Giáo án Ngữ văn 9 - Trường THCS Thanh Văn

Ngµy so¹n :10 - 8 - 2013 TiÕt 1 -2 V¨n b¶n : PHONG C¸CH Hå CHÝ MINH ( Lª Anh Trµ ) I – MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT Thấy được tầm vóc lớn lao trong cốt cách văn hoá Hồ Chí Minh qua một văn bản nhật dụng có sử dụng kết hợp các yếu tố nghị luật, tự sự, biểu cảm. II – TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG 1. Kiến thức - Một số biểu hiện của phong cách Hồ Chí Minh trong đời sống và trong sinh hoạt. - Ý nghĩa của phong cách Hồ Chí Minh trong việc giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc. - Đặc điểm của kiểu bài nghị luận xã hội qua đoạn văn cụ thể. 2. Kỹ năng: - Nắm bắt nội dung văn bản nhật dụng thuộc chủ đề hội nhập với thế giới và bảo vệ bản sắc văn hoá dân tộc. - Vận dụng các biện pháp nghệ thuật trong việc viết văn bản về một vấn đề thuộc lĩnh vực văn hoá, lối sống. III. CÁC BƯỚC LÊN LỚP A. Tæ chøc B. KiÓm tra ( sù chuÈn bÞ bµi cña häc sinh ) C. Giíi thiÖu bµi Hå ChÝ Minh kh«ng chØ lµ vÞ l·nh tô vÜ ®¹i, vÞ anh hïng d©n téc mµ cßn lµ mét danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi , VÎ ®Ñp v¨n ho¸ chÝnh lµ nÐt næi bËt trong phong c¸ch Hå ChÝ Minh. Phong c¸ch Êy nh­ thÕ nµo chóng ta cïng nhau t×m hiÓu trong tiÕt häc ngµy h«m nay. D. Bµi míi - V¨n b¶n thuéc kiÓu v¨n b¶n nµo ? - --- T¸c gi¶ ®· sö dông ph­¬ng thøc biÓu ®¹t nµo ®Ó viÕt v¨n b¶n? V¨n b¶n nµy ®­îc trÝch tõ ®©u? - V¨n b¶n cã thÓ chia lµm mÊy phÇn ? - §äc ®o¹n 1 ? - Vèn tri thøc v¨n ho¸ cña Chñ tÞch HCM hÕt søc s©u réng , Ýt cã vÞ l·nh tô nµo am hiÓuvÒ c¸c d©n téc, nh©n d©n thÕ giíi , v¨n ho¸ thÕ giíi s©u s¾c nh­ Hå ChÝ Minh. VËy b»ng nh÷ng con ®­êng nµo Ng­êi cè ®­îc vèn v¨n ho¸ s©u réng Êy ? Chi tiÕt nµo thÓ hiÖn sù tiÕp xóc víi nhiÒu nÒn v¨n ho¸ trªn thÕ giíi ? - Em biÕt dÉn chøng nµo chøng tá sù uyªn th©n ng«n ng÷ c¸c n­íc cña B¸c ? - B¸c®· tiÕp xócvíi nÒn v¨n ho¸ c¸c n­íc Êy khi nµo vµ b»ng c¸ch nµo ? - Kh«ng chØ dõng l¹i ë tiÕp xóc víi c¸c nÒn v¨n ho¸, mµ møc ®é hiÓu biÕt c¸c nÒn v¨n ho¸ ë B¸c nh­ thÕ nµo ? - Uyªn th©m cã nghÜa lµ g× ? - Khi tiÕp xóc víi nhiÒu nÒn v¨n ho¸ nh­ vËy th× c¸i g× B¸c còng tiÕp thu kh«ng ? C¸ch tiÕp thu cña B¸c cã g× ®Æc biÖt ? - Qua c¸ch tiÕp xóc vµ häc tËp v¨n ho¸ nh©n lo¹i nh­ thÕ cho ta thÊy vÎ ®Ñp nµo trong phong c¸ch Hå ChÝ Minh? -Khi ®· tiÕp thu c¸i hay c¸i ®Ñp cña v¨n ho¸ quèc tÕ th× biÓu hiÖn v¨n ho¸ cña B¸c cã g× k× l¹ - Em hiÓu nh­ thÕ nµo vÒ sù nhµo nÆn cña hai nguån v¨n ho¸ quèc tÕ vµ d©n téc ë B¸c ? - §Ó lµm râ ®Æc ®iÓm, phong c¸ch v¨n ho¸ Hå ChÝ Minh t¸c gi¶ ®· sö dông ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh nµo ? Qua ®ã ta thÊy ®­îc c¶m xóc nµo cña t¸c gi¶ khi viÕt vÒ B¸c ? I. §äc, t×m hiÓu chung - KiÓu v¨n b¶n : V¨n b¶n nhËt dông - Ph­¬ng thøc biÓu ®¹t : thuyÕt minh - V¨n b¶n lµ mét ®o¹n trÝch tõ bµi viÕt : Phong c¸ch Hå ChÝ Minh c¸i vÜ ®¹i g¾n víi c¸i gi¶n dÞ cña Lª Anh Trµ, in trong tËp Hå ChÝ Minh vµ v¨n ho¸ ViÖt Nam (1990) - Bè côc :3 ®o¹n + §o¹n 1 : tõ ®Çu ….rÊt hiÖn ®¹i => Qóa tr×nh h×nh thµnh vµ vÎ ®Ñp phong c¸ch v¨n ho¸ HCM + §o¹n 2 : tiÕp … t¾m ao => VÎ ®Ñp phong c¸ch sinh ho¹t cña B¸c + §o¹n 3 : cßn l¹i ‘ => B×nh luËn vµ kh¼ng ®Þnh ý nghÜa cña phong c¸ch