Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 127: Ôn tập về thơ

Tiết 127: ÔN TẬP VỀ THƠ A) Mục tiêu bài dạy ( SGV/91) B) Chuẩn bị của giáo viên - học sinh - Giáo viên: SGK, SGV, giáo án - HS: SGK, bài soạn C) Tiến trình các HĐDH: 1/ Khởi động (5’) - Ổn định - Bài cũ : - Học thuộc lòng bài thơ “ Mây và sóng ” – TaGo - Nêu chủ đề và nét đặc sắc về nghệ thuật - Bài mới: hệ thống hoá những kiến thức cơ bản về các tác phẩm thơ VN hiện đại đã học trong c/t ngữ văn lớp 9, bắt đầu từ bài “ Đồng chí” SGK tập 1 đến nay. 2.Ông tập: Hoạt động của giáo viên – học sinh ND ôn tập 1/ Lập bảng thống kê cá tác phẩm tho hiện đại VN đã học trong sách ngữ văn 9 ( cả 2 tập). TT Tên bài thơ Tác giả Năm sáng tác Thể loại Đặc sắc về nội dung Đặc sắc về nghệ thuật. 1 Đồng chí Chính Hữu 1948 Tự do Tình đồng chí của những người lính dựa trên cơ sở cùng chung cảnh ngộ và lý tưởng chiến đấu được thể hiện thật tự nhiên, bình dị mà sâu sắc trong mọi hình ảnh, nó góp phần quan trọng tạo nên sức mạnh vẽ đẹp tinh thền của người lính CM Chi tiết, hình ảnh, ngôn ngữ giản dị, chân thực, cô đọng, giàu sức biểu cảm 2 Bài thơ về tiểu đội xe không kính Phạm Tiến Duật 1969 Tử do Qua hình ảnh độc đáo những chiếc xe không kính, khắc hoạ nỗi bật hình ảnh những người lính lái xe trên tuyến đường trường sơn thời kỳ chống Mỹ với tư thế hiên ngang tinh thần dũng cảm và ý chí chiến đấu giải phóng miền nam. Chất liệu hiện thực sinh động, hình ảnh độc đáo, gịong điệu tự nhiên, khoẻ khoắn giàu tính khẩu ngữ. 3 Đoàn thuyền đánh cá Huy Cận 1958 Bảy chữ Những bức tranh đẹp, rộng lớn, tráng lệ về thêin nhiên, vũ trụ và người lao động trên biển theo hành trình chuyến ra khơi đánh cá của đoàn thuyền. Qua đó, thể hiện cảm xúc về thiên nhiên và lao động niềm vui trong cuộc sống mới. Nhiều hình ảnh đẹp, rộng lớn, được sáng tạo, bằng liên tưởng và tưởng tượng, âm hưởng khoẻ khoắn, lạc quan. 4 Bếp lửa Bằng Việt 1963 Kết hợp 7 chữ và 8 chữ Những kỷ niệm đầy xúc động về bà và tình bà cháu, thể hiện lòng kính yêu, trân trọng và biết ơn của cháu đối với bà và cũng là đối với gia đình, quê hương đất nước. Kết hợp giữa biểu cảm với miêu tả và bình luận sáng tạo hình ảnh bếp lửa, gắn liền với hình ảnh người bà. 5 Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ Nguyễn Khoa Điềm 1971 Chủ yếu thơ 8 chữ Thể hiện tình yêu thương con của người mẹ dân tộc Tà Ôi, gắn liền với lòng yêu nước, tinh thần chiến đấu và khát vọng về tương lai. Khai thác điệu ra ngọt ngào, trìu mến. 6 Ánh trăng Nguyễn Duy 1978 Năm chữ Từ hình ảnh ánh trăng trong TP, gợi ra những năm tháng đã qua của cuộc đời người lính gắn bó với thiên nhiên đất nước, bình dị, nhắc nhở thái độ sống tình nghĩa thuỷ chung. Hình ảnh bình dị mà giàu ý nghĩa biểu tượng, giọng điệu chân thành, nhỏ nhẹ mà thấm sâu. 7 Con cò Chế Lan Viên 1962 Tự do Từ hình ảnh con cò trong những lời hát ru, ngợi ca tình mẹ và ý nghĩa của lời ru đối với đời sống của mổi con người. Vận dụng sáng tạo hình ảnh và giọng điệu lời ru của ca dao. 8 Mùa xuân nho nhỏ Thanh Hải 1980 Năm chữ Cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên và đất nước, thể hiện ứơc nguyện chân thành góp mùa xuân nhỏ của đời mình vào cuộc đời chung. Thể thơ năm chữ có nhạc điệu trong sáng, thiết tha gần với dân ca, hình ảnh đẹp giản dị, những so sánh ẩn dụ, sáng tạo. 9 Viếng lăng Bác Viễn Phương 1976 Tám chữ Lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ đối với Bác Hồ trong 1 lần từ miền nam ra viếng lăng Bác. Giọng điệu trang trọng và thiết tha nhiều hình ảnh ẩn dụ đẹp và gợi cảm ngôn ngữ bình dị và cô đúc. 10 Sang thu Hữu Thính Sau 1975 Năm chữ Biến chuyển của thiên nhiên lúc giao mùa từ hạ sang thu qua sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ. Hình ảnh thiên nhiên được gợi tả bằng nhiều cảm giác tinh nhạy ngôn ngữ chính xác gợi cảm. 11 Nói với con Y Phương Sau 1975 Tự do Bằng lời trò chuyện với con , bài thơ thể hiện sự gắn bó, niềm tự hào về quê hương và đạo lý sống của dân tộc Cách nói giàu hình ảnh vừa cụ thể vừa gợi cảm vừa gợi ý nghĩa sâu xa. Sắp xếp các bài thơ VN đã học theo từng giai đoạn lịch sử - 1945-1954: đồng chí - 1954-1964: đoàn thuyền đánh cá, bếp lửa, con cò - 1964-1975: Bài thơ về tiểu đội