Giáo án Ngữ văn lớp 12 – Ban cơ bản

TUẦN: 1. Tiết: 1,2. Ngày soạn: 15/8/11. Văn học sử: KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945 ĐẾN HẾT THẾ KỈ XX. AMục tiêu cần đạt : + Kiến thức: Nắm được những đặc điểm của một nền văn học song hành cùng lịch sử đất nước. Thấy được những thành tựu của văn học cách mạng Việt Nam. + Kĩ năng : Khái quát vấn đề + Thái độ : Cảm nhận được ý nghĩa của văn học đối với đời sống. B. Chuẩn bị : HS chuẩn bị: đọc kĩ SGK và trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn học bài. GV cho HS thảo luận một số câu hỏi, sau đó nhấn mạnh những điểm quan trọng. C. Phương tiện: SGK, SGV, Thiết kế bài học. D. Phương pháp : Gợi mở nêu vấn đề E. Tiến trình tổ chức: 1. Ổn định tổ chức: 2. Kiểm tra bài cũ: 3. Bài mới: + Đặt vấn đề : + Nội dung bài : HOẠT ĐỘNG GV VÀ HS YÊU CẦU CẦN ĐẠT Cách mạng tháng Tám vĩ đại đã mở ra kỉ nguyên mới cho dân tộc ta. Từ đây, một nền văn học mới gắn liền với lí tưởng độc lập, tự do và CNXH được khai sinh. Nền văn học mới đã phát triển qua hai giai đoạn: 1945-1975, 1975 đến hết thế kỉ XX. ?Em hãy nêu những nét chính về tình hình lịch sử, xã hội, văn hoá có ảnh hưởng tới sự hình thành và phát triển của văn học Việt Nam từ cách mạng tháng Tám 1945 đến 1975? ?Văn học giai đoạn 1945 đến 1975 phát triển qua mấy chặng? GV chia HS thành 3 nhóm lớn (6 nhóm nhỏ) thảo luận về những thành tựu chủ yếu của mỗi chặng. HS cử đại diện nhóm trình bày ý cơ bản. GV nhắc lại và yêu cầu HS theo dõi SGK, sau đó tự ghi vào vở. GV gợi ý: mỗi chặng cần trình bày: - Đặc điểm chung. - Đặc điểm của từng thể loại. - Kể tên những tác phẩm tiêu biểu. ?Hãy nêu những đặc điểm cơ bản của văn học Việt Nam từ cách mạng tháng Tám năm 1945 đến 1975? - Khuynh hướng sử thi: nhân vật chính thường là những con người đại diện cho tinh hoa và khí phách, phẩm chất và ý chí của dân tộc, tiêu biểu là cho lí tưởng của cộng đồng hơn là lợi ích và khát vọng cá nhân... Lời văn sử thi thường mang giọng điệu ngợi ca, trang trọng và đẹp một cách tráng lệ, hào hùng. - Cảm hứng lãng mạn khẳng định phương diện lí tưởng của cuộc sống mới và vẻ đẹp của con người mới, ca ngợi chủ nghĩa anh hùng cách mạng và tin tưởng vào tương lai tươi sáng của dân tộc. ?Căn cứ vào hoàn cảnh lịch sử, xã hội và văn hoá, hãy giải thích vì sao văn học Việt Nam từ năm 1975 đến hết thế kỉ XX phải đổi mới? ?Nêu những thành tựu ban đầu của văn học Việt Nam từ năm 1975 đến hết thế kỉ XX. Một số tác phẩm đã được đổi mới của các tác giả (SGK) ?Hãy nhận xét chung về văn học giai đoạn 1945 đến hết thế kỉ XX. I. Khái quát văn học Việt Nam từ Cách mạng năm 1945 đến năm 1975: 1. Vài nét về hoàn cảnh lịch sử, xã hội, văn hoá: - Đường lối văn nghệ của Đảng Cộng sản đã góp phần tạo nên một nền văn học thống nhất trên đất nước. - Hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ đã tác động sâu sắc, mạnh mẽ tới văn học nghệ thuật. - Nền kinh tế còn nghèo nàn và chậm phát triển. Từ năm 1945 đến năm 1975, điều kiện giao lưu bị hạn chế, văn hoá nước ta chủ yếu tiếp xúc và chịu ảnh hưởng văn hoá các nước xã hội chủ nghĩa (Liên Xô, Trung Quốc…) 2. Quá trình phát triển và những