HCM. - §äc : chËm r·i, b×nh tÜnh, khóc triÕt II. §äc, t×m hiÓu chi tiÕt 1. Con ®­êng h×nh thµnh phong c¸ch v¨n ho¸ Hå ChÝ Minh - TiÕp xóc víi v¨n ho¸ cña nhiÒu n­íc, nhiÒu vïng trªn thÕ giíi : + GhÐ l¹i nhiÒu h¶i c¶ng, th¨m c¸c n­íc ch©u Phi, ch©u Á, ch©u MÜ. + Sèng dµi ngµy ë Ph¸p, Anh. + Nãi vµ viÕt th¹o nhiÒu thø tiÕng ngo¹i quèc : Anh, Ph¸p, Hoa, Nga. ( ViÕt v¨n b»ng tiÕng Ph¸p( Nh÷ng trß lè hay lµ Va ren vµ Phan Béi Ch©u, B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p, lµm th¬ b»ng tiÕng Trung Hoa – NhËt kÝ trong tï ) - TiÕp xóc trªn con ®­êng ho¹t ®éng c¸ch m¹ng : trong cuéc ®êi ®Çy gian chuy©n cña m×nh, trªn nh÷ng chuyÕn tÇu v­ît trïng d­¬ng, trong lao ®éng( lµm nhiÒu nghÒ ®Ó kiÕm sèng ) - Hoc hái , t×m hiÓu v¨n ho¸ nghÖ thuËt tíi møc uyªn th©m. - TiÕp thu c¸i ®Ñp vµ c¸i hay, phª ph¸n c¸i tiªu cùc => tiÕp thu cã ®Þnh h­íng, cã chän läc. => B¸c lµ ng­êi cã nhu cÇu cao vÒ v¨n ho¸, cã n¨ng lùc v¨n ho¸, ham häc hái, nghiªm tóc trong tiÕp cËn v¨n ho¸. - V¨n ho¸ quèc tÕ ®· nhµo nÆn víi c¸i gèc v¨n ho¸ d©n téc => trë thµnh mét nh©n c¸ch rÊt ViÖt Nam - mét lèi sèng b×nh dÞ, rÊt ViÖt Nam nh­ng còng rÊt míi rÊt hiÖn ®¹i. => §ã lµ sù ®an xen, kÕt hîp hµi hoµ cña hai nguån v¨n ho¸ nh©n lo¹i vµ d©n téc trong tri thøc v¨n ho¸ HCM. §ã lµ sù hµi hoµ thèng nhÊt gi÷a : truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i, ph­¬ng §«ng vµ ph­¬ng T©y, d©n téc vµ quèc tÕ, vÜ ®¹i vµ b×nh dÞ. Tinh hoa Hång L¹c ®óc nªn Ng­êi nh­ng mÆt kh¸c tinh hoa nh©n lo¹i còng gãp phÇn lµm nªn phong c¸ch HCM NT : So s¸nh, liÖt kª, b×nh luËn thÊy râ niÒm c¶m xóc tù hµo, tin t­ëng cña t¸c gi¶ khi viÕt vÒ HCM. E, HDVN TiÕt sau häc tiÕp . T×m hiÓu ®o¹n cßn l¹i ®Ó thÊy ®­îc vÎ ®Ñp phong c¸ch Hå ChÝ Minh HÕt tiÕt 1,chuyÓn tiÕt 2 Ngµy so¹n :10 - 8 - 2013 TiÕt 2: V¨n b¶n : PHONG C¸CH hå chÝ minh (tiÕp) I – MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT Thấy được tầm vóc lớn lao trong cốt cách văn hoá Hồ Chí Minh qua một văn bản nhật dụng có sử dụng kết hợp các yếu tố nghị luật, tự sự, biểu cảm. II – TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG 1. Kiến thức - Một số biểu hiện của phong cách Hồ Chí Minh trong đời sống và trong sinh hoạt. - Ý nghĩa của phong cách Hồ Chí Minh trong việc giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc. - Đặc điểm của kiểu bài nghị luận xã hội qua đoạn văn cụ thể. 2. Kỹ năng: - Nắm bắt nội dung văn bản nhật dụng thuộc chủ đề hội nhập với thế giới và bảo vệ bản sắc văn hoá dân tộc. - Vận dụng các biện pháp nghệ thuật trong việc viết văn bản về một vấn đề thuộc lĩnh vực văn hoá, lối sống. III. CÁC BƯỚC LÊN LỚP A. Tæ chøc B. KiÓm tra Em cã c¶m nhËn nh­ thÕ nµo vÒ c¸ch tiÕp nhËn vµ vèn tri thøc v¨n ho¸ cña HCM? C. Giíi thiÖu bµi D, Bµi míi - Phong c¸ch sèng cña B¸c Hå ®­îc t¸c gi¶ ph©n tÝch vµ b×nh luËn trªn nh÷ng ph­¬ng diÖn nµo ? Mçi ph­¬ng diÖn Êy cã nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ nµo ? - §o¹n v¨n nµy t¸c gi¶ ®· sö dông ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh nµo ? - Qua ®o¹n v¨n nµy cho em c¶m nhËn ®­îc vÎ ®Ñp nµo trong c¸ch sèng cña B¸c ? - Em cßn biÕt th«ng tin nµo vÒ B¸c®Ó thuyÕt minh thªm cho c¸ch sèng b×nh dÞ trong s¸ng cña