Giáo án Ngữ văn 9 - Tuần 14 năm 2006

tuần 14 Ngày dạy...../...../2006 Tiết 66 Lặng lẽ Sa pa ( Nguyễn Thành Long ) I. Mục tiêu. 1. Kiến thức: cảm nhận được vẻ đẹp của các nhân vật trong truyện, chủ yếu là nhân vật anh thanh niên trong công tác thầm lặng, trong cách sống và những suy nghĩ, tình cảm trong quan hệ với mọi người. 2. Kĩ năng: rèn kĩ năng cảm thụ phân tích các yếu tố trong tác phẩm: miêu tả nhân vật, các bức tranh thiên nhiên. 3. Thái độ: Suy nghĩ về cách sống của thanh niên hiện nay và về cách sống của bản thân. II. Chuẩn bị của GV và HS - GV: SGK, SGV - HS: Đọc và tìm hiểu văn bản III. Tiến trình bài dạy. 1. Kiểm tra: Tóm tắt truyện "Làng" ( Kim Lân ). Em cảm nhận được điều gì qua truyện đó? 2. Bài mới: * Giới thiệu bài: Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm: Nguyễn Thành Long là cây bút chuyên viết truyện ngắn. Ông thường tập trung ca ngợi những con người lao động mới, dám nghĩ, dám làm, không sợ khó khăn gian khổ, say mê trong lao động sáng tạo, nhân hậu và thiết tha cuộc sống... -> bài mới. Hoạt động của thầy và trò nội dung HĐ1. Hướng dẫn đọc và tìm hiểu chú thích. ( ) - GV hướng dẫn đọc: Chú ý phân biệt giọng người kể với giọng các nhân vật khác trong truyện để thể hiện tâm lí, tính cách nhân vật, đặc biệt làm nổi bật nhân vật anh thanh niên trong câu chuyện. - GV đọc mẫu một đoạn. - HS đọc bài. - Kiểm tra chú thích 1,2,4,5 HĐ2. Tìm hiểu chung về văn bản ( ) - Em có nhận xét gì về cốt truyện và tình huống cơ bản của truyện? ( Cốt truyện đơn giản, xoay quanh một tình huống gặp gỡ bất ngờ giữa ông hoạ sĩ già, cô kĩ sư trẻ và anh thanh niên làm công tác khí tượng trên đỉnh Yên Sơn ở Sa Pa) - Truyện có những nhân vật nào? Ai là nhân vật chính? ( Anh thanh niên, ông hoạ sĩ già, cô kĩ sư, bác lái xe. Nhân vật chính: anh thanh niên) - Cách giới thiệu nhân vật chính có gì đặc biệt? ( Nhân vật chính hiện ra qua cái nhìn và ấn tượng của các nhân vật khác...) - Truyện trần thuật chủ yếu qua điểm nhìn và suy nghĩ của nhân vật nào? ( Nhân vật ông hoạ sĩ) - Cách trần thuật có tác dụng gì? ( Hình ảnh anh thanh niên thêm rõ nét đáng mến hơn) HĐ3. Tìm hiểu về nhân vật anh thanh niên. ( ) - Anh thanh niên được giới thiệu là người như thế nào? (Anh thanh niên hai mươi bảy tuổi, làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu.) -Anh sống và làm việc trong hoàn cảnh như thế nào? ( Sống một mình trên đỉnh núi cao, bốn bề chỉ có cây cỏ và mây mờ lạnh lẽo...) - Nhận xét của em về hoàn cảnh đó? ( Buồn, vắng, cô đơn... ) GV. ở cái tuổi 27, cái tuổi mà người ta không thích sự cô độc. Bao nhiêu người đang bon chen một công việc nhàn nhã tại thành thị thì anh lại vui vẻ trèo núi, băng rừng, đến làm việc trên đỉnh Yên Sơn lạnh lẽo. - Công việc của anh là gì? - Công việc ấy đòi hỏi ở người ta điều gì? ( Sự tỉ mỉ, chính xác, tinh thần trách nhiệm cao ) - Đó có phải công việc gian khổ? ( Là công việc gian khổ) - Chi tiết nào cho thấy điều đó? ( Rét, nửa đêm đang nằm trong