Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 41: Lục vân tiên gặp nạn (trích truyện lục vân tiên) (Nguyễn Đình Chiểu)

Tiết 41: LỤC VÂN TIÊN GẶP NẠN (Trích Truyện Lục Vân Tiên) (Nguyễn Đình Chiểu) A.. Mục tiêu bài giảng (sgv/124) B. Chuẩn bị của GV- HS - GV: sgk, sgv, giáo án - HS: sgk, bài soạn C. Tiến trình các HĐDH 1/ Khởi động (5’) - Ổn định - Bài cũ: Học thuộc lòng đoạn trích “Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga”. Nêu nội dung, nghệ thuật đoạn trích. - Giối thiệu bài mới: Giúp HS hiểu được đối lập giữa thiện và cái ác, cho thấy được niềm tin của tác giả đối với người lao động. 2/ Đọc - hiểu vb (30’) Hoạt động của GV- HS Nội dung bài giảng Hỏi: Nêu vị trí của đoạn trích? A. Tìm hiểu bài - Đoạn này nằm ở phần thứ hai của truyện Vân Tiên và Tiểu Đồng đang bơ vơ nơi đất khách quê người khi gặp Trịnh Hâm đi thi trở về. Vốn đã có lòng đố kỵ ganh ghét tài năng của Vân Tiên. Trịnh Hâm lợi dụng cơ hội để hãm hại chàng. Hắn lừa Tiểu Đồng vào rừng trói lại rồi giả bộ đưa Vân Tiên xuống thuyền, hứa sẽ dẫn về quê nhà. Đợi đến đêm khuya thanh vắng, hắn mới thực hiện hành động của mình bằng cách xô Vân Tiên xuống giữa nước I. Vị trí kết cầu đoạn trích Hỏi Nêu kết cấu đoạn trích? - 8 cầu đầu: Trịnh Hâm hãm hại Vân Tiên - Còn lại Vân Tiên được giao long và ngư ông cứu sống Hỏi HS đọc chú thích từ khó? Đọc VB (yêu cầu đọc: giọng kể chuyện phù hợp, giọng tái hiện, lời nói của Vân Tiên, đặc biệt là lời nói của ông chài) - GV: Đọc 8 câu đầu - HS: đọc phần còn lại Đọc HS đọc lại 8 cầu đầu II. Phân tích - GV: Diễn giảng thêm phần trên của đoạn trích - Tình cảnh thầy trò Vân Tiên lúc này rất bi đát, tiền hết, mắt đã mù, đang bơ vơ nơi đất khách quê người thì gặp Trịnh Hâm - Một người bạn mới quen ở Kinh trong dịp đi thi - trở về (sau khi đã đỗ cử nhân). Thấy tình cảnh Vân Tiên như vậy Trịnh Hâm hứa giụp đỏê đưa 2 thầy trò về quê nhà. Nhưng sau đó Trịnh Hâm mới lừa Tiểu Đồng vào rừng trói lại, nói dối với Vân Tiên là Tiểu Đồng bị cọp vồ, và đưa Vân Tiên lên thuyền để hãm hại 1/ Tội ác của Trịnh Yâm - Bất nhân, bất nghĩa - Gian ngoan, xảo quyệt đại diện cho cái ác Hỏi Theo em Trịnh Hâm quyết định hãm hại Vân Tiên là vì sao? Thực ra chẳng có lý do gì chính đáng, chỉ vì Vân Tiên gỉoi giang hơn hắn, trong cuộc thi thơ phú hắn kém tài, sinh lòng đố kị, ghen ghét, không muốn người khác hơn mình. Xét hoàn cảnh của Trịnh Hâm, Vân Tiên bây giờ Hỏi Em nhận xét ntn về hành động hãm hại Vân Tiên của Trịnh Hâm? Phân tích ? - Hành động độc ác, bất nhân bất nghĩa. - Hành động có toan tính, có âm mưu, sắp đặt khá kỹ lưỡng. - Phân tích + Độc ác, bất nhân: Đang tâm hãm hại một con người tội nghiệp, đang cơn hoạn nạn, không nơi nương tựa, không có