ng­êi ? - §o¹n cuèi v¨n b¶n t¸c gi¶ ®· sö dông ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh nµo ? - T¸c gi¶ ®· so s¸nh B¸c víi ai ? - T¸c gi¶ cßn b×nh luËn vÒ lèi sèng Êy nh­ thÕ nµo ? - V× sao cã thÓ kh¼ng ®Þnh lèi sèng cña B¸c cã kh¶ n¨ng ®em l¹i h¹nh phóc thanh cao cho t©m hån vµ thÓ x¸c ? - Tõ nh÷ng ®iÒu ®· ph©n tÝch ë trªn cho em c¶m nhËn g× vÒ vÎ ®Ñp trong phong c¸ch HCM ? - V¨n b¶n thµnh c«ng bëi BPNT nµo ? II. §äc, t×m hiÓu chi tiÕt 2. VÎ ®Ñp phong c¸ch HCM thÓ hiÖn trong c¸ch sèng vµ c¸ch lµm viÖc cña Ng­êi . + N¬i ë : nhµ sµn gç, c¹nh ao, ®å ®¹c méc m¹c ®¬n s¬ + Trang phôc : bé quÇn ¸o bµ ba n©u, ¸o trÊn thñ, dÐp lèp, chiÕc va li con víi vµi bé quÇn ¸o, v¸o vËt kØ niÖm cña cuéc ®êi dµi. + ¡n uèng : c¸ kho, rau luéc, c¸ muèi, ch¸o hoa. Ph­¬ng ph¸p :liÖt kª, so s¸nh, sö dông tõ chØ l­îng Ýt ái ( vµi, vÎn vÑn cã .) => C¸ch sèng gi¶n dÞ, ®¹m b¹c. - S¸ng ra bê suèi tèi vµo hang Ch¸o bÑ rau m¨ng vÉn s½n sµng Bµn ®¸ ch«ng chªnh dÞch sö ®¶ng Cuéc ®êi c¸ch m¹ng thËt lµ sang ( Tøc c¶nh P¸c Bã ) - §o¹n cuèi sö dông ph­¬ng ph¸p b×nh luËn, so s¸nh - Kh«ng cã mét vÞ l·nh tô, mét vÞ tæng thèng nào l¹i sèng ®Õn møc gi¶n dÞ vµ tiÕt chÕ nh­ vËy.( C¸c vÞ l·nh tô c¸c n­íc kh¸c ) - Ta nghÜ ®Õn NguyÔn Tr·i ë C«n S¬n, NguyÔn BØnh Khiªm ë quª nhµ ( c¸c vÞ hiÒn triÕt x­a ) - NÕp sèng gi¶n dÞ, thanh ®¹m nh­ng l¹i v« cïng thanh cao, sang träng, ®em l¹i h¹nh phóc cho t©m hån vµ thÓ x¸c. - V× : sù b×nh dÞ g¾n víi thanh cao, trong s¹ch. T©m hån kh«ng ph¶i chÞu ®ùng nh÷ng toan tÝnh, vô lîi sÏ ®­îc thanh th¶n vµ h¹nh phóc. Vµ sèng thanh b¹ch, gi¶n dÞ thÓ x¸c kh«ng ph¶i g¸nh chÞu ham muèn, bÖnh tËt=> thÓ x¸c ®­îc thanh cao, h¹nh phóc. - Lóc sinh thêi B¸c ®· nãi : “T«i chØ cã mét ham muèn, ham muèn ®Õn tét bËc lµ lµm sao cho n­íc nhµ hoµn toµn ®­îc ®éc lËp, d©n ta hoµn toµn ®­îc tù do, ai còng cã c¬m ¨n ¸o mÆc, ai còng ®­îc häc hµnh .Riªng phÇn t«i, ®Õn khi ®ã, t«i chØ lµm mét c¸i nhµ nhá, n¬i cã non xanh, n­íc biÕc ®Ó c©u c¸, trång hoa, sím chiÒu lµm b¹n víi c¸c cô giµ h¸i cñi, em trÎ ch¨n tr©u, kh«ng dÝnh lÝu g× tíi vßng danh lîi .” => §ã lµ nÐt ®Ñp vèn cã, tù nhiªn, gÇn gòi, mäi ng­êi ®Òu cã thÓ c¶m nhËn vµ häc tËp ®­îc. §ã chÝnh lµ vÎ ®ẹp phong c¸ch d©n téc ViÖt Nam III. Ghi nhí (sgk) - KÕt hîp gi÷a kÓ, ph©n tÝch, b×nh luËn ,sö dông tõ H¸n ViÖt,so s¸nh, ®èi lËp - Næi bËt lªn phong c¸ch HCM lµ sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a v¨n ho¸ d©n téc vµ v¨n ho¸ nh©n lo¹i, gi÷a thanh cao vµ gi¶n dÞ . IV.LuyÖn tËp Bµi Phong c¸ch HCM ®· båi ®¾p thªm cho chóng ta t×nh c¶m nµo víi B¸c Hå kÝnh yªu ? H·y ®äc nh÷ng bµi th¬, ®o¹n th¬ thuyÕt minh thªm cho phong c¸ch HCM: B¸c Hå ®ã, chiÕc ¸o n©u gi¶n dÞ Mµu quª h­¬ng bÒn bØ, ®Ëm ®µ.. B¸c Hå ®ã, ung dung ch©m löa hót, Tr¸n mªnh m«ng, thanh th¶n mét vïng trêi Kh«ng g× vui b»ng m¾t B¸c Hå c­êi, Quªn tuæi giµ, vui m·i tuæi ®«i m­¬i. E. HDVN: Bµi tËp 1,2 (sbt -3).ViÕt ®o¹n v¨n nªu c¶m nhËn cña em vÒ B¸c sau khi häc xong v¨n b¶n nµy ? So¹n C¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i Ngµy so¹n : 12/8/2013 TiÕt 3 C¸C PH¦¥NG CH¢M HéI THO¹I I – MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT - Nắm được những hiểu biết cốt yếu về hai phương châm hội