Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 4: Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh

Ngày soạn: 19/8/2013 Ngày giảng: 22//8/2013 Tiết 4: SỬ DỤNG MỘT SỐ BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT TRONG VĂN BẢN THUYẾT MINH I. Mục tiêu cần đạt - Hiểu vai trò của một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. - Tạo lập được văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật. - Ý thức học tập bộ môn * Trọng tâm kiến thức, kỹ năng 1. Đối với học sinh khá, giỏi a. Kiến thức - Hiểu về văn bản thuyết minh và các phương pháp thuyết minh thường dùng. - Vai trò của các biện pháp nghệ thuật trong bài văn thuyết minh. b. Kĩ năng: - Nhận ra các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong các văn bản thuyết minh. - Vận dụng các biện pháp nghệ thuật khi viết văn thuyết minh. 2. Đối với học sinh trung bình a. Kiến thức - Ghi nhớ về văn bản thuyết minh và các phương pháp thuyết minh thường dùng. - Vai trò của các biện pháp nghệ thuật trong bài văn thuyết minh. b. Kĩ năng: - Nhận ra các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong các văn bản thuyết minh. 3. Đối với học sinh yếu a. Kiến thức - Biết về văn bản thuyết minh và các phương pháp thuyết minh thường dùng. - Vai trò của các biện pháp nghệ thuật trong bài văn thuyết minh. b. Kĩ năng: - Nhận ra các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong các văn bản thuyết minh. II. Phương pháp/KTDH 1. Trao đổi đàm thoại 2. Nhóm 3. Tự nhận thức, khẳng định giá trị bản thân III. Chuẩn bị 1. GV: Máy chiếu 2. HS: soạn bài IV. Tiến trình lên lớp 1. Ổn định (1’) 2. Kiểm tra bài cũ (Không) 3. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học Hoạt động của thày và trò TG Nội dung Hoạt động 1. Khởi động (Máy chiếu) Đoạn văn sau thuộc kiểu văn bản nào ? “Việt Nam là một trong những quê hương của hoa đào Nhật Tân (Hà Nội) nổi tiếng là xứ sở của đào Bích , đào Phai. Đào Nhật Tân càng nổi tiếng khi nó gắn với sự tích người anh hùng áo vải Nguyễn Huệ sau khi đại thắng quân Thanh đã cho mang cành đào từ Thăng Long vào Phú Xuân tặng công chúa Ngọc Hân để báo tin vui”. - KL: đây là kiểu văn bản thuyết minh. 3’ Hoạt động 2. Hướng dẫn hình thành kiến thức mới Mục tiêu: - Hiểu vai trò của một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. Văn bản thuyết minh có những tính chất nào. Nó được viết ra nhằm mục đích gì? - Tính chất: khách quan, xác thực và hữu ích; chính xác, rõ ràng và hấp dẫn. - Mục đích: cung cấp tri thức về đặc điểm, tính chất các sự vật hiện tượng trong tự nhiên, xã hội. Có mấy phương pháp thường dùng trong văn bản thuyết minh? - Định nghĩa, phân loại, nêu ví dụ, nêu số liệu, liệt kê, so sánh… - Gọi 2 HS đọc văn bản. Văn bản trên thuyết minh về vấn đề gì? Vấn đề “sự kỳ lạ của Hạ Long là vô tận” được tác giả thuyết minh bằng phương pháp nào? Tác giả hiểu sự “kỳ lạ” này là gì ? Hãy gạch chân dưới câu văn nêu khái quát sự kỳ lạ ấy ? - HS phát hiện trong đoạn 1 và gạch chân các từ quan trọng. 4. Để làm rõ sự “kỳ la” của Hạ Long, tác giả còn sử dụng biện pháp nghệ thuật nào? Tác giả đã trình bày được sự kỳ lạ của Hạ Long chưa. Trình bày được như thế là nhờ đâu? Ngoài các biện pháp được tác giả sử dụng trong bài, còn những biện pháp nào có thể vận dụng (HS thử nêu một số biện pháp nghệ thuật khác). Qua phân tích ví dụ, hãy cho biết: để cho văn bản thuyết minh thêm sinh động, hấp dẫn, người ta thường vận dụng những biện pháp nghệ thuật nào? - GV khái quát lại và gọi HS đọc ghi nhớ. 16 I. Tìm hiểu việc sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh 1. Ôn tập văn bản thuyết minh. 2. Viết văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật a. Văn bản “Hạ Long - Đá và nước” - Vấn đề thuyết minh: sự kỳ lạ của Hạ Long. - Phương pháp: giải thích, liệt kê, liên tưởng, tưởng tượng. - Dùng cách miêu tả, so sánh, tưởng tượng vẻ đẹp của đá dưới ánh sáng, biến chúng từ vật vô tri thành vật sống động có hồn. * Ghi nhớ: SGK/ 13 Hoạt động 3. Hướng dẫn luyện tập Mục tiêu: Nhận biết văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật. HS đọc BT, xác định yêu cầu bài tập HS hoạt động nhóm 4, thời gian 5’ HS trình bày, hs+gv nhận xét, kết luận HS đọc BT, xác định yêu cầu bài tập HS hoạt động cá nhân, thời gian 2’ HS trình bày, hs+gv nhận xét, kết luận 20’ II. Luyện tập Bài tập 1 (sgk) - Tính chất thuyết minh: giới thiệu loài ruồi. + Những tính chất chung về họ, giống, loài. + Các tập tính sinh sống. + Đặc điểm cơ thể… - Phương pháp thuyết minh: định nghĩa, phân loại, nêu số liệu, liệt kê. - Biện pháp nghệ thuật: nhân hóa, tạo tình tiết. Gây hứng thú cho người đọc, vừa vui, vừa thêm tri thức. Bài tập 2 (sgk) Đoạn văn này thuyết minh về tập tính của loài chim cú dưới dạng một ngộ nhận ( định kiến) thời thơ ấu, sau lớn lên đi học mới có dịp nhận thức lại sự hiểu nhầm cũ - Biện pháp NT ở đây chính là lấy ngộ nhận hồi nhỏ làm đầu mối câu chuyện. 4. Củng cố (4’) Kể tên một số biện pháp nghệ thuật thường dùng trong văn bản thuyết minh? Khi sử dụng chúng cần phải có những lưu ý gì? 5. Hướng dẫn tự học (1’) - Ghi nhớ về văn bản thuyết minh và các phương pháp thuyết minh thường dùng. - Vai trò của các biện pháp nghệ thuật trong bài văn thuyết minh. - Soạn bài luyện tập sử dụng 1 số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.