Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 1 tiết 3 năm 2013

Ngày soạn: 11/8/2013 Ngày dạy: 19/8/2013 Tiết 1 - Văn bản : Phong cách Hồ Chí Minh (Lê Anh Trà) A. Mục tiêu cần đạt: Học sinh thấy được vẻ đẹp trong phong cách văn hóa Hồ Chí Minh: Sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, dân tộc và nhân loại. Rèn kĩ năng học văn bản nhật dụng Giáo dục lòng kính yêu Bác, ý thức học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. B. Chuẩn bị: GV: Một số câu chuyện kể về Bác, tích hợp với văn bản nhật dụng, thực tế cuộc sống. HS: Sách vở, đồ dùng học tập C. Tiến trình lên lớp: *ổn định tổ chức: *Kiểm tra: - Kiểm tra sự chuẩn bị sách vở, dồ dùng học tập của HS *Tổ chức các hoạt động dạy - học: I. Tìm hiểu chung 1. Xuất xứ văn bản ? Nêu xuất xứ của văn bản? - Trích từ bài Phong cách Hồ Chí Minh - cái vĩ đại gắn với cái giản dị in trong cuốn Hồ Chí Minh và văn hóa Việt Nam của Lê Anh Trà 2. Đọc - hiểu chú thích GV hướng dẫn, đọc mẫu và gọi HS đọc - HS nghe và đọc theo hướng dẫn Hướng dẫn HS tìm hiểu chú thích - HS tìm hiểu các chú thích SGK 3. Cấu trúc văn bản ? Theo em, mục đích của người viết văn bản này là gì? - Giúp người đọc hiểu và quý trọng vẻ đẹp trong phong cách Hồ Chí Minh ? Từ đó, người viết đặt ra vấn đề gì? - Vấn đề giữ gìn bản sắc văn hóa trong quá trình hội nhập ? Vấn đề trên có ý nghĩa như thế nào? - Đây là vấn đề có ý nghĩa thiết thực vì nước ta đang trong quá trình hội nhập ? Từ đó có thể xếp VB này vào cụm VB nào? GV tích hợp với văn bản Nhật dụng - Cụm văn bản nhật dụng - HS ghi nhớ ? PTBĐ chính của văn bản là gì? - Phương thức nghị luận ? Vấn đề nghị luận là gì? - Phong cách Hồ Chí Minh ? Vấn đề đó được triển khai qua các luận điểm nào? - Ba luận điểm: + Vẻ đẹp trong phong cách văn hóa Hồ Chí Minh (Đoạn 1) +Vẻ đẹp trong phong cách sinh hoạt của Bác (Đoạn 2) + ý nghĩa phong cách Hồ Chí Minh (Đoạn 3) II. Phân tích 1. Vẻ đẹp trong phong cách văn hóa Hồ Chí Minh ? Bác Hồ tiếp xúc với văn hóa các nước trong hoàn cảnh nào? - "Trong cuộc đời đầy truân chuyên" đi tìm đường cứu nước của Bác ? Quá trình đó diễn ra thông qua các hoạt động cụ thể nào? - Các hoạt động cụ thể: + Sống ở nhiều nơi +Làm nhiều nghề +Nói và viết nhiều thứ tiếng ?Em hãy nhận xét việc tiếp xúc với văn hóa các nước của Bác? -> Sự tiếp xúc trực tiếp, hình thức tiếp xúc phong phú ? Kết quả của quá trình đó là gì? - Kết quả: Bác có vốn tri thức văn hóa khá uyên thâm ?Trau dồi tri thức văn hóa có phải mục đích chính của Bác không? - Không phải, mục đích chính của Bác là ra đi tìm đường cứu nước. ? Từ đó em hiểu gì về Bác? -> Bác là người ham học hỏi, có nhu cầu cao trong việc mở rộng tri thức văn hóa. ? Lời văn nào diễn tả cách tiếp thu văn hóa của Bác? - ..tiếp thu cái hay, cái đẹp, phê phán cái tiêu cực... ảnh hưởng quốc tế nhào nặn với cái gốc văn