thoại: phương châm về lượng, phương châm về chất. - Biết vận dụng các phương châm về lượng, phương châm về chất trong hoạt động giao tiếp. II – TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG 1. Kiến thức Nội dung phương châm về lượng, phương châm về chất. 2. Kỹ năng: - Nhận biết và phân tích cách sử dụng phương châm về lượng, phương châm về chất trong một tình huống giao tiếp cụ thể. - Vận dụng phương châm về lượng, phương châm về chất trong hoạt động giao tiếp. II. TiÕn tr×nhd¹y häc A. Tæ chøc B. KiÓm tra C. Giíi thiÖu bµi D. Bµi míi - §äc ®o¹n ®èi tho¹i trong sgk vµ tr¶ lêi c©u hái : - C©u tr¶ lêi cña Ba cã ®¸p øng ®iÒu mµ An muèn biÕt kh«ng ? V× sao ? - CÇn tr¶ lêi nh­ thÕ nµo ? - Muèn cho ng­êi nghe hiÓu ®­îc th× cÇn chó ý ®Õn ®iÒu g× ? - Tõ ®o¹n héi tho¹i trªn cÇn rót ra bµi häc g× vÒ giao tiÕp ? - V× sao truyÖn nµy l¹i g©y c­êi ? LÏ ra anh cã lîn c­íi vµ anh cã ¸o míi ph¶i hái nh­ thÕ nµo ®Ó ng­êi nghe ®ñ biÕt ®­îc ®iÒu cÇn hái vµ cÇn tr¶ lêi ? - Qua vÝ dô nµy cho thÊy cÇn ph¶i tu©n thñ yªu cÇu g× khi giao tiÕp ? - Qua c¶ hai vÝ dô trªn ta rót ra bµi häc g× khi giao tiÕp ? - §äc truyÖn c­êi SGK vµ cho biÕt truyÖn phª ph¸n ®iÒu g× ? - Qua c©u chuyÖn nµy, ta rót ra ®iÒu g× cÇn tr¸nh trong giao tiÕp ? - NÕu kh«ng biÕt ch¾c mét tuÇn n÷a líp tæ chøc ®i tham quan th× em cã d¸m th«ng b¸o víi c¶ líp lµ TuÇn sau chóng ta sÏ ®i tham quan kh«ng ? - VËn dông ph­¬ng ch©m vÒ chÊt ®Ó ph©n tÝch lçi trong c¸c c©u sau ? - §iÒn tõ thÝch hîp vµo chç trèng ? Bµi tËp 4 b) Ph­¬ng ch©m héi tho¹i vÒ l­îng ®ßi hái khi nãi ph¶i cã néi dung, kh«ng thiÕu, kh«ng thõa. Nªn khi nãi mét ®iÒu mµ ng­êi nãi nghÜ lµ ng­êi nghe biÕt råi nh»m môc ®Ých chuyÓn ý, dÉn ý ho¨ch nhÊn m¹nh th× ng­êi nãi th­êng nãi thªm c©u ( nh­ t«i ®· tr×nh bµy ë trªn ),®Ó ®¶m b¶o ph­¬ng ch©m vÒ l­îng vµ nh»m b¸o cho ng­êi nghe biÕt lµ viÖc nh¾c l¹i néi dung lµ cã chñ ý Bµi tËp 5 Gi¶i thÝch thµnh ng÷ - ¡n ®¬m nãi ®Æt,¨n kh«ng nãi cã => vu kh«ng bÞa ®Æt - ¡n èc nãi mß => nãi kh«ng cã c¨n cø - C·i chµy c·i cèi => Cè tranh c·i nh­ng kh«ng cã lÝ lÏ g× c¶ - Khua m«i móa mÐp => Nãi n¨ng ba hoa, kho¸c l¸c. - Nãi d¬i nãi chuét => Nãi l¨ng nh¨ng, linh tinh, kh«ng x¸c thùc => Vi ph¹m ph­¬ng ch©m héi tho¹i vÒ chÊt I. Ph­¬ng ch©m vÒ l­îng 1. VÝ dô (sgk ) VÝ dô 1 - C©u tr¶ lêi cña Ba kh«ng mang néi dung mµ An muèn biÕt. - V× ®iÒu mµ An muèn biÕt lµ mét ®Þa ®iÓm cô thÓ nµo ®ã ( s«ng, ao, hå .) - CÇn tr¶ lêi : Tí häc b¬i ë s«ng quª tí. - Chó ý xem ng­êi nghe hái vÒ c¸i g× ? nh­ thÕ nµo ? => Khi nãi, cÇn ph¶i nãi cã néi dung ®óng víi yªu cÇu cña giao tiÕp, kh«ng nªn nãi Ýt h¬n nh÷ng g× mµ giao tiÕp ®ßi hái. VÝ dô 2 - TruyÖn g©y c­êi v× c¶ hai nh©n vËt ®Òu nãi nhiÒu h¬n nh÷ng g× cÇn nãi. + Thõa tõ ( c­íi , tõ lóc t«i mÆc c¸i ¸o míi nµy ) - ChØ cÇn hái vµ tr¶ lêi lµ : + B¸c cã thÊy con lîn nµo ch¹y qua ®©y kh«ng ? + N·y giê, t«i ch¼ng thÊy con lîn nµo ch¹y qua ®©y c¶. => Kh«ng nªn nãi nhiÒu h¬n nh÷ng g× cÇn nãi 2. Ghi nhí (sgk) II. Ph­¬ng ch©m vÒ chÊt 1. VÝ dô (sgk) - TruyÖn phª ph¸n tÝnh nãi kho¸c => Trong giao tiÕp, kh«ng nªn nãi nh÷ng ®iÒu mµ m×nh kh«ng tin ®óng lµ sù thËt. => Trong giao tiÕp ®õng nãi nh÷ng ®iÒu mµ m×nh kh«ng cã b»ng chøng 2. Ghi nhí (sgk) II. LuyÖn