chăn... chui ra khỏi chăn, ngọn đèn bão vặn to đến cỡ nào cũng không đủ sáng...gió tuyết và lặng im ở bên ngoài chỉ chực đợi mình là ào ào xô tới... gió giống những nhát chổi lớn muốn quét đi tất cả...) - Cái gì đã giúp anh vượt qua hoàn cảnh ấy? ( ý thức công việc, lòng yêu nghề) - Anh suy nghĩ như thế nào về công việc và cuộc sống? ( - "Khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được." - "Mình sinh ra là gì, mình đẻ ở đâu, mình vì ai mà làm việc") - Em hiểu như thế nào về những suy nghĩ đó? ( - Khi ta yêu thích công việc thì công việc đem lại cho ta niềm vui - Là con người, ai cũng phải làm việc vì sự sống của bản thân và sự sống của cộng đồng) - Em có đồng cảm với suy nghĩ đó của anh không? ( HS tự bộc lộ) - Qua đó, em nhận thấy phẩm chất nào của anh thanh niên? I. Đọc và tìm hiểu chú thích. II. Tìm hiểu văn bản 1. Nhân vật anh thanh niên. * Trong công việc: - Một mình trên đỉnh núi cao - Công việc: "đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất" ->yêu thích công việc, sống có trách nhiệm, tìm thấy niềm vui trong công việc để vượt qua gian khó. 3. Củng cố ( ) - Phẩm chất của anh thanh niên thể hiện trong công việc. 4. Hướng dẫn học ở nhà ( ) - Học bài, kể tóm tắt truyện. - Tìm hiểu phần còn lại của truyện. Ngày dạy...../...../2006 Tiết 67 Lặng lẽ Sa pa ( Nguyễn Thành Long ) I. Mục tiêu. 1. Kiến thức: cảm nhận được vẻ đẹp của các nhân vật trong truyện, chủ yếu là nhân vật anh thanh niên trong công tác thầm lặng, trong cách sống và những suy nghĩ, tình cảm trong quan hệ với mọi người. 2. Kĩ năng: rèn kĩ năng cảm thụ phân tích các yếu tố trong tác phẩm: miêu tả nhân vật, các bức tranh thiên nhiên. 3. Thái độ: yêu quý, trân trọng và học tập những con người sống có lí tưởng II. Chuẩn bị của GV và HS - GV: SGK, SGV - HS: Đọc và tìm hiểu văn bản III. Tiến trình bài dạy. 1. Kiểm tra: Tóm tắt truyện "Lặng lẽ Sa Pa" ( Nguyễn Thành Long). Phẩm chất của anh thanh niên được thể hiện trong công việc như thế nào? 2. Bài mới: * Giới thiệu bài: Khái quát nội dung tiết trước -> bài mới. Hoạt động của thầy và trò Nội dung HĐ1. Tìm hiểu về nhân vật anh thanh niên trong quan hệ với mọi người. - Anh thanh niên đã làm gì để có thể gặp gỡ, trò chuyện với mọi người? ( Dùng gỗ ngáng đường ngăn ô tô lại ...) - Chi tiết này nói lên điều gì? ( Cuộc sống cô đơn khiến anh "thèm người", thèm được trò chuyện với con người-> yêu quý con người) - Lòng yêu quý con người còn thể hiện trong sự việc nào? ( Tiếp đón ông hoạ sĩ già và cô gái trẻ) - Thái độ của anh khi tiếp khách? ( Chân tình, nồng hậu) - Thái độ đó được thể hiện qua chi tiết nào? (- Hái hoa tặng cô kĩ sư - Giới thiệu công việc của mình - Giới thiệu gương những người lao động trên Sa Pa mà anh ngưỡng mộ) - Những con người anh ngưỡng mộ là ai? ( Một ông kĩ sư ở vườn rau dưới Sa Pa, đòng chí nghiên cứu khoa học cùng cơ quan anh ) - Anh ngưỡng mộ họ vì điều gì? ( Những con người lao động thầm lặng hết lòng vì công việc) - ở anh có