hóa dân tộc ? Em hiểu như thế nào về cách thiếp thu đó? - Tiếp thu có chọn lọc, trên nền tảng văn hóa dân tộc mà tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loạicác nước ? Em hãy nhận xét cách tiếp thu đó? -> Cách tiếp thu đúng đắn, khoa học ? Nhờ thế, Bác đã thu được kết quả gì? - Bác trở thành một nhân cách rất Việt Nam... rất hiện đại ? Từ nội dung phân tích trên, hãy khái quát vẻ đẹp trong phong cách văn hóa Hồ Chí Minh? => Vốn tri thức văn hóa sâu sắc, kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, dân tộc và nhân loại *Củng cố: - GV và HS kể một vài mẩu chuyện về phong cách văn hóa Hồ Chí Minh ? Vẻ đẹp nổi bật trong phong cách văn hóa Hồ Chí Minh là gì? ? Em học tập được gì từ phong cách văn hóa Hồ Chí Minh? *Hướng dẫn học ở nhà: - Học bài, nắm chắc nội dung bài giảng. - Sưu tầm những mẩu chuyện về nếp sống của Bác. - Soạn tiết 2, tập trung vào các nội dung: + Vẻ đẹp trong phpng cách sinh hoạt của Bác. + ý nghĩa của phong cách Hồ Chí Minh trong cuộc sống. Ngày soạn: 12/8/2013 Ngày dạy: 20/8/2013 Tiết 2 - Văn bản : Phong cách Hồ Chí Minh (tiếp theo) A. Mục tiêu cần đạt: HS tiếp tục được khám phá và cảm nhận vẻ đẹp trong phong cách Hồ Chí Minh qua nếp sinh hoạt của Bác; Thấy được ý nghĩa của Phong cách Hồ Chí minh trong cuộc sống hôm nay. Rèn kĩ năng học văn bản nhật dụng Giáo dục lòng kính yêu Bác, ý thức học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. B.Chuẩn bị: Một số mẩu chuyện về nếp sống sinh hoạt của Bác C. Tiến trình lên lớp: *ổn định tổ chức: *Kiểm tra: ? Trình bày vẻ đẹp trong phong cách văn hóa Hồ Chí Minh? *Tổ chức các hoạt động dạy - học: II. Phân tích 2. Vẻ đẹp trong phong cách sinh hoạt của Bác ? Tác giả nhắc đến những khía cạnh nào trong phong cách sinh hoạt của Bác? - Các khía cạnh: Nơi ở, trang phục và việc ăn uống của Bác ? Mỗi khía cạnh ấy được diễn tả cụ thể qua các chi tiết nào? - Nơi ở: Chiếc nhà sàn... vài phòng - Trang phục: áo bà ba, áo trấn thủ, dép lốp - Thức ăn: Rau luộc, cá kho, cháo hoa... ? Nhận xét cách sử dụng từ ngữ của tác giả? - Ngôn ngữ giản dị, dân dã; Nhiều số từ, lượng từ chỉ số lượng ít ỏi ? Cách lập luận có gì đáng chú ý? - Dẫn chứng chọn lọc, lập luận chặt chẽ, kết hợp giữa kể - đưa dẫn chứng - nhận xét. ? Từ đó bài văn mang đến cho người đọc cảm nhận gì về phong cách sinh hoạt của Bác? -> Một phong cách sinh hoạt vô cùng giản dị và thanh cao. ? Lối sống của Bác khiến tác giả liên tưởng tới điều gì? - Những nguyên thủ quốc gia khác: Không có ai như Bác - Cuộc sống của các vị hiền triết xưa (Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm) - Tổ chức cho HS thảo luận nhóm: ? Theo em, lối sống của Bác có gì giống và khác với các vị hiền triết xưa? - Yêu cầu HS trình bày kết quả - Giáo viên xử lí kết quả, chốt kiến thức - Học sinh thảo luận, kết quả cần đạt: + Giống: Giản