thành tựu chủ yếu: a. Những chặng đường phát triển: * 1945 - 1954: Văn học thời kì kháng chiến chống Pháp * 1955 - 1964: Văn học trong những năm xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh thống nhất đất nước ở miền Nam. * 1965 -1975: Văn học thời kì chống Mỹ cứu nước. b. Những thành tựu và hạn chế: - Thực hiện xuất sắc nhiệm vụ lịch sử giao phó, thể hiện hình ảnh con người Việt Nam trong chiến đấu và lao động. - Tiếp nối và phát huy những truyền thống tư tưởng lớn của dân tộc: truyền thống yêu nước, truyền thống nhân đạo và chủ nghĩa anh hùng. - Những thành tựu nghệ thuật lớn về thể loại, về khuynh hướng thẩm mĩ, về đội ngũ sáng tác, đặc biệt là sự xuất hiện những tác phẩm lớn mang tầm thời đại. - Tuy vậy, văn học thời kì này vẫn có những hạn chế nhất định: giản đơn, phiến diện, công thức,… - 3. Những đặc điểm cơ bản: a. Nền văn học chủ yếu vận động theo khuynh hướng cách mạng hoá, gắn bó sâu sắc với vận mệnh chung của đất nước: - Văn học trước hết phải là một thứ vũ khí phục vụ cho sự nghiệp cách mạng. - Hiện thực đời sống cách mạng và kháng chiến đã đem đến cho văn học những nguồn cảm hứng lớn, những phẩm chất mới cho văn học. - Quá trình vận động, phát triển của nền văn học mới ăn nhịp với từng chặng đường lịch sử của dân tộc, theo sát từng nhiệm vụ chính trị của đất nước. Tập trung vào hai đề tài: đấu tranh thống nhất đất nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội. b. Nền văn học hướng về đại chúng: Đại chúng vừa là đối tượng phản ánh và đối tượng phục vụ, vừa là nguồn cung cấp, bổ sung lực lượng sáng tác cho văn học. - Cảm hứng chủ đạo, chủ đề của nhiều tác phẩm là đất nước của nhân dân. - Văn học quan tâm tới đời sống của nhân dân lao động. - Tác phẩm thường ngắn gọn, nội dung dễ hiểu, chủ đề rõ ràng, hình thức nghệ thuật quen thuộc, ngôn ngữ bình dị , trong sáng, dễ hiểu. c. Nền văn học chủ yếu mang khuynh hưởng sử thi và cảm hứng lãng mạn: - Khuynh hướng sử thi đề cập đến những vấn đề có ý nghĩa lịch sử và có tính chất toàn dân tộc. - Cảm hứng lãng mạn là cảm hứng khẳng định cái tôi đầy tình cảm, cảm xúc và hướng tới lí tưởng. Cảm hứng lãng mạn đã nâng đỡ con người Việt Nam có thể vượt lên mọi thử thách trong máu lửa chiến tranh. - Khuynh hướng sử thi kết hợp với cảm hứng lãng mạn làm cho văn học giai đoạn này thấm nhuần tinh thần lạc quan, đồng thời đáp ứng được yêu cầu phản ánh hiện thực đời sống trong quá trình vận động và phát triển cách mạng. II. Vài nét khái quát văn học Việt Nam từ năm 1975 đến hết thế kỉ XX: 1. Hoàn cảnh lịch sử, xã hội và văn hoá: - Với chiến thắng 1975, lịch sử dân tộc ta mở ra một thời kì mới- thời kì tự do, độc lập và thống nhất đất nước. Tuy nhiên, từ năm 1975 đến 1985, đất nước lại gặp những khó khăn thử thách mới. - Từ 1986, với công cuộc đổi mới của Đảng, kinh tế nước ta từng bước chuyển sang kinh tế thị trường, văn hoá nước ta có điều kiện tiếp xúc rộng rãi với nhiều nước trên thế giới. Văn học dịch, báo chí và các phương tiện truyền thông khác phát triển mạnh mẽ. Đất nước bước vào công cuộc đổi mới phù hợp với nguyện vọng của nhà văn và người đọc cũng như qui luật phát triển