Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 116: Mùa xuân nho nhỏ (Thanh Hải)

Ngày dạy : Tiết: 116 Mùa xuân nho nhỏ -Thanh Hải - A: Mục tiêu cần đạt Giúp học sinh cảm nhận được những xúc cảm của tác giả trước mùa xuân của thiên nhiên, đất nước và khát vọng đẹp đẽ muốn làm “Mùa Xuân Nho Nhỏ” dâng hiến cho cuộc đời. Từ đó mở ra những suy nghĩ về ý nghĩa, giá trị của cuộc sống với mỗi cá nhân là sống có ích có cống hiến cho cuộc đời chung. Rèn luyện kỹ năng cảm thụ, phân tích hình ảnh thơ trong mạch thơ. Giáo dục lòng yêu quê hương đất nước, khát vọng cống hiến. Tích hợp : Tiếng việt ( từ láy, điệp từ, so sánh, ẩn dụ …) B : Chuẩn bị Giáo viên : Giáo án + Chân dung nhà thơ Học sinh : Học bài cũ và soạn bài C : Tiến trình lên lớp 1. ổn định lớp 2. Kiểm tra 3. Bài mới Hoạt động của giáo viên H/Đ hs Nội dung Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc với giọng vui và suy ngẫm, lúc nhanh lúc chậm. ? : Nêu những hiểu biết của em về tác giả Giáo viên giới thiệu ảnh của nhà thơ. ?: Nêu hoàn cảnh ra đời của bài thơ ?( Bài thơ được tác giả sáng tác khi đang nằm trên giường bệnh, lúc cuối cuộc đời. Bài thơ thể hiện niềm yêu mến thiết tha với cuộc sống với đất nước và ước nguyện của tác giả) ?: Xác định thể loại của bài thơ ( Thơ trữ tình ) ?: Vì sao gọi đây là một bài thơ trữ tình ( Vì xuất hiện nhân vật trữ tình “ Tôi” tự bộc lộ cảm xúc của mình trước mùa xuân). ?: Từ đó xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản ( Biểu cảm ) ?: Ngoài ra còn phương thức biểu đạt nào khác không? ( Miêu tả - khổ 1; lập luận – khổ 3) ?: Tìm hiểu mạch cảm xúc của tác giả trong bài thơ? ( Đi từ mùa xuân của thiên nhiên đến mùa xuân của đất nước đến suy ngẫm ước nguyện của tác giả) ?: Dựa vào mạch cảm xúc đó em hãy chia bố cục của bài thơ và nêu ý nghĩa của mỗi đoạn. Khổ thơ đầu : Cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên đất trời. Khổ 3,4 : Cảm xúc về mùa xuân đất nước. Khổ 5,6 : Suy nghĩ và ước nguyện của tác giả Khổ cuối : Lời ngợi ca quê hương đất nước. Đọc khổ thơ đầu ?: Mùa xuân ở khổ thơ đầu dùng với ý nghĩa gì? ?: Mùa xuân của thiên nhiên đất trời được tác giả phác họa qua những hình ảnh nào, màu sắc âm thanh nào ? ?: Qua hình ảnh dòng sông xanh, màu sắc tím biếc và từ “ơi”, từ “chi” giúp em hình dung tác giả đang nói về mùa xuân ở đâu? ( Chỉ bằng vài nét phác họa tác giả đã vẽ ra được cả không gian rộng lớn: Có dòng sông, bầu trời, có màu sắc tươi thắm, có âm thanh vui nhộn rất đặc trưng của xứ Huế) ?: Những nét phác họa này giúp em hình dung mùa xuân xứ Huế thế nào ? ?: Đứng trước mùa xuân như vậy tác giả có cảm xúc gì ? Cảm xúc đó được thể hiện ở dòng thơ nào? ?: Em hiểu “ giọt” ở đây có nghĩa là như thế nào? Giọt mưa xuân long lanh trong sáng của trời xuân. Giọt âm thanh của tiếng chim Cả A và B ?: Nếu hiểu theo cách thứ 2 thì trong câu thơ tác giả xử dụng biện pháp tu từ gì ? Phân tích rõ ( ẩn dụ chuyển đổi cảm giác " tiếng chim từ chỗ là âm thanh cảm nhận bằng thính giác chuyển thành từng giọt có hình khối " Cảm nhận bằng thị giác " Hứng cảm nhận bằng xúc giác ) ?: Sự chuyển đổi cảm giác này nói lên tâm trạng gì của nhà thơ. Đọc khổ thơ 2,3 ?: Mùa xuân của đất nước được mở ra với những hình ảnh nào? ?: Người cầm súng và người ra đồng đều gắn với mùa xuân bằng hình ảnh nào?