dị, hòa hợp với thiên nhiên + Khác: Các vị hiền triết xưa lui về ở ẩn để "giữ mình", còn Bác vẫn đang trong cuộc đời nhập thế -> càng đáng trân trọng hơn - HS trình bày - HS bổ sung, ghi nhớ ? Nhận xét nghệ thuật nghị luận của tác giả? - Lối viết so sánh, liên tưởng; Nhiều từ Hán Việt mang sắc thái trang trọng ? Qua đó tác giả muốn thể hiện điều gì? -> Một lần nữa khẳng định vẻ đẹp giản dị mà thanh cao mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc trong phong cách sinh hoạt của Bác. 3. ý nghĩa phong cách Hồ Chí Minh ? Lời văn nào nêu nhận định của tác giả về nếp sống của Bác? -"Không phải tự thần thánh hóa... .... về cuộc sống ? Em hiểu lời nhận định đó như thế nào? - Bác không cố ý làm cho mình khác người. Với Bác, cái đẹp nằm trong sự giản dị. ? Nhận xét quan niệm thẩm mĩ của Bác? -> Quan niệm đẹp cần học tập ? Từ đó em hiểu gì về ý nghĩa của phong cách Hồ Chí Minh? => Phong cách Hồ Chí Minh thực sự là một tấm gương sáng, soi vào đó, mỗi chúng ta sẽ học được những bài học quý. ? Cá nhân em học được gì từ phong cách Hồ Chí Minh? - HS tự bộc lộ - GV tích hợp với cuộc vận động Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh - HS lắng nghe, ghi nhớ III. Tổng kết ? Nêu những đặc sắc về nghị thuật nghị luận của bài văn? - Từ ngữ, chi tiết chọn lọc tiêu biểu - Kết hợp kể - phân tích - bình luận - Lối viết so sánh, liên tưởng ? Qua đó, em hiểu gì về vẻ đẹp trong phong cách Hồ Chí Minh? - HS trả lời theo các nội dung đã phân tích - GV khái quát, hình thành ghi nhớ *Ghi nhớ - Gọi 2 HS đọc - HS đọc ghi nhớ *Củng cố: - GV và HS kể một vài mẩu chuyện về phong cách sinh hoạt của Bác ? Vẻ đẹp nổi bật trong phong cách sinh hoạt của Bác là gì? ? Phong cách Hồ Chí Minh có ý nghĩa gì trong cuộc sống hôm nay? ? Em học tập được gì từ nghệ thuật nghị luận của văn bản này? *Hướng dẫn học ở nhà: - Học bài, nắm chắc nội dung bài giảng. - Tiếp tục sưu tầm những mẩu chuyện về Bác. - Chuẩn bị tiết 3: + Đọc lại bài Hội thoại - Ngữ văn 8 + Nắm chắc kiến thức về lượt lời trong hội thoại ------------------------------------------------------------------ Ngày soạn: 13/8/2013 Ngày dạy: 21/8/2013 Tiết 3 - Tiếng Việt : Các phương châm hội thoại A. Mục tiêu cần đạt: Học sinh nắm chắc phương châm về lượng và phương châm về chất trong hội thoại - Rèn kĩ năng vận dụng hai phương châm trên khi tham gia giao tiếp B.Chuẩn bị: Tích hợp với kiến thức về hội thoại và thực tế ngôn ngữ C. Tiến trình lên lớp: *ổn định tổ chức: *Kiểm tra bài cũ: ? Thế nào là hội thoại? Lượt lời trong hội thoại là gì? *Tổ chức các hoạt động dạy - học: I. Phương châm về lượng - Yêu cầu HS đọc VD1 SGK - HS đọc ? Khi hỏi: " Bạn học bơi ở đâu vậy?", An muốn biết điều gì? - An muốn biết địa điểm cụ thể mà Ba đã học bơi ? Ba trả lời thế nào? - "Dĩ nhiên là học bơi dưới nước..." ? Câu trả lời đó có đáp ứng