phẩm chất đó không? ( Có ) - Việc anh nói về những người lao động khác như thế cho thấy phẩm chất nào của anh? ( Lối sống khiêm nhường, quý trọng lao động và con người lao động ) - Việc anh gửi ông lái xe đem về cho "bác gái" củ tam thất anh đào được cho thấy điều gì ở anh? ( Quan tâm tới người khác) - GV: Hết lòng vì công việc, yêu quý con người, luôn quan tâm tới người khác. ở anh còn có nét đẹp nào khác? (lối sống trong sinh hoạt) - Em có nhận xét gì về lối sống của anh? ( Ngăn nắp, chủ động trong cuộc sống) - Điều đó được thể hiện trong chi tiết nào? ( Trồng hoa, nuôi gà, đọc sách, căn nhà luôn gọn gàng) - Qua tất cả những suy nghĩ, việc làm của anh, em nhận thấy anh là người như thế nào? ( Chân thực, tận tuỵ, tin yêu cuộc sống đó là một cách sống tích cực, tốt đẹp và mới mẻ ) HĐ2. Tìm hiểu về nhân vật ông hoạ sĩ - Vai trò của ông hoạ sĩ tong câu chuyện? ( Tuy không kể theo ngôi thứ nhất nhưng người kể hầu như đã nhập vào cái nhìn và suy nghĩ của ông hoạ sĩ để quan sát, miêu tả từ cảnh thiên nhiên đến nhân vật chính của truyện) - Tại sao ngay từ phút đầu gặp anh thanh niên ông đã thấy bối rối, xúc động? ( Cảm nhận đã gặp được đối tượng nghệ thuật: " Vì hoạ sĩ đã bắt gặp một điều thật ra ông đã ao ước được biết, ôi, một nét thôi cũng đủ để khẳng định một tâm hồn, khơi gợi một ý sáng tác") - Chi tiết đó cho thấy điều gì ở người hoạ sĩ? ( Khao khát đi tìm đối tượng nghệ thuật) - Việc ông muốn vẽ anh thanh niên và cho đó là một sự thử thách nói lên điều gì ? ( Yêu giá trị chân thực của cuộc sống ) - Nhân vật này đã góp phần tô đậm hình ảnh anh thanh niên như thế nào? ( làm cho chân dung nhân vật chính thêm sáng, đẹp và chứa đựng những chiều sâu tư tưởng ) HĐ3. Tìm hiểu về các nhân vật khác - Cuộc gặp gỡ bất ngờ với anh thanh niên, những điều anh nói, những gì anh kể đã tác động đến cô như thế nào? (Khiến cô " bàng hoàng" ) - Theo em, cô gái bàng hoàng vì điều gì? ( Hiểu cuộc sống một mình dũng cảm tuyệt đẹp của người thanh niên và về con đường cô đã lựa chọn) - Cuộc sống của anh thanh niên còn giúp cô nhận ra điều gì? ( Đánh giá đúng hơn mối tình nhạt nhẽo mà cô đã từ bỏ) GV: Đó là sự bừng dậy của những tình cảm lớn lao, cao đẹp khi người ta gặp những ánh sáng đẹp đẽ toả ra từ cuộc sống, từ tâm hồn người khác. - Lời kể của nhân vật bác lái xe về anh thanh niên có tác dụng gì? ( Kích thích sự chú ý, chờ đợi sự xuất hiện của anh thanh niên và qua lời kể của bác mà ta biết được về cuộc sống của nhân vật này) GV: Có thể nói qua những cảm xúc, suy nghĩ cùng thái độ cảm mến của các nhân vật phụ, hình ảnh anh thanh niên hiện ra càng rõ nét và đẹp hơn, chủ đề tác phẩm được mở rộng thêm . Đó là thủ pháp nghệ thật mà tác giả sử dụng thành công khi miêu tả nhân vật chính của truyện. HĐ4. Tìm hiểu chất trữ tình của truyện - Theo em, chất trữ tình của truyện được thể hiện ở những chi tiết nào? (- Phong cảnh thiên nhiên ở Sa Pa đầy thơ mộng, vẻ đẹp của anh thanh niên một mình giữa thiên nhiên lặng