( lộc non…) ?: Vì sao người cầm súng và người ra đồng đều gắn với mùa xuân bằng hình ảnh lộc non ấy? Sức sống của mùa xuân đất nước còn được cảm nhận bằng những câu thơ nào? (tất cả như) ?: Có gì độc đáo trong cách tổ chức lời thơ của khổ thơ này? (dùng nhiều điệp ngữ và từ láy) ?: Từ đó, mùa xuân hiện lên như thế nào? ?: Em cảm nhận gì về khổ thơ: “ đất nước bốn ngàn năm … phía trước” ( đất nước như " hình ảnh so sánh gợi liên tưởng đến vẻ đẹp, ánh sáng và hi vọng) ?: Qua đó, em hiểu gì về tấm lòng của nhà thơ với đất nước? ?: Đọc khổ thơ 5,6 ?: Trước khung cảnh của đất trời, đất nước vào xuân, tác giả ước nguyện điều gì? ước nguyện đó được thể hiện qua những hình ảnh nào? ?: Sự trở lại của những hình ảnh: Con chim, nhành hoa ở khổ thơ có gì đặc sắc ( đó là sự trở lại của mùa xuân) ?: Em hiểu gì về tâm niệm của tác giả? ?: Hãy so sánh và nêu nhận xét cách dùng đại từ nhân xưng ở khổ thơ 1 và khổ thơ này? (tôi " cá nhân; ta " chung) ?: Cách chuyển đổi đại từ nhân xưng ấy nói lên điều gì? (ước nguyện của tác giả còn là ước nguyện của mọi người) ?: ước nguyện âm thầm nhưng lớn nhất của nhà thơ được bộc lộ qua những lời thơ nào? ?: Đến đây em hiểu được gì về khát vọng của nhà thơ? ?: ý nguyện đó có gì khác với thông thường? (Dù là tuổi 20; Dù là khi tóc bạc) ?: Từ đó em cảm nhận được thêm một quan niệm cống hiến như thế nào? (mong muốn đóng góp mùa xuân của đời mình cho đất nước một cách âm thầm, lặng lẽ, bất chấp thời gian tuổi tác, bệnh tật " đó là một tâm niệm đẹp chân thành, tha thiết, quý báu) ?: Đọc khổ thơ cuối? ?: Khép lại bài thơ là hình ảnh nào? (âm điệu dân ca xứ Huế dạt dào, tha thiết) ?: Hai điệu dân ca xứ Huế theo những người con xứ Huế suốt cuộc đời biểu thị điều gì? ?: Nêu những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của bài thơ? ?: Bài thơ gợi cho em cảm nghĩ gì về ý nghĩa cuộc sống của mỗi con người? Cuộc sống của mỗi người nằm trong cái chung của mọi người. Muốn có cuộc sống đẹp mỗi người phải có cống hiến cho cuộc đời chung. Tố Hữu viết: “ Nếu là con chim chiếc lá Con chim phải biết hót, chiếc lá phải xanh cành Lẽ nào vay mà không trả. Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình” Đọc Trả lời Trả lời Trả lời Trả lời Trả lời Trả lời Trả lời Trả lời Trả lời Trả lời Nhận xét Trả lời Nhận xét Trả lời Trả lời Trả lời Trả lời Trả lời Trả lời Nhận xét Trả lời Trả lời Trả lời I. Đọc hiểu chú thích 1. Đọc 2. Chú thích * Tác giả : Thanh Hải (1930 – 1980). Quê Thừa Thiên Huế, là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn học cách mạng ở Miền Nam từ những ngày đầu. * Tác phẩm : Ra đời tháng 11/1980 khi nhà thơ đang nằm trên giường bệnh. II. Đọc – Hiểu văn bản Thể loại Thơ ngũ ngôn Bố cục ( 4 phần ) Phân tích Mùa xuân của thiên nhiên đất trời. Dòng sông xanh Bông hoa tím biếc Con chim Chiền Chiện hót vang trời. " Bức tranh mùa xuân tươi đẹp, sáng sủa, rộn rã đầy sức sống. Cảm xúc của tác giả + Từng giọt … + Tôi đưa tay tôi hứng " Thể hiện tâm trạng say xưa, ngây ngất của tác giả trước mùa xuân. Mùa xuân của đất nước Người cầm súng " bảo vệ đất nước. Người ra đồng " xây dựng đất nước. " Biểu tượng cho 2 nhiệm vụ: Chiến đấu và sản xuất, bảo vệ và xây dựng. Người cầm súng và người ra đồng là những người gieo lộc xuân đem mùa xuân đến mọi miền đất nước. " Mùa xuân tươi đẹp hứa hẹn nhiều điều tốt đẹp. Đất nước bốn ngàn năm " Đất nước tươi sáng ] Trân trọng tự hào, tin tưởng vào tương lai tươi sáng của đất nước. Tâm niệm của tác giả. ( mùa xuân của lòng người) Ta làm con chim hót Ta làm … Ta nhập … " Ước nguyện khiêm tốn chân thành, tha thiết. Một mùa xuân nho nhỏ Lặng lẽ dâng … Dù … " Khát vọng được hòa nhập vào cuộc sống của đất nước góp phần dù là nhỏ bé của mình cho cuộc đời chung cho đất nước. ] Sự cống hiến không ở tuổi tác mà ở tâm huyết sống chân thành ở mỗi con người. Lời ngợi ca quê hương đất nước. Biểu thị niềm tin, lời ngợi ca cuộc đời, quê hương đất nước. III. Tổng kết Nội dung Nghệ thuật * Ghi nhớ * Củng cố * HDHB: Về đọc thuộc lòng bài thơ và chuẩn bị tốt tiết 117.