được nhu cầu thông tin của An không? - Không đáp ứng được vì câu trả lời của Ba thiếu lượng thông tin cần thiết ? Từ đó em rút ra bài học gì? -> Khi hội thoại, lời thoại cần có đủ nội dung (không nói thiếu) - Gọi HS đọc VD 2 - HS đọc ? Chỉ ra các yếu tố thừa trong lời thoại của các nhân vật? - Lời thoại 1 thừa từ "Cưới" - Lời thoại 2 thừa cụm từ: " Từ lúc tôi mặc cái áo mới này". ? Các yếu tố đó ảnh hưởng thế nào đến các lời thoại của các nhân vật? - Khiến cho các lời thoại trở nên lố bịch đáng bị chê cười ? Để tránh điều đó, em cần nói như thế nào? -> Nói đủ lượng tin cần thiết (Không nói thừa - nói nhiều hơn những gì cần nói) ? Từ hai tình huống trên, em rút ra bài học gì khi tham gia hội thoại? => Cần nói có nội dung, lượng tin vừa đủ, không thừa cũng không thiếu. - GV chốt: Đó chính là nội dung của Phương châm về lượng - HS lắng nghe, ghi nhớ ? Em hiểu thế nào là phương châm về lượng? -> Ghi nhớ 1 - Tổ chức cho HS làm bài tập 1 - HS đọc bài tập ? Những từ ngữ nào không cần thiết phải có? - Những từ ngữ không cần thiết phải có: nuôi ở nhà (a), có hai cánh (b) ? Phương châm hội thoại nào đã bị vi phạm? - Phương châm về lượng II. Phương châm về chất - Gọi HS đọc VD SGK - HS đọc ? Vì sao biết bạn chế nhạo mình mà anh nói khoác không phản ứng lại? - Vì anh ta đã nói khoác, anh ta không thể ra được bằng chứng xác thực cho lời nói của mình. ? Mọi người sẽ có thái độ như thế nào đối với anh ta? - Phê phán, chế giễu ? Vì thế, khi hội thoại cần chú ý điều gì? - Khi hội thoại, không nói những gì mình không có bằng chứng xác thực - GV chốt: Đó chính là nội dung của Phương châm về chất - HS lắng nghe, ghi nhớ ? Em hiểu thế nào là phương châm về chất? -> Ghi nhớ 2 - Tổ chức cho HS làm bài tập 2 - HS đọc bài tập ? Điền những từ đã cho vào các câu cho thích hợp? a. Nói có sách mách có chứng b. Nói dối ...... ? Phương châm hội thoại nào đã được đề cập đến? - Phương châm về chất III. Luyện tập Bài tập 3 - Gọi HS đọc bài tập - HS đọc ? Theo em lời nói nào là thừa? Vì sao? - Câu hỏi "Thế à, rồi có nuôi được không" là thừa vì bố anh bạn chắc chắn nuôi được mới có thể sinh ra anh bạn ? PCHT nào đã bị vi phạm? - PC về lượng Bài tập 4 ? Vì sao trong thực tế ngôn ngữ người ta dùng những từ ngữ nêu ở tình huống a? - Người nói muốn báo cho người nghe biết các thông tin đưa ra chưa được kiểm chứng (tuân thủ PC về chất) ? Cách nói nêu ở tình huống b có tác dụng gì? - Không nhắc lại thông tin mọi người đã biết (tuân thủ PC về lượng) *Củng cố: ? Thế nào là phương châm về lượng? ? Thế nào là phương châm về chất? ? Việc vi phạm các PCHT trên dẫn tới hậu quả gì? *Hướng dẫn học ở nhà: - Học bài, nắm chắc nội dung bài giảng. - Hoàn thiện các bài tập. - Chuẩn bị tiết 4, ôn tập lại các nội dung: + Văn bản thuyết minh + Các biện pháp nghệ thuật: So sánh, nhân hóa Ngày soạn: 14/8/2013 