tËp Bµi tËp 1 a) Thõa côm tõ : nu«i ë nhµ v× tõ gia sóc ®· hµm chøa lµ thó nu«i ë nhµ b) Thõa côm tõ :cã hai c¸nh v× tÊt c¶ c¸c loµi chim ®Òu cã hai c¸nh. Bµi tËp 2 a) Nãi cã s¸ch, m¸ch cã chøng b) Nãi dèi c) Nãi mß d) Nãi nh¨ng nãi cuéi e) Nãi tr¹ng => C¸c tõ nµy ®Òu chØ nh÷ng c¸ch nãi tu©n thñ hoÆc vi ph¹m ph­¬ng ch©m héi tho¹i vÒ chÊt. Bµi tËp 3 C©u hái : Råi cã nu«i ®­îc kh«ng? lµ mét c©u hái thõa => ng­êi nãi ®· vi ph¹m ph­¬ng ch©m héi tho¹i vÒ l­îng. Bµi tËp 4 a) Khi giao tiÕp cÇnph¶i tu©n thñ ph­¬ng ch©m héi tho¹i vÒ chÊt lµ : kh«ng nãi nh÷ng ®iÒu m×nh kh«ng tin lµ ®óng sù thËt hay kh«ng cã mét b»ng chøng x¸c thùc. - Nh­ng trong mét sè tr­êng hîp giao tiÕp, v× mét lÝ do nµo ®ã, ng­êi nãi muèn truyÒn ®¹t mét th«ng tin, nh­ng ch­a cã b»ng chøng ch¾c ch¾n nªn tr­íc khi nãi th«ng tin th× th­êng nãi côm tõ ( Nh­ t«i ®­îc biÕt ) ®Ó nh»m b¸o cho ng­êi nghe biÕt ®­îc tÝnh x¸c thùc cña nhËn ®Þn hay th«ngb¸o m×nh ®­a ra lµ ch­a ®­îc kiÓm chøng . E, HDVN : Lµm bµi tËp cßn l¹i, so¹n Sö dông mét sè BPNT trong VBTM. Ngµy so¹n : 12/8/2013 TiÕt 4 Sö DôNG MéT Sè BIÖN PH¸P NGHÖ THUËT TRONG V¡N B¶N THUYÕT MINH I – MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT - Hiểu vai trò của một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. - Tạo lập được văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật. II – TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG 1. Kiến thức - Văn bản thuyết minh và các phhương pháp thuyết minh thường dùng. - Vai trò của các biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. 2. Kỹ năng: - Nhận ra các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn bản thuyết minh. - Vận dụng các biện pháp nghệ thuật khi viết văn thuyết minh III. TiÕn tr×nh d¹y häc A. Tæ chøc B. KiÓm tra C. Giíi thiÖu bµi D. Bµi míi - V¨n b¶n thuyÕt minh lµ g× ? - V¨n b¶n thuyÕt minh viÕt ra nh»m môc ®Ých g× ? - §äc v¨n b¶n vµ cho biÕt v¨n b¶n thuyÕt minh vÒ vÊn ®Ò g× ? - V¨n b¶n cã cung cÊp tri thøc kh¸ch quan vÒ ®èi t­îng kh«ng ? - §©y lµ mét vÊn ®Ò khã hay dÔ thuyÕt minh ? V× sao ? - Theo t¸c gi¶ sù k× l¹ cña H¹ Long lµ do c¸i g× t¹o nªn ? C©u v¨n nµo nªu lªn kh¸i qu¸t sù k× l¹ cña H¹ Long - NÕu nh­ chØ sö dông ph­¬ng ph¸p liÖt kª : H¹ Long cã nhiÒu nø¬c, nhiÒu ®¶o, nhiÒu hang ®éng l¹ lïng th× ®· nªu ®­íc hÕt sù k× l¹ cña H¹ Long ch­a ?( Ch­a ) - VËy ®Ó thuyÕt minh ®­îc Sù k× l¹i cña H¹ Long lµ v« tËn, ngoµi viÖc sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh ®· häc t¸c gi¶ ®· sö dông nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo ? - T×m nh÷ng c©u v¨n thÓ hiÖn biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®ã ? - §Ó cè ®­îc nh÷ng lêi v¨n thuyÕt minh hay nh­ thÕ vÒ ®èi t­îng th× ngoµi viÖc sö dông BPNT Èn dô, nh©n ho¸, miªu t¶ ra ng­êi viÕt ph¶i cã kh¶ n¨ng nµo n÷a th× míi c¶m nhËn vµ diÔn t¶ hÕt sù k× l¹ cña H¹ Long ? - T¸c gi¶ ®· t­ëng t­îng ra nh÷ng g× ? - C¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt Êy cã t¸c dông nh­ thÕ nµo trong viÖc giíi thiÖu vÞnh H¹ Long ? - Qua viÖc t×m hiÓu v¨n b¶n nµy cho ta thÊy lµm thÕ nµo ®Ó viÕt ®­îc mét v¨n b¶n thuyÕt minh sinh ®éng, hÊp dÉn ? -V¨n b¶n cã tÝnh chÊt thuyÕt minh kh«ng ? - TÝnh chÊt Êy thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm nµo ? Nh÷ng ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh nµo ®­îc sö dông ? - V¨n b¶n thuyÕt minh nµy cã g× ®Æc biÖt ? T¸c gi¶ ®· sö dông BPNT nµo ? - §äc ®o¹n v¨n vµ nhËn xÐt vÒ BPNT ®­îc sö dông ®Ó thuyÕt minh? I. T×m hiÓu viÖc sö dông mét sè biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong v¨n b¶n thuyÕt minh. 1 .