Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 59: Tổng kết về từ vựng (tiếp)

Tiết 59: TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG (tt) A. Mục tiêu bài dạy (sgv/180) B. Chuẩn bị của GV-HS: - GV: sgv,sgk,, giáo án - HS: sgk, bài tập C. Tiến trình : (1) Khởi động: 5' - Ổn định - Bài cũ: 1. Kể tên một số biệnpháp tu từ thường gặp 2. Cho VD và phân tích phép tu từ, hóa dụ, ẩn dụ - Bài mới: Nghiêncứu tiếp - kiến thức về từ vựng được sử dụng trong ngôn ngữ giao tiếp, trong văn chương 2/ Hình thành kiến thức mới (38') Hoạt động của GV-HS Nội dung bài giảng Hỏi HS đọc và so sánh 2 dị bản của câu ca dao, cho biết trường hợp nào "gật đầu" hay "gật gù" thể hiện thích hợp hơn ý nghĩa cần biểu đạt. Vì sao? I. So sánh 2 dị bản của câu cao dao - Gật đầu: Cúi đầu xuống, rồi ngẩng lên ngay thường để chào hỏi hay tỏ sự đồng ý - Gật gù: Gật nhẹ và nhiều lần, biểu thị thái độ đồng tình, tán thưởng => Như vậy: thể hiện thích hợp hơn ý nghĩa cần biểu đạt, tuy món ăn đạm bạc nhưng đôi vợ chồng nghèo ăn rất ngon miếng vì họ biết chia sẽ những niềm vui đơn sơ trong cuộc sống Hỏi HS đọc và nhận xét cách người vợ hiểu nghĩa từ ngữ "có một chân" 2/ Nhận xét cách hiểu từ ngữ - Người vợ không hiểu nghĩa của cách nói "chỉ có một chân sút" cách nói này có nghĩa là cả một đội bóng chỉ có 1 người giỏi ghi bàn thôi. => cách dùng hoán dụ. một chân sút -> một cầu thủ ghi bàn Hỏi HS đọc và trả lời từ nào được dùng theo nghĩa gốc? nghĩa chuyển? Nghĩa chuyển nào được hình thành theo phương thức ẩn dụ, hoán dụ? 3/ Nghĩa gốc, nghĩa chuyển - Nghĩa gốc: miệng, chân, tay - Nghĩa chuyển: ẩn dụ: đầu; hoán dụ: vai Hỏi HS đọc và trả lời, có mấy trường từ vựng? 4/ Phép cái hay trong cách dùng từ - Trường lửa: lửa, cháy, tro - Trường màu sắc: xanh, hồng, đỏ Các từ thuộc 2 trường từ vựng này có quan hệ chặt chẽ với nhau. Màu áo đỏ của cô gái thắp lên trong mắt chàng trai (và bao người khác) ngọn lửa. Ngọn lửa đó lan tỏa trong người con trai làm anh say đắm, ngất ngay (đến mứic có thể cháy thành tro) và lan ra cả không gian làm không gian cũng biến sắc (cây xanh như cùng ánh theo hồng) => Nhờ nghệ thuật dùng từ như đã phân tích, bài thờ đã xây dựng được những hình ảnh gây ấn tượng mạnh, đối với người đọc, qua đó thể hiện độc đáo một tình yêu mãnh liệt cháy bỏng Hỏi HS đọc các sự vật, hiện tượng đặt tên theo cách nào? đặt từ ngữ mới để gọi riêng sự vật, hiện tượng hay dùng từ ngữ có sẵn theo một nội dung mới. Cho VD? 5/ Cách đặt tên sự vật hiện tượng - Các sự vật, hiện tượng trên được gọi tên theo cách dùng từ ngữ có sẵn với một nội dung mới dựa vào đặc điểm của sự vật, hiện tượng được gọi tên. - Trong TV có nhiều trường hợp tương tự + Cà tím + Chuột đường + Mực + Ong ruồi + Xe cút kíct + Ớt chỉ thiên + Chim lợn + Cá kiếm + Gấu chó + Cá kìm + Chè móc câu + Dưa bở (HS thi nhau giữa các tổ) Đọc cho biết truyện cười sau đây phê phán điều gì? 6/ Phê phán cách dùng - Phê phán thói "thích" dùng từ nước ngoài của 1 số người 3/ Củng cố - dặn dò (2') - Chuẩn bị tập viết đoạn văn tự sự có yếu tố nghị luận