Ngày dạy: 21/8/2013 Tiết 4 - TLV : Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh A. Mục tiêu cần đạt: - HS hiểu việc vận dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh giúp văn bản trở nên sinh động hấp dẫn hơn. - Rèn kĩ năng vận dụng các biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. B.Chuẩn bị: GV: Tích hợp với kiến thức về văn bản thuyết minh HS: Ôn tập về văn bản thuyết minh C. Tiến trình lên lớp: *ổn định tổ chức: *Kiểm tra bài cũ: (Thực hiện trong tiết học) *Tổ chức các hoạt động dạy - học: I. Tìm hiểu việc sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh 1. Ôn tập văn bản thuyết minh ? Thế nào là văn bản thuyết minh? - Là kiểu văn bản thông dụng trong đời sống, cung cấp những tri thức khách quan về đối tượng thuyết minh ?Như vậy tính chất của văn bản thuyết minh là gì? - Văn bản thuyết minh có tính khách quan, chân thực ? Nêu một số phương pháp thuyết minh thường được sử dụng? - Một số phương pháp: Nêu định nghĩa, nêu số liệu, liệt kê... 2. Viết văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật Văn bản: Hạ Long: Đá và Nước ? Văn bản này tập trung thuyết minh về vấn đề gì? - Vấn đề : Sự kì lạ của đá và nước Hạ Long ? Em có nhận xét gì về vấn đề này? - Đây là vấn đề khó vì nó trừu tượng. Ngoài việc thuyết minh, còn phải truyền được cảm hứng đến người đọc Sự kì lạ cảu nước Hạ Long được làm rõ qua những chi tiết nào? - Chính nước đã tạo ra mọi sự di chuyển và có thể di chuyền theo mọi cách... Để thuyền ta... theo con triều... có thể thả sức quanh các hòn đảo đá... ? Biện pháp nghệ thuật nào đã được sử dụng? - Nghệ thuật so sánh kết hợp với những hình ảnh liên tưởng phong phú, ngòi bút miêu tả sinh động ? Tác dụng của việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật đó? -> Làm rõ sự kì là của nước ở Hạ Long Tổ chức cho HS thảo luận nhóm: Phát hiện và nêu tác dụng của các biện pháp nghệ thuật trong phần văn bản còn lại? - HS thảo luận theo nhóm - Yêu cầu HS trình bày kết quả - HS trình bày. Kết quả cần đạt: Nghệ thuật nhân hóa, so sánh dã được sử dụng làm nổi bật sự sống động kì diệu của đá Hạ Long. - GV xử lí kết quả, chốt kiến thức - HS lắng nghe, ghi nhớ ? Tóm lại, trong văn bản thuyết minh có thẻ sử dụng các biện pháp nghệ thuật nào? Việc làm đó có tác dụng gì? => Ghi nhớ II. Luyện tập Bài tập 1. - Gọi HS đọc bài tập - HS đọc ? Văn bản trên có tính chất của một văn bản thuyết minh không? Vì sao? - VB này có tính chất của một văn bản thuyết minh vì đã cung cấp những tri thức khách quan về đối tượng (loài ruồi xanh) ? Cách thể hiện văn bản có gì đặc biệt? - Được thể hiện dưới hình thức một câu chuyện ? Biện pháp nghệ thuật nào đã được sử dụng? - Biện pháp nghệ thuật nhân hóa, xây dựng các tình tiết truyện, lời thoại ? Điều đó có tác dụng gì? - Tạo ra sức lôi cuốn hấp dẫn cho văn bản, nhất là đối