lẽ - Cuộc gặp gỡ tình cờ mà để lại nhiều dư vị trong lòng mỗi người...) - HS đọc lại đoạn tả cảnh Sa Pa qua cái nhìn của người hoạ sĩ ở đầu và cuối truyện - Cảm nhận của em về bức tranh thiên nhiên ấy? ( HS tự bộc lộ) - Qua tìm hiểu, em hãy nêu chủ đề của truyện. ( Ca ngơi vẻ đẹp của những con người lao động bình thương và ý nghĩa của những công việc thầm lặng) - Em có nhận xét gì về nghệ thuật kể chuyện? ( Xây dựng tình huống hợp lí, cách kể chuyện tự nhiên, kết hợp tự sự trữ tình với bình luận) - HS đọc ghi nhớ HĐ5. Luyện tập - HS thảo luận: Tại sao tác giả không đặt tên cho các nhân vật của mình mà chỉ gọi tên "anh thanh niên", "cô kĩ sư", "Ông hoạ sĩ"? - Đại diện nhóm trình bày - Nhận xét II. Tìm hiểu văn bản (tiếp) 1. Nhân vật anh thanh niên. * Trong công việc: * Trong quan hệ với mọi người: - Yêu quý con người - Cởi mở, chân tình, nồng hậu - Lối sống khiêm nhường, quý trọng lao động và con người lao động. - Quan tâm tới người khác * Trong sinh hoạt: - Ngăn nắp, chủ động trong cuộc sống => Chân thực, tận tuỵ, tin yêu cuộc sống đó là một cách sống tích cực, tốt đẹp và mới mẻ. 2. Nhân vật ông hoạ sĩ - Khao khát đi tìm đối tượng nghệ thuật - Yêu giá trị chân thực của cuộc sống 3. Chất trữ tình của truyện - Phong cảnh thiên nhiên ở Sa Pa đầy thơ mộng - Cuộc gặp gỡ tình cờ mà để lại nhiều dư vị trong lòng mỗi người... * Ghi nhớ ( SGK) IV . Luyện tập 3. Củng cố - Em cảm nhận được vẻ đẹp nào ở anh thanh niên? Em có thể học tập được ở anh điều gì? 4. Hướng dẫn học ở nhà - Học bài, nắm nội dung cơ bản và những nét đặc sắc về nghệ thuật - HS phát biểu cảm nghĩ về một trong hai nhân vật: anh thanh niên , ông hoạ sĩ - Chuẩn bị bài: Viết bài tập làm văn số 3 ( văn tự sự ) Tiết 68 - 69 Viết bài tập làm văn số 3 ( Văn tự sự ) I. Mục tiêu 1. Kiến thức: Củng cố kiến thức về văn tự sự ( kết hợp với miêu tả nội tâm và nghị luận 2. Kĩ năng: vận dụng những kiến thức đã học để thực hành viết một bài văn tự sự có yếu tố miêu tả nội tâm và nghị luận. - Rèn luyện kỹ năng diễn đạt, trình bày. 3. Thái độ: kết hợp các yếu tố miêu tả nội tâm, nghị luận trong bài văn tự sự II. Chuẩn bị của GV và HS 1. GV: ra đề, đáp án, biểu điểm. 2. HS: ôn tập, vở viết văn. III. Tiến trình bài dạy. 1. Kiểm tra: GV kiểm ra vở viết của HS 2. Đề bài Hãy kể về một lần em trót xem nhật kí của bạn. 3. Đáp án - biểu điểm *Yêu cầu cần đạt: - Nội dung: Kể về một lần trót xem nhật kí của bạn - Hình thức: tự sự kết hợp với miêu tả nội tâm và nghị luận * Đáp án - biểu điểm 1. Mở bài: - Giới thiệu và nhân vật và sự việc 2. Thân bài: Kể lại diễn biến sự việc: - Chuyện xảy ra vào lúc nào? ở đâu? Trong hoàn cảnh nào? - Chuyện diễn ra như thế nào? Bạn có biết sự việc đó không? Có ai thấy sự việc đó không? - Em đã đọc được những gì trong cuốn nhật kí?Em có nói cho người khác biết nội dung nhật kí của bạn hay không? - Em đã suy nghĩ, trăn trở và dằn vặt như thế nào sau sự việc đó? ( Cần kết hợp miêu tả nội tâm và yếu tố nghị luận ) 3. Kết bài: Bài học rút ra từ câu chuyện. 