khách quan của nền văn học. 2. Những chuyển biến và một số thành tựu ban đầu: - Từ sau năm 1975, thơ không tạo được sự lôi cuốn hấp dẫn như ở giai đoạn trước. Tuy nhiên vẫn có những tác phẩm ít nhiều tạo được sự chú ý của người đọc. - Từ sau năm 1975, văn xuôi có nhiều khởi sắc hơn thơ ca. Một số cây bút đã bộc lộ ý thức muốn đổi mới cách viết về chiến tranh, cách tiếp cận hiện thực đời sống. - Từ năm 1986, văn học chính thức bước vào chặng đường đổi mới. Văn học gắn bó hơn, cập nhật hơn những vấn đề của đời sống hàng ngày. Phóng sự xuất hiện, đề cập đến những vấn đề bức xúc của đời sống. - Từ sau năm 1975, kịch nói phát triển mạnh mẽ. Lí luận, nghiên cứu, phê bình văn học cũng có sự đổi mới. III. Kết luận: - Văn học từ 1945 đến 1975 đã kế thừa và phát huy mạnh mẽ những truyền thống tư tưởng lớn của văn học dân tộc: CN nhân đạo, CN yêu nước và CN anh hùng cách mạng. Văn học giai đoạn này cũng đạt được nhiều thành tựu về nghệ thuật ở nhiều thể loại. Văn học phát triển trong hoàn cảnh hết sức khó khăn nên bên cạnh những thành tựu to lớn cũng còn một số hạn chế. - Từ năm 1975, nhất là từ năm 1986 văn học Việt Nam bước vào công cuộc đổi mới.Văn học vận động theo hướng dân chủ, mang tính nhân bản và nhân văn sâu sắc. IV. Luyện tập: Ý kiến của Nguyễn Đình Thi đề cập tới mối quan hệ giữa văn nghệ và kháng chiến. Một mặt, văn nghệ phụng sự kháng chiến- đó là mục đích của nền văn nghệ mới trong hoàn cảnh đất nước có chiến tranh. Mặt khác, chính hiện thực cách mạng và kháng chiến đã đem đến cho văn nghệ một sức sống mới, tạo nên nguồn cam hứng sáng tạo mới cho văn nghệ. Dặn dò: Chuẩn bị bài "Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí". F. Đánh giá - Rút kinh nghiệm: TUẦN: 1. Tiết: 3,4 Ngày soạn: 15/8/2011. Làm văn: NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ Mục tiêu bài học: - Kiến thức :Giúp HS: Nắm được cách viết bài nghị luận về một tư tưỏng, đạo lí. - Kĩ năng : Lựa chọn được vấn đề và tìm cách giải quyết vấn đề nghị luận về một tư tưởng, đạo lí một cách đúng đắn, phù hợp. -Thái độ : Từ nhận thức về những vấn đề tư tưởng đạo lí, có ý thức tiếp thu những quan niệm đúng đắn và phê phán những quan niệm sai lầm. B. Chuẩn bị : HS chuẩn bị: đọc kĩ SGK và trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn học bài. GV cho HS thảo luận một số câu hỏi, sau đó nhấn mạnh những điểm quan trọng. C. Phương tiện: SGK, SGV, Thiết kế bài học D. Phương pháp: - Chủ yếu dùng phương pháp đàm thoại, thảo luận để giúp HS giải quyết yêu cầu của đề bài trong SGK, từ đó củng cố kiến thức và rèn luyện kĩ năng viết bài nghị luận về tư tưởng đạo lí. - Tích hợp với làm văn THCS. E. Tiến trình tổ chức: 1. Ổn định tổ chức: 2. Kiểm tra bài cũ: 3. Bài mới: - Đặt vấn đề : - Nội dung bài : HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS YÊU CẦU CẦN ĐẠT GV cùng HS cho ví dụ một số đề văn thuộc đề tài nghị luận về tư tưởng, đạo lí. ? Đề tài nghị luận về tư tưởng, đạo lí bao gồm những vấn đề nào? GV chia HS thành 4 nhóm thảo luận các câu hỏi nêu trong phần gợi ý thảo luận. Sau đó, nhóm cử đại diện trình bày trước lớp, GV nhận xét, HS theo dõi ghi bà vào