gì chống đỡ. + Bất nghĩa: Vân Tiên vốn là bạn của hắn, từng trà rượu, làm thơ với nhau, lại có ý nhờ cậy. “Tình trước ngãi sau – có thương xin khá giúp nhau phen nầy” và hắn cũng từng hứa hẹn “Người lành nỡ bỏ người đau sao đành” + Hành động có toan tính kỹ lưỡng · Thời gian gây tội ác: giữa đêm khuya · Khi mọi người ngủ yên trên thuyền · Không gian: giữa trời nước mênh mông · Hành động xô ngã bất ngờ, khiến người bị xô không kịp kêu cứu · Đến lúc không biết còn ai có thể cứu được Vân Tiên hắn mới giả bộ, kêu trời la lối om xòm, rồi lấy lời bịa đặt, kể lễ che lắp tội ác của mình. · Kẻ gây tội ác phủi tay, không hề mảy may cắn rứt lương tâm -> kẻ gian ngoan, xảo quyệt Hỏi Em có nhận xét gì về nghệ thuật của đoạn thơ tự sự này ? + Cách sắp xếp tình tiết: hợp lý, diễn biến nhanh gọn + Lời thơ ? mộc mạc, giản dị Chốt Qua 8 dòng thơ, với cách sắp xếp tình tiết, hợp lý, lời thơ mộc mạc, giản dị, nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu đã dừng lại một hành động tội ác, một âm mưu để hèn của một loài người trong xã hội, tàn nhẫn, xảo quyệt, xuất phát từ tính đố kị, nhỏ nhen, lại có chút trình độ văn hóa đã khiến Trịnh Hâm trở thành nhân vật khá tiêu biểu chó cái ác trong truyện Lục Vân Tiên Đọc Gọi HS đọc đoạn còn lại Hỏi Việc đưa giao long cứu Lục Vân Tiên cũng như là du thần, tiên cứu giúp chàng, cũng cọp bắt mẹ con Võ Thế Loan bỏ vào hang tối có gì giống với các chi tiết trong truyện cổ dân gian và nó có ý nghĩa gì? 2/ Việc làm và nhân cách của ngư ông - Đó là những yếu tố hoang đường, kì ảo và ngẫu nhiên được đưa vào để tiếp tục mạch truyện phát triển để cho câu chuyện li kì hấp dẫn - Nhưng chủ yếu là thể hiện quan niệm thiện ác của tác giả theo quan niệm dân gian ở hiền gặp lành, ở ác gặp ác, đó cũng là ước mơ của tác giả - Nhân đức - Cao cả Đại diện cho cái thiện Hỏi Hai câu thơ sau diễn tả cảnh gì? cảnh diễn ra ntn? Câu thơ cho em hiểu về điều gì? (hối con vầy lựa ....ông hơ bụng dạ, mụ hơ mặt mày) - Đây là một câu thơ mộc mạc, không đẻo gọt, trau chuốt, chỉ kể lại sự việc một cách tự nhiên như nó đã xảy ra. · Cảnh cả nhà nhốn nháo, hối hả lo chạy chữa để cứu Vân Tiên bằng mọi cách, dân dã thôi, chẳng thấy thợ, thuốc thang gì mà rất mực ân cần, chu đáo, “vầy lửa” “hơ mặt” “hơ bụng”, nào ông, nào bà, nào con, mỗi người một việc · Tất cả đều thể hiện được mối chân tình của gia đình ngư ông đối vớingườibị nạn. Đó là sự đối lập hoàn toàn với những mưu toan thấp hèn nhằm làm hại người của Trịnh Hâm được kể ra ở trên) Hỏi Hai câu thơ “Ngư rằng người ở cùng ta Hôm mai hăm hút với già cho vui Giải thích 2 dòng thơ trên, cho biết tấm lòng của Ngư Ông - Hẩm hút (từ cổ) chỉ những thức ăn, đạm bạc của người nghèo) hẩm = hư, hỏng, biến