Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 94: Phép phân tích và tổng hợp

Tiết: 94 PHÉP PHÂN TÍCH VÀ TỔNG HỢP A. Mục tiêu bài dạy (sgv/tập II/9) B. Chuẩn bị của GV - HS: - GV: sgk, sgv, giáo án. - HS: sgk, vở bài tập C. Tiến trình bài dạy: (1) Khởi động: 2’ - Ổn định - Bài cũ: Kiểm tra vở bài tập - Bài mới: Tìm hiểu phép lập luận phân tích, tổng hợp trong TLV nghị luận (2) Hình thành kiến thức mới: 27’ Hoạt động của GV - HS Nội dung bài giảng Đọc: HS đọc văn bản “Trang phục” sgk/9 A.Tìm hiểu bài Hỏi: Ở đoạn mở đầu, bài viết nêu ramột loạt dẫn chứng về cách ăn mặc để rút ra nhận xét về vấn đề gì? - Tác giả rút ra nhận xét về vấn đề “Ăn mặc chỉnh tề” cụ thể là sự đồng bộ giữa quần áo - giày, tất… trong trang phục của con người. I. Phép lập luận Phân tích, tổng hợp Hỏi: Hai luận điểm chính trong văn bản này là gì? - Trang phục phải phù hợp với hoàn cảnh, tức là tuân thủ những quy tắc ngầm mang tính văn hóa xã hội. - Trang phục phải phù hợp với đạo đức, tức là giản dị, hài hòa với môi trường sống xung quanh. Hỏi: Tác giả đã sử dụng pheé lập luận nào để rút ra hai luận điểm trên? Cụ thể như thế nào? - Tác giả đã xác lập 2 luận điểm trên bằng phép lập luận phân tích. Cụ thể: Tác giả dùng dẫn chứng nào để làm rõ luận điểm? + Luận điểm 1: Ăn cho mình, mặc cho người (?) - Cô gái một mình trong hang sâu chắc không vày xòe,váy ngắn, không mắt xanh môi đỏ, không tô đỏ chót móng tay, móng chân. - Anh thanh niên đi tát nước hay đi câu cá ngoài cánh đồng vắng chắc không chải đầu mượt bằng sáp thơm, áo sơ mi là thẳng tắp. - Đi đám cưới không thể lôi thôi lếch thếch, mắt nhọ nhem, chân tay lầm bùn. - Đi dự đám tang không được mặc quần áo lòe loẹt, nói cười oang oang. => Sau khi phân tích những dẫn chứng cụ thể, tác giả đã chỉ ra quy tắc ngầm, chi phối cách ăn mặc của con người, đó là “văn hóa xã hội”. + Luận điểm 2: Y phục kỳ đức (trang phục phù hợp vời đạo đức) - Dù mặc đẹp đến đâu, sang đến đâu mà không phù hợp thì cũng chỉ làm trò cười cho thiên hạ, làm mình tự xấu đi mà thôi. - Xưa nay, cái đẹp bao giờ cũng đi với cái giản dị, nhất là phù hợp với môi trường. => Các phân tích trên làm rõ cho nhận định của tác giả là: Ăn mặc ra sao cũng phải phù hợp với hoàn cảnh riêng của mình và hoàn cảnh chung nơi công cộng hay toàn xã hội. Hỏi: Để chốt lại vấn đề, tác giả đã vận dụng phép lập luận nào? Phép lập luận đó thường đặt ở vị trí nào của văn bản? - Để chốt lại vấn đề, tác giả đã vận dụng phép lập luận tổng hợp, bằng một kết luận ở cuối văn bản “Thế mới biết, trang phục hợp văn hóa, hợp đạo đức, hợp môi trường mới là trang phục đẹp”. Chốt: => Để làm rõ ý nghĩa của một sự vật, hiện tượng nào đó người ta thường dùng phép lập luận phân tích tích và tổng hợp. Hỏi: Qua phân tích em hãy rút ra vai trò của phép lập luận phân tích và tổng hợp trong văn nghị luận tên? - Phép lập luận, phân tích giúp ta hiểu sâu sắc các khía cạnh khác