vở. ?Câu thơ trên Tố Hữu nêu lên vấn đề gì? ?Với thanh niên, HS ngày nay, sống thế nào được coi là sống đẹp. Để sống đẹp, con người cần rèn luyện những phẩm chất nào? ? Với đề bài trên có thể sử dụng những thao tác lập luận nào? ? Bài viết này cần sử dụng các tư liệu thuộc lĩnh vực nào trong cuộc sống để làm dẫn chứng? Có thể nêu các dẫn chứng trong văn học được không? Vì sao? GV hướng dẫn HS lập dàn ý theo gợi ý trong SGK. ?Từ kết quả thảo luận trên, em hãy phát biểu nhận thức của mình về cách làm bài nghị luận về một tư tưởng, đạo lí? GV hướng dẫn HS củng cố kiến thức qua phần ghi nhớ và giải các bài tập. Chia HS thành 2 nhóm giải 2 bài tập. I. Đề tài nghị luận về tư tưởng, đạo lí: vô cùng phong phú, bao gồm các vấn đề: - Về nhận thức (lí tưởng, mục đích sống). - Về tâm hồn, tính cách (lòng yêu nước, lòng nhân ái, vị tha, bao dung, độ lượng; tính trung thực, dũng cảm, chăm chỉ, cần cù, thái độ hoà nhã, khiêm tốn; thói ích kỉ, ba hoa, vụ lợi,…). - Về các quan hệ gia đình (tình mẫu tử, tình anh em,…); về quan hệ xã hội (tình đồng bào, tình thây trò, tình bạn,…). - Về cách ứng xử, những hành động của mỗi người trong cuộc sống,… II. Tìm hiểu đề và lập dàn ý: Đề bài: Em hãy trả lời câu hỏi sau của nhà thơ Tố Hữu: Ôi, Sống đẹp là thế nào, hỡi bạn ? a. Tìm hiểu đề: - Câu thơ viết dưới dạng câu hỏi, nêu lên vấn đề “sống đẹp” trong đời sống của mỗi người muốn xứng đáng là “con người” cần nhận thức đúng và rèn luyện tích cực. - Để sống đẹp, mỗi người cần xác định: lí tưởng (mục đích sống) đúng đắn, cao đẹp; tâm hồn, tình cảm lành mạnh, nhân hậu; trí tuệ (kiến thức) mỗi ngày thêm mở rộng, sáng suốt; hành động tích cực, lương thiện…Với thanh niên, HS, muốn trở thành người sống đẹp, cần thường xuyên học tập và rèn luyện để từng bước hoàn thiện nhân cách. - Như vậy, bài làm có thể hình thành 4 nội dung để trả lời câu hỏi cả Tố Hữu: lí tưởng đúng đắn; tâm hồn lành mạnh; trí tuệ sáng suốt; hành động tích cực. - Với đề văn này, có thể sử dụng các thao tác lập luận như: giải thích (sống đẹp); phân tích (các khía cạnh biểu hiện của sống đẹp); chứng minh, bình luận (nêu những tấm gương người tốt, bàn cách thức rèn luyện để sống đẹp,; phê phán lối sống ích kỉ, vô trách nhiệm, thiếu ý chí, nghị lực,…). - Dẫn chứng chủ yếu dùng tư liệu thực tế, có thể lấy dẫn chứng trong thơ văn nhưng không cần nhiều. b. Lập dàn ý: (dựa vào phần tìm hiểu đề). A. Mở bài: - Giới thiệu về cách sống của thanh niên hiện nay. - Dẫn câu thơ của Tố Hữu. B. Thân bài: - Giải thích thế nào là sống đẹp? - Các biểu hiện của sống đẹp: + lí tưởng (mục đích sống) đúng đắn, cao đẹp. + tâm hồn, tình cảm lành mạnh, nhân hậu. + trí tuệ (kiến thức) mỗi ngày thêm mở rộng, sáng suốt. + hành động tích cực, lương thiện… Với thanh niên, HS, muốn trở thành người sống đẹp, cần thường xuyên học tập và rèn luyện để từng bước hoàn thiện nhân cách. C. Kết bài: Khẳng định ý nghĩa của sống đẹp. II. Cách làm bài nghị luận về một tư tưởng, đạo lí: Ghi nhớ: (SGK). 1. Mở bài: Giới thiệu tư tưởng, đạo lí cần bàn luận, trích dẫn (nếu đề đưa ý kiến, nhận định). 