¤n tËp v¨n thuyÕt minh - Kh¸i niÖm :V¨n b¶n thuyÕt minh lµ kiÓu v¨n b¶n th«ng dông trong mäi lÜnh vùc ®êi sèng nh»m cung cÊp tri thøc kh¸ch quan vÒ ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt, nguyªn nh©n cña c¸c sù vËt hiÖn t­îng trong tù nhiªn, trong x· héi b»ng ph­¬ng ph¸p tr×nh bµy, giíi thiÖu, gi¶i thÝch. - Môc ®Ých : cung cÊp tri thøc kh¸ch quan vÒ sù vËt, sù viÖc. Ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh : Nªu ®Þnh nghÜa, ph©n lo¹i, ph©n tÝch, nªu vÝ dô, dïng sè liÖu, liÖt kª, so s¸nh. 2 ViÕt v¨n b¶n thuyÕt minh cã sö dông mét sè biÖn ph¸p nghÖ thuËt * T×m hiÓu v¨n b¶n: H¹ Long - §¸ vµ n­íc + §èi t­îng thuyÕt minh : Sù k× l¹ v« tËn cña H¹ Long ( VÎ ®Ñp hÊp dÉn k× diÖu cña H¹ Long ) => §©y lµ vÊn ®Ò khã thuyÕt minh v× : ®èi t­îng thuyÕt minh rÊt trõu t­îng (gièng nh­ trÝ tuÖ, t©m hån, ®¹o ®øc, t×nh c¶m ). Ngoµi viÖc thuyÕt minh cßn ph¶i truyÒn ®­îc c¶m xóc vµ sù thÝch thó tíi ng­êi ®äc. - Th«ng th­êng khi thuyÕt minh vÒ vinh H¹ Long ng­êi ta th­êng nãi tíi vÞnh H¹ Long réng bao nhiªu, cã bao nhiªu hßn ®¶o lín nhá, cã bao nhiªu ®éng ®¸, bao nhiªu hang ®Ñp ra sao. Nh­ng Nguyªn Ngäc ®· giíi thiÖu H¹ Long theo mét ph­¬ng diÖn kh¸c, Ýt ng­êi nãi tíi : §ã lµ ®¸ vµ n­íc H¹ Long ®em ®Õn cho du kh¸ch nh÷ng c¶m gi¸c thó vÞ. - Sù k× l¹ cña H¹ Long do n­íc t¹o nªn: ChÝnh N­íc ®· lµm cho §¸ sèng dËy, lµm cho ®¸ vèn bÊt ®éng vµ v« tri bçng trë nªn linh ho¹t, cã thÓ ®éng ®Õn v« tËn vµ cã tri gi¸c, cã t©m hån. BiÖn ph¸p nghÖ thuËt : + Miªu t¶ sinh ®éng : - ChÝnh n­íc lµm cho ®¸ sèng dËy .cã t©m hån, - N­íc t¹o nªn sù di chuyÓn haylen lái qua c¸c khe hÑp gi÷a c¸c ®¶o ®¸. + Nh©n ho¸, Èn dô : §¸ chen chóc kh¾c vÞnh .giµ ®i, trÎ l¹i, trang nghiªm h¬n, hay nhÝ nh¶nh, buån h¬n, vui h¬n, ho¸ th©n kh«ng ngõng, c¶ bän ng­êi ®¸ hèi h¶ trë vÒ. + Kh¶ n¨ng liªn t­ëng, t­ëng t­îng phong phó - T­ëng t­îng ra nh÷ng cuéc d¹o ch¬i, c¸c kh¼nng d¹o ch¬i ( toµn bµi dïng 8 ch÷ “cã thÓ” ) kh¬i gîi nh÷ng c¶m gi¸c cã thÓ cã ( dïng tõ : ®ét nhiªn,bçng nhiªn, ho¸ th©n .) - Tuútheo gãc ®é vµ tèc ®é di chuyÓn cña du kh¸ch, tuú theo h­íng ¸nh s¸ng räi vµo c¸c ®¶o ®¸ mµ thiªn nhiªn t¹o nªn thÕ giíi sèng ®éng, biÕn ho¸ ®Õn l¹ lïng. => C¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt cã t¸c dông giíi thiÖu vÞnh H¹ Long kh«ng chØ lµ ®¸ vµ n­íc mµ lµ mét thÕ giíi sèng ®éng cã hån. Bµi viÕt lµ mét lêi míi gäi du kh¸ch ®Õn víi H¹ Long. * Ghi nhí (sgk) II. LuyÖn tËp Bµi tËp 1 V¨n b¶n : Ngäc hoµng sö téi ruåi xanh a) V¨n b¶n cã tÝnh chÊt thuyÕt minh v× ®· cung cÊp tri thøc kh¸ch quan vÒ loµi ruåi - ThÓ hiÖn : + Con ruåi xanh thuéc lo¹i c«n trïng.Ruåi giÊm. + Bªn ngoµi ruåi mang 6 triÖu vi khuÈn ….19 triÖu tØ con ruåi. + Mét m¾t chøa hµng triÖu m¾t nhá …tr­ît ch©n. - Ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh : gi¶i thÝch, nªu