nhau của trang phục đối với từng người, trong từng hoàn cảnh cụ thể. - Phép lập luận tổng hợp giúp ta hiểu ý nghĩa văn hóa và đạo đức của cách ăn mặc, nghĩa là không thể ăn mặc một cách tùy tiện cẩu thả như một số người lầm tưởng rằng đó là sở thích và “quyền” bất khả xâm phạm của mình. Chốt: Thế nào là phép lập luận phân tích, tổng hợp? (HS đọc ghi nhớ sgk) - Phân tích là phép lập luận trình bày từng bộ phận phương diện của một vấn đề nhằm chỉ ra nội dung của sự vật, hiện tượng. Để phân tích nội dung của sự vật hiện tượng người ta có thể sử dụng các biện pháp nêu giả thiết, so sánh, đối chiếu… và cả phép lập luận giải thích, chứng minh… - Tổng hợp là phép lập luận rút ra cái chung từ những điều đã phân tích. Không có phân tích thì không có tổng hợp. Lập luận tổng hợp thường đặt ở cuối đoạn hay cuối bài ở phần kết luận của một phần hoặc toàn bộ văn bản. Ghi bảng: Vấn đề: Ăn mặc chỉnh tế Phép Trang phục phù Trang phục Trình bày từng lập hợp với hoàn cảnh phù hợp với đđ bộ phận, từng luận - d/c 1 - d/c 1 phương diện phân - d/c 2 - d/c 2 của vấn đề tích - d/c 3 bằng so sánh đối chiếu giải thích, ch/môn) Phép Trang phục phù hợp văn hóa Rút ra cái chg lập đạo đức, môi trường là trang từ những điều luận phục đẹp đã phân tích. t/hợp (3) Luyện tập: 5’ II. Ghi nhớ/10 BT1: Tác giả đã phân tích như thế nào để làm sáng tỏ luận điểm “Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách, nhưng đọc sách vẫn là con đường quan trọng của học vấn”. Thứ nhất: Học vấn là thành quả tích lũy của nhân loại được lưu giữ vá truyền lại cho đời sau. Thứ hai: Bất kỳ ai muốn phát triển học thuật cũng bắt đầu từ “kho tàng quý báu” được lưu giữ trong sách, nếu không mọi sự bắt đầu sẽ là con số không, thậm chí là lạc hậu, giật lùi. Thứ ba: Đọc sách là hưởng thụ thành quả về tri thức và kinh nghiệm hàng nghìn năm của nhân loại, đó là tiền đề cho sự phát triển học thuật của mỗi người. B. Luyện tập BT2: Lý do chọn sách để đọc: - Do sách nhiều, chất lượng khác nhau cho nên phải chọn sách tốt mà đọc mới có ích. - Do sức người có hạn, không chọn sách mà đọc sẽ lãng phí sức người. - Sách có loại chuyên môn, có loại thường thức, chúng liên quan nhau, nhà chuyên môn cũng cần đọc sách thường thức. (2) Lý do chọn sách để đọc. BT3: Phân tích tầm quan trọng của cách đọc sách: - Không đọc sẽ không có điểm xuất phát cao. - Đó là con đường ngắn nhất để tiếp cận tri thức. - Không chọn lọc sách thì đời người ngắn ngủi. - Không đọc xuể, đọc không có hiệu quả. - Đọc ít mà kỹ, quan trọng hơn đọc nhiều mà qua loa không có ích gì. (3) Tầm quan trọng của cách đọc sách. BT4: Phân tích có vai trò như thế nào trong lập luận: - Phương pháp phân tích có vai trò quan trọng, nói cách khác rất cần thiết trong lập luận, vì có qua sự phân tích lợi hại, đúng sai thì các kết luận rút ra mới có sức thuyết phục. (4) Củng cố - Dặn dò: 1’ - Học ghi nhớ. - Xem: Luyện tập phân tích, tổng hợp.