2. Thân bài: a. Giải thích, nêu nội dung vấn đề cần bàn luận. Trong trường hợp cần thiết, người viết chú ý giải thích các khái niệm, các vế và rút ra ý khái quát của vấn đề. * Lưu ý: Cần giới thiệu vấn đề một cách ngắn gọn, rõ ràng, tránh trình bày chung chung. Khâu này rất quan trọng, có ý nghĩa định hướng cho toàn bài. b. Phân tích vấn đề trên nhiều khía cạnh, chỉ ra biểu hiện cụ thể. c. Chứng minh: Dùng dẫn chứng để làm sáng tỏ vấn đề. d. Bàn bạc vấn đề trên các phương diện, khía cạnh: đúng- sai, tốt- xấu, tích cực- tiêu cực, đóng góp- hạn chế,… * Lưu ý: Sự bàn bạc cần khách quan, toàn diện, khoa học, cụ thể, chân thực, sáng tạo của người viết. e. Khẳng định ý nghĩa của vấn đề trong lí luận và thực tiễn đời sống. 3. Kết bài: Liên hệ, rút ra bài học nhận thức và hoạt động về tư tưởng đạo lí (trong gia đình, nhà trường, ngoài xã hội) IV. Luyện tập: Bài tập 1: a. Vấn đề mà Gi. Nê-ru bàn luận là phẩm chất văn hoá trong nhân cách của mỗi con người. Căn cứ vào nội dung cơ bản và một số từ ngữ then chốt, ta có thể đặt tên cho văn bản ấy là: “Thế nào là con người có văn hoá?”, “Một trí tuệ có văn hoá”,… b. Để nghị luận, tác giả sử dụng các thao tác lập luận: giải thích (đoạn 1: Văn hoá- đó có phải là sự phát triển nội tại…; Văn hoá nghĩa là…); phân tích (đoạn 2: Một trí tuệ có văn hoá…); bình luận (đoạn 3: Đến đây, tôi sẽ để các bạn…). c. Cách diễn đạt trong văn bản khá sinh động. Trong phần giải thích, tác giả đưa ra nhiều câu hỏi rồi tự trả lời, câu nọ nối câu kia, nhằm lôi cuốn người đọc suy nghĩ theo gợi ý của mình. Trong phần phân tích và bình luận, tác giả trực tiếp đối thoại với người đọc (tôi sẽ để các bạn quyết định lấy…Chúng ta tiến bộ nhờ…Chúng ta bị tràn ngập… Trong tương lai sắp tới, liệu chúng ta có thể…), tạo quan hệ gần gũi, thân mật thẳng thắn với người viết (Thủ tướng của một quốc gia) với người đọc (nhất là thanh niên). Ở đoạn cuối, tác giả viện dẫn đoạn thơ cua một nhà thơ Hi Lạp, vừa tóm lược các luận điểm nói trên, vừa gây ấn tượng nhẹ nhàng, dễ nhớ và hấp dẫn. Bài tập 2: SGK đã nêu những gợi ý cụ thể. GV nhắc HS luyện tập ở nhà (lập dàn ý hoặc viết bài). GV có thể hiểm tra, chấm điểm để động viên, nhất là đối với những HS chăm chỉ, tự giác học tập. Bài tập về nhà: Trình bày trong một bài văn ngắn (không quá 400 từ) suy nghĩ của em về ý kiến của Gi. Nê-ru, lãnh tụ cách mạng Ấn Độ: Một trí tuệ có văn hoá, có cội nguồn từ chính nó, cần phải có những cánh cửa mở rộng. Gợi ý: Cần nêu được các ý sau: Phẩm chất văn hoá được biểu hiện trong chính nhân cách của con người. Một trí tuệ có văn hoá không phải chỉ bằng việc học tập, tiếp thu tri thức, tích luỹ vốn cho bản thân mà co bản cần phải mở rộng cánh cửa của đời sống tâm hồn để hoà nhập, nắm bắt để am hiểu thấu đáo thế giới xung quanh. Dặn dò: Chuẩn bị bài Tuyên ngôn Độc lập của Hồ Chí Minh. F. Đánh giá - Rút kinh nghiệm: TUẦN: 2 Tiết: 5 Ngày soạn: 19/8/2011. Đọc văn: TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP. (Hồ Chí Minh) PHẦN MỘT: TÁC GIẢ. A . Mục tiêu bài học: + Kiến thức: Nắm được những nét khái quát về sự nghiệp văn học của Hồ Chí Minh.Quan điểm sáng tác và phong cách nghệ thuật của Hồ Chí Minh. Vận dụng những tri thức đó để phân