4. Hướng dẫn học ở nhà - Chuẩn bị bài: Người kể chuyện trong văn bản tự sự Ngày dạy...../...../ 2006 Tiết 70 Người kể chuyện trong văn bản tự sự I. Mục tiêu 1. Kiến thức: - Giúp HS: Hiểu và nhận diện được thế nào là người kể chuyện, vai trò và mối quan hệ giữa người kể chuyện với ngôi kể trong văn bản tự sự. - Rèn luyện kĩ năng nhận diện và tập hợp các yếu tố này trong khi đọc văn cũng như viết văn. II. Chuẩn bị của GV và HS - GV: SGK, SGV - HS: đọc và soạn bài. III. Tiến trình bài dạy 1. Kiểm tra: - Kết hợp trong giờ 2. Bài mới: Giới thiệu bài Hoạt động của thầy và trò Nội dung HĐ1. Tìm hiểu về vai rò của người kể chuyện trong văn bản tự sự.( ) - HS đọc đoạn trích từ truyện ngắn lặng lẽ Sa Pa - Đoạn trích kể về ai và về sự việc gì? - Ai là người kể truyện trên? ( Người kể truyện không phải là một hay ba nhân vật đã nói - vô nhân xưng) - Nếu là một trong ba người trên thì lời văn phải như thế nào? ( hoặc xưng "tôi" hoặc xưng tên một trong ba nhân vật) - Những câu "giọng cười như đầy tiếc rẻ" "những người con gái...hay nhìn ta như vậy"... là nhận xét của người nào? Về ai? (Nhận xét của người kể chuyện về anh thanh niên và suy nghĩ của anh) - Căn cứ vào đâu để có thể nhận xét: người kể chuyện ở đây dường như thấy hết và biết tất mọi việc, mọi hành động, tâm tư, mọi hành động, tình cảm của nhân vật? ( Căn cứ vào chủ thể đứng ra kể chuyện, đối tượng được miêu tả, ngôi kể, điểm nhìn và lời văn) - Người kể trong đoạn trích ở ngôi thứ mấy? Ngôi kể này có gì khác với ngôi thứ nhất? (Người kể chuyện giấu mình...) - Vai trò của người kể chuyện? - HS đọc ghi nhớ - HS đọc đoạn trích SGK (T. 193) HĐ2. Luyện tập ( ) - HS nêu yêu cầu của bài tập a. - Người kể chuyện ở đây là ai? - Ngôi kể này có ưu điểm gì và có hạn chế gì so với ngôi kể ở đoạn tren? - HS thảo luận nhóm. - HS nêu yêu cầu của bài tập b - HS thảo luận nhóm - Yêu cầu: Kể chuyện sao cho nhân vật, sự kiện, lời văn và cách kể phù hợp với ngôi thứ nhất. - GV gọi đại diện nhóm trình bày - nhận xét I. Vai trò của người kể chuyện trong văn bản tự sự. *. Đoạn trích - Kể về phút chia tay gữa người hoạ sĩ già, cô gái và anh thanh niên. - Người kể chuyện: không xuất hiện (vô nhân xưng) * Ghi nhớ (SGK) II. Luyện tập: a. - Người kể chuyện: nhân vật "tôi" ( ngôi thứ nhất) - Chú bé- trong cuộc gặp gỡ cảm động với mẹ mình sau những ngày xa cách. *Ưu điểm: Giúp cho người kể chuyện dễ đi sâu vào tâm tư tình cảm , miêu tả được những diễn biến tâm lí tinh vi, phức tạp đang diễn ra trong tâm hồn nhân vật "tôi" * Hạn chế: Trong việc miêu tả bao quát các đối tượng khách quan, sinh động, khó tạo ra cái nhìn nhiều chiều -> đơn diệu trong giọng văn trần thuật. b. 3. Củng cố ( ) - Ngoài hình thức kể chuyện theo ngôi thứ nhất còn hình thức kể chuyện nào khác? - Vai trò của người kể chuyện như thế nào? 4. Hướng dẫn học ở nhà ( ) - Học thuộc phần ghi nhớ. - Làm tiếp phần (b) của bài tập ( T. 194) - Chuẩn bị bài: Chiếc lược ngà.