xe không kính Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ - Sau 1975: Ánh tăng, Mùa xuân nho nhỏ Viếng lăng bác, Nói với con, Sang thu Các tác phẩm thơ đã thể hiện như thế nào về cuộc sống của đất nước và tư tưởng, tính chất của con người. - Các tác phẩm thơ kể trên đã tái hiện cuộc sống của đất nước và hình ảnh con người VN suốt 1 thời kỳ lịch sử từ sau CM tháng 8/1945 qua nhiều giai đoạn. + Đất nước và con gnười VN trong 2 cuộc kháng chiến chống pháp và chống mỹ với nhiều gian khổ, hy sinh nhưng rất anh hùng (d/c). + Công cuộc lao động XD đất nước và những quan hệ tốt đẹp của con người (d/c đoàn thuyền đánh cá – huy Cận) - Nhưng đều chủ yếu mà các tác phẩm thơ đã thể hiện chính là tâm hồn, tình cảm, tư tưởng của con người trong 1 thời kỳ lịch sử có nih6èu biến động lớn lao, nhiều đổi thay sâu sắc. + Tình cảm yêu nước, tình yêu quê hương + Tình đồng chí, sự gắn bó với CM, lòng kính yêu Bác Hồ ( đồng chí) + Những tình cảm gần gũi và bền chặt của con người, tình mẹ con, bà cháu trong sự thống nhất với những tình cảm chung rộng lớn ( bếp lửa) So sánhnhững bài thơ có đề tài gần nhau để thấy điểm chung và những nét riêng của mỗi tác phẩm? - Bài thơ “ khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” và bài thơ “ con cò” đều đề cập đến tình mẹ con, đều ca ngợi tình mẹ con thắm thiết, thiêng liêng. Cách thể ru của người mẹ, nhưng nội dung tình cảm và cảm xúc ở mỗi bài lại mang những nét riêng. + Bài “ khúc hát ru” thể hiện sự thống nhất của tình yêu con với lòng yêu nước, gắn bó với CM và ý chí chiến đấu của người mẹ dân tộc Tà Ôi trong hình ảnh hết sức gian khổ ở chiến khu miền tây thừa thiên, trong thời kỳ kháng chếin chống mỹ. + “ con cò” khai thác và phát tểin ý thơ từ hình tượng con cò trong ca dao hát ru, để ngợi ca tình mẹ và ý nghĩa của lời ru. + Mây và sóng: hoá thân vào lời trò chuyện hồn nhiên ngây thơ của em bé với mẹ, để thể hiện tình yêu mẹ thắm thiết của trẻ thơ. Mẹ đối với em bé là vẽ đẹp, niềm vui, sự hấp dẫn lớn nhất, sâu xa và vô tận, hơn tất cả những điều hấn dẫn khác trong vũ trụ. 5. Nhận xét về hình ảnh người lính và tình đồng đội của họ, trong các bài thơ” đồng chí”, “bài thơ về tiểu đội xe không kính”, “ ánh trăng”... - 3 bài đều viết về người lính CM với vẽ đẹp trong tính cách và tâm hồn họ. Nhưng mỗi bài thơ lại khai thác những nét riêng và đắt trong những hình ảnh khác nhau. + Đồng chí: Viết về người lính ở thời kỳ đầu kháng chiến chống pháp, xuất thân từ nông dân, sống ở làng quê nghèo, tình nguệyn ra đi chiến đấu. tình đồng chì, đồng đội dựa trên cơ sở cùng chung cảnh ngộ, cùng chia sẽ những gian lao, thiếu thốn. Cùng lý tưởng chiến đấu, bài thơ tập trung thể hiện vẻ đẹp và sức mạnh của tình đồng chí ở những người lính CM. Bài thơ về tiểu đội xe không kính: Khắc hoạ hình ảnh những chiến sỹ lái xe trên tuyến đường trường sơn trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, bài thơ làm nổi bật tinh thần dũng cảm, bất chấp khó khăn nguy hiểm, tư thế hiên ngang, niềm lạc quan và ý chí chiến đấu giải phóng miền nam của người chiến sỹ lái xe, một hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ trẻ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Ánh trăng nói về những suy ngẫm của người lính đã đi qua cuộc chiến tranh, nay sống giữa TP hoà bình. Bài thơ gợi những kỷ niệm gắn bó của người lính với đất nước, với đồng đội trong những năm tháng gian lao của thời chiến tranh, để từ đó nhắc nhỡ về đạo lý nghĩa tình thuỷ chung. Nhận xét bút pháp XD hình ảnh thơ trong các bài. + Đoàn thuyền đánh cá, sử dụng bút pháp tượng trưng, phóng đại, nhiệu liên tưởng, tưởng tượng, so sánh mới mẽ độc đáo. + Đồng chí : Bút pháp hiện thực ( đưa những chi tiết hình ảnh thực của đời sống người lính vào trong thơ dần như là trực tiếp). Ánh trăng: Có đưa vào nhiều chi tiết thực, rất bình dị, nhưng chủ yếu dùng bút pháp gợi tả ( không đi vào chi tiết mà hướng tới ý nghĩa khái quát, biểu tượng). + Con cò: tượng trưng + Mùa xuân nho nhỏ, vừa hiện thực vừa lãng mạng + Tiểu đội xe không kính: Bút pháp hiện thực 7.Phân tích 1 khổ thơ mà em thích trong các bài thơ đã học( về nhà) Củng cố - dặn dò - Học lại những phần đã ôn tập - Xem trước bài: nghĩa tường minh và hàm ý