tích văn thơ của Người. + Kĩ năng: Phân tích tác giả văn học + Thái độ : Giáo dục cho các em có thái độ đúng đắn và tinh thần học tập lối sống của Người Chuẩn bị : HS chuẩn bị: đọc kĩ SGK và trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn học bài. GV : Soạn bài , chuẩn bị tư liệu giảng dạy SGK, SGV, Thiết kế bài học C. Phương pháp: GV hướng dẫn HS trước khi đến lớp đọc kĩ SGK và trả lời câu hỏi trong phần Hướng dẫn học bài. GV nêu câu hỏi, HS trả lời và thảo luận; sau đó, GV nhấn mạnh, khắc sâu những ý chính. E. Tiến trình tổ chức: 1. Ổn định tổ chức: 2. Kiểm tra bài cũ: 3. Bài mới: - Đặt vấn đề : - Nội dung bài : HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS YÊU CẦU CẦN ĐẠT Chia HS thành 4 nhóm thảo luận 5 phút. Sau đó trình bày những nét chính, GV nhắc lại những mốc thời gian chính. HS tự ghi vào vở. ? Hãy trình bày những nét cơ bản về tiểu sử HCM. (An Nam cộng sản Đảng, Đông dương cộng sản đảng, Đông Dương CS liên đoàn) - Năm 1940 Unesco đã ghi nhận và suy tôn Người “anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hoá thế giới”. ? Hãy trình bày quan điểm sáng tác của HCM? GV chỉ cho HS thấy 3 quan điểm sáng tác của Hồ Chí Minh trong SGK rồi tự ghi vào vở, GV phân tích các đặc điểm,HS theo dõi SGK. Liên hệ thơ Nguyễn Đình Chiểu, Sóng Hồng. ? Hãy nêu những nét khái quát nhất về sự nghiệp văn học của Hồ Chí Minh? ? Sự nghiệp văn học của Người được chia làm mấy bộ phận? Chia HS thành 3 nhóm thảo luận 3 nhóm thể loại. Sau đó đại diện trình bày, Gv nhấn mạnh lại những ý cơ bản, HS theo dõi SGK rồi chép lại vào vở. ? Mục đích của việc viết văn chính luận? Nghệ thuật? ? Hãy kể tên những tác phẩm văn chính luận? ? Hãy kể tên một số tác phẩm truyện và kí của HCM? Trình bày những hiểu biết của em về tác phẩm đó? ? Em có nhận xét gì về thơ ca của HCM? Hãy kể tên những tập thơ mà em biết? ? Nêu hoàn cảnh sáng tác NKTT? Nội dung? Nghệ thuật? Qua tập thơ ta có thể nhận ra bức chân dung tự hoạ của Hồ Chí Minh. Đó là một con người có nghị lực phi thường, tâm hồn luôn khao khát tự do, hướng vè Tổ quốc; vừa nhạy cảm trước vẻ đẹp của thiên nhiên, dễ xúc động trước nỗi đau của con người, vừa có con mắt sắc sảo, tinh tường phát hiện những mâu thuẩn hài hước của một xã hội mục nát để tạo ra tiếng cười đầy trí tuệ. ? Hãy đọc một số bài thơ trước và sau CMT8? - Viết để tuyên truyền: Dân cày, Công nhân, Ca binh lính, Ca sợi chỉ,… -Trước cách mang:Pác Bó hùng vĩ, Tức cảnh Pác Bó. - Viết trong kháng chiến: Thướng sơn, Đối nguyệt, Thu dạ, Rằm tháng giêng, Cảnh khuya, Tin thắng trận. ? Hãy trình bày vắn tắt phong cách sáng tác của HCM? - Ngay từ nhỏ Hồ Chí Minh đã được sống trong không khí của văn chương cổ điển. Trong thời gian hoạt động cách mạng ở nước ngoài, nhiều năm sống ở Pari, Luân Đôn, Oa-sinh-tơn, Ca-li-phoóc-ni-a, Hồng Kông…tiếp xúc và chịu ảnh hưởng tư tưởng cũng như nghệ thuật của nhiều nhà văn Âu, Mĩ và nền văn học phương Tây hiện đại. Những điều đó đã trực tiếp hoặc gián tiếp tác động tới việc hình thành phong cách nghệ thuật Hồ Chí Minh. PCNT Hồ Chí Minh còn được hình thành do quan điểm của Người về sáng tác văn học. GV có thể phân