chất, biến màu); (hút = chỉ gạo không trắng); ở đây Ngư Ông ngỏ ý mời Vân Tiên ở lại nhà mình, cùng chia xẻ rau cháo. · Sau khi cứu sống Vân Tiên biết chàng khốn khổ, Ngư Ông sẵn lòng cưu mang chàng; dù chỉ là chia sẽ một cuộc sống đói nghèo. · Việc làm của Ngư Ông thể hiện tấm lòng bao dung, nhân ái, hào hiệp. Nó hoàn toàn đối lập với thói ích kỷ, nhỏ nhen của Trịnh Hâm Hỏi Cuộc sống và quan niệm sống của Ngư Ông được thể hiện qua những câu nói của Ông với Vân Tiên ntn? (HS đọc: Ngư rằng --- Hàn Giang). Gợi ý - Nhận xét cuộc sống của Ngư Ông? Họ có phải là những người thất học không? + Dốc lòng vì nhơn nghĩa, cứu người, giúp người, không chờ trả ơn + Cuộc sống trong sạch, ngoài vòng danh lợi, ô trọc, xa lạ với những toan tính nhỏ nhen + Cuộc sống tự do, phóng khoáng giữa đất trời cao rộng, hòa nhập, bầu bạn với thiên nhiên, thảnh thơi giữa sống nước, gío trăng - Ông Ngư, Ông Tiều, Ông Quán...là những nhân vật thường gặp trong Lục Vân Tiên họ là những người lao động nghèo nhưng họ là những con người thông kinh sử, những con người ....lành đời để đến với cuộc sống đạm bạc, thanh bần nhưng ung dung thanh thản, nhận rõ thiện ác. Đây là những nhân vật đặc biệt để nhà thơ bộc lộ quan niệm, ước mơ lẽ sống của mình. - Nhà thơ râấ trân trọng những con người như thế. Vò họ là đại diện cho cái thiện, cho chính nghĩa. Hỏi Hãy chọn những câu thơ mà em cho là hay nhất trong đoạn thơ rồi trìnhbày cảm nhận của em về cảm xúc tác giả và ngôn ngữ miêu tả, biểu cảm trong những câu thơ ấy? (HS phát biểu tự do) - Đoạn thơ cuối, Ngư Ông nói về cuộc sống của mình là đoạn thơ hay của tác phẩm: ý tứ phóng khoáng mà sâu xa, lời lẽ thánh thoát, uyển chuyển , hình ảnh thơ đẹp, gợi cảm. + Một khoảng thiên nhiên cao rộng, khoáng đạt được mở ra với những, dọi, vinh, chích đầm, bầu trời, đất, gió, trắng + Con người hòa nhập trong thời gian thiên nhiên ấy không một chút cách biệt: hứng gió, chơi trăng, tắm mưa, chải gió. + Và dường như niềm vui sống cũng đầy ắp: vui vầy, thong thả, nghêu ngao, vui thầm, thung dung, vui say... => Có cảm giác như chính Nguyễn Đình Chiểu đang nhập thân vào nhân vật để nói lên khát vọng sống và niềm tin yêu cuộc đời của mình. 3/ Tổng kết (3’) Nêu nội dung, nghệ thuật đoạn trích (HS học ghi nhớ) III. Tổng kết Ghi nhớ /121 4/ Luyện tập (5’) B. Luyện tập BT/121 - Ngư Ông, Ngư Tiều - Đó là những án sĩ: sống trong sạch, thanh thản, khinh ghét sự đen bạc, tráo trở, sự bạo ngược, bao giờ cũng có mặt đúng lúc để cứu người. - Tác giả muốn gửi gắm khát vọng, niềm tin vào cái thiện, vào những con người lao động bình thường: Đó là khát vọng về một cách sống tốt đẹp 5/ Củng cố - dặn dò (2’) - Học thuộc lòng, ghi nhớ - Soạn: c/t địa phương phần Tiếng Việt