay từ ngữ nào xa rời hay lạc chủ đề "(ghi nhớ). ? Tính thống nhất của văn bản quan hệ với tính mạch lạc, tính liên kết như thế nào? - Có quan hệ mật thiết với nhau: VB không mạch lạc, không có tính liên kết " không đảm bảo tính thống nhất về chủ đề, mặt khác, chính đối tượng thống nhất về chủ đề làm cho VB mạch lạc và liên kết chặt chẽ ? Tính thống nhất của văn bản được thể hiện ở những mặt nào? Tính ….ở cả nội dung hình thức. + Tất cả mọi phần, mọi chi tiết (cả nhan đề) đều phải thể hiện các ý, các phần, các đoạn phải liên kết với nhau, các từ ngữ then chốt thường được lặp đi lặp lại. ? Nắm được tính thống nhất của chủ đề văn bản có tác dụng gì? - Nắm được tính thống nhất của chủ đề văn bản có tác dụng hiểu và viết văn bản " muốn vậy cần thấy tính thống nhất của chủ đề văn bản trong nội dung, hình thức (như trên) " ghi nhớ ( SGK). III. Luyện tập 1. Yêu cầu: Đọc: “rừng cọ quê tôi” thảo luận các câu hỏi ? Chủ đề: (đối tượng + vấn đề chính)? - Văn bản viết về cây cọ quê tôi " ca ngợi vẻ đẹp của cây cọ – của quê hương, tác dụng của cây cọ, sự gắn bó của cây cọ với con người. ? Phân tích tính thống nhất của chủ đề văn bản? (câu hỏi a, b, c). ? Chỉ ra trình tự của đối tượng, vấn đề? Giới thiệu cây cọ quê tôi. Miêu tả cây cọ với vẻ đẹp để ca ngợi. Tác dụng của cây cọ với cuộc sống. Sự gắn bó giữa cây cọ và con người. Trình tự này là rất hợp lý cho nên không thể thay đổi được. ? Chủ đề của văn bản được thể hiện như thế nào? - Về nội dung: Các ý các đoạn đều nói về đối tượng cây cọ, đều góp phần bộc lộ chủ định của người viết: ca ngợi vẻ đẹp, tác dụng và sự gắn bó của cây cọ với quan hệ với con người ( câu c) - Về hình thức: + Các từ ngữ, các câu thể hiện chủ đề: nhan đề, rừng cọ, thân cọ, búp cọ, căn nhà..rừng cọ, ngôi trường…. + Các ý được sắp xếp hợp lý, các đoạn liên kết chặt chẽ, các từ then chốt: “rừng cọ, cọ, tôi” được lặp đi lặp lại. Bài 2,3: Làm nhanh – chấm chéo – chữa. ĐA: Bài 2: ý lạc đề: b,d Bài 3: - Có những ý lạc chủ đề: c, g. - Có nhiều ý hợp chủ đề nhưng do cách diễn đạt chưa tốt nên thiếu sự tập trung vào chủ đề: b,c. - Điều chỉnh lại: a. (như a) b. Khi mẹ nắm tay đến trường cảm thấy con đường tự nhiên thấy lạ nhiều cảnh vật thay đổi. c. Trùng với d. d. Cảm nhận sân trường như rộng hơn, ngôi trường cao hơn. e…… * Củng cố, dặn dò: (2’) - Muốn viết, hiểu văn bản tốt nắm được chủ đề văn bản và tính thống nhất của chủ đề văn bản. ? Nhắc lại chủ đề và tính thống nhất của chủ đề của văn bản? ? Chuẩn bị bài 2 – Tiết 5,6: trả lời các câu hỏi SGK. Tuần 2 Bài 2: Trong lòng mẹ (Trích" Thời thơ ấu" của Nguyên Hồng) Tiết 5,6 : Đọc hiểu văn bản Soạn ngày: Dạy ngày: A. Mục tiêu cần đạt: Giúp HS - Hiểu được tình cảm đáng thương và nỗi đau tinh thần của nhân vật chú bé Hồng, cảm nhận được tình yêu thương mãnh liệt của chú đối với mẹ. - Bước đầu hiểu được văn hồi ký và đặc sắc của thể văn này qua ngòi bút Nguyên Hồng; thấm đượm chất trữ tình, lời văn tự truyện, chân thành giầu sức truyền cảm. - Tích hợp văn tự sự, biểu cảm, từ ngữ, so sánh…. - Giáo dục tình cảm yêu thương mẹ cho HS - Rèn kỹ năng phân tích, cảm thụ TP tự sự. B. Tiến trình tổ chức các hoạt động dậy - học. Tiết 5: ổn định tổ chức:(1’) Kiểm tra miệng(4’) ? Cho biết chủ đề ? Cm tính thống nhất về chủ đề của văn bản “ Tôi đi học” Bài mới (37’) Vào bài : “ Công cha như núi thái Sơn …..” tính cảm của con cái đối với cha mẹ nhất là đối với mẹ . I, Giới thiệu tác giả , tác phẩm: HS dựa vào SGK phần giới thiệu về tác giả , tác phẩm : + Tác giả Nguyên Hồng (1918-1982) quê ở thành phố Nam Định, sống ở Hải Phòng chuyên viết về những người cùng khổ .Tiêu biểu …….. + Tác phẩm: Những ngày thơ ấu là tập hồi ký kể về tuổi thơ cay đắng của tác giả , tác phẩm gồm 9 chương , đoạn trích là chươngIV. + Chủ đề : Văn bản kể về tình cảm đáng thương và nỗi đau tinh thần của chú bé Hồng từ đó thể hiện tình cảm yêu thương mẹ của chú bé. GV bổ sung: Nói qua hình ảnh của chú bé Hồng -> phong cách : Do hoàn cảnh sống của mình, Nguyên Hồng sớm thấm thía nỗi cực khỏ và gần gũi những người nghèo khổ. Ông được coi là nhà văn của những người lao động cùng khổ, lớp người dưới đáy xã hội. Viết về thế giới nhân vật ấy, ông bộc lộ tình yêu thương sâu sắc, mãnh liệt, lòng trân trọng những vẻ đẹp đáng qúy. Văn xuôi Nguyên Hồng giầu chất trữ tình, nhiều khi dạt dào những cảm xúc thiết tha rất mực chân thành. Đó là văn của một trái tim nhạy cảm nhưng dễ bị tổn thương, dễ rung động đến cực điểm với nỗi đau và niềm tin yêu bình dị của con người.“Những ngày thơ ấu’’ còn gọi là tác phẩm tự sự truyện của nhà văn. II, Đọc hiểu văn bản: + Đọc: GV hướng dẫn đọc - hs đọc - GV sửa, đọc mẫu. + Tìm hiểu từ khó : Bằng các hình thức GV cho HS tìm hiểu ý nghĩacủa các từ khó 5.8.12.13.14.17 và 1 số từ khác . + Bố cục: không theo M-T- K mà chia theo hai ý: Cuộc đối thoại giữa bé Hồng và bà cô : Từ đầu "người ta hỏi đến chứ Bé Hồng gặp mẹ : Còn lại. + Phân tích: 1, Bé Hồng trong cuộc đối thoại với bà cô: ? Đọc phần thứ nhất ? Bé Hồng sống trong hoàn cảnh nào? Nhận xét ? - HS tóm tắt phần chữ nhỏ. "Hoàn cảnh sống của bé Hồng thật đáng thương tâm ? Vậy mà người cô ruột đã đối sử với đứa cháu tội nghiệp đáng thương ấy ra sao? Hãy phân tích nhân vật bà cô trong cuộc đối thoại với cháu . Cười hỏi : Hồng! …?"