tích một số tác phẩm tiêu biểu để làm rõ phong cách nghệ thuật của từng thể loại. - Văn chính luận:Tuyên ngôn Độc lập, Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến. - Truyện và kí: Lời than vãn của bà Trưng Trắc, Vi hành, Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu…thể hiện trí tưởng tượng phong phú, những sáng tạo độc đáo về tình huống truyện, kết hợp hài hoà giữa văn hoá phương Đông và phương Tây trong nghệ thuật trào phúng, giọng điệu và lời văn linh hoạt, hấp dẫn… - Thơ ca tuyên truyền cách mạng: Dân cày, Công nhân, Ca binh lính,…Những bài thơ nghệ thuật: Chiều tối, Giải đi sớm, Ngắm trăng, Rằm tháng giêng, Cảnh khuya… ? Hãy rút ra nhận xét chung về con người và sự nghiệp sáng tác của HCM? I. Vài nét về tiểu sử: Hồ Chí Minh sinh ngày 19-5-1890 tại Kim Liên- Nam Đàn- Nghệ An trong một gia đình nhà nho nghèo yêu nước, cha là Nguyễn Sinh Sắc, mẹ là Hoàng Thị Loan. -1911 từ bến Nhà Rồng, Người ra đi tìm đường cứu nước -1923-1941: Bác họat động cách mạng ở Pháp, Liên Xô, Trung Quốc, Thái Lan… -2/1941: Bác về nước lãnh đạo phong trào cách mạng tiến tới tổng khởi nghĩa giành chính quyền. -8/1942-9/1943: Bác bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam khi Người sang Trung Quốc tranh thủ sự viện trợ quốc tế. -2-9-1945: Bác đọc “Tuyên ngôn Độc lập” khai sinh nước Việt Nam DCCH. -1946-1969: làm Chủ tịch nước, tiếp tục lãnh đạo nhân dân ta đánh thắng giặc Pháp, Mĩ. -2-9-1969: Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời. * Bên cạnh sự nghiệp cách mạng vĩ đại, Hồ Chí Minh còn để lại một di sản văn học quí giá. Hồ Chí Minh là một nhà văn, nhà thơ lớn của dân tộc. II. Sự nghiệp văn học: 1. Quan điểm sáng tác a. Hồ Chí Minh coi văn học là một vũ khí chiến đấu lợi hại phụng sự cho sự nghiệp cách mạng. Nhà văn cũng phải có tinh thần xung phong như người chiến sĩ ngoài mặt trận. b. Hồ Chí Minh luôn chú trọng tính chân thực và tính dân tộc của văn học. c. Khi cầm bút, Hồ Chí Minh bao giờ cũng xuất phát từ mục đích, đối tượng tiếp nhận để quyết địng nội dung và hình thưc của tác phẩm. 2. Di sản văn học: Lớn lao về tầm vóc tư tưởng, phong phú về thể loại và đa dạng về phong cách nghệ thuật. a. Văn chính luận: chiếm khối lượng khá lớn. - Mục đích: đấu tranh chính trị, tiến công trực diện kẻ thù, thức tỉnh và giác ngộ quần chúng hoặc thể hiện những nhiệm vụ cách mạng của dân tộc qua những chặng đường lịch sử phục vụ trực tiếp công khai cuộc đấu tranh CM. - Các tác phẩm tiêu biểu: + Những bài báo với bút danh Ngyễn Ái Quốc đăng trên báo:Người cùng khổ(Le Pa ria), Nhân đạo (Lhumanite), Đời sống thợ thuyền … + Bản án chế độ thực dân Pháp (1925): tố cáo một cách đanh thép tội ác của thực dân Pháp đối với nhân dân các nước thuộc địa. + Tuyên ngôn độc lập (1945): khát vọng tự do của dân tộc, lập trường cách mạng. + Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến (19-12- 1946) và Không có gì quí hơn độc lập tự do (1966): là tiếng gọi của non sông đất nước trong giờ phút thử thách đặc biệt b. Truyện và kí: - Được viết chủ yếu trong thời gian hoạt động ở Pháp (từ năm 1922). - Nội dung: một mặt vạch trần bộ mặt tàn ác, xảo