sè liÖu, so s¸nh b) V¨n b¶n thuyÕt minh nµy cã nÐt ®Æc biÖt : - VÒ h×nh thøc : gièng nh­ b¶n t­êng thuËt mét phiªn toµ. - VÒ néi dung : gièng nh­ mét c©u chuyÖn kÓ vÒ loµi ruåi. - BPTN : kÓ chuyÖn, miªu t¶, Èn dô, nh©n ho¸. c) C¸c BPNT Êy lµm cho v¨n b¶n trë nªn sinh ®éng hÊp dÉn, g©y høng thó cho ng­êi ®äc, kh«ng ¶nh h­ëng g× ®Õn viÖc tiÕp nhËn néi dung v¨n b¶n thuyÕt minh. Bµi tËp 2 - §o¹n v¨n nh»m nãi vÒ tËp tÝnh cña chim có d­íi d¹ng mét ®Þnh kiÕn( ngé nhËn ) thêi th¬ Êu . Sau lín lªn ®i häc míi cã dÞp nhËn thøc l¹i. BPNT ë ®©y lµ lÊy sù ngé nhËn håi nhá lµm ®Çu mèi c©u chuyÖn. E. HDVN : Häc bµi, lµm bµi tËp 3,4(sbt 6) So¹n : LuyÖn tËp sö dông mét sè biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong v¨n b¶n thuyÕt minh. Ngµy so¹n :14/8/2013 TiÕt 5: LUYÖN TËP Sö DôNG MéT Sè BIÖN PH¸P NGHÖ THUËT TRONG V¡N B¶N THUYÕT MINH I – MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT Nắm được cách sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. II – TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG 1. Kiến thức - Cách làm bài thuyết minh về một thứ đồ dùng (cái quạt, cái bút, cái kéo…) - Tác dụng của một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. 2. Kỹ năng: - Xác định yêu cầu của đề bài thuyết minh về một đồ dùn cụ thể. - Lập dàn ý chi tiết về viết phần Mở bài cho bài văn thuyết minh (có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật) về một đồ dùng. III. TiÕn tr×nh bµi d¹y A. Tæ chøc B. KiÓm tra Khi viÕt v¨n b¶n thuyÕt minh ta nªn sö dông nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo ? T¸c dông cña chóng ? C. Giíi thiÖu bµi D. Bµi míi - - Yªu cÇu häc sinh chuÈn bÞ dµn ý theo ®Ò bµi ®· cho ? - ViÕt phÇn më bµi ? - PhÇn th©n bµi cÇn giíi thiÖu nh÷ng g× ? - Víi bµi nµy cã thÓ dïng nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo ? §Ó viÕt vÒ c¸i g× ? - PhÇn kÕt bµi cÇn viÕt c¸i g× I. ChuÈn bÞ §Ò bµi : ThuyÕt minh vÒ chiÕc nãn 1 Yªu cÇu : - Néi dông : nªu ®­îc c«ng dông, cÊu t¹o,chñng lo¹i, lÞch sö cña chiÕc nãn. - H×nh thøc: vËn dông ®­îc mét sè biÖn ph¸p nghÖ thuËt lµm cho bµi v¨n thuyÕt minh thªm sinh ®éng ( kÓ chuyÖn, miªu t¶, nh©h ho¸ ). 2 Dµn ý chi tiÕt - Më bµi : giíi thiÖu chiÕc nãn ChiÕc nãn tr¾ng ViÖt Nam kh«ng ph¶i chØ dïng ®Ó che n¾ng, che m­a, mµ d­êng nh­ nã ®· gãp phÇn lµm t«n thªm vÎ ®Ñp cña ng­êi con g¸i ViÖt Nam. ChiÕc nãn tr¾ng ®· tõng ®i vµo th¬ ca ViÖt Nam. V× sao chiÕc nãn tr¾ng l¹i ®­îc ng­êi VN nãi chung vµ phô n÷ VN nãi riªng yªu quý nh­ vµ tr©n träng nh­ vËy? Mêi c¸c b¹n cïng t«i t×m hiÓu vÒ lÞch sö, cÊu t¹o vµ c«ng dông cña chiÕc nãn tr¾ng nhÐ. - Th©n bµi : + N¬i lµm nãn : trªn ®Êt n­íc ta cã rÊt nhiÒu n¬i lµm nãn, nh­ng nãn ®Ñp nhÊt, næi tiÕng nhÊt lµ nãn HuÕ, nãn lµng Chu«ng ( Thanh Oai - Hµ Néi) - quª h­¬ng t«i. + LÞch sö cña chiÕc nãn : - Khã x¸c ®Þnh nghÒ lµm nãn xuÊt hiÖn ë ®©y tõ khi nµo. ChØ biÕt r»ng, tõ xa x­a nãn lµng chu«ng ®· trë thµnh lÔ vËt quý ®­îc tiÕn vµo cung vua phñ chóa. Nãn lµng Chu«ng cã mÆt ë kh¾p mäi n¬i trªn ®Êt n­íc tõ n«ng th«n ®Õn thÞ thµnh , ®Æc biÖt trong thêi gian gÇn ®©y lµng Chu«ng ®· kÝ ®­îc hîp ®ång ®Ó ®­a nãn xuÊt ngoại ra c¸c n­íc : NhËt B¶n, Trung Quèc, Hµn Quèc. + Quy tr×nh lµm