với các bạn đọc nhỏ tuổi Bài tập 2 - Gọi HS đọc - HS đọc ? Cách đặt vấn đề của văn bản có gì đặc biệt? - Không đi thẳng vào vấn đề mà bắt đầu bằng sự ngộ nhận về vấn đề khi còn nhỏ ? Cách viết đó có tác dụng gì? - Tạo ra cảm giác thoải mái, tự nhiên, tri thức có tính hai mặt, trở nên sâu sắc hơn. *Củng cố: ? Trong văn bản thuyết minh có thể vận dụng các biện pháp nghệ thuật nào? ? Việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật có tác dụng gì? ? Khi sử dụng các biện pháp nghệ thuật cần chú ý điều gì? *Hướng dẫn học ở nhà: - Học bài, nắm chắc nội dung bài học. - Hoàn thiện các bài tập. - Chuẩn bị tiết 5: Lập dàn ý chi tiết cho bài văn theo đề bài sau: Đề 1: Thuyết minh về cái quạt giấy. Đề 2: Thuyết minh về cái bút bi. (Tổ 1 + tổ 2 làm đề bài 1, tổ 3 + tổ 4 làm đề bài 2) ---------------------------------------------- Ngày soạn: 15/8/2013 Ngày dạy: 23/8/2013 Tiết 5 - TLV : Luyện tập Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh A. Mục tiêu cần đạt: - Củng cố kiến thức về văn bản thuyết minh và việc sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh - Rèn kĩ năng sử dụng các biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. B.Chuẩn bị: HS: Ôn tập về văn bản thuyết minh, chuẩn bị theo hướng dẫn ở tiết 4 C. Tiến trình lên lớp: *ổn định tổ chức: *Kiểm tra bài cũ: (Kiểm tra việc chuẩn bị của HS) *Tổ chức các hoạt động dạy - học: I. Đề bài luyện tập ? Nhắc lại đề bài đã được giao? - HS nhắc lại đề bài đã được giao ở tiết 4: + Tổ 1 + tổ 2: Thuyết minh về cái quạt giấy. + Tổ 3 + tổ 4: Thuyết minh về cái bút bi. II. Lập dàn ý, viết phần mở bài 1. Lập dàn ý ? Dàn ý của bài văn cần thể hiện rõ những nội dung nào? *MB: Giới thiệu khái quát về đối tượng và vị trí của nó trong cuộc sống. *TB: Thuyết minh về: - Nguồn gốc, chủng loại - Cấu tạo - Cách sử dụng, bảo quản *KB: Khẳng định giá trị của sự vật ? Với dạng bài này, có thể sử dụng các biện pháp nghệ thuật nào? - Một số biện pháp nghệ thuật có thể sử dụng: So sánh, nhân hóa, thuyết minh dưới hình thức tự thuật. 2. Viết phần mở bài ? Khi viết phần mở bài cần lưu ý điều gì? - MB vừa phải giới thiệu được đối tượng, vừa phải tạo được sự lôi cuốn, hấp dẫn. - Tổ chức cho HS trao đổi nhóm phần MB đã chuẩn bị - HS trao đổi nhóm - Gọi một số HS trình bày - HS trình bày - Tổ chức cho HS nhận xét - HS suy nghĩ nhận xét - GV nhận xét chung - HS lắng nghe, hoàn thiện bài làm *Củng cố: Giáo viên lưu ý HS khi sử dụng các biện pháp nghệt thuật cần có chừng mực tránh phá vỡ đặc trưng thể loại. *Hướng dẫn học ở nhà: - Viết phần thân bài và kết bài để hoàn thiện bài văn. - Chuẩn bị tiết 6: Soạn bài Đấu tranh cho một thế giới hòa bình (tiết 1): + Tìm luận điểm và hệ thống luận cứ của văn bản + Tìm hiểu hậu quả của các cuộc chiến tranh thế giới (SGK Lịch sử 8) ----------------------------------------------