trá, bịp bợm của chính quyền thực dân, châm biếm môt cách thâm thuý, sâu cay vua quan phong kiến ôm chân thực dân; mặt khác bộc lộ lòng yêu nước nồng nàn và tinh thần tự hào về truyền thống bất khuất của dân tộc. - Nghệ thuật: Truyện và kí đều ngắn gọn, súc tích, vừa thấm nhuần tư tưởng, tình cảm của thời đại, vừa thể hiện bút pháp mới, mang màu sắc hiện đại trong lối viết nhẹ nhàng mà đầy tính trào lộng. - Tác phẩm tiêu biểu: (SGK) c. Thơ ca: là một bộ phận có giá trị sáng tạo nổi bật trong sáng tác của Người. - Nhật kí trong tù : + Sáng tác từ mùa thu năm1942 đến mùa thu năm 1943, thời gian bị giam cầm ở nhà tù Quốc dân đảng ở Quảng Tây- Trung Quốc. + Ghi lại tâm trạng, cảm xúc và suy nghĩ của tác giả, phản ánh tâm hồn, nhân cách cao đẹp, một nghị lực phi thường của người chiến sĩ CM vĩ đại. + Nhật kí trong tù là một tập thơ sâu sắc về tư tưởng, độc đáo đa dạng về bút pháp, kết tinh giá trị tư tưởng và nghệ thuật của thơ ca Hồ Chí Minh. - Chùm thơ làm ở Việt Bắc và thời kì kháng chiến chống Pháp: hầu hết là những bài viết nhằm mục đích tuyên truyền. Những bài viết theo cảm hứng nghệ thuật vừa mang màu sắc cổ điển, vừa mang tinh thần hiện đại. 3. Phong cách nghệ thuật: độc đáo, đa dạng. Mỗi thể loại văn học, Hồ Chí Minh đều tạo được những nét phong cách riêng, độc đáo và hấp dẫn. a. Văn chính luận: - Ngắn gọn, tư duy sắc sảo. - Lập luận chặt chẽ, lí lẽ đanh thép, bằng chứng đầy sức thuyết phục. - Giàu tính luận chiến và đa dạng về bút pháp. b. Truyện và kí: - Vẻ đẹp rất hiện đại. - Tính chiến đấu mạnh mẽ. - Nghệ thuật trào phúng vừa sắc bén, thâm thuý của phương Đông; vừa hài hước, hóm hỉnh của phương Tây c. Thơ ca: - Thơ tuyên truyền cách mạng lời lẽ giản dị, mộc mạc, mang màu sắc dân gian hiện đại, vừa dễ nhớ, dễ thuộc, vừa có sức tác động trực tiếp vào tình cảm người đọc, người nghe. - Những bài thơ nghệ thuật viết theo hình thức cổ thi hàm súc, mang vẻ đẹp hàm súc, có sự hài hoà độc đáo giữa bút pháp cổ điển và hiện đại, giữa chất trữ tình (“tình”) và tính chiến đấu (“thép”). III. Kết luận - Thơ văn Hồ Chí Minh là một bộ phận gắn bó với sự nghiệp cách mạng của Người; không thể hiểu thấu hết thơ văn của Người nếu tách rời sự nghiệp cách mạng của Người. - Qua sự nghiệp CM và di sản văn chương vô giá, HCM xứng đáng là ‘một tâm hồn vĩ đại của bậc trí đại nhân, đại dũng” IV. Luyện tập: 1. Bài tập 1: Biểu hiện của sự hài hoà độc đáo giữa bút pháp cổ điển và hiện đại trong bài Chiều tối: - Bút pháp cổ điển: + Trước hết thể hiện qua cách miêu tả khung cảnh thiên nhiên. Thiên nhiên được nhìn từ xa, được khắc hoạ bằng những nét chấm phá, không nhằm ghi lại hình xác mà chỉ cốt truyền lại linh hồn của tạo vật. + Thể hiện ở phong thái ung dung của nhân vật trữ tình. - Bút pháp hiện đại: + Thiên nhiên trong bài không tĩnh lặng mà vận động một cách khoẻ khoắn, hướng tới sự sống, ánh sáng, tương lai. + Nhân vật trữ tình không phải ẩn sĩ mà là chiến sĩ, luôn ở trong tư thế làm chủ hoàn cảnh, không bị chìm đi mà nổi bật hẳn lên giữa bức tranh thiên nhiên,… Nhiều chi tiết và hình ảnh thuộc về sinh hoạt đời thường được đưa vào bài thơ một cách tự nhiên nên sống độ