nãn : tèn nhiÒu c«ng søc vµ thêi gian, - Nguyªn liÖu ph¶i mua tõ Thanh Ho¸, Qu¶ng B×nh, Phó Thä. -L¸ cä mua vÒ ph¬i 3 -7 ngµy cho l¸ chuyÓn sang mµu tr¾ng => miÕt l¸ cho thËt th¼ng mµ vÉn gi÷ ®­îc ®é dÎo, mÒm. - Vµnh nãn, khung nãn ®­îc lµm b»ng cËt nøa, tre vãt nhá . - Khã nhÊt lµ c«ng ®o¹n kh©u nãn. §ßi hái ng­êi thî ph¶i kiªn tr×, tØ mØ , khÐo lÐo th× míi cã ®­îc chiÕc nãn ®Ñp.Kh©u xong ph¶i h¬ nãn b»ng h¬i diªm cho nãn tr¾ng vµ kh«ng bÞ mèc. + Chñng lo¹i : Cã nhiÒu lo¹i nãn kh¸c nhau : nãn thóng quay thao, nãn ba tÇm, nãn dÊu… Nh­ng ngµy nay do nhu cÇu cña thi tr­êng lµng Chu«ng chØ s¶n xuÊt mét lo¹i nãn duy nhÊt : nãn chãp nhän. + Khung nãn ®­îc lµm b»ng 16 vµnh tre chuèt nhá, máng => lµm cho d¸ng nãn thanh tho¸t, hµi hoµ t«n lªn vÎ ®Ñp cña ng­êi ®éi nãn. Nãn cña c¸c c« g¸i trÎ ®­îc kh©u b»ng l¸ nân tr¾ng ngµ, m­ît mµ, trong lßng nãn ®­îc trang trÝ hoa v¨n - Nãn ®­îc lµm cÇu k× ®¸p øng nhu cÇu lµm ®Ñp cña mäi ng­êi * BiÖn ph¸p nghÖ thuËt sö dông : miªu t¶, so s¸nh, b×nh luËn -Lµng Chu«ng cßn næi tiÕng víi chiÕc nãn bµi th¬ xø HuÕ. Nãn ®Ñp nh­ mét t¸c phÈm nghÖ thuËt tõ bµn tay k× diÖu cña ng­êi thî lµm nãn. - Nãn máng manh nh­ mét bµi th¬ tr÷ t×nh ®­îc ng­êi th¬ khÐo lÐo tr¶u chuèt. - Vµnh tre cËt chuèt nhá, t¨m m­ît nh­ tre ngµ, nhÑ nh­ khung bÊc. L¸ cä ph¼ng, ph¬i kh« tr¾ng muèt vµ ®­îc kh©u b»ng nh÷ng sî c­íc m¶nh, trong suèt. Kh©u nãn bao giê còng kh©u tõ ®Ønh råi xuèng c¸c vµnh nãn, vÕt kh©u ph¶i thËt ®Òu, thËt th¼ng. - Quai nãn ®­îc lµm c«ng phu b»ng nh÷ng d¶i lôa nân nµ ®ñ mµu s¾c : tr¾ng trinh b¹ch, ®en gÊm sang träng, tÝm thuû chung lµm t«n thªm g­¬ng mÆt xinh x¾n cña c¸c c« g¸i. * KÕt bµi: Kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ cña chiÕc nãn trong x· héi ngµy nay. Ngµy nay, víi cuéc sèng hiÖn ®¹i, khoa häc kÜ thuËt tiªn tiÕn ®· cã nhiÒu lo¹i mò, « kiÓu d¸ng ®Ñp tiÖn lîi cã c«ng dông nh­ chiÕc nãn. Nh­ng chiÕc nãn vÉn lµ mét ®å vËt h÷u dông, mét s¶n phÈm v¨n mang nÐt ®Æc tr­ng cña thÞ thÞ hiÕu thÈm mÜ ng­êi ViÖt Nam. Nã lµ niÒm tù hµo cña d©n téc ta. Riªng víi ng­êi d©n lµng Chu«ng th× nghÒ lµm nãn kh«ng lµm cho hä giµu ®­îc nh­ hä ®Òu cã mét t×nh yªu, niÒm ®am mª k× l¹ víi c¸i nghÖ truyÒn thèng rÊt ®çi tù hµo cña m×nh. II. LuyÖn tËp trªn líp - §¹i diÖn tõng tæ lªn tr×nh bµy dµn ý, ®äc phÇn më bµi - Th¶o luËn, bæ sung cho dµn bµi ®­îc ®Çy ®ñ - §äc bµi ®äc thªm : Hä nhµ kim E. HDVN : Hoµn thµnh bµi v¨n, So¹n §Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh Ngµy so¹n :16/8/2013 TiÕt 6 - 7 V¨n b¶n : §ÊU TRANH CHO MéT THÕ GiíI HOµ B×NH ( M¸c - kÐt ) I – MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT - Nhận thức được mối nguy hại khủng khiếp của việc chạy đa vũ trang, chiến tranh hạt nhân. - Có nhận thức, hành động đúng để góp phần bảo vệ hoà bình. II – TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG 1. Kiến thức - Một số hiểu biết về tình hình thế giới những năm 1980 liên quan đến văn bản. - Hệ thống luận đểm, luận cứ, cách lập luận trong văn bản. 2. Kỹ năng: Đọc – hiểu văn bản nhật dụng bàn luận về một vấn đề liên quan đến nhiệm vụ đấu tranh vì hoà bình của nhân loại. II. TiÕn tr×nh d¹y häc A, Tæ chøc B. KiÓm tra Em hiÓu thªm ®­îc g× vÒ phong c¸ch c